Report meeting Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Parys heeft het woord.

Minister, de coronacrisis legt een hele grote druk op Vlaamse gezinnen. Sinds de start van de crisis vorig jaar maken alle hulpverleners melding van een verhoogd aantal hulpvragen. De stress laat precaire gezinssituaties makkelijker escaleren.

Ook de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB’s) zien een verhoogd aantal meldingen van verontrustende situaties bij minderjarigen. In de periode van september 2020 tot januari 2021 werden er 20.500 verontrustende situaties vastgesteld door CLB’s. In dezelfde periode vorig jaar lag het aantal op 15.170. Het aantal dossiers dat door de CLB’s werd overgemaakt aan het parket steeg van 39 naar 305. Ik maak hierbij een kleine kanttekening: blijkbaar heeft een en ander ook wel voor een deeltje te maken met het Leerlingen Activiteiten en Registratie Systeem (LARS), waar een fout in zou hebben gezeten. Dat is wel belangrijk om mee te nemen in de vraagstelling.

Toch is het zo dat de algemene directeur van de vrije CLB’s gewaarschuwd heeft dat de hulpverlening op imploderen stond en dat de CLB’s niet langer alle hulpvragen konden beantwoorden. Bij de vrijwillige hulpverlening zijn er lange wachtlijsten. De heer Grielens ziet in het verhoogde aantal dossiers dat aan de parketten wordt overgemaakt dan ook een noodkreet: de medewerkers hopen via deze weg toch nog een vorm van gepaste hulpverlening te kunnen bemachtigen.

De Vlaamse Regering heeft 9 miljoen euro vrijgemaakt om te investeren om de druk te verlichten. Minister, kunt u toelichting geven bij die 9 miljoen euro en de inzet daarvan?

De CLB’s hebben acht keer meer dossiers ingediend bij de parketten. Nochtans weten we dat ook bij de sociale dienst voor gerechtelijke jeugdhulp (SDJ) het water aan de lippen staat. Dat weten we uit de evaluatie van het decreet Integrale Jeugdhulp en uit een aantal discussies die we in de plenaire vergadering hebben gehad. Daar loopt momenteel een werklastmeting. Minister, kunt u een stand van zaken geven over de werklastmeting? En kunt u iets zeggen over de verdeling van de 28 voltijdequivalenten (vte's) die is beslist over de verschillende SDJ’s heen?

Minister Beke heeft het woord.

Collega, vanuit verschillende beleidsdomeinen binnen de Vlaamse Regering zijn er het afgelopen jaar tal van maatregelen genomen in functie van het welzijn van kinderen en jongeren, maatregelen met uitwerking op de korte en op de middellange termijn. Maar ondanks ieders inspanningen om met de genomen maatregelen te anticiperen op de problemen waar kinderen en jongeren in relatie tot de pandemie mee worstelen, is het in de praktijk onmogelijk om alle effecten vooraf te voorspellen. De maatregelen die vorige week door de regering werden goedgekeurd, focussen op de korte termijn en willen een antwoord bieden op een aantal prangende vragen die momenteel, ondanks de al genomen maatregelen, aan de oppervlakte komen of dreigen te komen.

De Vlaamse Regering gelooft in een gelaagde en integrale aanpak, waarbij er aandacht is voor zowel de acute situatie waarin ingrijpen noodzakelijk is, als voor preventie om te vermijden dat nog meer escalatie ontstaat. Zo moet u ook bepaalde maatregelen lezen die werden genomen.

In haar beslissing bevestigt de Vlaamse Regering unaniem haar voornemen om bijzondere aandacht te besteden aan perspectief voor kinderen en jongeren in de exitstrategie. Een essentieel element hierin is het herstellen van voltijds contactonderwijs voor alle leerlingen en studenten, op alle niveaus. De regering benadrukt daarnaast ook het belang van vrije tijd, en het zichtbaar maken van het vrijetijdsaanbod. We vragen ook aan de Logo’s (lokaal gezondheidsoverleg) om op korte termijn een overzicht met goede praktijken inzake sensibilisering rond mentaal welzijn ter beschikking te stellen aan de lokale besturen. Dat zijn engagementen en maatregelen die niet noodzakelijk veel budget vragen, maar daarom niet minder belangrijk zijn in het kader van het mentaal welzijn van kinderen en jongeren.

Daarnaast voorzien we 200.000 euro voor de Huizen van het Kind voor outreachende ondersteuning van kinderen en jongeren in kwetsbare situaties, en 3 miljoen euro voor lokale besturen om binnen het lokaal sociaal beleid extra maatregelen te nemen die op korte termijn bijdragen aan het verhoogde welzijn van kinderen en jongeren.

