Report meeting Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Annouri heeft het woord.

Minister, Oosterweel kondigt zich aan als een gigantische werf. De maatregelen die moeten worden genomen om de hinder tijdens de werken tot een minimum te beperken, zijn aanzienlijk. Maar bij het bekijken van de huidige plannen voor de tijdelijke ringweg maken wij ons grote zorgen over de omwonenden. De impact voor de buurtbewoners zal gigantisch zijn. We spreken over een autostrade, op sommige plaatsen gelijkgronds en op andere plaatsen via een viaduct, op een boogscheut van de voordeur van vele Antwerpenaars.

Ik geef een paar voorbeelden. In Borgerhout zullen de inwoners van residentie Rivierenhof aan de Turnhoutsebaan een ringweg krijgen op 55 meter van hun woonst. Het groen wordt gekapt en de berm zal verdwijnen. Het geplande geluidsscherm dat in de plaats komt, is slechts 4 meter hoog. De inwoners van de wijk IJskelder-Blijvoort-Winterling in Merksem krijgen een viaduct op 75 meter van hun woning. En in de Bergen-op-Zoomlaan spreken we van een snelweg op 30 meter van de huizen. Ook daar wordt de bestaande groenbuffer gewoon gerooid.

Er kan geargumenteerd worden dat het slechts over een tijdelijke situatie gaat, maar we weten dat dit minstens voor een periode van tien jaar zal zijn. En dat is echt heel lang, collega’s. Er moet voldoende aandacht gaan naar de omgevingseffecten van de Oosterweelwerf en de tijdelijke ring. Het uitgangspunt zou altijd moeten zijn dat de omgevingskwaliteit er voor geen enkele inwoner op achteruit mag gaan, ook niet tijdens de werffase. Want wie weet waar we allemaal zullen staan in 2031 en wat er nog allemaal gebeurd zal zijn in onze levens. Beeld u in dat u vanaf vandaag tot en met dan continu een autosnelweg op 30, 40 of 50 meter van uw deur hebt.

Daarom heb ik de volgende vragen voor u, minister. Welke onderdelen van de tijdelijke ringweg zitten nog niet in de verleende omgevingsvergunning van Oosterweel en dus ook niet in het milieueffectrapport (MER)? Zal er voor die onderdelen een afzonderlijk MER opgemaakt worden, aangezien de effecten noemenswaardig verschillen ten opzichte van de eerder bestudeerde situatie? Kunnen er alsnog bijsturingen gebeuren aan de plannen voor de tijdelijke ring om de leefkwaliteit van de bewoners te beschermen?

Bent u het met mij eens dat de omgevingskwaliteit voor de volledige duur van de werf voor de buurtbewoners niet mag verslechteren? Welke milderende maatregelen zullen worden genomen om de geluidsoverlast en de luchtkwaliteit tijdens de werffase onder controle te houden? Hoe zullen de geluidsoverlast en de luchtkwaliteit tijdens de werffase gemonitord worden? Zal er een meldpunt komen waar buurtbewoners op een laagdrempelige manier de omgevingsoverlast, gelinkt aan de Oosterweelwerf en de tijdelijke ringweg, kunnen melden?

Op welke manier zullen de geplande milderende maatregelen bijgestuurd worden tijdens de duur van de werf, als uit metingen en meldingen zou blijken dat ze de effecten onvoldoende milderen? Wordt er overwogen om op sommige plekken nu al snelgroeiende groenschermen aan te planten om de effecten van de toekomstige werf op zijn minst al zoveel mogelijk te milderen?

Minister Demir heeft het woord.

Collega, dit gaat natuurlijk over een heel groot project, het grootste project van Vlaanderen voor de komende jaren. De tijdelijke ringweg werd ook al mee beoordeeld in de project-MER Oosterweelverbinding. De effecten ervan zijn bekend. Op basis van die beoordeling is bijvoorbeeld de milderende maatregel opgenomen om tijdens de uitvoering een geluidsscherm van 4 meter hoog te voorzien langs de omleidingsweg, en dat ter hoogte van de zones waar woonwijken momenteel niet door bermen worden afgeschermd of waar men de bermen tijdelijk verwijdert.

