Report meeting Commissie voor Onderwijs

– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Goeman heeft het woord.

Voorzitter, mijn vraag dateert al van een tijdje geleden en gaat in eerste instantie specifiek over de impact van de coronacrisis op geplande schooluitstappen. Die werden sinds de lockdown om vanzelfsprekende redenen allemaal geannuleerd. Heel veel scholen bekijken op dit moment of ze die uitstappen naar volgend schooljaar, naar het najaar kunnen verplaatsen, om de kinderen toch een leuke ervaring te geven. In het basisonderwijs rijst daarbij natuurlijk een concrete uitdaging. Voor de meerdaagse uitstappen kan de brede maximumfactuur worden gespreid over zes jaren, maar het saldo van de scherpe maximumfactuur – en daaronder vallen eendaagse uitstappen, zoals museumbezoek of een dagje in het pretpark – mag niet worden overgedragen naar een volgend schooljaar. Die maximumfactuur garandeert een transparant maximumbedrag, zodat ouders zich daar financieel al op kunnen bereiden. Dat betekent niet dat er geen uitstappen of extra uitstappen kunnen worden georganiseerd of mogen gebeuren. Het betekent eigenlijk alleen en vooral dat die factuur niet naar ouders mag worden doorgeschoven als die maximumfactuur eenmaal wordt bereikt. Dat is ook logisch. Zo worden ouders die het sowieso al financieel moeilijk hebben, niet nog extra op kosten gejaagd. Indien een basisschool een schooluitstap wil verschuiven naar het najaar, betekent dat dus wel dat ze dat met het eigen budget moet doen. Dat budget is voor veel scholen sowieso al heel beperkt, zeker nu schoolfeesten ook niet hebben kunnen plaatsvinden, voor veel scholen toch altijd een manier om te proberen hun kas nog een beetje te spijzen. Daarover hebben we het hier ook al gehad.

Minister, ondertussen hebt u aangekondigd welk bedrag voor Onderwijs in het noodfonds zit, namelijk 10 miljoen euro. Als ik het goed heb begrepen, zal dat bedrag inderdaad ook worden gebruikt om in eerste instantie geplande schoolreizen al te vergoeden, maar misschien kan dat ook worden gebruikt om een oplossing te zoeken voor schooluitstappen die zouden worden verplaatst en waaraan natuurlijk ook extra kosten zullen vasthangen. Ik maak van de gelegenheid gebruik om meteen ook al eens te polsen hoe u de verdeling van die middelen over de scholen ziet, hoe die aanvraag zal verlopen, hoe u zult verzekeren dat er geen administratieve rompslomp ontstaat, en of het de bedoeling is dat de middelen uit het noodfonds voor Onderwijs ook breder worden gebruikt dan alleen voor de terugbetaling of eventueel de extra financiering van schooluitstappen. Veel scholen hebben natuurlijk ook veel kosten gemaakt om allerhande veiligheidsmateriaal te kopen: mondmaskers, plexiglas, handgels en ga zo maar door. Kunnen de middelen uit het noodfonds ook daarvoor worden gebruikt? Ik vergat trouwens ook nog de extra poetsbeurten. Ik had er dus graag een zicht op waarvoor de middelen voor Onderwijs, behalve voor schooluitstappen, nog kunnen worden ingezet.

Mevrouw Meuleman heeft het woord.

Ik heb ook een vraag over het coronanoodfonds en het bedrag dat is vrijgemaakt voor Onderwijs. Iedereen keek naar dat fonds en was heel benieuwd hoe de koek zou worden verdeeld. Minister, u hebt in de plenaire vergadering van 31 april, toen ik vroeg hoe de financiering van de oplopende en coronagelinkte kosten zou worden bekostigd, gezegd dat u uiteraard in de wachtrij stond voor het noodfonds en dat het evident was dat het onderwijs “zijn gerede deel” zou krijgen. Dat leek ons ook wel logisch, want Onderwijs is een van de twee grootste departementen van de Vlaamse overheid.

