Report meeting Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega’s, ik ben blij dat ik ook eens in deze commissie mag komen met een vraag over exotische muggen.

Enkele weken geleden lanceerde de universiteit van Wageningen een oproep naar de Nederlandse bevolking om muggen naar hen op te sturen. De onderzoekers willen nagaan of het westnijlvirus, dat vorig jaar voor het eerst in Nederland opdook, de recente stevige winterprik overleefde. Het westnijlvirus werd wellicht via de gewone huissteekmug overdragen van trekvogels op de mens.

In eigen land overleed eind september een echtpaar uit Kampenhout aan de gevolgen van malaria. Zij werden allicht gestoken door exotische muggen die met een vliegtuig meereisden. Onze inheemse muggen kunnen malariaparasieten niet overdragen. Als gevolg van de klimaatverandering zien wetenschappers wel dat de Anophelesmuggen, die de ziekte wel kunnen overdragen, steeds noordelijker voorkomen.

De voorbije jaren liep er bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) een onderzoeksproject Monitoring van Exotische Muggen (MEMO). Dit project liep eind 2020 af. Het is een thema op het kruispunt van natuur en gezondheid. Door de impact op de volksgezondheid lijkt het me essentieel dat het voorkomen van exotische muggen en exotische virussen die door muggen worden overgedragen, blijvend wordt gemonitord.

Minister, hoe verloopt momenteel in Vlaanderen de opsporing van exotische muggen? Wordt hiervoor samengewerkt met de andere gewesten en het federale niveau? Hoeveel wordt er geïnvesteerd?

Past de opsporing van virussen of andere ziekmakers die via inheemse muggen worden overgedragen, ook binnen dit onderzoek?

Welke conclusies kunnen er worden getrokken uit het afgeronde project van het INBO?

Ziet u op het terrein effectief een opmars van meer exotische muggensoorten die ziektes kunnen overdragen?

Welke acties worden opgezet, hetzij preventief, hetzij sensibiliserend? Hoe wordt hiervoor samengewerkt met het agentschap Zorg en Gezondheid en de medische wereld?

Minister, ik kijk uit naar uw reactie. U weet dat het overleden echtpaar in mijn gemeente Kampenhout woonde.

Minister Demir heeft het woord.

Collega Vaneeckhout, ik dank u voor de vraag. Voorzitter, u hebt hier in het verleden ook al een vraag over gesteld. Het is goed dat het op de agenda blijft.

Collega Vaneeckhout, het onderzoek waarover u spreekt, werd niet uitgevoerd door het INBO maar door het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Dit instituut bezit de uitgebreide expertise die hiervoor nodig is. Van juli 2017 tot juni 2020 voerden zij een monitoringproject uit in opdracht van en gefinancierd door de gezamenlijke overheden van ons land.

Exotische steekmuggen vormen een reëel gevaar voor de volksgezondheid. Snel opsporen, is van groot belang; zo niet zijn ze een bedreiging voor ons allen. 

Het project, dat MEMO werd gedoopt, had als hoofddoel het monitoren van inheemse en exotische steekmugsoorten op een aantal vaste plaatsen in ons land. Op dit moment wordt er een nieuw monitoringproject van drie jaar voorbereid van 2021-2023, met de focus op de tijgermug.

Het budget van het MEMO-project van de voorbije drie jaar bedroeg in totaal 1.028.500 euro. De Vlaamse Gemeenschap stond in voor 45 procent van dit budget. Voor extra monitoring in de periode 2017-2020 brachten de overheden nog eens 113.722 euro samen.

Het nieuwe MEMO-plus werd begroot op 1,7 miljoen euro. Minister Beke heeft toegezegd dat Vlaanderen opnieuw 45 procent hiervan zal financieren. Er wordt momenteel nog overlegd hoe we deze kosten verdelen. Dit onderzoek gebeurt immers uitsluitend vanuit het belang van de volksgezondheid.

Past de opsporing van virussen of andere ziekmakers die via inheemse steekmuggen worden overgedragen, ook binnen dit onderzoek? Neen, het opsporen van virussen die door inheemse steekmuggen worden overgedragen, vormde geen onderdeel van het MEMO-project en wordt evenmin voorzien in het MEMO-plus-project.

Het MEMO-project uitgevoerd door het Instituut voor Tropische Geneeskunde, bracht op hoofdlijnen aan het licht dat lokale populaties van de twee gevestigde soorten met een nauwgezette opvolging en bestrijding binnen de perken kunnen worden gehouden. Deze benadering is eveneens succesvol voor de tijgermug.

Een tweede belangrijk resultaat is de ontdekking van de tijgermug op parkings langs verschillende autosnelwegen, zowel in Wallonië als in Vlaanderen. De tijgermug lijkt dus ook via wegtransport vanuit populaties in Duitsland en Frankrijk ons land binnen te komen en er zich ook tijdelijk voort te planten. Dit maakt de monitoring en bestrijding bijzonder moeilijk.

Tijdens de afgelopen drie jaar werden dus vier exotische steekmuggensoorten in ons land vastgesteld. Twee soorten hebben zich jaren geleden gevestigd, maar kunnen zoals reeds gezegd, vrij succesvol worden beheerd. De derde soort, de tijgermug, werd reeds in 2000 in ons land vastgesteld, maar heeft zich tot nu toe niet kunnen vestigen. De soort bleef tot enkele jaren geleden ook vooral beperkt tot import door bedrijven van tweedehandsbanden en bamboe. Sinds 2018 lijkt deze soort evenwel ook via het wegtransport ons land binnen te komen. Een vierde soort werd slechts eenmalig in 2017 in de luchthaven van Luik gevonden.

Het MEMO-plus-project, waarvoor momenteel een overheidsopdracht wordt voorbereid, voorziet in een versterkte monitoring van de tijgermug op autosnelwegparkings en de inzet van burgerwetenschap. Op die manier wil men deze soort sneller detecteren, zodat ze in een vroeg stadium bestreden kan worden. Daarnaast is bewustmaking van gebruikers van het wegennetwerk heel belangrijk.

Tijdens het MEMO-project stond het agentschap Zorg en Gezondheid, samen met het INBO, in voor de financiering vanuit de Vlaamse Gemeenschap.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, ik dank u voor het uitgebreide antwoord. Ik denk dat ik op ongeveer al mijn vragen een exact antwoord heb gekregen. Ik ben ook blij dat u en uw diensten dit zeer ernstig blijven nemen, want we moeten op alles voorbereid zijn. Het afgelopen jaar leert ons alvast dat er nooit te veel preventieve gezondheidsaandacht kan zijn.

Ik heb nog twee vragen. U schetst hoe MEMO-plus er zal uitzien, maar wanneer valt de beslissing en zal het programma worden opgestart?

U verwijst naar een derde type exotische mug, de tijgermug, die hier structureel wordt teruggevonden en die zich blijkbaar ook via transport over de weg verplaatst. Worden de twee andere soorten ook nog gemonitord? Wordt er enkel ingezet op het indammen van de populaties? Hoe wordt er omgegaan met die twee andere soorten? Hoe wordt ervoor gezorgd dat dit niet problematisch wordt?

Minister Demir heeft het woord.

Ik heb me misschien inderdaad op één aspect gefocust, maar de volledige actie moet ik opvragen en aan u overmaken.

De beslissing zal zeker nog dit voorjaar vallen.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, ik kijk uit naar die aanvullende informatie. Het zal ons nog veel leren.

We zullen uitkijken naar de beslissing van de komende weken. We moeten de overlapperiode voor de start van het nieuwe project zo kort mogelijk houden.