Report meeting Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie

– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw De Coninck heeft het woord.

De coronacrisis heeft uiteraard ook gevolgen voor de luchthaven van Zaventem. De luchtactiviteiten zijn drastisch gedaald, maar het aandeel lawaaihinder dat de Noordrand rond Brussel te verwerken krijgt, is jammer genoeg niet gedaald, integendeel.

Dit is het gevolg van de bizarre houding van de Federale Regering, bij monde van de federale minister van Mobiliteit, tijdens deze coronanoodtoestand op de luchthaven. Het enorme belang van onze luchthaven voor onze economie tijdens deze crisis, en bij de economische relance in de nabije toekomst, staat buiten kijf. Onze luchthaven is de tweede belangrijkste economische motor in Vlaanderen. Toch stelt onze fractie zich vragen over de concentratie van lawaaihinder boven de Noordrand. Dit kan de toekomst van de luchthaven bovendien in het gedrang brengen.

Wat is er nu aan de hand? Rond onze luchthaven bestaat al jarenlang een precair evenwicht in de verdeling van de lasten en de lusten. Reeds jaren wordt er gestreefd om het preferentieel baangebruik op de luchthaven te respecteren. Dit principe werd reeds vastgelegd in luchthavenakkoorden van 2008 en 2010. Het wordt door alle Vlaamse en Waalse partijen onderschreven, en het werd ook altijd opgenomen in de regeerakkoorden. Nu wordt dit principe met de voeten getreden, en dit zonder enig overleg met onze regio.

Sinds de coronacrisis is baan 25R de enige baan die openblijft en het grootste deel van de tijd gebruikt wordt. Alleen bij noordnoordoostenwind wordt baan 01 gebruikt. Het gevolg hiervan is dat alle vluchten geconcentreerd worden boven de Noordrand. Bovendien zou de quota count (QC) per vliegtuig overschreden worden omdat zeer lawaaierige vliegtuigen over de regio vliegen. Ook de omstreden omleidingsroute wordt opnieuw gebruikt. Dit gaat totaal in tegen de luchthavenakkoorden die alle partijen onderschrijven.

We betreuren het dat tijdens de grootste wereldwijde gezondheidscrisis sinds jaren de overlast voor de Noordrand in het geniep wordt verhoogd, met alle gevolgen van dien voor de gezondheid van de bewoners.

Ik heb een duidelijke vraag, minister: welke initiatieven zult u nemen om het federale niveau tot de orde te roepen zodat het baangebruik van de vliegtuigen op de luchthaven van Zaventem opnieuw zoveel mogelijk genormaliseerd wordt, en dit in het belang van de leefbaarheid van alle omwonenden?

De heer Steenwegen heeft het woord.

Ik zal de analyse van collega De Coninck niet herhalen. De vraagstelling is dezelfde. We stellen vast dat de luchthaven wegens economische redenen en efficiëntieredenen start- en landingsbanen heeft afgesloten en via één baan werkt. Dat leidt dus tot verhoogde hinder in de Noordrand. Zoals collega De Coninck reeds aanhaalde, is daar al jarenlang een politieke consensus over een spreiding van het vliegverkeer, die noodzakelijk is. Er werden daarover akkoorden gesloten. Het luchthavenbeleid, onder verschillende regeringen, heeft die altijd gehonoreerd. Door de beslissingen die nu genomen werden door de luchthaven, komt het akkoord met de Federale Regering op de helling te staan.

Ik heb hierover de volgende specifieke vragen, minister.

Bent u op de hoogte van de gewijzigde routes zoals die vandaag, na sluiting van twee banen, worden gevolgd? Bent u op de hoogte van de onevenredige hinder voor de inwoners van de Noordrand?

Klopt het dat Brussels Airport er bij de Vlaamse Regering op heeft aangedrongen om de beperkingen op de nachtvluchten tijdelijk op te heffen om meer cargovluchten toe te laten om de toevoer van medisch hulpmateriaal niet te hypothekeren?

In de milieuvergunning van 2009 zijn uitzonderingen voorzien om in geval van rampen en noodtoestanden meer nachtvluchten toe te laten. Wordt deze mogelijkheid vandaag gebruikt door Brussels Airport om meer cargovluchten toe te laten tijdens de nacht? Hebt u daarvoor de toelating gegeven of hoeft dat niet? Over hoeveel extra vluchten gaat het?