Dan is de verdeling van het noodfonds bekendgemaakt. Het totaal werd opgetrokken tot 265 miljoen euro. Daar waren wij tevreden mee. We maakten ons zorgen over onder andere het aandeel voor Cultuur. Dat zou onvoldoende zijn. Daar was er wel wat goed nieuws te rapen, maar voor Onderwijs was er in slechts 10 miljoen euro voorzien. Dat dient vooral om de verliezen bij ouders en scholen te compenseren door het annuleren van schoolreizen. U zei ook dat wellicht niet elke ouder en elke school elke euro zal terugzien, maar dat u in een tegemoetkoming wilt voorzien voor de scholen die hebben geïnvesteerd in mooie schooluitstappen en de ouders die speciaal daarvoor geld opzij hadden gezet.

Dat geld zal dus dienen om ouders, busvervoermaatschappijen en schooltoeristische organisaties te vergoeden.

Minister, wat is er uiteindelijk echt voorzien voor de scholen? Welk extra bedrag hebt u nu om de scholen en andere onderwijsspelers te compenseren voor de talrijke aanpassingen en kosten die gemaakt werden om afstandsleren op te zetten, om de scholen te heropenen volgens de coronarichtlijnen enzovoort?

In het noodfonds is er 87 miljoen euro voorzien voor de lokale besturen, dat ze kunnen verdelen over lokale sport-, cultuur- en jeugdverenigingen. Is het niet mogelijk om een tegemoetkoming via flankerend onderwijsbeleid aan scholen op het grondgebied van een stad of een gemeente uit deze middelen te voorzien?

De heer Brouns heeft het woord.

Voorzitter, minister, ik deel de bezorgdheid dat we inderdaad in tijden van crisis, in tijden van corona onze scholen maximaal moeten ontzorgen, zeker ook op financieel vlak. Uit contact met verschillende schoolbesturen dat ik heb gehad naar aanleiding van deze vraag blijkt dat de coronafactuur voor heel wat scholen intussen erg hoog oploopt. Hun grootste directe investeringen gaan voornamelijk naar desinfecterende middelen, extra poetsgerief, signalisatie, gezichtsmaskers en mondmaskers en noem maar op. Het zijn de klassieke dingen die heel wat organisaties doen in tijden van corona. Er was ook bijkomende infrastructuur nodig in heel wat scholen. Deze factuur loopt nu al heel erg op, maar varieert sterk naargelang de grootte van de school. We spreken dan over bedragen van 3500 euro tot 22.000 euro, zo blijkt uit de rondvraag die ik gedaan heb. Hierbij zijn de indirecte kosten zoals extra uren voor het poetspersoneel, organisatie en inrichting van de site nog niet eens meegerekend.

Ook verliezen de scholen aan inkomsten door het wegvallen van verschillende zaken, zoals de verhuur van hun site of infrastructuur aan derden of internaten die leegstaan, maar waar wel kosten aan verbonden blijven. Bovendien vrezen ze dat, wanneer de maatregelen invloed hebben op de activiteiten van volgend schooljaar, de financiële schade niet te overzien zal zijn. Mocht bijvoorbeeld de boekenverkoop niet doorgaan, dan spreken sommige scholen zelfs over een verlies van 60.000 euro.

Daarnaast kan het niet de bedoeling zijn dat deze zware factuur wordt doorgeschoven naar de ouders, die ook al vaak geconfronteerd worden met andere kosten of vaak in tijdelijke werkloosheid verkeren in de voorbije maanden. De extra schoolopvang tijdens en buiten de paasvakantie werd onder meer georganiseerd voor ouders in de zorg, zodat alle krachten konden worden ingezet in de strijd tegen het coronavirus. Het is dan ook niet rechtvaardig dat deze ouders zelf moeten opdraaien voor de kosten van deze opvang.

