Report meeting Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

De heer Danen heeft het woord.

Mijn vraag gaat over het vervangen van verouderde windturbines. We zien natuurlijk dat hernieuwbare energie heel wat positieve effecten heeft, maar intussen zijn de eerste generaties van windturbines en zonnepanelen aan vervanging toe. Vraag is nu wat we daarmee doen. Op welke manier zal de Vlaamse Regering proberen te helpen bij het recycleren van die windmolens of zonnepanelen?

De oude turbines die aan vervanging toe zijn, zijn voor 85 à 90 procent recycleerbaar. De wieken, die bestaan uit composietmateriaal, vormen de grootste uitdaging. Wereldwijd zou er 2,5 miljoen ton aan composietmateriaal in omloop zijn in de windsector.

Minister, wanneer verouderde windturbines of windturbineparken vervangen worden, moet een nieuwe omgevingsvergunning aangevraagd worden. Voor windturbineparken komen hier nog de verplichtingen uit het project-MER-besluit bij. Oude turbines worden vervangen door performantere turbines met een groter vermogen, maar dus ook met een hogere as- en tiphoogte wat een impact heeft op de omgeving.

Wat zijn uw ervaringen met het procedureverloop bij het vervangen van windturbines of windturbineparken? Worden er meer of minder bezwaren ingediend tegen dit soort projecten in vergelijking met het plaatsen van turbines op nieuwe locaties?

Hebt u weet van windturbines of windturbineparken die na de sloop niet meer werden vervangen?

De windsector werkt hard om de windturbines volledig circulair te maken. De uitdaging van de verouderde wieken uit composietmateriaal kan zo een opportuniteit vormen voor de Vlaamse onderzoeksinstellingen en ondernemingen.

Hebt u weet van initiatieven die in Vlaanderen worden genomen om een oplossing te zoeken voor de verouderde wieken van windturbines? In welke fase zitten deze projecten?

Neemt u een initiatief om dit soort circulaire onderzoeksprojecten te stimuleren en/of te ondersteunen?

Minister Demir heeft het woord.

Uiteraard moet er voor het vervangen van een windturbine door een nieuwe turbine een nieuwe omgevingsvergunning aangevraagd worden. De procedure voor het vervangen van een windturbine door een ander type is dezelfde als voor de bouw en exploitatie van een eerste windturbine op die locatie. Hierbij zal dus met alle regelgeving rekening gehouden moeten worden. Het feit dat er al een windturbine stond op die locatie, zal daar in principe geen verschil in behandeling verantwoorden.

Zoals u zegt, zijn nieuwe windturbines vaak groter en hoger en hebben ze een groter vermogen. Dit resulteert ook bijvoorbeeld in een groter gebied dat mogelijk negatieve effecten kan hebben van de nieuwe, hogere turbines. Of dit ook een significante toename van het aantal bezwaren met zich meebrengt, kan ik op vandaag niet afleiden. Ik herhaal nogmaals dat het belangrijk is dat ontwikkelaars van windturbines een draagvlak zoeken in de omgeving van hun projecten, en dit aan het begin van het project. Het is uiteraard aan de ontwikkelaars van windturbines om te oordelen of en welk type van windturbine in de plaats komt van een verouderde turbine.

Zoals u zegt, zoekt ook de windsector mee naar mogelijkheden om de omslag naar volledig circulair gebruik van de materialen te maken. Tot nu toe waren er weinig recyclagepistes voor vezelversterkte kunststoffen van windmolenwieken. Anderzijds mogen we verwachten dat er meer en meer van dat materiaal zal vrijkomen.

