Report meeting Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Maertens heeft het woord.

Het Seine-Scheldeproject wordt door velen als een West- en Oost-Vlaams dossier gezien, maar dat is het zeker niet. Het is een cruciaal dossier voor de ontsluiting van onze Vlaamse bedrijven en havens via het water, en ook heel belangrijk voor de export richting Frankrijk. Als we meer vrachtwagens van de weg willen en meer op de binnenvaart willen inzetten, is dat een bijzonder belangrijk project. Het wordt door Europa gefinancierd, als een van de megaprojecten van de Europese Unie. De Europese Rekenkamer heeft een aantal van die megaprojecten recent onderzocht, waaronder het Seine-Scheldeproject. De Rekenkamer stelde vast dat de kosten van deze acht megaprojecten toegenomen waren met meer dan 17 miljard euro door wijzigingen in het ontwerp of de reikwijdte van de projecten en door een inefficiënte uitvoering. De grootste stijging stelde men vast bij het kanaal Seine-Nord Europe, het sluitstuk en het ontbrekende bijna volledig nieuwe kanaal in de Seine-Scheldeverbinding, waar de kosten bijna verdrievoudigden. Naast de kosten keek men ook naar de timing. De achterstand tussen de geplande en feitelijke datum van realisatie bedroeg gemiddeld elf jaar. Nu al is zeker dat zes van de acht vervoersassen niet klaar zullen zijn in het vooropgestelde jaar, 2030, en dat zal negatieve effecten hebben

De Europese Rekenkamer was in globo wel positief over het Vlaamse luik van het Seine-Scheldeproject. Dat is een pluim voor de Vlaamse overheid. Zo wordt de stadsvernieuwing in Kortrijk en Harelbeke aangehaald, alsook de grensoverschrijdende samenwerking tussen Vlaanderen, Wallonië en Frankrijk voor de opwaardering van de Grensleie. Ook de aanpak van de heropwaardering van het Kanaal Bossuit-Kortrijk als complex project wordt als best practice beschreven. Dat is wel goed.

De belangrijkste opmerking inzake het Vlaamse luik van het Seine-Scheldeproject betreft de op heden problematische verbinding met de haven van Zeebrugge. Dat blijft een angel hier in Vlaanderen. In een reactie verwees De Vlaamse Waterweg naar de vernieuwing van de Steenbruggebrug, de Dampoortsluis en het stimuleren van de estuaire vaart. Ik zeg het al jaren, volgens mij moeten we de haven van Zeebrugge via estuaire vaart ontsluiten. Het Schipdonkkanaal zal er niet komen, dat weten we allemaal. Niemand gelooft daar nog in. Laten we dus inzetten op die estuaire vaart.

Minister, noopt dit onderzoek van de Europese Rekenkamer tot een wijziging van de aanpak, planning, timing en uitvoering van het Vlaamse luik van het Seine-Scheldeproject? 

Gebeurde er recent een update van de verkeersprognoses voor wat betreft de Vlaamse waterwegen, met andere woorden over de impact van die werken op het verkeer en het vervoer van goederen over ons water? Als die update recent is gebeurd, kunt u deze dan nader duiden? Dwingt deze eventuele update tot aanpassingen aan bepaalde deelprojecten van het Seine-Scheldeproject?

Het rivierherstel, het opnieuw invoeren van natte natuur, zoals het heet, is een belangrijk onderdeel van het Vlaamse luik van het Seine-Scheldeproject en van de Europese subsidiëring. De Europese subsidie hangt vast aan de uitvoering van dat rivierherstel. Kunt u bevestigen dat de realisatie van de 500 hectare natte natuur, dat rivierherstel, een intrinsiek onderdeel is en blijft van het Seine-Scheldeproject?

Kunt u  aangeven wat de laatste stand van zaken is met betrekking tot de uitvoering van het project Seine-Nord Europe, dus het kanaal in Frankrijk?

Bent u van oordeel dat de estuaire vaart in de nabije toekomst een afdoend antwoord, of toch minstens een deel van een antwoord, kan bieden op de opmerkingen van de Europese Rekenkamer inzake de ontbrekende waterwegverbinding naar de haven van Zeebrugge?

Minister Peeters heeft het woord.