In het kader van de verontrusting wordt er 1,2 miljoen euro voorzien voor de versterking van het outreachend consult door de vertrouwenscentra en de ondersteuningscentra jeugd. Ook de SDJ’s kunnen tijdelijk 28 extra consulenten inzetten om tegemoet te komen aan de extra vragen van de aanmelders. Het budget hiervoor is 1.540.000 euro.

Om te zorgen dat de diensten van de jeugdrechtbank ook kunnen rekenen op extra partnerschappen in het veld om dossiers mee op te nemen, creëren we extra tijdelijke verblijfsmogelijkheden voor kinderen en jongeren in combinatie met intensieve begeleiding ‘terug naar huis’. We voorzien daarom twintig extra tijdelijke verblijfsplaatsen voor kinderen en jongeren, in combinatie met veertig trajecten intensieve begeleiding ‘terug naar huis’ geïnspireerd op de filosofie van ‘Signs of Safety’. Daarvoor investeren we 1.915.000 euro.

In het totaal maakt de regering 7.885.000 euro vrij voor al deze bijkomende acties die kaderen in de coronamaatregelen.

Wat de zogenaamde werklastmeting betreft, die momenteel loopt onder leiding van Deloitte, verwachten we de resultaten nog voor de zomer. Dat onderzoek bestaat niet enkel uit een meting, maar ook uit een actualisering van het model zelf.

Een vaste werkgroep van consulenten, teamverantwoordelijken en leden van de multidisciplinaire teams levert de basisinput voor de kernprocessen, voor de verzwarende parameters en voor de niet-casusgebonden taken. Zij werden geselecteerd uit een groep personeelsleden die actief betrokken waren bij het uitwerken van de nieuwe processen en die deze ook al zo veel mogelijk in de praktijk toepassen. Een stakeholdersgroep geeft feedback op de resultaten van de werkgroep om de resultaten te verifiëren en bij te stellen. De oproep tot deelname aan de stakeholdersgroep ging naar alle personeelsleden van de afdeling. Al wie interesse had, kon zich hiervoor opgeven.

Een stuurgroep bestaande uit het afdelingshoofd, de regioverantwoordelijken en de beleidsmedewerkers staat in voor de opvolging en de aansturing van de werklastmeting. Voorafgaand aan de finale oplevering van het werklastinstrument moet de stuurgroep het instrument en de eindmetingen valideren.

Een vaste werkgroep, bestaande uit consulenten, teamverantwoordelijken en leden van multidisciplinaire teams kreeg in deze laatste fase nog een aantal huiswerkopdrachten, waarvan de resultaten op dit moment binnenlopen bij Deloitte. Op basis daarvan wordt in maart een bijeenkomst met een ruime groep van personeelsleden georganiseerd. Met de feedback van deze zogenaamde stakeholdersgroep gaat Deloitte aan de slag om een werklastinstrument te bouwen dat alle processen en parameters bevat. We verwachten het finaliseren van de metingen en de eindrapporteringen in april/mei. Daarop volgt nog een validering van het werklastinstrument door de stuurgroep en de bijbehorende eindmetingen.

De heer Parys heeft het woord.

Dank u wel minister. We zijn blij met de extra investeringen. Het is echt een vraag van het terrein, iedereen voelt ook aan dat het nodig is. De vraag is uiteraard: wat hoopt u daar nu mee te bereiken? Waar mogen wij u op afrekenen met die extra investeringen? Gaat de wachtlijst voor een aantal jongeren met x-aantal tijd verminderen? Zal er plek zijn voor iedereen die een plek nodig heeft op dit ogenblik? Wat is de doelstelling? Wanneer zal de 9 miljoen euro goed gerendeerd hebben voor u?

Ook heb ik wat detailvragen. Ik heb het u in de plenaire vergadering ook al gevraagd, en zojuist ook: waar gaan die 28 personeelsleden van de SDJ terechtkomen? Ik hoor – ik weet niet of dat waar is – dat, in vergelijking met andere plaatsen, in Antwerpen de nood het hoogst is. Zullen daar dan ook de meeste vte’s worden tewerkgesteld? Of zal er een algemene verdeelsleutel worden gehanteerd, waarbij iedereen er proportioneel evenveel extra vte’s bij krijgt?

Bij die twintig plaatsen in de jeugdzorg die erbij komen, heb ik dezelfde vraag, minister: waar zullen die komen? In welk soort voorziening worden die gemaakt en worden die ook geografisch gespreid?

Minister, ik weet niet of u mijn laatste vraag hebt gehoord. Waar komen die twintig extra plaatsen? Is dat in een bepaald soort voorziening? Is er een geografische spreiding voor die plaatsen of is het allemaal op één plek? Dat is me niet duidelijk.