De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) is een van de Vlaamse partners in het Interreg-project Recy-Composite, samen met kennisinstelling Centexbel-VKC. Dat is een project dat nieuwe recyclage- en afzetmogelijkheden onderzoekt voor composietmaterialen. Er is eerst bekeken hoe men het materiaal kan verkleinen, dat uit zichzelf moeilijk fragmenteert met de bestaande standaardtechnologieën. En voor het verwerken van het materiaal is gekeken naar nieuwe recyclagetechnieken zoals solvolyse en pyrolyse. Men heeft gezocht naar de beste manier om de vezels te recupereren. Voor de valorisatie kijkt men onder andere naar brandwerende zwelmiddelen voor bijvoorbeeld het interieur van treinen, vliegtuigen en bouwproducten, maar ook gevelbekledingen. Dat project loopt dit jaar af. In september is een slotevent voorzien als alles goed loopt.

Ik geloof sterk dat onze kennisinstellingen en de OVAM dergelijke initiatieven verder willen ondersteunen. Uit dergelijke projecten leren we dat het technisch mogelijk is om dergelijke materialen hoogwaardig te recycleren. Uiteraard moeten we daarnaast ook oog hebben voor het creëren van een afzetmarkt voor deze recyclaten. U weet dat ik daarom ook pleit om een deel van de budgetten die beschikbaar zijn voor circulaire economie, ook te besteden aan projecten als deze, bestemd voor kunststofrecyclage en valorisatie van de kunststofrecyclaten.

We zijn er dus mee bezig. Er is een slotevent in september en ik denk echt dat we in Vlaanderen de nodige kennis, knowhow en ook handen hebben om dat mogelijk te maken. Wij zullen er alles aan doen om dat te doen, samen met de windsector.

De heer Danen heeft het woord.

Ik begrijp dat u niet voorop kunt lopen op resultaten die pas in september bekend gemaakt worden, maar ik wil u toch ook oproepen om hier in Vlaanderen het voortouw in te nemen, want meer en meer materialen in Vlaanderen zijn composietmaterialen, complexe materialen. Als we erin slagen die te recycleren en daar het voortouw in te nemen, dan kunnen we onze technologie ook verkopen aan het buitenland. Ik denk dat het goed is dat we daar in Vlaanderen in voorop zullen lopen en ik hoop dat u verdere initiatieven zult nemen en ook anderen zult ondersteunen die in deze richting gaan. Maar ik ben in elk geval hoopvol naar september toe om hier de eerste resultaten over te vernemen.

De heer Van Rooy heeft het woord.

Dank u, voorzitter. Ik ben blij dat Groen na decennialang windmolens te hebben gepromoot, zich nu ook bekommert om de schade die windmolens aan het milieu veroorzaken en nog aan het milieu zullen veroorzaken.

U hebt het terecht over die kunststof, maar in windmolens zit ook enorm veel staal en aluminium. Een stijgend aantal windmolens, ondertussen zo’n 23 procent, bevat ook zeldzame aardmetalen, die gebruikt worden om die permanente magneten te produceren.

Ik heb daar het een en ander over opgezocht. Volgens het Bulletin of the Atomic Scientists in Chicago bevat een windturbine van 2 megawatt gemiddeld 370 kilogram neodymium en 60 kilogram dysprosium. Daar is onderzoek naar gedaan door het MIT en dat komt uit op ongeveer 350 kilogram zeldzame aardmetalen in een windturbine van 2 megawatt. Dat zijn metalen die voornamelijk in China worden gewonnen – 70 procent van het totale aanbod zeldzame aardmetalen komt uit China –, waar de ontginning vaak milieuschade veroorzaakt. Dat is ook al eens gekwantificeerd: het Institute for the Analysis of Global Security (IAGS) kwam tot de conclusie dat bij de productie van 1 ton zeldzame aardmetalen 1 ton radioactief afval ontstaat. De windindustrie is dus afhankelijk van China voor de ontginning van zeldzame aardmetalen en veroorzaakt daar veel dodelijke slachtoffers per jaar en ligt ook aan de basis van enorme milieuverontreiniging, met duizenden zieke inwoners per jaar als resultaat.