Mijnheer Maertens, we hebben het er inderdaad vanmorgen al over gehad. Toen was er zelfs sprake van dat het niet alleen een Zuid-West-Vlaams dossier, maar een ruimer dossier is. U zegt nu al dat het zeker geen West-Vlaams dossier is. Het is inderdaad een zeer belangrijk Europees binnenvaartproject om de binnenvaart zoveel mogelijk een boost te geven en te zorgen dat het transport van goederen weggaat van de weg en over een nieuwe watersnelweg kan gebeuren. Daarom die belangrijke Europese samenwerking voor dat hele Seine-Scheldeverhaal.

U stelt een aantal vragen, onder meer wat betreft het onderzoek van de Europese Rekenkamer. We hebben het daar vanmorgen inderdaad al even over gehad. Zoals u terecht zegt, blijkt uit het over het algemeen kritische rapport van de Europese Rekenkamer dat Vlaanderen inzake het Seine-Scheldeproject een van de betere leerlingen van de klas is. Daar mogen we wel trots op zijn. Het auditrapport is lovend over het stakeholdermanagement, met een speciale vermelding voor het complex project Kanaal Bossuit-Kortrijk. Onze procedure complexe projecten met daarin veel inspraak, veel participatie en cocreatie wordt op lof onthaald.

Wij nemen alleszins als Vlaamse overheid kennis van het rapport en de aanbevelingen en we zullen ons zeker engageren om deze legislatuur voluit een voortrekkersrol inzake het Seine-Scheldeproject te vervullen. Zoals ook vervat in het Europese uitvoeringsbesluit, is het de intentie om de vooropgestelde doelen voor Seine Schelde Vlaanderen tegen 2030 te bereiken.

We zullen samen met onze partners Wallonië en Frankrijk desgevallend een toelichting vragen aan de Europese Rekenkamer om het rapport samen in detail door te nemen.

Ik kom tot uw specifieke vragen naar de wijziging van de aanpak, de planning, de timing en de uitvoering. Ik kan u in de eerste plaats meegeven dat de cijfers inzake het Seine-Scheldeproject die de Europese Rekenkamer citeert, specifiek en alleen betrekking hebben op het kanaal Seine-Nord Europe. Dat hebben we vanmorgen ook al even besproken. Dat gaat niet over het Vlaamse verhaal, alleen over het Franse verhaal.

Wat het Vlaamse luik betreft, zijn er geen opmerkingen die betrekking hebben op eventuele kostenstijgingen of termijnoverschrijdingen. In die zin zijn de bevindingen van deze audit niet van dien aard dat zich een fundamentele wijziging zou opdringen in de Vlaamse aanpak van het Seine-Scheldeproject.

De door Vlaanderen aangegane engagementen in de Grant Agreement werden en worden steeds tijdig en volledig uitgevoerd, waardoor het project algemeen op schema blijft. Ook in de toekomst worden de nodige stappen ondernomen om ervoor te zorgen dat de voorbereiding en de implementatie van het project volgens de in de Implementing Act vooropgestelde planning blijft verlopen.

Verder kan ik u meegeven dat de verkeersprognoses voor de waterwegen binnen het Seine-Scheldenetwerk momenteel in opdracht van het Europees economisch samenwerkingsverband (EESV) Seine-Schelde volop worden geactualiseerd. Dit in voorbereiding van de opmaak van het nieuwe subsidiedossier dat naar verwachting begin volgend jaar zal worden ingediend in het kader van Connecting Europe Facility voor de subsidieperiode 2021-2027 (CEF2). Hierbij zal uiteraard ook rekening worden gehouden met de aanbevelingen van de Europese Rekenkamer. De afwerking van de lopende studie hieromtrent wordt ten vroegste in september verwacht. Eventuele communicatie rond de resultaten van deze actualisatie en de trafiekprognoses zal bijgevolg pas dit najaar kunnen gebeuren. Dat is nu nog niet voorhanden. Alles wordt geactualiseerd in het kader van de nieuwe subsidieperiode vanaf 2021 en we hopen dat in het najaar voorhanden te hebben.

Inzake het project Rivierherstel Leie zijn tot op heden een drietal inrichtingsplannen opgemaakt. U weet dat in het hele verhaal van de Seine-Schelde voorzien is in 500 hectare natte natuur extra. De drie inrichtingsplannen zijn opgemaakt voor de deelgebieden Laag-Vlaanderen, Bavikhove-Ooigembos en Neerhoek-Ponthoek. In het deelgebied Bavikhove-Ooigembos is reeds 4 hectare natuur ingericht, voor Neerhoek-Ponthoek wordt ernaar gestreefd om dit jaar te kunnen starten met de inrichting van 7,6 hectare. Daaromtrent is de omgevingsvergunning in opmaak. De verwerving van de benodigde gronden blijft in het hele verhaal een zeer belangrijk knelpunt voor de realisatie van het rivierherstel van de Leie. Mede gelet op de problematiek van de grondverwerving kan hier nog geen exacte streefdatum vooropgesteld worden voor het volledige verhaal van het creëren van de 500 hectare natte natuur.

