Report meeting Commissie voor Onderwijs

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Grosemans heeft het woord.

Vanaf maart zullen kandidaat-directeurs tot zes maanden een meelooptraject kunnen volgen met een ervaren schooldirecteur. Het personeelslid kan zo in het echt zien wat de job van directeur allemaal inhoudt en tegelijk leren hoe een geroutineerd directeur daarmee omgaat. Met deze maatregel wilt u potentiële kandidaten van zowel binnen als buiten het onderwijs warm maken voor het schoolleiderschap en hen beter voorbereiden op de toch wel veeleisende job van schooldirecteur.

Schooldirecteur is immers een knelpuntberoep geworden. Vaak beginnen nieuwbakken directeurs met veel motivatie aan hun opdracht, zonder dat ze echt weten waar ze mee geconfronteerd zullen worden. Dat leidt in heel wat gevallen tot een snelle uitstroom, al dan niet definitief.

Deze meelooptrajecten zijn een tijdelijke maatregel die u voor de komende twee schooljaren mogelijk maakt. Daarna wilt u op basis van een evaluatie bekijken of deze maatregel eventueel structureel verankerd kan worden. Ik heb hierover de volgende vragen voor u.

Onder welk statuut zullen deze kandidaat-directeurs gedurende hun meelooptraject opereren? Op welke manier zult u scholen en kandidaat-directeurs hierover informeren? Hoe en waar kunnen kandidaten zich aanmelden? Hoe zullen de kandidaat-directeurs gedurende dit meelooptraject bezoldigd worden en welke middelen maakt u hiervoor vrij? In welke mate zullen de begeleidende directeurs richtlijnen meekrijgen of voorbereid worden op deze meelooptrajecten?

Dit is een tijdelijke maatregel. Op basis van een evaluatie van deze periode wilt u hierna nagaan of dit meelooptraject verankerd kan worden in de selectie- en wervingsprocedure voor schoolleider. Kunt u hier al meer duiding over geven?

Minister Weyts heeft het woord.

Vanaf 1 maart gaan we inrichtende machten in het basisonderwijs, deeltijds kunstonderwijs (dko), secundair onderwijs en volwassenenonderwijs en centrumbesturen in de basiseducatie de mogelijkheid geven om een meelooptraject voor directeur te organiseren. Dat besluit wordt morgen hopelijk ook door de Vlaamse Regering goedgekeurd.

Wat is de aanleiding? De job van directeur wordt alsmaar meer een knelpuntfunctie, net als die van leraar, maar nog meer dan die van leraar. Er is een groeiende uitstroom aan schoolleiders tijdens de loopbaan. Heel wat potentiële kandidaten voor het ambt van directeur twijfelen of ze effectief zouden ingaan op het aanbod om directeur te worden of om zich kandidaat te stellen voor een vacature, en zeker in het geval van diegenen die momenteel nog buiten het onderwijs staan. Dikwijls is die functie een grote onbekende, soms zelfs voor leerkrachten met enige ervaring, laat staan voor degenen die van buiten het onderwijs komen.

Om de twijfel of koudwatervrees van kandidaten weg te nemen of wat te milderen, willen we het mogelijk maken dat een inrichtende macht of een centrumbestuur een kandidaat-directeur of een geïnteresseerde – zowel een reeds geselecteerde kandidaat-directeur voor een effectieve vacature als een potentiële of geïnteresseerde kandidaat – de mogelijkheid kan bieden om gedurende een bepaalde periode mee te lopen met een of meerdere ervaren directeurs. Zo kan de betrokkene kijken, observeren en vragen stellen over de job van directeur. Het leven zoals het is: de directeur. Dat kan hij mee beleven. Wat houdt dat allemaal in? Wat komt er allemaal kijken bij dat werk?

Het personeelslid in onderwijs kan tijdelijk aangesteld zijn of vast benoemd zijn in een wervings-, selectie- of bevorderingsambt en moet minstens voor een halftijdse opdracht in onderwijs aangesteld zijn tijdens de duur van het meelooptraject.

Voor een personeelslid uit het onderwijs voorzien we een maximumduur van een meelooptraject van zes maanden. Tijdens deze periode wordt het personeelslid voor een halftijdse opdracht vrijgesteld van zijn initiële onderwijsopdracht. Ze doen de twee dus tegelijkertijd. Voor een zijinstromer bedraagt de maximumduur van een meelooptraject drie opeenvolgende maanden, omdat die voltijds kan meegaan. De halftijdse vrijstelling van de onderwijsopdracht zal gebeuren via een verlof dat de inrichtende macht aan het personeelslid toekent. Tijdens dit verlof blijft het personeelslid in dienstactiviteit.