De vergunning Oosterweelverbinding omvat een tijdelijke omleidingsweg. De omleidingsweg is intussen door de opdrachtnemer verder uitgewerkt in de vorm van een bypass. Die bypass zal in een nog in te dienen omgevingsvergunningsaanvraag aangevraagd worden. Die moet dus nog komen. Bij het Departement Omgeving zijn momenteel nog geen nieuwe plannen voor de tijdelijke ringweg of bypass bekend. Ik heb dat even nagekeken.

De milieueffecten van de bypass verschillen niet noemenswaardig ten opzichte van hetgeen in de project-MER Oosterweelverbinding is bestudeerd. Deze bypass of tijdelijke ring is op zichzelf een belangrijke minderhindermaatregel. Door de aanleg van de bypass wordt er net voor gezorgd dat er een leefbare en veilige werf kan worden gecreëerd gedurende de periode van de werken. Ik vind dat ook van cruciaal belang voor iedereen die daar woont.

De bypass creëert een stabiele en veilige werfsituatie, waarbij het verkeer niet om de haverklap geconfronteerd wordt met een gewijzigde werfsituatie. Het doorgaand verkeer blijft daardoor ook op snelwegniveau en moet zo niet afgewikkeld worden op het onderliggende wegennet en zijn weg zoeken naar de woonwijken. De uiteindelijke bouwtijd kan onder controle blijven en zo blijft ook de werfsituatie hopelijk zo kort mogelijk voor omwonenden.

Het verkeer van de ring op deze bypass zetten, is nodig om de werken voor de overkapping van de ring te kunnen waarmaken. De overkapping en aanleg van de ringparken kan op die manier ook meteen gerealiseerd worden.

Een leefbare buurt, ook tijdens de werken, zal het uitgangspunt zijn van de aanvraag die Lantis tijdens de zomer zal indienen. Waar mogelijk wil Lantis werk met werk combineren en al starten met de realisatie van deeltjes van de ringparken en/of andere tijdelijke leefbaarheidsmaatregelen. Samen met de stad en de districten zal Lantis bekijken welke tijdelijke of definitieve maatregelen kunnen worden genomen die de leefbaarheid in de wijken ten goede komen. De ringparkontwerpers hebben in dat opzicht de opdracht gekregen om ingrepen op korte termijn voor te stellen.

De werken zullen natuurlijk ontegensprekelijk een impact hebben. De impact tijdens de aanlegfase zal maximaal gemilderd moeten worden.

Tijdens het gebruik van de bypass worden er maatregelen genomen voor beperking van de effecten op de leefbaarheid die er zelfs niet zijn in de huidige situatie. Een snelheidsverlaging naar 70 kilometer per uur zal worden toegepast, conform de project-MER, wat ook duidelijke effecten heeft op het vlak van geluid en lucht. Ook worden er langsheen de gehele bypass geluidsschermen van 4 meter hoog voorzien. In de huidige situatie zijn die er niet.

In de zone langs de wijk Rietschoorvelden wordt, naast de nieuwe geluidsschermen, tevens de bestaande zichtberm verplaatst, om te zorgen voor een zo goed mogelijke afscheiding tussen de bypass en de wijk.

Hoe en waar de geluidsdrukte en luchtkwaliteit tijdens de werken zullen worden gemonitord, wordt momenteel door de aanvrager nog verder uitgewerkt in het kader van de uitvoeringsfase. Nog niet alle details zijn ons bekend.

In het kader van de omgevingsvergunningsaanvraag voor de Oosterweelverbinding werd reeds een disciplineoverschrijdend monitoringprogramma uitgewerkt, zoals ook voorzien in het project-MER. In de vergunning werden voor de discipline lucht heel concrete voorwaarden opgenomen. De verdere modaliteiten inzake monitoring zullen tijdens de werken concreet moeten worden bekeken op het moment dat de toekomstige omgevingsvergunningsaanvraag wordt behandeld. Vervolgens zullen die ook worden opgenomen in de voorwaarden in die nieuwe vergunning.

Voor klachten en vragen kunnen burgers reeds terecht op de website van Lantis. Daar vinden bezoekers zowel een invulformulier als het mailadres waar ze rechtstreeks naar kunnen mailen in geval van schade of klachten. Tijdens het derde kwartaal van dit jaar wordt er een nieuwe website in gebruik genomen, waar op de homepagina een knop ‘meldpunt’ zal staan, die heel eenvoudig kan worden aangeklikt om eventuele schade of klachten te melden.