U weet dat mijn voorganger altijd heeft verwezen naar de toenmalige minister bevoegd voor Omgeving. In dezen moet ik eigenlijk hetzelfde doen: het is vooral minister Demir die dit dossier moet trekken om de bijkomende natuur te realiseren.

Na het bereiken van het akkoord tussen de Franse staat en de regionale overheden omtrent de financiering van het kanaal Seine-Nord Europe eind november 2019, worden de voorbereidingen voor de bouw van het kanaal ten volle verdergezet. Zo zijn momenteel heel wat studies en terreinonderzoeken lopend en worden de nodige grondverwervingen uitgevoerd.

Eind dit jaar wordt de start voorzien van een aantal voorbereidende werken in de 18 kilometer lange sector 1 tussen Compiègne en Passel. Medio 2021 worden de effectieve werken in die sector opgestart. De nodige aanbestedingsprocedures hieromtrent zijn lopende.

Sinds 1 april 2020 is de projectvennootschap Société du Canal Seine-Nord Europe (SCSNE) effectief geregionaliseerd. Dat wil zeggen dat ze is omgevormd van een entiteit van de Franse staat naar een regionale instantie. Haar nieuwe raad van toezicht wordt voorgezeten door de president van de regio Hauts-de-France, de heer Xavier Bertrand. Hij zal samen met de lokale overheden het roer overnemen van de Franse staat om daar zo snel mogelijk werk van te maken.

De estuaire vaart kan deel van de oplossing zijn voor een betere binnenvaartontsluiting van de haven van Zeebrugge, zeker zolang grotere binnenvaartschepen geen gebruik kunnen maken van de ringvaart rond Brugge en het kanaal Gent-Oostende.

Conform het regeerakkoord ondernemen we vandaag verdere stappen richting estuaire vaart. We ijveren daaromtrent samen met Nederland voor de verdere versoepeling van de voorwaarden voor het varen met binnenschepen voor de kust zonder dat dit de veiligheid in het gedrang brengt. In augustus hebben wij een overleg met de Nederlandse collega's.

Samen met het havenbestuur van Zeebrugge, het Departement Mobiliteit en Openbare werken, de FOD Mobiliteit en federaal minister Philippe De Backer, bevoegd voor de Noordzee, onderzoeken we hoe we de technische en juridische knelpunten kunnen uitklaren. Zo kunnen we dat in augustus met de Nederlandse collega's verder opnemen.

U ziet dat we verder inzetten op de realisatie van het project Seine-Scheldekanaal. We hopen zoveel mogelijk werk te kunnen maken van de modal shift van de vrachtwagen naar het water, iets waar we allemaal ten volle op willen inzetten. Daarnaast maken we ook werk van de grensoverschrijdende samenwerking met onze buurlanden en regio's.

De heer Maertens heeft het woord.

Minister, dank u wel voor het uitgebreide antwoord. Ik heb een aantal interessante en goede dingen gehoord. Het is erg belangrijk voor ons dat u heel duidelijk zegt dat het rivierherstel integraal deel uitmaakt van het project Seine-Schelde. Dat gebeurt in samenwerking met uw collega, alle begrip daarvoor, maar ik denk dat het een zaak is van de regering om ervoor te zorgen dat het rivierherstel en de natte natuur er effectief komen. We zijn bijlange nog niet ver genoeg. Dat merkt u ook als u de cijfers citeert van het aantal hectare dat is gerealiseerd, is aangekocht enzovoort. Dat is echt nog niet ver genoeg, integendeel. Daar moet een grote sprong voorwaarts gemaakt worden. Ik hoop dat dat deze regeerperiode zeker zal lukken. U weet ook dat de Europese subsidie daarvan afhankelijk is. Het rivierherstel als onderdeel van het project Seine-Schelde is door Europa heel duidelijk aangegeven als voorwaarde om subsidies te kunnen krijgen.