Minister, u hebt al aangekondigd 4,3 miljoen euro te investeren in ICT, een initiatief dat alleen maar aangemoedigd kan worden. Maar als we geen verdere maatregelen nemen, gaan de scholen binnenkort een stevige financiële crisis tegemoet. Dat moeten we met zijn allen trachten te voorkomen.

Bent u zich bewust van de gevolgen van die hoge coronafactuur voor de scholen?

Hebt u zicht op de kosten of kostencategorieën en waar de overheid zal tussenkomen?

Welke opvangkosten zal de overheid op zich nemen, opdat de factuur niet wordt doorgeschoven naar de ouders en zeker niet naar de ouders die in de zorg werken?

Minister Weyts heeft het woord.

Een van de eerste maatregelen – al met een ministerieel besluit van 23 maart – was dat schooluitstappen verboden werden. Ondertussen is dat weer geschrapt, met de aanpassing artikel 5 van het ministerieel besluit. Een aantal uitstappen, zowel eendaagse als meerdaagse, zijn daardoor niet kunnen doorgaan. Het klopt ook dat er voor de eendaagse uitstappen een scherpe en jaarlijkse maximumfactuur bestaat. Dat sommige scholen die uitstappen willen verplaatsen naar het najaar, is op zich geen probleem. Dat verhoogt de factuur ook niet. Als men extra betalende uitstappen voorziet en dat wil combineren met het normaal aantal voorziene of geplande eendaagse uitstappen voor het schooljaar 2020-2021, dan is dat wel een probleem.

Persoonlijk zou ik denken dat men bij de start in september in de eerste plaats zal focussen op het wegwerken van eventuele leerachterstand. Ik denk dat scholen daar in eerste instantie zullen op inzetten.

Mijn administratie krijgt ook weinig of geen signalen van basisscholen die laten weten dat er zich een probleem stelt met de organisatie van een bijkomend extra-murosaanbod in het najaar.

Ik moet ook van de gelegenheid even gebruikmaken om erop te wijzen dat, wat basisonderwijs betreft en heel specifiek het kleuteronderwijs, de werkingsmiddelen dit jaar zijn verhoogd met 71 miljoen euro, waardoor de ongelijke financiering tussen kleuter- en lager onderwijs is weggewerkt. Dat is toch een serieuze financiële impuls.

Bij de eerste verdeling van het noodfonds van 265 miljoen euro was 10 miljoen euro voor het onderwijs voorzien. Ik heb er bewust voor gekozen om maar een beperkte claim te leggen op het noodfonds voor het onderwijs, maar via een parallel circuit extra middelen te krijgen voor onderwijs. Er is dus 10 miljoen euro voor de compensatie van de factuur van de schoolreizen en schooluitstappen.

Daarnaast zijn er drie dossiers uitgewerkt. Een is door de Vlaamse Regering goedgekeurd op 21 mei en kent een budget toe van 18,5 miljoen euro. Dit is vooral bedoeld om zomerscholen te organiseren, voor 11 miljoen euro, en voor investeringen in ICT, ten belope van 5,7 miljoen euro. Die 18,5 miljoen euro wordt dus boven op de 10 miljoen euro toegekend. Vorige week is een extra budget van 25,5 miljoen euro goedgekeurd voor de scholen van het buitengewoon basis- en secundair onderwijs. Daarvan gaat 24,5 miljoen euro naar een extra werkingsbudget voor de scholen voor de genomen maatregelen en extra onkosten in het kader van de coronacrisis. Het geld moet natuurlijk terechtkomen waar het het meest nodig is: op de klasvloer en bij de scholen. Het gaat voornamelijk om het vergoeden van kosten die scholen hebben gemaakt om te voorzien in alle veiligheidsmaatregelen tegen corona zoals kuismateriaal, kuispersoneel, veiligheidsmaskers, alcoholgel, handhygiëne bij leerlingen en personeel. De heer Brouns heeft dit ook opgesomd.