Een volgende deelvraag gaat over de slots. Doordat er overdag eigenlijk heel weinig vluchten zijn, is het mogelijk om een aantal cargo’s overdag te laten vliegen. Maar blijkbaar is men niet bereid om die slots los te laten. Werd onderzocht om de niet-gebruikte slots voor passagiersvluchten overdag open te stellen voor cargovluchten zodat die niet ’s nachts moeten gebeuren? Hebt u daarover overlegd met uw federale collega?

Bent u ervan op de hoogte dat de Wereldgezondheidsorganisatie de luchthaven van Bierset heeft aangeduid als Europese hub voor de toevoer van medisch hulpmateriaal? Dat is wel belangrijk omdat de luchthaven argumenteert ’s nachts meer cargovluchten toe te laten voor de aanvoer van coronagerelateerde goederen. Is dat een terechte vraag of worden er ’s nachts veel andere goederen getransporteerd?

Het ziet ernaar uit dat het herstel van de luchtvaart nog een hele tijd op zich zal laten wachten. De situatie dreigt nog lang aan te houden, en dus ook de hinder in de Noordrand. Dat moet ons vooral zorgen baren. Ik veronderstel dat er in het begin maatregelen genomen werden en afspraken gemaakt in de veronderstelling dat de situatie niet zo lang zou duren. Zoals het er nu naar uitziet, kan deze situatie maandenlang, en misschien nog veel langer, aanslepen. Er heerst dus veel ongerustheid bij de mensen in de Noordrand dat de toegenomen hinder door nachtvluchten en meer lawaaierige cargovluchten nog een hele tijd zou kunnen blijven duren. Wat zult u doen om hier aan te verhelpen?

Minister Demir heeft het woord.

Ik dank beide collega’s voor hun vragen. Wij zijn inderdaad op de hoogte van de beslissing van Brussels Airport Company (BAC) om vanaf 18 maart 2020 slechts één baan in dienst te houden voor zowel landingen als opstijgingen in de plaats van drie. Dit is niet in overleg met ons gebeurd maar werd eenzijdig beslist. Ik heb heel wat mails ontvangen van mensen die daar wonen en nadelen en hinder ondervinden van de genomen maatregelen. Dat verklaart de reactie van heel wat inwoners uit de Noordrand, die terecht vinden dat ze een onevenredig groot aandeel van de nachtelijke geluidshinder moeten dragen.

Brussels Airport Company heeft inderdaad een verzoek ingediend tot versoepeling van de voorwaarden in de door het Vlaamse Gewest afgeleverde milieuvergunning. Het verzoek betrof enerzijds een versoepeling van de limiet betreffende de maximaal toegestane geluidshoeveelheid per beweging tijdens de nachtperiode, en anderzijds een versoepeling van het jaarlijks aantal toegestane nachtslots, vastgesteld op 16.000 in de vergunning. Ik ben niet ingegaan op dit verzoek, omdat er volgens ons geen redenen zijn om die versoepeling toe te laten.

De milieuvergunning van 2009 bevat een uitzonderingsmaatregel om in geval van rampen en noodtoestanden meer nachtvluchten toe te laten. Ook tijdens deze coronacrisis zijn er extra vluchten geland. Een voorafgaande toelating is hiervoor niet vereist, gelet op de context van de vlucht.

De vergunningsvoorwaarde met betrekking tot de maximaal toegestane geluidshoeveelheid per beweging tijdens de nachtperiode, vastgesteld op 12, is niet van toepassing op vrijgestelde bewegingen. Het gaat onder meer over vluchten uitgevoerd voor bijstand bij rampen of medische hulp.

Vanuit Vlaanderen wordt door de afdeling Handhaving van het Departement Omgeving toegezien op de naleving van de voorwaarde in verband met de maximaal toegestane geluidhoeveelheid per beweging. Uit hun recente vaststellingen blijkt dat er in de periode van 14 maart tot 18 april 2020 in totaal vijf nachtvluchten werden uitgevoerd waarvan de geluidshoeveelheid per beweging groter is dan het in de milieuvergunning opgelegde maximum van 12.