Ik heb nog een vraag over de estuaire vaart, waar u terecht de nadruk op legt. Als we de regels nog wat kunnen versoepelen en ervoor zorgen dat de versterkte binnenvaartschepen langs de kustlijn kunnen varen, dan zal dat een concurrentiëler model worden, wat vandaag allesbehalve het geval is. Een aantal jaar geleden wilde Nederland lang niet zo ver gaan inzake het versoepelen van die regels voor de binnenvaart in vergelijking met de positie die Vlaanderen toen innam. Hebt u indicaties dat dat momenteel beter loopt, dat Nederland verder zal mee willen gaan in het versoepelen van die regels? U hebt in augustus overleg, maar weet u al hoever we daar zouden kunnen springen?

Mevrouw Fournier heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw uitgebreid antwoord. Enkele weken geleden heb ik een schriftelijke vraag gesteld en ik heb daar ook een heel uitgebreid antwoord op gekregen. Ik heb dan ook geen bijkomende vragen, maar wil kort enkele puntjes aanhalen.

Zoals de heer Maertens zei, is het Seine-Scheldeproject heel belangrijk op het vlak van ontsluiting en de modal shift. Als we zien dat een groot schip van 4500 ton met drie lagen containers goed is voor 220 vrachtwagens, dan is het belangrijk om volop in te zetten op de verdere ontwikkeling van het Seine-Scheldeproject.

Ik heb ook nog een opmerking over Frankrijk. Er was in de afgelopen jaren heel veel kritiek omdat velen zeiden dat Frankrijk nooit zijn engagement zou naleven om een nieuw kanaal aan te leggen. Ik ben blij te lezen in het antwoord dat ik van u heb gekregen dat Frankrijk wel degelijk zijn engagement naleeft en dat de financiering zo goed als rond is. De voorbereidingen voor de aanleg van het kanaal Seine-Nord Europe zijn volop bezig en de werken zouden klaar zijn in 2027-2028. Het Vlaamse luik wordt heel positief ervaren door de Europese Rekenkamer en het was jammer geweest als Frankrijk niet zou meegaan in die ontwikkeling. Het is dan ook belangrijk om mee te delen dat het Franse deel stap voor stap gerealiseerd wordt.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, we hebben het deze ochtend al gehad over gelijkaardige thema's. Ik zal niet alles herhalen wat de collega's hebben gezegd, maar het belang voor de modal shift is wel duidelijk.

Ik wil herhalen wat de heer Maertens zegt over die 500 hectare natuur- en rivierherstel van de Leie. Dat is een inherent deel van het project. Als we dat niet waarmaken, dan zullen we ook de rest niet rond krijgen en dan heeft dat ook een impact op het draagvlak van eventueel andere zaken die ook op de tafel liggen met betrekking tot de natuurontwikkeling in West-Vlaanderen, die historisch sowieso op een zeer laag pitje staat. We zijn de minst groene provincie van Vlaanderen. Dat is een uitdaging voor de toekomst, naast heel wat andere uitdagingen.

We zijn tien jaar na de beslissing om dit project aan te vatten. De resultaten zijn zeer mager. Is er een tijdspad? U schetst wat er al ligt, maar u geeft niet meteen een tijdspad aan. Ik begrijp ook dat dit een gedeelde bevoegdheid is met minister Demir. Wat is de ambitie in de komende vier jaar van deze legislatuur? Waar willen we staan? Waar kunnen we met zeer veel mildheid maar toch met de nodige aandrang deze regering op afrekenen binnen vier jaar?

Minister Peeters heeft het woord.

Over de timing kan ik weinig zeggen. Ik moet wat dat betreft verwijzen naar minister Demir, die daaromtrent vooral bezig is.

Het blijft wel integraal en onlosmakelijk deel van elkaar uitmaken. Het blijft een geïntegreerd project waarop ten volle ingezet zal blijven worden.

Mijnheer Maertens, u vraagt of er enige soepelheid te verwachten is van Nederland om met de binnenvaartschepen voor de kust te mogen varen zonder dat de veiligheid in het gedrang komt. Het feit dat men al aan tafel wil gaan zitten, is hopelijk al een stap in de goede richting. Ze weten dat wij al lang vragende partij zijn. De vergadering is coronagewijs een paar keren uitgesteld, maar men wil alleszins in gesprek gaan. We hopen dat we dit er dan door krijgen. Dat is alleszins onze opzet van die vergadering. Ik hoop u daar zo snel mogelijk positief nieuws over te geven, maar ik kan hun arm niet omdraaien. Het is dus nog eventjes afwachten hoe het verder zal verlopen.

Het belang van de modal shift is door iedereen meer dan voldoende benadrukt. Als we meer vrachtwagens van de weg kunnen halen door te kiezen voor meer transport via de waterwegen, dan is dat een win-winsituatie voor iedereen.