Tot slot ga ik nog met een bijkomende vraag naar de Vlaamse Regering aangaande ICT. Ik kan hier verder nog niets over kwijt omdat de collega's van de Vlaamse Regering zich daar nog moeten over uitspreken. Ik kan toch wel zeggen dat we al heel veel extra middelen hebben kunnen uittrekken en dat de Vlaamse Regering wel degelijk haar verantwoordelijkheid heeft genomen om te zorgen voor extra middelen voor het onderwijs.

Mevrouw Goeman heeft het woord.

Minister, we zijn het erover eens dat scholen op 1 september maximaal werk moeten maken van het inhalen van eventuele leerachterstand die kinderen de voorbije weken hebben opgelopen.

Ik weet niet of u het zich nog herinnert hoe het was toen u op school zat, ik in ieder geval wel. Op het einde van het jaar deden we een schooluitstap, een dag naar een pretpark. We keken er ongelooflijk naar uit. Voor veel kinderen valt dat nu weg. Ik vind het helemaal niet zo onlogisch dat scholen nadenken over het uitstellen van die uitstap naar het najaar, omdat ze weten hoe belangrijk dat voor kinderen is. Het creëert dus in de feiten een probleem omdat een eendaagse uitstap onder het regime van de scherpe maximumfactuur van volgend schooljaar valt, en die is vaak al helemaal volgeboekt voor veel leerjaren van het basisonderwijs. Het is dan een extra kost, die scholen op eigen conto moeten nemen als ze dat willen laten doorgaan. Mijn vraag is gewoon of er kan worden gekeken naar compensaties.

Ik dank u voor uw uitleg bij de besteding van het coronafonds daarnaast, maar ik heb natuurlijk wel geen antwoord gekregen op de vraag inzake de concrete verdeling over de scholen, dus over de verdeelsleutel op basis waarvan bedragen zullen worden toegekend, en op de vraag hoe scholen een aanvraag moeten doen om die middelen te krijgen. Ik neem aan dat ook u zich kunt voorstellen dat heel veel directeurs wachten op duidelijkheid zodat zij weten hoe zij hun rekening moeten doen kloppen.

Mevrouw Meuleman heeft het woord.

Minister, de vraag is inderdaad ingediend op het moment dat u 10 miljoen euro kon aankondigen op basis van de verdeling van het noodfonds. Het klopt dat u vorige week nog eens 25 miljoen euro kon aankondigen. Dat is een goede zaak, maar kunt u me zeggen of dat extra budget is boven op het budget voor Onderwijs dat u krijgt?

Daarnaast heb ik in de krant gelezen dat u dit zult verdelen op basis van de heropstart van de scholen. Hebt u daar een exact zicht op? Want dat is nogal warrig verlopen. Sommige scholen werken met halve dagen en starten geleidelijk op, het lijkt me dan ook moeilijk om op basis daarvan een verdeling door te voeren. Hoe hebt u dat gedaan? En waar is dat budget van 25,5 miljoen euro op gebaseerd? Op een berekening?

Ik heb gezien dat het buitengewoon onderwijs daarvan meer zou krijgen. Hoe zit die verdeling tussen het gewoon en het buitengewoon onderwijs? Kunt u toelichten hoe die verdeling zal gebeuren?

Ik heb een mail gekregen – u hebt die ook gekregen en wij allemaal – dat heel wat schooluitstappen niet konden doorgaan, onder meer in het gemeenschapsonderwijs, dat heet daar Geïntegreerde Werk Periodes (GWP). Er werd gezegd dat dat zou worden terugbetaald aan de ouders. Ouders laten weten dat scholen niet in staat zijn en onvoldoende middelen hebben om dat terug te betalen. Zij zouden de minder begoede ouders 100 procent en de andere ouders 50 procent betalen. Dat is soms moeilijk. Sommige ouders vallen misschien niet in de categorie leefloners maar hebben het ook moeilijk gehad tijdens de coronacrisis. Wanneer zij meerdere kinderen hebben op school, verliezen zij 460 euro. Zelfs als het maar om 50 procent gaat, is dat veel geld.