De afdeling Handhaving heeft daarop navraag gedaan bij het directoraat-generaal Luchtvaart van de FOD Mobiliteit of deze vijf nachtvluchten behoorlijk verantwoord zijn door de operator en of er handhavend is opgetreden. Hierover kon tot dusver door het directoraat-generaal van de Luchtvaart nog geen uitsluitsel worden gegeven. We blijven op deze nagel kloppen.

De taak van slotcoördinatie op de luchthaven Brussels Airport wordt uitgeoefend door de vzw Belgium Slot Coordination (BSC), die hiervoor werd aangesteld door de federale minister belast met mobiliteit en vervoer. De slotcoördinator BSC verdeelt in volledige onafhankelijkheid de beschikbare slots voor Brussels Airport over de verschillende luchtvaartmaatschappijen, rekening houdend met de Europese slotreglementering.

De actuele situatie met betrekking tot het aantal beschikbare slots op Brussels Airport is het voorwerp geweest van een bespreking op kabinetsniveau, waarop ik zo dadelijk terugkom. Die informatie hebben we op dit moment niet, maar er werd toegezegd dat we die spoedig zouden ontvangen.

Ik ben er inderdaad van op de hoogte dat de luchthaven van Bierset door de Wereldgezondheidsorganisatie op Europees vlak werd aangeduid als een belangrijke logistieke draaischijf voor de aanvoer van medisch hulpmateriaal.

Zoals eerder aangegeven, ben ik niet ingegaan op het verzoek om de vergunningsvoorwaarden te versoepelen omdat de noodzaak naar bijkomende cargovluchten onvoldoende was aangetoond. Ik zal dat dan ook niet doen, voor alle duidelijkheid.

Welke initiatieven werden genomen om het federale niveau tot de orde te roepen? Wij werden niet betrokken bij de beslissing rond de maatregelen met betrekking tot het tijdelijk in dienst nemen van slecht één baan. Die maatregelen werden via zogenaamde notices to airmen (NOTAM’s) genomen en door skeyes en BAC verlengd tot 15 mei.

Laat me heel duidelijk zijn: de maatregel werd eenzijdig genomen, zonder enig overleg met de betrokken gewesten. Dat is ‘du jamais vu’. Ik heb daarom aan minister Bellot gevraagd om op zeer korte termijn een overleg te organiseren, om te zeggen dat het echt niet kan dat men het precaire spreidingsplan dat men destijds heeft gesloten zonder enig overleg, via de zogenaamde NOTAM’s eigenhandig wijzigt. Dit aangevraagde overleg was vanzelfsprekend dringend, aangezien het allesbehalve duidelijk is hoelang de negatieve gevolgen van de gewijzigde situatie nog zullen voortduren.

Ik kan u meedelen dat er gisteren op kabinetsniveau een overleg heeft plaatsgevonden tussen mijn kabinet, het kabinet van federaal minister Bellot en het kabinet van minister Weyts, bevoegd voor de Vlaamse Rand.

Tijdens dit overleg werd door het Departement Omgeving toelichting gegeven bij de impactanalyse van de operationele beperkingen op de luchthaven van Zaventem. Deze analyse werd op mijn vraag opgemaakt om een objectivering te doen van de feiten op basis van de vluchtinformatie en meetgegevens. Hieruit blijkt een significante impact tijdens de nachtperiode, met name een concentratie van nachtvluchten boven bepaalde gebieden van Vlaanderen, waaronder de Noordrand.

Naast het objectiveren van de feiten werd van dit overleg ook gebruikgemaakt om de bekommernis van Vlaanderen zeer duidelijk te maken: de concentratie van nachtvluchten boven Vlaanderen dient wat ons betreft asap te stoppen. Een meer evenwichtige verdeling van de vluchten werd voorgesteld aan federaal minister Bellot.

Minister Bellot erkende deze concentratie en het feit dat skeyes, die de NOTAM's uitvaardigt, wel degelijk onder zijn bevoegdheid functioneert en dat hij ook voldoende op de hoogte was. Uiteraard betreur ik dat er hierover geen voorafgaand overleg met de gewesten werd gepleegd. Dat vind ik echt niet kunnen en ik ben dan ook onmiddellijk in gang geschoten.

Ik kan u meedelen dat het kabinet van minister Bellot tijdens dit overleg bereidheid heeft getoond om op zeer korte termijn te zoeken naar mogelijkheden die voor een evenwichtigere verdeling van de lasten zorgt. Ik verwacht nog voor 1 mei hiervan een terugkoppeling te ontvangen met een aangepast voorstel.

