Report meeting Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De leden van de commissie Cultuur kregen een brief van een kersvers opgerichte en landelijke vzw die de verdediging van de belangen van gidsen en culturele bemiddelaars op zich wil nemen. Het betreft vzw Guides et Médiateurs Culturels de Belgique (GMCB) en Gidsen en Culturele Bemiddelaars van België (GCBB), die dus opkomt voor de professionelen die licht werpen op onze geschiedenissen, de waarde van ons patrimonium valoriseren en omgaan met een heel divers publiek.

Er was een vraag over in het Waals Parlement aan minister van Cultuur Linard. Zij heeft de bezorgdheden van de vzw erkend. Het gaat om een algemene problematiek die door de coronacrisis nog ernstiger is geworden, namelijk het statuut. Op dit moment is alles mogelijk: zelfstandige in hoofdberoep, zelfstandige in bijberoep, interim, loontrekkende, vrijwilliger.

Werkgevers zoals musea en tentoonstellingen kiezen dikwijls voor de goedkoopste vorm. Het werkaanbod is ook seizoensgebonden. Dat is relevant omdat het vaak betekent dat het inkomen niet het hele jaar door gelijkloopt. Sinds enkele jaren is er ook extra concurrentie onder de vorm van 'free tours' die geïnteresseerden rondleiden tegen een vrije bijdrage. Het ontbreekt aan een kader waarbinnen gidsen en bemiddelaars kunnen werken. Dat maakt het beroep en zij die erin werken extra kwetsbaar. Daarenboven kregen we nog de coronacrisis die vele gidsen zonder inkomen zette of dwong om voor een veel kleiner publiek te werken.

We gieten de vragen van de vzw meteen in een aantal vragen voor u, minister. Kent u de vzw en hebt u er al contact mee gehad? Is deze vzw representatief?

Hoe kijkt u aan tegen de vraag van de vzw om een stevig legaal kader te creëren voor het beroep van gids en cultureel bemiddelaar? Deelt u de mening dat dat statuut en het kader op dit moment tekortschiet, nog los van de coronacrisis?

Wilt u meewerken aan een charter voor kwaliteitsvol gidsen en voor offertes, telkens een museum of culturele instantie op een gids een beroep wil doen?

De vzw stelt vast dat er verschillende vzw’s zijn die gidsen of bemiddelaars tewerkstellen tegen te lage lonen en via exclusiviteitscontracten, tegen een lage kwaliteit. Daarnaast moet de vzw ook vaststellen dat oudere vrijwillige gidsen vaak gratis of onder een bepaalde marktprijs werken en daardoor het beroep devaloriseren. Wat is uw visie daarop? Wat wilt u doen ten aanzien van deze problematieken? Op welke financiële of algemene ondersteuning kunnen de gidsen en bemiddelaars rekenen? Minister, wat zult u hiervoor ondernemen?

Minister-president Jambon heeft het woord.

Het ontstaan van deze nieuwe vzw was mij al ter ore gekomen. Ik begrijp dat ze zich volop aan het voorstellen zijn in de verschillende landsdelen. Zelf heb ik nog niet de kans gehad om met hen contact te hebben, maar de vereniging is nog maar pas opgericht, en we hebben geen zicht op het ledenaantal. Momenteel kan ik dus niet inschatten in hoeverre de vereniging representatief is voor alle gidsen en culturele bemiddelaars in België. Los daarvan haalt de vereniging wel een aantal terechte bekommernissen aan. Ik ben dus steeds bereid om met hen in dialoog te gaan. Tot hiertoe is dat nog niet gebeurd.

Hoe kijk ik aan tegen de vraag naar een legaal kader? Ik denk dat dat een vraag is die in een bredere context moet worden bekeken. Het gaat immers om een zeer heterogene groep. Naast museumgidsen zijn er ook natuurgidsen, reisbegeleiders, toeristische gidsen, stadsgidsen, en ga zo maar door. Sommige werken voor een opdrachtgever en andere opereren volledig autonoom. Een legaal kader dat zich beperkt tot de cultuursector kan dit probleem dus niet oplossen.

De coronacrisis heeft verder ook duidelijk gemaakt dat er binnen en buiten de cultuursector een grote groep mensen is die werkt vanuit een precair statuut. Dat gaat over alle zogenaamde flexwerkers die werken als freelancer. Naast gidsen gaat het dan ook over kunstenaars, creatieve beroepen – zoals copywriters of tentoonstellingsbouwers – tot ook koeriers en horecapersoneel.