U gaat nu over uw tijd, mevrouw Meuleman.

Ik heb nog een heel korte bijkomende vraag. We lezen ook dat scholen een coronatoeslag aanrekenen op hun factuur. Zij vragen ouders om tussen te komen in de coronakosten. Kan dat volgens u, minister? Kunnen scholen de kosten naar de ouders toeschuiven in de vorm van een coronatoeslag en in de vorm van het niet terugbetalen van die GWP’s of andere uitstappen?

De heer Brouns heeft het woord.

Dat laatste klopt, mevrouw Meuleman, en die bezorgdheid delen wij absoluut. We moeten er alles aan doen om zoveel mogelijk te vermijden dat de factuur bij de ouders terechtkomt.

Minister, ik heb het gevoel dat heel wat scholen hun draai hebben gevonden en weten hoe ze dit jaar zullen afronden, maar dat ze ook al bezig zijn met 1 september. Ook daarbij moeten wij hen maximaal begeleiden en ondersteunen. We moeten goed en tijdig in kaart brengen hoe die nieuwe start er zal uitzien en hoe Vlaanderen hen daar maximaal in kan ondersteunen. Dat moet optimaal verlopen, uiteraard zonder extra kosten. Houdt u er rekening mee dat dit eventueel nog bijkomende kosten met zich kan meebrengen? Hebt u daarvoor een bijkomende provisie?

Maar dan heb ik ook nog een korte vraag voor mevrouw Meuleman, om er zeker van te zijn dat ik het goed heb begrepen. Mevrouw Meuleman, hebt u daarnet de suggestie gedaan om ook aan te kloppen bij de lokale besturen, om de kosten van de scholen af te wentelen op de lokale besturen? Heb ik dat goed of verkeerd begrepen?

De heer Coel heeft het woord.

Voorzitter, het is een goede zaak dat we in crisistijden de middelen niet verdelen op basis van hoe zwaar elk beleidsdomein weegt in de lopende begroting, maar dat we werken op basis van concrete kosten en concrete dossiers, die dan worden ingediend en op hun merites worden beoordeeld. Het was een goede werkwijze van de minister om met een aantal concrete vragen naar de regering te trekken. Op die manier heeft hij toch heel wat extra middelen binnengehaald voor reële noden in het onderwijs.

Ik sluit verder graag aan bij de vraag die ook door de collega's wordt gesteld naar de modaliteiten van hoe die 25 miljoen euro bij de scholen zal terechtkomen. Ik neem aan dat er daarvoor nog richtlijnen of instructies komen. Welke parameters zullen worden gehanteerd? Wat is daarvoor de timing?

Ten slotte heb ik nog een vraag van een totaal andere grootteorde dan de reeds genoemde bedragen. De organisatie van het toelatingsexamen arts/tandarts neemt door de coronacrisis heel andere proporties aan. Is er daarvoor extra budget voorzien? Zit dat al in een van de genoemde provisies of hebt u nog een apart potje om die extra organisatiekosten te dekken?

Minister Weyts heeft het woord.

De bedragen die ik hier heb opgesomd, gaan wel degelijk over extra budget, boven op het bestaande onderwijsbudget. Het zijn dus extra middelen.

Hoe hebben we dat toegekend? Hoe hebben we dat verdeeld, of beter: hoe zullen we dat verdelen? Want de bedragen worden tegen eind juni, begin juli uitgekeerd. De 5 miljoen euro ICT-middelen werden reeds toegekend, maar de resterende middelen die ik heb vermeld, zijn voor eind juni, begin juli. Daarbij werken we a rato van de geleverde inspanningen. Enerzijds hebben we per leerling een forfait bepaald, voor het basisonderwijs en voor het secundair onderwijs. Voor het bijzonder lager onderwijs en het bijzonder secundair onderwijs ligt het forfait wat hoger, omdat er daar ook meer kosten zijn. Dat is dus logisch. Ik heb de bedragen nu niet bij de hand.