De situatie rond de luchthaven van Zaventem is al jaren een geladen dossier in een delicaat evenwicht tussen economie en leefbaarheid. Maar het is net in het grootste belang van de economische positie van de luchthaven en het draagvlak van de luchthaven zelf, dat alle beslissingen die een impact hebben op het gebruik van vliegroutes in nauw overleg moeten gebeuren tussen alle actoren.

Het is onbegrijpelijk dat men deze coronacrisis heeft aangegrepen om dan maar aan dat zeer delicate evenwicht te sleutelen in een zeer geladen dossier. Op mijn initiatief werd geen versoepeling van de Vlaamse milieuvergunning doorgevoerd. Ik ben daar niet op ingegaan omdat ik daarvoor geen redenen vind. Ik heb dan ook asap contact genomen met minister Bellot, en voorstellen voor een evenwichtigere verdeling van de vluchten verwacht ik ieder moment. Zo niet zal ik verdere stappen ondernemen.

Mevrouw De Coninck heeft het woord.

Minister, net als u ben ik enorm geschrokken door wat er gebeurt op de luchthaven. Het is toch echt betreurenswaardig dat net op het moment dat we in deze noodsituatie zitten – moment waarop alle overheden zouden moeten samenwerken en oplossingen zoeken –, er van die federale loyauteit geen enkele sprake is. U zegt in uw antwoord dat u totaal niet betrokken was, dat u niet op de hoogte was gesteld en dat de beslissingen eenzijdig zijn genomen. Dat is toch vrij straf.

Het dossier is zeer precair. Het is van het allergrootste belang voor de toekomst van onze luchthaven dat we aandacht hebben voor dat precaire evenwicht, waarover een consensus is tussen alle partijen, Waalse en Vlaamse.

Minister, ik ben heel blij dat u dit dossier zo ter harte neemt met initiatieven die u hebt genomen in dit dossier, zijnde geen flexibiliteit voor de milieuvergunning want die is niet nodig. U hebt ook initiatief genomen tot overleg zodat het niet in dovemansoren valt bij het kabinet van minister Bellot. U kijkt uit naar een voorstel tegen 1 mei om deze toestand aan te passen. Ik hoop dat dat positief evolueert.

Minister, ik heb nog een bijkomende vraag. U haalde aan dat u aan uw eigen administratie hebt gevraagd naar een analyse van de gegevens en een objectivering van die geluidsgegevens en vluchtroutes. Is het mogelijk dat die analyse aan onze commissie ter beschikking wordt gesteld?

De heer Steenwegen heeft het woord.

Ik ben wel tevreden met uw houding, natuurlijk, waarbij u geen wijziging van de milieuvergunning hebt toegestaan, omdat dat ook niet nodig is, denk ik. Het lijkt mij ook niet zo moeilijk om een oplossing te vinden. Er zijn mogelijkheden, en ik denk dat er een beetje snel is gereageerd, en terecht ook, om er zeker voor te zorgen dat de luchthaven zijn rol kon spelen in de distributie van coronagerelateerde materialen. Dat is op zich geen punt.

Maar de mogelijkheden zitten bijvoorbeeld in de slots. Dat is een afspraak die is gemaakt, en dat wordt ook effectief gebruikt. Alleen is het zo dat wanneer een luchthaven een slot opgeeft, ze dat slot ook kwijt is. Er moet dus wel een mogelijkheid zijn, in deze situatie, dat men afspraken maakt waardoor dat niet gebeurt, en dat die slots tijdelijk worden gebruikt voor cargo. Zo kan een deel van die cargovluchten overdag gebeuren in plaats van ’s nachts. Het is ook zo dat men inderdaad vliegtuigen gebruikt die meer lawaai maken: men zet nu meer en meer cargovliegtuigen in omdat men een groot deel van die cargo normaal gezien met passagiersvliegtuigen meegeeft.

Een tweede kwestie die gemakkelijker op te lossen valt, is dat wanneer men van die ene startbaan vertrekt, men de mogelijkheid heeft om verschillende routes te nemen. En dat doet men vandaag ook niet. Het is perfect mogelijk om de noordrand deels te ontzien door een andere richting te volgen. Daar zijn dus een aantal mogelijkheden, denk ik.

