Report meeting Commissie voor Onderwijs

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Eind vorig jaar werd het nieuwe strategisch plan voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden en geïnterneerden voor de periode 2020-2025 voorgesteld en goedgekeurd.

Elke legislatuur wordt een strategisch plan opgemaakt en de strategische doelstellingen die erin geformuleerd worden, hebben de ambitie om een duidelijke lijn uit te zetten naar een veiligere samenleving door een betere re-integratie, met minder recidive en geen nieuwe slachtoffers.

Ik was heel tevreden om ook te lezen dat onderwijs als een van de prioriteiten in dit plan naar voren geschoven wordt. Het Vlaams ondersteuningscentrum voor volwassenenonderwijs (Vocvo) heeft hier een cruciale rol in de coördinatie van de vorming van het onderwijsaanbod in onze gevangenissen.

Het aanbod beperkt zich trouwens niet tot de mogelijkheid om een opleiding te volgen in de gevangenis. Het is minstens even belangrijk om ook in te zetten op de soft skills, met name sociale en culturele vaardigheden, samenwerken, communiceren en misschien nog de belangrijkste vaardigheden: ICT-vaardigheden en mediawijsheid.

Uw collega Demir is de coördinerende minister van dit plan, maar heel wat acties zijn domeinoverschrijdend en dus de medeverantwoordelijkheid van haar collega’s. In de commissie Justitie van dinsdag 26 januari 2020 gaf minister Demir toelichting over het plan, maar voor een antwoord op de vragen rond bepaalde concrete acties verwees ze naar de verantwoordelijke minister. Daarom wil ik hier graag enkele acties rond onderwijs wat verder uitlichten en er ook enkele vragen rond stellen.

Er zijn momenteel vijf Vlaamse gevangenissen – Leuven Hulp, Leuven Centraal, Brugge, Antwerpen en Beveren – die voorzien zijn van een beperkte internetlijn. Gedetineerden kunnen zo bijvoorbeeld ook digitale examens afleggen voor de Examencommissie. Het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI) voorziet in de nabije toekomst de verdere uitrol van deze internetlijn en werkt daarnaast ook aan de ontwikkeling van een online leerplatform dat toegankelijk zal zijn voor elke gedetineerde en dat is natuurlijk een hele goede zaak.

Rond deze acties heb ik enkele vragen voor u, minister. Welke inspanningen doet u om erop aan te dringen om een uitrol van beperkt internet voor de gevangenissen te bespoedigen?

We horen dat er nu al lange wachtlijsten zijn voor het afleggen van digitale examens bij de Examencommissie. Corona is hier slechts deels de oorzaak van. Welke acties zult u hierrond organiseren?

Het LIO-project (Learning Inside Out) dat in Oost- en West-Vlaanderen al heel waardevol werk leverde, wordt uitgebreid en loopt tot eind 2022. Welke zijn uw plannen na afloop van de projectperiode?

We merken dat het Plan Geletterdheid ook genoemd wordt als het gaat over de verdere digitalisering van het onderwijs in detentie. Werd hiervoor ook in de nodige budgetten voorzien?

Minister Weyts heeft het woord.

Zoals u terecht aanhaalt, is de uitrol van beperkt internet in de gevangenissen inderdaad essentieel om daar onderwijs te kunnen organiseren.

Momenteel beschikken vijf Vlaamse gevangenissen over een beperkte internetlijn, namelijk Leuven-Hulp, Leuven-Centraal, Brugge, Antwerpen en Beveren. In de nabije toekomst is er een uitrol gepland in de gevangenissen van Ruiselede, Ieper, Dendermonde en Mechelen. Voor de uitrol op langere termijn zijn we natuurlijk afhankelijk van de levering en plaatsing door het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen.

Op diverse fora hebben we de nood aan internet in de gevangenis aangekaart. Mijn administratie maakt deel uit van de gemengde commissie, die samengesteld is uit vertegenwoordigers van de betrokken departementen en agentschappen en de organisaties die instaan voor de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Daarnaast is er ook de bovenlokale werkgroep digitalisering, waarin zowel de Vlaamse partners hulp- en dienstverlening als het DG EPI vertegenwoordigd zijn. Die werkgroep gaat na op welke wijze de dienstverlening van de Vlaamse partners digitaal beschikbaar kan worden gemaakt op het vlak van infrastructuur, internetvoorzieningen en het gebruik van digitale tools.

In de voorbije maanden was de looptijd tussen het moment waarop gedetineerden zich aanmelden en het moment waarop ze effectief examen kunnen afleggen, inderdaad langer dan gewoonlijk. Ook daar speelt de coronacrisis ons parten. De Examencommissie heeft de nodige maatregelen genomen om de impact van corona zo beperkt mogelijk te houden.

