Report meeting Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw De Rudder heeft het woord.

Minister, in het antwoord op een schriftelijke vraag van 5 februari 2021 geeft u aan dat de nieuwe beleidstool Grenswijs ter beschikking zal worden gesteld op 8 maart 2021. Aan deze tool heeft de partnerorganisatie Sensoa samen gewerkt met andere expertorganisaties rond de thema's pesten en agressie.

Het is de bedoeling dat organisaties die preventief beleidsmatig willen werken rond seksueel overschrijdend gedrag, agressie en pesten, met deze tool aan de slag kunnen gaan. Ook binnen sport, cultuur, jeugdwerking, maar ook in onderwijs kunnen organisaties met deze tool aan de slag.

Minister, hebt u er zicht op in welke mate seksueel grensoverschrijdend gedrag, agressie en pesten effectief een probleem zijn bij Vlaamse jongeren? Welke concrete doelstellingen werden er vooropgesteld bij de uitwerking van deze tool? Zet deze tool in op het versterken van bepaalde vaardigheden of is het veeleer gericht op attitudeverandering, of beide? Wordt er in de tool ook aandacht besteed aan de online component van seksueel grensoverschrijdend gedrag, agressie en pesten? Op welke manier zullen de organisaties met deze tool aan de slag kunnen gaan? Op welke manier zal de nieuwe tool Grenswijs een meerwaarde kunnen bieden aan beleid rond seksualiteit, agressie en pesten?

Minister Beke heeft het woord.

Er zijn verschillende onderzoeken waarnaar we in dat verband kunnen verwijzen. Volgens het onderzoek ‘Geweld, gemeten en geteld’ van de University Colleges Leuven-Limburg (UCLL) blijkt dat alle vormen van grensoverschrijdend gedrag in verschillende contexten voorkomen. Zo werden zeven op tien minderjarigen het voorbije jaar minstens één keer vernederd of gediscrimineerd op school. De helft zegt dat dit ook gebeurt in het eigen gezin. 54 procent van de jongeren gaf aan de afgelopen zes maanden slachtoffer te zijn geweest van cyberpesten.

Volgens de Sexpert-studie, uitgevoerd in 2011-2012, maakte 16,6 procent van de jongeren seksueel grensoverschrijdend gedrag mee voor hun 18 jaar, een op vijf meisjes en een op tien jongens, en dit zowel thuis, op school als in de vrije tijd.

Uit onderzoek van Apestaartjaren in 2020 blijkt online grensoverschrijdend gedrag in verschillende vormen voor te komen. 9 procent van de leeftijdsgroep van 12 tot 18 jaar stuurde de voorbije twee maanden een seksueel getinte foto. Een kwart van de bevraagde middelbare scholieren vertelde dat hun privacy geschonden werd na het versturen van een sext. Op de hele groep jongeren rapporteert een kleine 5 procent regelmatig online grensoverschrijdend gedrag te ondergaan.

Grenswijs wil zowel inzetten op het versterken van vaardigheden als op attitudeverandering. Grenswijs zet in op het versterken van beleidsmakers in een organisatie om meer preventief beleid over grensoverschrijdend gedrag te maken. Grenswijs besteedt extra aandacht aan inbreng en participatie van gebruiker en medewerker van de organisatie, zodat het beleid ook effectief aansluit bij de noden van gebruiker en medewerker. Grenswijs biedt handvaten voor een gemeenschappelijke taal om seksueel gedrag in te schatten en er pedagogisch gepast op te reageren.

Grenswijs wijst erop dat een beleid rond grensoverschrijdend gedrag maar effectief kan zijn als er tegelijkertijd op drie niveaus wordt ingezet: preventief om te voorkomen, reactief om gepast te reageren op incidenten en bijhorende zorg, leerkansen en herstel aan te bieden, en tot slot op vlak van het kwaliteitsbeleid. Maak een kader waarin samenleven, spelen, werken en seksualiteit beleven en ontwikkelen op een veilige en fijne manier kan.

In de praktijk zien we vaak een beleid dat zich beperkt tot het opstellen van een handelingsprotocol om te reageren als er iets fout loopt, maar wordt het preventieve vergeten en ontbreekt de ontwikkeling van een bredere visie als het belangrijkste element van een kwaliteitsbeleid.