De zijinstromer kan dus meelopen met een maximumduur van drie opeenvolgende maanden. Tijdens deze drie maanden wordt de zijinstromer tijdelijk aangesteld in een niet-organieke betrekking in een wervingsambt en ontvangt hij een salaris voor deze prestaties. Zo maken we het aantrekkelijk en bieden we aan om in het 'pateeke' te bijten. Als men de smaak te pakken heeft, wordt die zo in het onderwijs getrokken.

De feitelijke ontwikkeling en organisatie van het meelooptraject voor directeur gebeurt op lokaal niveau door de inrichtende macht. Hierdoor kunnen criteria rond inhoud, modaliteiten en periodes optimaal worden afgestemd op de lokale situatie en noden. We geven vertrouwen, autonomie en verantwoordelijkheid aan de inrichtende macht.

Er zijn wel een minimaal aantal voorwaarden opgenomen in het besluit. We willen de inrichtende machten echter wel ondersteuning bieden bij de organisatie en ontwikkeling van hun meelooptrajecten. Daartoe hebben we een kortlopende onderzoekdopdracht gelanceerd voor de opdracht ‘Ontwikkeling van onderbouwde inspiratiegids over job shadowing voor leiderschap voor schoolbesturen en kandidaat-leidinggevenden’. Een oproep om voorstellen in te dienen voor deze opdracht, werd op 5 januari op de onderzoekswebsite gepubliceerd. Er werden drie voorstellen ingediend en die zijn ondertussen door een beoordelingscommissie beoordeeld. Ik heb ondertussen mijn goedkeuring gegeven aan het voorstel van de beoordelingscommissie, zodat de Karel de Grote Hogeschool (KdG) snel deze opdracht kan opnemen. Zij hebben dan vier maanden de tijd om de gevraagde inspiratiegids op te leveren, die we dan breed beschikbaar stellen voor alle betrokkenen.

Een inrichtende macht moet een meelooptraject aanvragen bij het Agentschap voor Onderwijsdiensten (AGODI) of bij het Agentschap voor Hoger Onderwijs, Volwassenenonderwijs, Kwalificaties en Studietoelagen (AHOVOKS), afhankelijk van het onderwijsniveau waar het meelooptraject zal worden aangeboden. Dit zal gebeuren via digitale weg.

De mogelijkheid om een meelooptraject voor directeur te organiseren is een tijdelijke maatregel die geldt vanaf 1 maart 2021 tot en met 31 december 2022. Op basis van de ervaringen en vaststellingen gedurende deze periode zullen we een evaluatie opmaken in samenwerking met de sociale partners. Ik ga hier nog niet vooruitlopen op eventuele conclusies.

En ten slotte wens ik nog mee te geven dat de inrichtende machten, onderwijsinstellingen en personeelsleden op de hoogte worden gebracht van dit tijdelijk project via een omzendbrief die de administratie ondertussen heeft gepubliceerd. Deze omzendbrief bevat gedetailleerde toelichting over de mogelijkheden tot organisatie van het meelooptraject evenals de nodige praktische schikkingen betreffende de aanvraag van een meelooptraject. Deze omzendbrief, onder voorbehoud van goedkeuring door de Vlaamse Regering, kunt u terugvinden op data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex.

Mevrouw Grosemans heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw toelichting. Ik vind zo'n meelooptraject een bijzonder goed initiatief om startende, geïnteresseerde directeurs warm te maken en eventuele koudwatervrees weg te nemen. Zo kunnen ze een goede keuze maken en hopelijk enthousiast aan hun job beginnen.

Er is natuurlijk meer nodig dan enkel enthousiasmeren. Ik denk dat ze ook enorm veel kunnen bijleren als ze zes maanden meelopen met een ervaren directeur. Het is belangrijk, want ik heb gelezen dat scholen met sterke schoolleiders – en dat is het doel van dit initiatief – veel minder klachten hebben over planlast. Het is dus een initiatief dat ervoor kan zorgen dat er veel minder planlast is.

Ik heb mij in het krokusreces een beetje beziggehouden met mij wat meer te informeren over die planlast. Ik vond een heel goede studie van de Antwerp Management School van 2013: ‘Kom op tegen planlast’. Ze bevat heel veel aanbevelingen aan alle actoren want het is natuurlijk niet enkel het Ministerie van Onderwijs dat acties moet ondernemen. Ik weet niet of u het weet, maar u bent eigenlijk systematisch al die aanbevelingen tegen planlast aan het aanpakken, wat mij bijzonder veel plezier doet. Als alle actoren een initiatief nemen om die planlast aan te pakken, dan kunnen we nog goede vooruitgang maken.

U hebt heel veel informatie gegeven. Ik heb nog een bijkomende vraag. U maakt middelen vrij. Hebt u enig idee hoeveel kandidaat-directeurs in het eerste proefproject zouden kunnen meelopen?

De heer Danen heeft het woord.

Het is een heel mooi project en ik kijk uit naar de resultaten ervan. Ik heb twee korte bijkomende vragen.