Het is wel zo dat de organisatie van de examens in de gevangenissen afwijkt van de reguliere werking. Dat is evident. Een gevangene kan zich niet zelf online aanmelden. De vragen van alle gedetineerden worden eerst gebundeld door de onderwijscoördinatoren in de gevangenis. Na de aanmelding voor een examen moet de gedetineerde eerst het inschrijvingsgeld betalen. Binnen de gevangenis geldt hiervoor een specifieke procedure. Pas in een volgende fase worden de aanvragen doorgestuurd naar de Examencommissie. Zij moet bij het inplannen van de examens rekening houden met het strikte gevangenisregime. Om het werkbaar te houden, worden de examens geclusterd in drie vaste periodes. Soms gebeurt het dat de procedure om ingeschreven te raken langer duurt dan verwacht, waardoor de gedetineerde de examenperiode mist en moet wachten op de volgende. Dat heeft te maken met de interne maatregelen en procedures in de gevangenis. In de huidige tijd is er mogelijk ook de impact van de pandemie en alle maatregelen die daarmee gepaard gaan.

De langere wachttijd betekent niet dat er echte wachtlijsten zijn. Elke gedetineerde die zich aanmeldt voor een examen bij de Examencommissie krijgt, net zoals alle kandidaten, drie examenkansen per vak per jaar. Om de opgelopen vertraging als gevolg van de coronacrisis weg te werken, hebben we in januari de examenperiode verlengd.

Het is nog te vroeg om te zeggen wat er zal gebeuren na de afloop van het LIO-project. Met de uitbreiding van het LIO-project in januari 2021 is er leerloopbaanbegeleiding voorzien in alle Vlaamse en Brusselse gevangenissen.

In het strategisch plan engageer ik mij om te onderzoeken wat de mogelijkheden en randvoorwaarden zijn om te komen tot een structurele inbedding van de leertrajectbegeleiding. Dit vooral met het oog op het verhogen van de kansen op de arbeidsmarkt na detentie, als de gedetineerde de gevangenis kan verlaten. Momenteel heeft het Vlaams Ondersteuningscentrum voor het Volwassenenonderwijs de coördinatieopdracht met betrekking tot het onderwijs aan gedetineerden. Het Vocvo gaat, op basis van de ervaringen in de LIO-projecten, na hoe de leertrajectbegeleiding in de gevangenissen het best kan worden georganiseerd en hoe je je het best kunt voorbereiden op het deelnemen aan de arbeidsmarkt na de detentieperiode.

Het eindrapport van LIO zal pas begin 2023 beschikbaar zijn.

Het verhogen van de digitale geletterdheid van volwassenen is een van de vijf doelstellingen in het Strategisch Plan Geletterdheid. Digitale vaardigheden worden de komende jaren voor iedereen, en dus ook voor deze doelgroep, cruciaal.

Ik wil dan ook gericht inzetten op het ontwikkelen van digitale competenties van gedetineerden, zodat zij ook op dat vlak aansluiting kunnen vinden. Ik wil bestaande digitale leerplatformen beschikbaar maken voor zoveel mogelijk gedetineerden.

Met het Corona IV-decreet werden tijdelijk open modules in de opleiding ICT van de basiseducatie en de opleiding Start to ICT van het secundair volwassenenonderwijs voorzien. Cursisten die digitaal laaggeletterd zijn, kunnen dankzij die open modules een ICT-aanbod op maat krijgen.

In het kader van het relanceplan voor het volwassenenonderwijs zullen we ook verder inzetten op een flexibel ICT-aanbod, met een focus op kansengroepen.

Tot slot geef ik mee dat we in het kader van het onderwijskundig beleids- en praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek (OBPWO) binnenkort een onderzoek starten naar effectieve praktijken van gecombineerd leren voor laaggeletterde volwassenen en NT2-cursisten. Op basis van de inzichten uit dat onderzoek wordt een praktijkgerichte leidraad ontwikkeld waarmee de CBE’s en CVO’s aan de slag kunnen gaan en die ook zeker bruikbaar zal zijn voor de doelgroep van gedetineerden.

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw uitgebreide antwoord. Onderwijs is voor mij het geven van kansen, aan iedereen, want iedereen verdient kansen. We moeten er alles aan doen om mensen die in de gevangenis verblijven, extra kansen te geven.

Bij dezen wil ik iedereen waarderen die extra inspanningen deed om in deze coronatijden ook die mensen extra kansen te geven. U somde er een aantal op: de examenperiode werd verlengd, er werden extra inspanningen geleverd door de mensen die daarmee bezig zijn. Ik wil mijn waardering daarvoor uitspreken.

Wat betreft het LIO-project, dacht ik dat u, aangezien daar toch zoveel waardering wordt geuit, misschien een tipje van de sluier kon oplichten. Maar ik begrijp dat we de evaluatie afwachten. Ik hoor in ieder geval heel veel positiefs uit de meest westelijke provincies.