Grenswijs is geen abstracte, maar een toepassingsgerichte methodiek. Concrete tools, oefeningen, implementatietips en videomateriaal dragen ertoe bij dat op de drie niveaus, die ik zojuist noemde, kan worden gewerkt, geleerd en verbeterd.

Zowel uit prevalentiecijfers, focusgroepen als kwalitatieve bevragingen bleek de nood om op Grenswijs aandacht te besteden aan online grensoverschrijdend gedrag, en dus bevat Grenswijs deze component. Een specifieke filter online zoomt in op online grensoverschrijdend gedrag en biedt hiervoor de nodige tools en handvaten.

In de eerste plaats stimuleren Sensoa, ICOBA en Pimento organisaties om zelf aan de slag te gaan met Grenswijs. Er werd daartoe extra ingezet op gebruiksvriendelijkheid en laagdrempeligheid. Als een organisatie aan de makers van Grenswijs een vraag stelt over het beleid van grensoverschrijdend gedrag, zullen ze in de eerste plaats worden doorverwezen naar de relevante inhouden en de bijhorende tools.

Toch stelden organisaties tijdens de focusgroepen in het kader van het ontwikkelproces ook de vraag om door een externe organisatie te worden begeleid. In het najaar van 2021 worden daarom binnen de verschillende sectoren implementatieorganisaties opgeleid via een ‘training of trainers’. Deze implementatieorganisaties kunnen dan binnen hun sector organisaties begeleiden. Sensoa, ICOBA en Pimento ondersteunen de implementatieorganisaties door jaarlijks intervisie te organiseren. Grenswijs is een verdieping en uitbreiding van het reeds bestaande ‘Raamwerk Seksualiteit en Beleid’ van Sensoa.

Door samenwerking met Pimento en met ICOBA werd dit omgevormd naar Grenswijs. Het is dus een methodiek die ondersteunt in het ontwikkelen van een beleid voor de drie thema’s: seksualiteit, pesten en agressie. Met één methodiek kunnen organisaties dus een beleid voor de drie thema’s ontwikkelen. Dat is al een eerste meerwaarde. Een andere meerwaarde zit in het feit dat Grenswijs een taal aanlevert om over die thema’s in dialoog te kunnen gaan, een taal die toegankelijk is voor allerlei organisaties.

Ten slotte komt Grenswijs tegemoet aan de vragen van medewerkers in organisaties naar een beleidskader om gepast om te gaan met seksualiteit, pesten en agressie, door op alle niveaus inhoud en tools aan te reiken, methodieken te ontsluiten en een integraal kwaliteitsbeleid rond seksualiteit en pesten te stimuleren.

Mevrouw De Rudder heeft het woord.

Minister, dank voor uw zeer uitgebreid antwoord. Ik zal het zeker nog eens nalezen. Ik heb al een aantal zaken genoteerd. Het is belangrijk dat u aangeeft dat er een groot verschil is tussen praktijk en theorie. Ik ben blij dat de tool Grenswijs daarop inspeelt.

We weten dat er een verschil van dag en nacht is tussen de tool op papier en de toepassing in de praktijk. Het is goed dat er geen abstractie van gemaakt wordt maar dat er net op een manier op wordt ingegaan waardoor er een gevolg wordt gegeven aan de noden op het terrein. Daar ben ik dus heel blij om.

Ik ben eens op de website gaan kijken en heb gezien dat er heel veel tools aangereikt worden om heel creatief maar ook doelgericht aan dat beleidsplan te kunnen werken. Dus ik hoop dat hier door heel wat verenigingen, maar ook binnen bepaalde beleidsdomeinen zoals Onderwijs, Jeugdwerk, Cultuur en Sport, op een gepaste manier mee omgegaan wordt.

Mijn bijkomende vraag, minister – maar ik weet niet of u daar al zicht op hebt – is of er ook in de richting van de andere sectoren een voldoende brede communicatie zal gebeuren over die tool die ter beschikking wordt gesteld, zodat die een ruimere bekendheid krijgt.