Dit maar om te zeggen dat windturbines op zich misschien wel zeer weinig CO2 uitstoten, maar dat ze op het vlak van milieuschade, zeker afgezet tegenover hun vermogen, een zeer grote impact hebben, zij het voornamelijk in China. Misschien is dat een ver-van-ons-bedshow, maar ik zou toch denken dat wij bekommerd zijn om het milieu overal ter wereld, niet enkel in ons land.

De heer Pieters heeft het woord.

Ik wil nog even aanvullen.

We gaan windmolens vervangen door windmolens met een groter vermogen, maar dat geeft ook meer trillingen, meer geluid en meer slagschaduw, zoals al aangegeven was. We gaan, denk ik, toch ook meer en meer naar een Europees gegeven als men het over afstanden heeft, over de voorwaarden en normen die aan zo’n windmolen gesteld worden. Gaan we daar rekening mee houden bij vernieuwing? Want we hebben hier in Vlaanderen een zeer geringe afstandsbepaling of zelfs geen afstandsbepaling. Wat gaan we daarmee doen als we windmolens vervangen?

Minister Demir heeft het woord.

Dit is een grote uitdaging voor de windsector, maar de nieuwe windmolens zullen sowieso groter en beter zijn en zullen meer windenergie kunnen produceren. Voor alle duidelijkheid: men zal sowieso de hele procedure van de omgevingsvergunning moeten doorlopen. Ik denk dat dat de bezorgdheid misschien wegneemt. Het hof heeft onlangs ook gezegd dat er een milieueffectenrapport (MER) moet komen, dus ook dat zal in de toekomst moeten gebeuren, ook voor die nieuwe windmolens.

Collega Van Rooy, u kent de cijfers veel beter dan ik, dus wat u zegt, zal wel kloppen, denk ik. Nu, het is wel zo dat er constant nieuwe technologieën worden gelanceerd om de nood aan bepaalde producten te verminderen, dus ook aluminium enzovoort. We zien een evolutie dat de nood daaraan kleiner en kleiner wordt.

De windsector moet zeker mee nadenken. Het verhaal moet circulair zijn. De oefening loopt bij ons, en met de OVAM zijn we vrij snel beginnen te kijken hoe we deze materialen hoogwaardig kunnen recycleren.

Ik zie kunststof ook niet als afval, zoals ik al vaak gezegd heb in deze commissie. Men spreekt snel over kunststof als afval, maar men moet kunststof eigenlijk ook zien als een grondstof.

Dan denk ik dat we in Vlaanderen alles in handen hebben – kennisinstellingen, innoverende technieken – om ons op het vlak van recyclage binnen Europa als markt neer te zetten. Dat is een hele business, maar dat betekent ook dat we de juiste maatregelen moeten zien te nemen. Ik hoop dat we, wat die nieuwe recyclagetechnieken betreft, op dat slotevent in september meer te weten zullen komen.

Het is natuurlijk ook de verantwoordelijkheid van de sector zelf om mee na te denken en mee op die kar te springen. Hernieuwbare energie en circulariteit passen goed samen. Ik zou het vreemd vinden als de sector zijn verantwoordelijkheid daarin niet zou willen opnemen.

De heer Danen heeft het woord.

Ik denk dat energie steeds een bron van welvaart is geweest, maar voor tal van groepen ook van miserie. Het is nu de uitdaging om ervoor te zorgen dat hernieuwbare energie vooral een bron van welvaart blijft. Daarom is het van belang, denk ik, om niet alleen de wieken te recycleren, maar ook de aardmetalen eruit te halen en om ervoor te zorgen dat die op de best mogelijke manier worden ontgonnen. Ook batterijen en gsm’s en tal van innovatieve producten zitten vol aardmetalen. De kwestie is hoe we daarmee omgaan. Voor u, maar ook voor ons allemaal, is de uitdaging om daar op de best mogelijke manier mee om te gaan, van bij het ontginnen tot aan de recyclage en het hergebruik. Een van de typische eigenschappen van aardmetalen is trouwens dat je ze bijna oneindig kunt gebruiken. Dat moeten we vooral blijven doen.