Binnen de Interministeriële Conferentie Cultuur is er een politiek-strategische werkgroep opgericht die het thema van de sociaal-economische positie van de kunstenaar en cultuurwerker van naderbij zal bekijken en informatie zal uitwisselen. Zoals u weet is de federale overheid nu ook erg aan de slag met de hervorming van het kunstenaarsstatuut. Het is voor mij zaak dat hierin ook voldoende afgestemd wordt met de gemeenschappen.

Los van het bredere probleem kan de cultuursector een bijdrage leveren om deze groep te ondersteunen. En de sector doet dat momenteel al. Van culturele organisaties die door Vlaanderen gesubsidieerd worden, verwachten we dat zij de principes van goed bestuur toepassen. Een onderdeel hiervan is ‘fair practice’ en ‘fair pay’: wanneer organisaties een beroep doen op freelancers moet daar een correcte verloning tegenover staan.

Bij het uitwerken van coronamaatregelen voor de culturele sector is er ook expliciet aandacht gegeven aan het ondersteunen van freelancers. Zo konden organisaties via het noodfonds subsidies ontvangen om reeds gemaakte engagementen aan freelancers na te komen – de zogenaamde derden in de waardeketen – zelfs als de voorziene activiteiten niet konden plaatsvinden. Binnen de cultuurcoronapremie hebben verschillende gidsen die aan de voorwaarden voldeden een premie ontvangen. 

Wil ik meewerken aan een charter? Ik wil daar zeker een bijdrage toe leveren. Zoals aangegeven stelt het probleem zich volgens mij breder dan alleen de gidsen. In het kader van goed bestuur wordt er algemeen aandacht gevraagd voor fair practices en fair pay. We verwachten dus van culturele organisaties, wanneer zij een beroep doen op freelancers, dat zij correct verloond worden.

De vzw stelt vast dat verschillende vzw’s gidsen of bemiddelaars tewerkstellen. Er is me gevraagd wat mijn visie daarop is en wat we met betrekking tot deze problematiek zullen doen. Culturele organisaties die een subsidie van de Vlaamse overheid ontvangen moeten de principes van goed bestuur toepassen. Indien ze gidsen niet correct verlonen, kunnen ze hierop worden aangesproken en eventueel worden gesanctioneerd. Wat de vrijwillige gidsen betreft, geef ik wel mee dat vrijwilligerswerk inherent deel van een culturele werking uitmaakt. Het is niet uitgesloten dat vrijwilligers bepaalde taken op zich nemen die aan de gidsenwerking zijn gerelateerd. We verwachten van een organisatie dan een duidelijk kader waaruit blijkt wanneer een beroep wordt gedaan op professionele gidsen of op vrijwillige gidsen. Indien een organisatie puur op vrijwillige basis werkt, kunnen we, bijvoorbeeld, niet verwachten dat ze enkel met professionele gidsen werkt.

De bottomline is dat ik bereid ben met die mensen rond de tafel te zitten en na te gaan hoe we aan hun verzuchtingen tegemoet kunnen komen.

Minister-president, dat is in elk geval een heel positief antwoord. Ik kan die vzw meedelen dat ze met u contact kan opnemen om het gesprek te starten. Naar aanleiding van de coronacrisis is het een en ander gaande. Zo zijn een aantal problemen met het kunstenaarsstatus scherpgesteld. Het gaat om zaken die we al wisten, maar die nu heel fel naar boven zijn gekomen en die tijdens de coronacrisis zijn gekristalliseerd. Daar worden oplossingen voor gevonden en ik ben zeer blij dat u daar, samen met de federale overheid, aan meewerkt. Dit aspect moet hierin worden opgenomen en ik denk dat het goed is dat we het speciaal statuut van de gidsen nu ter sprake brengen. Er zijn gelijkenissen, maar er zijn misschien ook verschillen die we al dan niet samen of apart moeten bekijken. De vereniging vestigt hier de aandacht op en u kunt dat misschien ter sprake brengen tijdens het overleg met de Federale Regering.

Ik ben blij met uw antwoord en ik dank u voor de bereidwilligheid hier verder aandacht aan te besteden. We wachten het vervolg van het overleg af.