U vroeg ook op welke manier de geplande milderende maatregelen zullen worden bijgestuurd tijdens de duur van de werf, als uit de metingen en meldingen zou blijken dat ze de effecten onvoldoende milderen. Op die vraag is het moeilijk om een eenduidig antwoord te geven, omdat dit per onderwerp – geluid, lucht, trillingen, stof, water enzovoort – en per situatie moet worden geëvalueerd. De milderende maatregelen worden gemonitord en bij overschrijding wordt in kaart gebracht wat de oorzaak, de aard en de omvang ervan is, en wordt afgestemd wat de best mogelijke oplossing kan zijn.

Tussen de bestaande R1 en de wijk Rietschoorvelden ligt een bestaande zichtberm. Er is voldoende ruimte om die te verplaatsen, zodat die tussen de bypass en de wijk komt te liggen. Die verplaatsing zal uitgevoerd worden na de voorbereidende nutswerken, bij de start van de bouw van de bypass.

De heer Annouri heeft het woord.

Bedankt voor uw uitgebreide antwoord, minister.

Het Toekomstverbond wordt terecht gelauwerd omdat er participatief te werk wordt gegaan tussen enerzijds burgerbewegingen en anderzijds de overheid en het bedrijf zelf. Maar ik denk dat het participatieve gegeven en het betrekken van mensen niet moet eindigen nadat de plannen zijn afgerond. Dat moet verder blijven gaan, ook als er bepaalde stappen worden uitgerold, zoals de bypass, die heel wat burgers gaat raken.

Waarom zeg ik dat? Op dit moment is er heel veel ongerustheid, minister. Mensen maken zich zorgen. En terecht ook, denk ik. Er worden infoavonden georganiseerd, waar tientallen, honderden mensen op afkomen, omdat ze zich afvragen welke impact het op hen zal hebben. Want beeld het u maar even in, collega's: waar u woont, rustig in de living, en dan een autosnelweg op 30 of 50 meter van uw deur. De situatie verandert, en je weet niet wat de impact daarvan zal zijn.

U hebt terecht aangehaald, minister, dat het antwoord op een van mijn vragen een beetje moeilijk is: hoe zal er omgegaan worden met klachten die komen over bepaalde dingen die we nu nog niet weten? Dat is exact het gevoel dat heel wat burgers nu hebben. We weten hoe die banen voor een stuk zullen worden aangelegd, maar we weten niet welke effecten die juist zullen hebben. We weten niet welke impact dat zal hebben op de levenskwaliteit, op de nachtrust, op waar kinderen opgroeien. En dat is voor tien jaar. Dat is dus echt een heel grote impact. Op dit moment is er heel veel ongerustheid en is het heel ongemakkelijk om dat aan de burgers uit te leggen en duidelijk te maken. Er moet dus meer, transparantere en duidelijkere communicatie zijn. Wat ons betreft, moeten die plannen ook voor een stuk heraangelegd worden, zodat je dat voor de mensen die echt een autosnelweg heel dicht bij hun huis krijgen, voor een stuk gaat verleggen.

Ik wil een vraag nog eens opnieuw stellen, omdat ik het niet goed heb begrepen. Er zijn stukken die anders zullen worden aangelegd dan oorspronkelijk omschreven in het MER en in de omgevingsvergunning. Vindt u dan ook niet dat er een bijkomende MER moet komen? Op zich moet een MER de effecten in hoofdlijnen beschrijven. Kleine aanpassingen kunnen die effecten niet noemenswaardig veranderen. Voor kleine aanpassingen is dat dus niet per se nodig, maar een verhoging van de wegas aan het viaduct in een dichtbevolkt gebied, is voor mij echt wel een noemenswaardig effect. Wat is uw bijkomende antwoord daarop? En zult u ook inzetten op het extra betrekken van de buurt en op communicatie? Zult u ook duidelijk aan Lantis vragen om zo snel mogelijk informatie te geven over de timing, zodat de buurtbewoners exact weten wat hun te wachten staat? Het is van cruciaal belang dat we er niet enkel voor zorgen dat de leefkwaliteit voor de inwoners er niet op achteruitgaat – dat mag niet gebeuren – maar dat ze ook zo snel mogelijk antwoorden en oplossingen krijgen.

Mevrouw De Coninck heeft het woord.