Mevrouw Wouters heeft het woord.

Minister, in het kader van de preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag – met onder andere Grenswijs – stelde mijn collega Blancquaert u reeds in januari een schriftelijke vraag. In uw antwoord gaf u aan dat Sensoa werkt aan het vervolg van de campagne ‘Is ’t oké?’ rond seksueel grensoverschrijdend gedrag, die gelanceerd werd in 2019. In dat vervolg zou er gefocust worden op de positieve rol die omstanders kunnen spelen bij gevallen van grensoverschrijdend gedrag in de publieke ruimte. De focus ligt zowel op het algemene publiek als op specifieke organisaties en doelgroepen.

Minister, kunt u ons zeggen wat de huidige stand van zaken is van dit initiatief?

Mevrouw Verheyen heeft het woord.

Ik denk dat dit inderdaad een goede stap vooruit is inzake de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag, en dat in de verschillende geledingen van onze samenleving. Het initiatief komt er onder meer om de toegankelijkheid van het Raamwerk Seksualiteit en Beleid te verbeteren, wat zeer goed is, zeker in een context waarin de expertise rond een toch wel gevoelig thema vaak lijkt te ontbreken. Men weet vaak niet goed hoe men hiermee moet omgaan of hoe men een situatie moet aanpakken.

Ik heb de nieuwe website van Grenswijs ook bekeken. Die staat vol met heel bruikbare en interessante informatie. Ik denk dat een compliment voor de deelnemende partners hier zeker op zijn plaats is. Het zou dan natuurlijk ook zonde zijn als zoveel kennis en zoveel expertise ongebruikt zou blijven liggen. Ik roep dus ook echt wel op om die info zeker aan de man te brengen opdat die echt bekendgemaakt wordt. Ik kan me een uitrol binnen de verschillende geledingen van de Vlaamse overheid gemakkelijk inbeelden, maar ik stel me wel wat vragen bij een eventuele uitrol van die kennis en expertise naar de private sector. Hoe zult u dat aanpakken, minister? Vindt u het nodig dat dit initiatief ook bekend geraakt en gebruikt zal worden in de private sector? Hoe zult u dat daar aan de man brengen?

Minister, ik wil nog een kleine suggestie doen. Ik denk dat Grenswijs op zich ook heel veel kan betekenen binnen de jeugdhulpvoorzieningen. We weten dat heel wat meisjes daar nog steeds het slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag en ook het slachtoffer worden van tienerpooiers die hen vanuit die voorzieningen ronselen. Ik denk dat het krachtiger maken van die meisjes een absolute must is. Grenswijs kan hiervoor misschien wel een heel goed initiatief zijn, dat kan echt wel een verschil maken. Minister, het zou fijn zijn als u dit wilt bekijken en eventueel wilt meenemen naar de jeugdhulpvoorzieningen.

Minister Beke heeft het woord.

Collega’s, in het najaar van dit jaar zal Sensoa Grenswijs introduceren in de settings van Zorg, Welzijn, Onderwijs, Asiel en Migratie, Vrije Tijd, Zorg en Gezondheid en Justitie. Dat zal dus verder uitgerold worden. Organisaties kunnen een beroep doen op de implementatieorganisaties om de deskundigheid van medewerkers te bevorderen en een beleid op te stellen ter preventie van seksueel overschrijdend gedrag. De uiteindelijke bedoeling van Grenswijs is dat organisaties zelfstandig aan de slag kunnen gaan.

Mevrouw De Rudder heeft het woord.

Ik denk dat we het er allemaal over eens zijn dat seksueel grensoverschrijdend gedrag, pesten en agressie problematieken zijn die onze voortdurende aandacht vragen en dat we voortdurend moeten blijven inzetten op het preventieve luik daarvan.

Ik ben dan ook heel blij dat er, zoals collega Verheyen zegt, echt wel stappen vooruit gezet worden. Ik vind dit een heel goede en heel gebruiksvriendelijke tool. Laten we hopen dat die echt bekendheid krijgt op het terrein en dat alle organisaties, zo breed mogelijk, hiermee verder aan de slag kunnen gaan.