We keren uit a rato van het aantal geopende leerjaren. Dat is evident. Scholen die dus gewoon gesloten bleven – gelukkig zijn ze zeldzaam –, zullen dus geen extra geld krijgen. Dat zou een beetje te belachelijk zijn. Wij beschikken over de data uit het programma Discimus, op basis waarvan de aanwezigheden in de scholen worden gerapporteerd. Op grond daarvan kunnen we nagaan welke leerjaren in welke scholen geopend waren.

Wat die coronatoeslag betreft, gaat het bij mijn weten gelukkig maar om een individueel geval waarbij een soort van factuur werd opgemaakt. Blijkbaar is dat ook allemaal niet zo simpel, omdat op de schoolfactuur bepaalde kosten in mindering werden gebracht en er anderzijds sprake was van een coronatoeslag. Alleszins vind ik het principe van een coronatoeslag niet bepaald kunnen. Het is sowieso ook voorbarig. Want aangezien er extra middelen komen, kun je als school nu niet al bepaalde kosten aanrekenen, als je zelfs nog niet weet hoeveel van de gemaakte kosten zullen worden gecompenseerd door de extra middelen die werden uitgetrokken. Ik heb u een overzicht gegeven, dat is toch niet min. Ze hebben dus nog iets dat eraan komt, en dat zal hopelijk volstaan voor de gemaakte kosten.

Mevrouw Goeman heeft het woord.

Ik ga het heel kort houden. Het lijkt me vooral een dossier dat we verder in het parlement moeten opvolgen, zowel wat betreft het eventueel aanrekenen van extra kosten aan ouders, want dat kan absoluut niet de bedoeling zijn, als wat betreft de terugbetaling van kosten. Ik twijfel er niet aan dat scholen ons, parlementsleden, op de hoogte zullen houden van hoe dat in de praktijk loopt. Voor ons is één ding zeker: het kan niet zijn dat de factuur van deze coronacrisis naar scholen of ouders wordt doorgeschoven. Wat dat betreft: ‘to be continued’.

Mevrouw Meuleman heeft het woord.

Minister, ik weet het niet of het mogelijk is om transparantie te verschaffen over de verdeling van die 25 miljoen euro en dat wij ook inzage krijgen in die berekening. In andere commissies, zoals die voor Cultuur en Sport, is er toegezegd dat er uitleg komt over de berekeningen die de administratie heeft gedaan. Dat zou voor onderwijs misschien ook wel interessant zijn.

U hebt niet geantwoord. U hebt niet gezegd: ‘Die coronatoeslag kan voor mij niet, we mogen geen extra kosten aanrekenen aan ouders, zeker niet als ze nog niet weten wat er komt van de Vlaamse overheid.’ Het slechts gedeeltelijk terugbetalen van die toch zware kosten van die projectweken, vindt u dat dat kan? Kunt u daar een goed gesprek over aangaan?

Voor sommige ouders is 460 euro, om maar een voorbeeld te geven, toch wel veel op een moment dat ze het zelf moeilijk hebben, als je weet dat je kind dan niet op reis is geweest en dat je daar niets voor terug hebt gehad. Kan er nog worden gekeken naar eventueel iets extra's om die ouders te vergoeden? Als scholen zeggen dat ze niet het geld hebben om de ouders te vergoeden, vind ik het toch erg dat ouders dat dan zouden moeten betalen.

De heer Brouns heeft het woord.

Ik wil nog kort aansluiten. Ik denk dat in andere domeinen het goede voorbeeld ervoor is gegeven dat zo snel als mogelijk de verdeling van de middelen die dienen om de coronafactuur te betalen, wordt duidelijk gemaakt per school. U hebt aangeduid hoe u die verdeling ziet. Ik denk dat we alleen maar kunnen aandringen op het zo snel als mogelijk laten weten aan alle scholen op welk deel ze recht hebben om die kosten te vergoeden.