Report meeting Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Gryffroy heeft het woord.

Borit, een Vlaams bedrijf dat zich toespitst op waterstoftechnologie, wordt verkocht aan het Chinese beursgenoteerde bedrijf Weifu. Voor de verkoop was Borit in handen van PMV, Finindus, een investeringsfonds van de Vlaamse overheid en de staalproducent Arcelor Mittal. De Vlaamse Regering heeft de ambitie om Europese koploper te worden in onder meer waterstof. Ook in uw beleidsnota wordt hier de nadruk op opgelegd. U hebt ook al een paar keer aangegeven om dit jaar nog een waterstofstrategie voor te leggen. Het is dus merkwaardig dat uitgerekend PMV nu beslist om haar aandeel in een veelbelovend waterstoftechnologiebedrijf te verkopen. Vandaar mijn twee vragen. Hoe evalueert u deze uitstap van PMV? Op welke manier zult u dan wel inzetten op investeringen in waterstof?

Minister Crevits heeft het woord.

Over dat onderwerp is er ook al diepgaand gesproken op mijn kabinet. Soms heb ik de indruk dat jullie ons bezig horen. PMV investeerde eind 2014 in Borit om samen met Finindus het industrieel investeringsprogramma voor het bedrijf mee te helpen realiseren. Er volgden nog verschillende financieringsrondes in de volgende jaren die het mogelijk maakten voor het bedrijf om zijn productiecapaciteit op te schalen en technische expertise op te bouwen. Deze groei ging altijd gepaard met creatie van lokale werkgelegenheid.

PMV is van oordeel dat het zijn rol als sociaal-maatschappelijke investeringsmaatschappij bij Borit gespeeld heeft. Het management van de onderneming stelde de noodzaak vast om de ontwikkelde knowhow internationaal te valoriseren. Daarbij had het bedrijf behoefte aan een strategische, industriële partner om de volgende fase van zijn internationale groei te ondersteunen. Het was voor de Belgische aandeelhouders niet mogelijk om daarin mee te stappen. Als minderheidsaandeelhouder was PMV ook niet in een positie om dit proces tegen te gaan. Het is gewoon niet mogelijk. Bovendien is het wel degelijk in het belang van de ontwikkeling van de onderneming.

Met de verkoop aan Weifu komt Borit terecht in een internationale groep die een belangrijke rol kan spelen in het waterstofecosysteem. Naast Chinese investeerders is de Duitse technologiegroep Bosch een vrij belangrijk aandeelhouder. De overname zal de verdere ontwikkeling van Borit in Vlaanderen ten goede komen. Zo is het belangrijk dat de technologie verder in Geel zal worden ontwikkeld – en dat is voor mij echt essentieel –, omdat de vestiging in Geel zal blijven dienen als onderzoekscentrum.

De exit van Borit moet geenszins geïnterpreteerd worden als de exit van PMV uit alle waterstofinvesteringen, integendeel. Op dit ogenblik worden vanuit verschillende afdelingen van PMV verschillende projecten en initiatieven bestudeerd in waterstoftechnologie of -toepassingen. PMV wil in de toekomst een belangrijke rol blijven spelen in dit segment.

Ik heb de Vlaamse waterstofvisie op 13 november zelf aan de regering voorgelegd. Ik denk dat iedereen in deze commissie er ook van overtuigd is dat we waterstof nodig zullen hebben in de transitie naar een duurzame economie en samenleving, bijvoorbeeld voor het verduurzamen van de industrie en het zwaar transport. Maar momenteel is duurzame waterstof nog te duur en moeten we dus volop de kaart trekken van onderzoek en innovatie om die technologie verder te ontwikkelen.

Om deze waterstofvisie te realiseren, wil ik dus inzetten op onderzoek en innovatie. Om de juiste investeringen aan te trekken, moeten we een goed onderzoeks- en innovatielandschap rond waterstof creëren. Daarom zal ik eerst al kijken naar het versterken van de Vlaamse onderzoeksbasis. We hebben een onderzoeksagenda rond waterstof waaraan gewerkt wordt. Daarnaast is er ook het Moonshotprogramma ‘Klimaatsprong’, het onderzoeksprogramma waarbinnen eveneens relevant waterstofonderzoek kan worden gefinancierd.

Vervolgens wil ik het Vlaams industrieel ecosysteem in waterstoftechnologie verder versterken. We hebben een bedrag van 125 miljoen euro vrijgemaakt voor de deelname van Vlaanderen aan het Europese IPCEI (important project of common European interest) rond waterstof, dat eind dit jaar wordt gelanceerd. Ik zal ook zoeken naar Europese cofinanciering voor een aantal Vlaamse investeringen, met name in het kader van Horizon 2020, Horizon Europe, het Europese ETS Innovation Fund, de Europese faciliteit voor herstel en veerkracht.

Zowel de overheid als PMV hebben in de toekomst dus een belangrijke rol te vervullen. De allerbelangrijkste reden is natuurlijk dat je als minderheidsaandeelhouder het proces dat hier wordt gevoerd, moeilijk of niet kunt tegenhouden.

De heer Gryffroy heeft het woord.

Minister, ik dank u voor het antwoord. De tweede vraag was inderdaad al behandeld, maar ik had ze al voor de begrotingsbesprekingen ingediend.

Wanneer een bedrijf intussen volwassen is geworden dankzij PMV, een overheidsbedrijf in de vorm van een nv, dan moet dat op een bepaald moment ook losgelaten kunnen worden. Wanneer men dan in een minderheidspositie zit, kan men zich inderdaad de vraag stellen in welke mate men daar iets over te zeggen heeft.