Hoe gaan we de zogenaamde ervaren schooldirecteurs selecteren? Zoals collega Grosemans komt te zeggen, maken scholen met een sterke schoolleiding soms wel het verschil. Het is dus zaak om ervoor te zorgen dat de stagiairs terechtkomen in de scholen die net een heel goed voorbeeld zijn. Hoe worden ze geselecteerd?

Plant u nog andere beleidsmaatregelen of proefprojecten om het ambt van directeur aantrekkelijker te maken? Het is inderdaad een gigantisch probleem. Ik zie af en toe ook directeurs en ze moeten keuzes maken. De waardering die ze krijgen, is niet altijd navenant. Het is misschien goed om ook daarrond een breder traject op te zetten.

De heer Brouns heeft het woord.

Minister, ik heb uit de Coronacommissie onder andere onthouden dat sterke scholen met sterke directies snel kunnen schakelen. Het is een cruciale voorwaarde voor de kwaliteit van een school die dienstverlening aan onze jongeren verleent. Ik geloof heel sterk in  kwaliteit en in de kracht van schooldirecteurs voor wat de kwaliteit van het onderwijs betreft. We hebben er gisteren nog over gesproken in het kader van de vaste benoeming en over de cruciale rol van het human-resourcesbeleid voor de evaluatie die nu wordt aangepast. Het moet een positief instrument zijn waarin een positieve rol is weggelegd voor het beleid van een school.

Ik deel de visie en de mening van de collega's dat het ondersteunen van schoolleiders cruciaal is. Ze van in het begin goed begeleiden, is heel belangrijk.

We kijken uit naar het competentieprofiel voor schoolleiders. Het is een belangrijk instrument in de start en de loopbaan van zo'n directeur. Zo weten ze wat van hen wordt verwacht.

U hebt verwezen naar de omzendbrief over dit meelooptraject. We kregen daarover praktische vragen. Het is een tijdelijk project. Gaat het over het schooljaar of over een kalenderjaar waarover wordt gesproken? Kunt u dat wat meer verduidelijken? Als de periode in de vakantie valt, betekent dat dan dat het voor zijinstromers, die maar drie maanden meelopen, niet over de schooljaren heen kan?

De heer Laeremans heeft het woord.

Wij vinden het een zeer goed idee en hopen dat het zo snel mogelijk breder kan worden uitgerold.

Mijn vraag is: hoe zit het juist? Moet er een aanleiding zijn, een vacature voor directie? De directie kan dan een geschikte kandidaat aanduiden. Of mag dat ook zonder dat er expliciet een vacature is?

Maar als dat over enkele jaren het geval zou zijn, kan men dan iemand al een beetje laten warmlopen? Is dat wellicht nodig? Moet dat op de eigen school zijn of mag het een andere school zijn?

Minister Weyts heeft het woord.

Laat ons ervoor zorgen dat dit initiatief gefocust blijft op de vooropgestelde doelstelling. We focussen natuurlijk op het aanvoelen van de inhoud van de job. Ik hoop dat er geen misbruik van wordt gemaakt om via die weg aan extra personeelsleden te komen en te gaan insourcen. Dat mag echt niet de bedoeling zijn. Het is niet rechtstreeks gekoppeld aan een vacature, maar je stelt je wel bloot aan mogelijke misbruiken. Ik hoop dat dat niet het geval zal zijn. We moeten daar de vinger aan de pols houden.

Het is moeilijk in te schatten wat de respons uit het veld zal zijn. We hebben wel voorzien in een budget van 4 miljoen euro. De termijn loopt vanaf 1 maart tot december 2022. Tot dan hebben we die middelen voorhanden. We gebruiken daarvoor ook de relancemiddelen. Het is een kortlopend project, wel, toch anderhalf jaar. Ik hoop dat we dat gaan kunnen gebruiken. Ik hoop dat de vooropgestelde doelstelling vooral wordt nagestreefd.

We gaan ervan uit dat die 4 miljoen euro mogelijk te weinig is, gelet op het aantal vacatures voor directies dat we verwachten in de komende periode. Het stopt hier natuurlijk niet. Mijnheer Danen, er komen nog initiatieven ter ondersteuning van de directeurs. We starten gesprekken in dat kader met de sociale partners, maar daar ga ik niet op vooruitlopen. We gaan wel zorgen voor nog betere ondersteuning van onze directies.

Mevrouw Grosemans heeft het woord.

Minister, ik hoop inderdaad dat het meelooptraject heel wat kandidaat-schoolleiders warm zal maken om in de job te stappen. Met uw woorden: ik hoop dat het ‘pateeke’ zal smaken.

Ik vind de inspiratiegids ook een heel goed idee voor degenen die eventueel willen instappen of gewoon ter informatie. Ik zal dit project in elk geval verder opvolgen.