Ik wil kort even aansluiten namens de N-VA. Ik dank collega Annouri voor de vraag. Ook wij hebben alle begrip voor de bezorgdheden bij de omwonenden. We moeten die zeker au sérieux nemen, maar ik wil er hier ook wel op wijzen dat er eigenlijk al heel wat gebeurt. Dat is ook goed, en dat is ook nodig. Alle begrip, collega Annouri, dat u die bezorgdheden naar hier brengt. Dat is ook nodig en we moeten die au sérieux nemen, maar als ik het dossier vanop afstand volg – ik ben niet van de buurt – zie ik toch dat er al heel wat zaken gebeuren: websites, infovergaderingen, flankerende maatregelen, minderhindertoestanden, de website ‘Slim naar Antwerpen’, extra fietspaden, de werken die op elkaar worden afgestemd. Uiteraard kan het altijd nog beter. En waar dat kan, zou ik zeggen: zeker doen. Maar ik wou die stem hier toch even laten horen. Ik heb niet echt een bijkomende vraag, maar veeleer een nuance.

Minister Demir heeft het woord.

Collega, ik had begrepen dat de informatie en communicatie vrij goed verliepen. Ik zal er van mijnentwege bij de lokale overheden en bij Lantis zelf nog eens de nadruk op leggen. Ik begrijp dat men wil weten hoe of wat, als men daar woont. Ik zal het nog eens benadrukken, maar volgens de informatie die ik had, dacht ik dat het goed verliep.

Voor de bypass moet nog een omgevingsvergunningsaanvraag worden ingediend. Dan zal worden nagegaan of er nog een bijkomende MER nodig is of niet. Door de initiatiefnemer wordt tot op heden aangehaald dat de milieueffecten van de bypass niet noemenswaardig zullen verschillen van wat in de project-MER Oosterweel is bestudeerd. Nogmaals, eenmaal de vergunningsaanvraag voor de bypass wordt ingediend, wordt er naar gekeken. Tot op heden hebben we de plannen nog niet ontvangen. Ik kan er nu dus niets over zeggen, maar ik denk dat het logisch is dat we het op het moment zelf bekijken.

De vraag naar goede communicatie zal ik overbrengen.

De heer Annouri heeft het woord.

Mevrouw De Coninck, ik dank u om kort aan te sluiten.

Er gebeurt inderdaad heel veel. Laat dat duidelijk zijn. Het is dan ook de werf van de eeuw. Het is een gigantisch grote investering. Het is een opportuniteit om mobiliteit en leefbaarheid aan elkaar te koppelen en Vlaanderen de toekomst in te loodsen. Ik hoop dat het zal lukken. Plannen zijn één ding, maar intussen alles goed opvolgen en zorgen dat er effectief wordt gerealiseerd wat mensen verwachten en hopen, is iets anders.

Er wordt door veel mensen hard gewerkt, maar mijn vraag gaat specifiek over de tijdelijke ring die er komt en die deel uitmaakt van het geheel. Er is niet alleen de vraag om mensen extra te betrekken. Ik vind participatie heel belangrijk, voor er iets wordt gedaan, maar het is minstens zo belangrijk om het te doen tijdens de werken. Op die manier wordt het draagvlak vergroot. Mensen kunnen hun verhaal kwijt en er kan worden bijgestuurd op vlak van leefbaarheid.

De plannen die vandaag op tafel liggen, moeten volgens mijn fractie worden bijgestuurd. Ik geef een concreet voorbeeld. Waar de ring in de IJskelderwijk in Merksem nu op 100 meter van de mensen hun deur ligt, gaat hij met de nieuwe plannen op 75 meter liggen. Men moet mij niet vertellen dat zoiets gebeurt zonder impact op de leefkwaliteit. Hij komt veel dichterbij. Het is toch een groot verschil. Er wordt op dit moment ook te veel groen opgeofferd en er zijn te weinig buffers. Wij willen dit signaal hier heel duidelijk geven omdat het Vlaamse niveau toch een belangrijke rol speelt. Hoe meer ogen naar het dossier kijken, hoe beter. Dit is een dossier waarbij bijna alle partijen willen dat het op een goede manier wordt afgehandeld en tot een goed einde wordt gebracht, maar dan moeten we de discussies ook tussendoor voeren. Vlaanderen heeft volgens mij de verantwoordelijkheid om erover te waken dat de leefkwaliteit van elke Vlaming er niet op achteruitgaat, ook niet tijdens de werken. We zullen de stem van de buurtbewoners hier blijven laten horen.

Voorzitter, ik dank u en ik hoop dat u het interessant debat vond.