Minister, u hebt absoluut gelijk dat het in de exitstrategie absoluut belangrijk is dat voltijds contactonderwijs zo snel mogelijk terug tot de norm wordt gemaakt. Dat vond ik een goede opmerking.

Mevrouw Wouters heeft het woord.

Minister, het is een tendens die al langer bezig is. Als we de voorbije twee schooljaren vergelijken met die daarvoor, dan zien we dat het aantal dossiers over moeilijkheden thuis verdrievoudigd is in drie jaar tijd. De coronacrisis heeft deze schrijnende situaties nog erger gemaakt. Op het moment dat mensen zich niet goed voelen in hun vel, wordt dat soms geuit in geweld en agressie, en jammer genoeg ook naar kinderen.

We focussen nu allemaal op de mogelijke leerachterstand van kinderen, maar er is dringend meer aandacht nodig voor hun welzijn, voor een veilige haven, die er thuis niet meer is of toch onvoldoende. Kinderen voelen zich minder veilig thuis en toch is er amper hulp omdat heel het systeem op imploderen staat.

Minister, onze fractie is dan ook heel blij dat u meer investeert in hulp. Het is echter cruciaal dat er structurele oplossingen worden geboden en dat het niet bij een eenmalige investering blijft.

Minister, een antwoord op mijn vraag om uitleg over het mentaal welzijn van jongeren uit de commissie van 6 oktober was: 'COVID-19 heeft ook een impact op het welzijn van de leerlingen. Samen met Zorg en Gezondheid en het Departement Onderwijs bekijken we momenteel de mogelijkheden om dit schooljaar nog in een extra ondersteunend aanbod te voorzien rond mentaal welzijn, gericht zowel op de leerlingen als op de leerkrachten.' Hoever staat het met dit extra aanbod? Kunt u hierover meer toelichting geven?

Mevrouw Schryvers heeft het woord.

We weten allemaal dat de impact op jongeren heel groot is en dat de druk op de jeugdhulp ook heel groot is. De cijfers die we kregen vanuit het CLB bevestigden dat. Zij zien inderdaad een verhoogd aantal meldingen en dat legt druk op de capaciteit. Het is dus heel goed en terecht dat er bijkomende middelen worden voorzien om die capaciteit te verhogen.

Minister, in afwachting dat de jongere wordt gemeld door het CLB en men vaststelt dat er een probleem is en dat hij effectief kan worden geholpen door de jeugdhulp, welke afspraken worden er intussen gemaakt tussen het CLB en de jeugdhulp om de betrokken kinderen en jongeren voor wie er in de jeugdhulp niet direct een plaats vrij is, toch niet uit het oog te verliezen en verder op te volgen?

Mevrouw Groothedde heeft het woord.

Minister, de CLB's hebben zich inderdaad heel alert getoond. We moeten ons natuurlijk afvragen hoeveel er onder de radar onzichtbaar blijft op dit moment. Er wordt ook door hen vermoed dat er een ijsberg van problemen onder schuilgaat. Ik wil even ingaan op de sociale dienst. Twee weken geleden heb ik daarover een vraag om uitleg ingediend, maar die werd onontvankelijk verklaard. (geluid van Celia Groothedde valt weg) … voor 28 mensen, zoveel te beter. Dat is heel goed. Ik hoor zelden dat er op verschillende plaatsen problemen zijn, dat dat niet alleen in Antwerpen zo is, maar dat er verschillende diensten en mensen op instorten staan. Minister, als u het hebt over 28 tijdelijke consulenten, op welke termijn en voor hoelang zullen die mensen dan worden aangenomen?

De ijsberg die we niet zien, heeft ook te maken met de omstandigheden. De COVID-19-crisis heeft ontzettend veel stress gelegd. We hebben tijdens de hoorzitting over kindermishandeling kunnen horen dat stress een heel belangrijke oorzaak is van kindermishandeling. Op een bepaald moment tijdens de COVID-19-crisis heeft Peter Adriaensens, specialist toch hierin, aangegeven dat een aantal van de problemen rond kindermishandeling op dit moment voor een deel door de omgeving, door de crisis en door de stress worden veroorzaakt. Het zijn niet noodzakelijk situaties waarin kinderen niet structureel aanwezig kunnen zijn thuis, maar waar er een probleem is door deze crisis. Er worden in elk midden natuurlijk kinderen mishandeld, maar de stress is heel ongelijk voelbaar.

Minister, hoe gaat u ervoor zorgen dat mensen die het op dit ogenblik socio-economisch veel moeilijker hebben en veel meer onder stress staan, niet hoeven over te gaan tot dit soort daden, dat ze niet onder zulke stress worden gezet en dat u maatschappelijk aan preventie gaat doen?