U had het verder over een aantal innovatieve projecten in het Strategisch Plan Geletterdheid. Ook daar ben ik zeer benieuwd naar. Het plan wordt geëvalueerd en men vraagt om de vragen te beantwoorden tegen eind april. Er loopt daarnaast tot eind april een audit bij Vocvo, waarbij er rond het Strategisch Plan Geletterdheid een aantal vragen moeten worden beantwoord. Ik weet dat er, gezien de vele vragen rond digitalisering en de innovatieve projecten waarnaar u verwees, een vraag is om extra middelen te voorzien voor dat Strategisch Plan Geletterdheid, en dan heel specifiek, heel ruim naar de mensen die laaggeletterdheid zijn, maar ook heel specifiek in deze context, voor de mensen die in de gevangenissen zitten. Kunt u daarover een toelichting geven? Hebt u die vraag ontvangen? Kunt u daarop een antwoord geven? Ik dank u.

Mevrouw Blancquaert, welkom in de commissie Onderwijs.

Mevrouw Blancquaert heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega’s, dank u dat ik hier vandaag te gast mag zijn in jullie boeiende commissie. Collega Vandromme haalde het al aan: dit plan is inderdaad al besproken in de commissie Justitie.

Ik wil graag kort ingaan op de digitalisering waarnaar mevrouw Vandromme net verwees. Het lijkt me belangrijk dat we daar met de nodige voorzichtigheid mee omspringen. In een gevangenis moet de veiligheid toch steeds vooropstaan. Het is algemeen geweten dat digitalisering en internettoegang ook risico's met zich meebrengen. Daarnaast mogen we ook niet uit het oog verliezen dat een gevangenis in de eerste plaats dient om een straf uit te zitten. Als we over onderwijs spreken, gaat het ook over een gunst die wordt verleend binnen de gevangenismuren.

Het kan onmogelijk de bedoeling zijn dat gedetineerden hier meer kansen krijgen dan gewone Vlamingen in onze samenleving. Dat gevangenen in sommige gevallen een aanmoedigingspremie krijgen om te studeren, is dan ook de omgekeerde wereld wat mijn fractie betreft.

Minister, hoe staat u tegenover dergelijke premies voor gevangenen? Ik besef dat het mogelijk uw bevoegdheid overstijgt, maar hebt u weet van het aantal aanmoedigingspremies voor gevangenen dat wordt uitgekeerd?

Mensen zeggen weleens: we gaan toch niet investeren in gevangenen? Daar gaan we toch ons geld niet aan geven? Ik ben het daar fundamenteel mee oneens. Op een gegeven ogenblik komen die mensen weer vrij en belanden ze opnieuw in de maatschappij. Het is enorm belangrijk dat we hen op een goede manier re-integreren en dat ze op de arbeidsmarkt een goede job vinden. Een beperkt en veilig internet in de gevangenissen is dan ook belangrijk. Dat is trouwens niet zomaar het internet dat wij gebruiken, dat is iets heel speciaals.

Minister, ik dank u voor de al genomen initiatieven zoals de leerloopbaanbegeleiding.

Mijn vraag hangt samen met die van mevrouw Vandromme. Ik dacht dat de Edusprong maatregelen zou bevatten om mensen aan te moedigen om in het volwassenenonderwijs te stappen. Vallen gedetineerden onder die extra maatregel?

Minister Weyts heeft het woord.

Mevrouw Vandromme, met het relanceplan volwassenenonderwijs zullen we natuurlijk inzetten op digitale vaardigheden voor iedereen, ook voor deze doelgroep, inclusief de open modules ICT.

Ik wil ook nog meegeven, ik heb de cijfers nog niet toegelicht, dat er een sterke toename is van de deelnemers aan examens voor de Examencommissie. Dat is een goede evolutie, net dankzij dat digitale aanbod. In 2016 waren er slechts 2 mannelijke gedetineerden die deelnamen. Vorig jaar waren het er 143, een gevoelige toename. Bij de vrouwen was dat cijfer in 2016 0 en dat ging naar 14. Dat is een belangrijke evolutie, die we enkel kunnen toejuichen.

Ik denk niet dat we daar premies voor nodig hebben, maar we kunnen er wel voor zorgen dat gedetineerden voor hun re-integratie in het maatschappelijk leven deze belangrijke stimulans krijgen. De re-integratie verloopt beter als men beter geëquipeerd is, als men in een job kan instromen. Daartoe is scholing van cruciaal belang. Als we daartoe vanuit Onderwijs ons steentje kunnen bijdragen, vind ik dat een positieve evolutie.

Mevrouw Vandromme heeft het woord.

Dank u voor de bijkomende vragen en antwoorden. Ik ben blij te horen dat er inderdaad een toename is van het aantal kandidaten voor de Examencommissie. Ik wil onderschrijven wat de minister en mevrouw Grosemans aangaven: het is van het allergrootste belang dat we iedereen kansen geven. Dat op die manier de re-integratie in de maatschappij bevorderd wordt, kunnen we alleen maar toejuichen. Minister, ik steun u in het verder ontwikkelen van het volwassenenonderwijs, ook binnen de muren van de gevangenis.