Wanneer we het hebben over lokale verankering – en dan kom ik terug op de vraag die ik zonet hebt gesteld en waarbij ik het niet eens was mevrouw Gennez –, ben ik wel akkoord. Ik vraag me dan ook af of, wanneer PMV participeert in een bedrijf, niet bijkomend moet worden bepaald dat het niet de bedoeling is een bedrijf volwassen te maken waarna het dan volledig in buitenlandse handen komt. U weet evengoed als ik dat Borit morgen zijn productie kan oppakken en verhuizen naar China. Het is trouwens ook de bedoeling een fabriek in China te openen, omdat er daar meer werk is voor hen, maar ze kunnen evengoed verhuizen naar Duitsland of Denemarken en dan zijn wij het bedrijf, ondanks onze inspanningen, kwijt. Ik zit daar een beetje mee gewrongen, maar ik ben benieuwd naar uw inzicht.

Mevrouw Gennez heeft het woord.

‘Bien heureux de se retrouver ensemble’, collega Gryffroy. Ik ben het eens met uw conclusie. Ik had de agenda van de commissie voor vandaag nog niet gespot, vandaar gisteren mijn tussenkomst in de plenaire vergadering over de strategische slagkracht van PMV. En dan vond ik het nogal evident om te vragen naar de reden van de terugtrekking uit een waterstofbedrijf. De Vlaamse overheid heeft aangegeven 125 miljoen euro te willen investeren in een waterstofstrategie. Iedereen is het daarmee eens, maar dan zal dat inderdaad in pps-vorm (publiek-private samenwerking) moeten gebeuren.

En dan is het inderdaad vreemd dat onze enige overheidsinvesteringsmaatschappij of publieke investeringsmaatschappij zich terugtrekt uit het bedrijf en dan nog wel uit een bedrijf dat beursgenoteerd is in China, om daar met onze in Vlaanderen opgebouwde kennis naartoe te trekken. Dat vond ik vreemd en niet wenselijk, en vandaar een oproep om bij de hervorming van PMV uit te kijken naar een maximale Vlaamse verankering, omdat het de doelstelling is van een publieke investeerder om tot Vlaamse tewerkstelling, Vlaamse verankering, Vlaamse innovatie bij te dragen. Daar moeten wij de criteria extra scherp stellen.

Minister Crevits heeft het woord.

Collega’s, ik ben het zeker met die Vlaamse verankering volledig eens. Op dit ogenblik is de Vlaamse verankering ook een parameter in de samenwerkingsovereenkomst met PMV. Maar hier zitten we met een specifieke situatie. Men wil niet meer. Het enige alternatief zou een volledige overname geweest zijn. Dat wilden wij ook niet.

Ik denk dat we niet enkel op dit voorbeeld, dat in de krant is gekomen, moeten focussen. Als je de hele portefeuille van PMV bekijkt, zie je dat ze ruimschoots en zeer goed werken aan de Vlaamse verankering.

Collega’s, ik heb misschien te weinig de aandacht gevestigd op het feit dat dit ook is ingegeven door de noodzaak om het bedrijf een sprong hoger te laten maken, naar internationale partnering en dus ook naar een doorbraak. In deze individuele case begrijp ik absoluut waarom PMV, genoodzaakt door de omstandigheden, deze keuze moet maken.

Het tweede deel van mijn antwoord, collega’s, is ook belangrijk. We moeten een goed ecosysteem bouwen rond waterstof via onderzoek en innovatie. We moeten via technologie toekomst creëren. Ik was met de minister-president in Luxemburg. We zijn daar bij het European Environmental Bureau (EEB) geweest. Ik beantwoordde daarover gisteren een vraag in het parlement. Het ging dan over de grote projecten, specifiek over waterstof. Daar zei men ons dat het investeringsklimaat rond waterstof nog niet stabiel is. Wij kunnen een enorme toegevoegde waarde creëren door nu in onderzoek en ontwikkeling de focus zwaar daarop te leggen.

De heer Gryffroy heeft het woord.

Het zal altijd een spanningsveld zijn, wat de beste beslissing is. Die lokale, Vlaamse verankering vind ik wel belangrijk in de overweging of je in het begin al dan niet meestapt in een participatie. Fundamenteel onderzoek is uiteraard superbelangrijk want daar ontspringt alles. Daar ontstaat alles. Maar op een bepaald ogenblik moet je het upscalen, vermarkten. Dan zit je in een ander type van industrie, waarin PMV thuishoort. Ik weet dat het niet altijd simpel is, maar ik kan voorbeelden noemen, waar overheidsbedrijven in vervat zaten en waarbij zij de mogelijkheid hadden om er mee voor te zorgen dat het niet – zoals in dit geval – in Chinese handen terechtkomt. Dat vind ik een beetje jammer. Mocht het een puur Duits of Deens bedrijf zijn geweest dat het overneemt, ik zou er minder problemen mee hebben. Niet dat ik problemen heb met de Chinezen, maar dat is zeer ver weg. De verleiding zal zeer groot zijn om op een bepaald ogenblik de boel hier op te pakken en naar ginder te gaan en dan zijn we de kennis en de technologie weer voor een stuk kwijt en worden we te afhankelijk van wat er buiten Europa gebeurt. We moeten dit aandachtspunt blijven opvolgen. Het zal niet het enige en het eerste of laatste dossier zijn.