De heer Daniëls heeft het woord.

Niemand heeft het gezegd, maar je weet nooit dat er ergens een gedachte leeft dat de druk niet naar onderwijs mag verschuiven. Wat wil ik daarmee zeggen? Leerkrachten, scholen, directies zien dat het met een leerling niet goed gaat en melden dat bij het CLB, maar leerkrachten, scholen en directies zijn op dat vlak geen gezinsbegeleiders, geen therapeuten, geen psychologen en geen opvanginitiatieven die kunnen inspringen. Ze kunnen wel degelijk sensitief zijn en leerlingen een luisterend oor bieden, maar ze kunnen die situatie niet oplossen.

Onze CLB-medewerkers zijn op dat vlak ook geen gezinstherapeuten. Dat valt volledig onder de bevoegdheid van Welzijn. Dat zit onder het decreet Integrale Jeugdzorg. Het CLB moet er ergens mee naartoe en dan wel zijn ei kwijt kunnen om die gezinnen, leerlingen, kinderen te ondersteunen en zo de leerkrachten maximaal de ruimte te geven om te kunnen lesgeven, wat alle partijen altijd bepleiten.

Minister Beke heeft het woord.

Collega Parys, de verdeling van de 28 vte’s zal gebeuren richting consulenten in de sociale diensten van de jeugdrechtbank en richting multidisciplinaire teams, dat wil zeggen psychologen, pedagogen en criminologen, op basis van de verhouding tussen de actuele noden met betrekking tot het aantal dossiers, afgezet ten aanzien van de huidige werklastvorm. De extra investeringen dienen om de bestaande noden op korte termijn te beantwoorden. We zullen de twintig plaatsen verdelen over de provincies en er zal ook worden gekeken naar de behoeften.

De bedoeling is om outreachend naar de CLB's te gaan en op die manier samen naar oplossingen te zoeken. Het is niet de bedoeling dat de CLB's de gezinnen loslaten. Ook de CLB's hebben uiteraard hun rol daarin te spelen.

Gezond Leven is met de scholen aan de slag. Een eerste communicatie naar de scholen zal normaal gezien nog voor de paasvakantie gebeuren. Gezond Leven werkt ook mee aan de voorbereidingen van het project in een werkgroep waarin ook de leerkrachten en vertegenwoordigers van de scholieren worden betrokken, zodat ze gericht aan de slag kunnen gaan met de signalen die ze vanop het terrein krijgen.

De bedoeling is om tijdelijk extra mensen aan te nemen, maar ook om de mensen die vandaag in de klassieke backoffice van de diensten Opgroeien werken, mee outreachend te laten werken en er op die manier voor te zorgen dat ervaren leerkrachten sneller mee de versterking kunnen trekken.

Wat de OCJ’s betreft, daar hadden we tot nu toe geen outreachende traditie, maar die beweging willen we nu ook effectief inzetten. De CLB's hebben natuurlijk ook een begeleidingsopdracht te vervullen. Dat is nu eenmaal de kernopdracht van de CLB's. Zij versterken de leerlingen en de ouders in het omgaan met problematische situaties door samen met hen te zoeken naar antwoorden en oplossingen voor die problematische situaties. Dit is dus een en-enverhaal.

Dat is de opdracht die zij daarin hebben. We hebben nu dus de beslissing genomen om hen daarin te ondersteunen, omdat de situatie – en dat wordt hier door alle collega’s toch wel erkend – dit absoluut noodzakelijk maakt.

De heer Parys heeft het woord.

Dank u wel voor uw antwoord, minister. Ik begrijp dat de middelen gespreid worden ingezet, zowel geografisch als op basis van de noden. Dat is alleszins duidelijk.

Wat ik nog wil meegeven in mijn slotrepliek, is dat ik me wel een beetje zorgen maak over het feit dat er nu tijdelijk 28 extra mensen op die sociale diensten tewerkgesteld zullen worden, dat er tijdelijk 20 plaatsen worden bijgemaakt en dat er tijdelijk 1,2 miljoen euro voor outreachend werk bij de vertrouwenscentra en bij het OCJ wordt vrijgemaakt. Maar dit is natuurlijk maar tijdelijk, dit loopt af. Wat gebeurt er daarna? U weet ook dat de noden groter zijn dan het budget dat hiervoor voorhanden is. Ik heb nog een laatste vraag, maar ik weet dat u daar nu niet meer op kunt antwoorden. Hoe kunt u er binnen uw budgettaire marge voor zorgen dat die middelen wel structureel worden? Dat zal ongetwijfeld de vraag zijn van de sector en van iedereen die hulp nodig heeft.