Ik hoop dat het overleg dat u hebt aangevraagd, zal leiden tot een oplossing die voor iedereen aanvaardbaar is, en die dichter ligt bij een eerlijke en billijke spreiding. Ik denk dat er inderdaad een belangrijke discussie loopt over de rol van de luchthaven en van Brussels Airlines. Ik denk dat het belangrijk is voor het draagvlak van de luchthaven dat we zorgen dat daar geen onnodige fricties ontstaan, waardoor mensen het gevoel hebben dat gemaakte afspraken niet worden nagekomen.

De grote schrik bij een aantal mensen is dat, wanneer deze situatie lang blijft duren, er een mogelijke verschuiving komt van passagiersvluchten naar cargo. En ik denk dat we het er allemaal over eens zijn dat Zaventem niet is geschikt als luchthaven voor voornamelijk cargovluchten. We moeten echt blijven inzetten op een specifieke functie richting personenverkeer, en het cargoverkeer proberen te beperken. Wilt u dat punt ook op langere termijn aankaarten bij de collega’s? Wat is uw visie op het al of niet aantrekken van meer cargovluchten indien de passagiersluchtvaart de komende maanden moeilijkheden zou hebben om opnieuw aan te trekken?

De heer Tobback heeft het woord.

Minister, het is nu de tweede keer op rij dat ik kan zeggen dat ik heel blij ben met uw antwoord. We kunnen er misschien een gewoonte van maken, gaat u vooral zo verder.

Ik sluit enigszins aan bij collega Steenwegen. Het is inderdaad een zeer goede zaak dat de Vlaamse Regering de vraag om een uitbreiding van de vergunning heeft afgewezen. Ik denk ook dat die voor niets nodig was. Aan de andere kant toont die aanvraag op zich al aan hoe zeer Brussels Airport zich stelselmatig niet gedraagt als een organisatie of een luchthaven die gevestigd is in een zeer dichtbevolkte regio, waar de aanvaardbaarheid en acceptatie vaak zeer moeilijk is. Brussels Airport gedraagt zich vaak als een soort van duivel in een wijwatervat om iedere kans op groei toch maar te proberen grijpen, ook wanneer het de minst aangewezen piste is voor groei. Of het nu om cargo of nachtvluchten gaat of wat dan ook, men gedraagt zich daar te vaak als een luchthaven in de woestijn, niet een die elke dag opnieuw moet vechten voor aanvaardbaarheid van de omwonenden.

Heel concreet, weten u en uw kabinet hoeveel extra nachtvluchten er precies zijn, zeker die met een zeer hoge quota count, die daadwerkelijk medisch materiaal aanvoerden? Net zoals men met allerlei uitbreidingspistes voor het landen bezig is, overweegt men ook om de nachtvluchten uit te breiden, al dan niet zonder overleg. Ik ben er absoluut niet zeker van dat het altijd over medische vluchten of medisch materiaal gaat. Er is in elk geval nood aan zeer grote transparantie. We zijn er allemaal voorstander van dat die luchthaven met haar belang voor de economie blijft bestaan. Aan de andere kant betekent dat wel dat er op een nuchtere, verstandige, rationele manier wordt mee omgegaan en dat er niet geprobeerd wordt om sluiks voor een onaanvaardbare groei te gaan en dan al helemaal niet op een manier dat de last helemaal in Vlaanderen valt.

Ik laat het aan u over of u op mijn algemene bedenking antwoordt. Maar in elk geval: bestaat er duidelijkheid over de hoeveelheid medisch materiaal die er aankomt? Hoeveel andere nachtvluchten passeren er?

Minister Demir heeft het woord.

Mijnheer Tobback, ik zal dat laten opvragen door mijn kabinet of bij de diensten. Ik zal het dan overmaken aan de commissie.

Ook de vraag naar de studie en de objectivering, mevrouw De Coninck, zal ik overmaken. Het antwoord zal ik aan de commissie overmaken.

Mijnheer Steenwegen, inderdaad, ik ben van mening, als er goede wil is, is alles mogelijk. Vandaar dat we onmiddellijk in gesprek zijn getreden met het federale kabinet van minister Bellot. Er zijn verschillende mogelijkheden. Er is op de verschillende mogelijkheden gewezen. We hebben met aandrang gevraagd dat ze zorgen dat het broze evenwicht wordt hersteld. We hebben meegedeeld dat zoiets niet kan zonder overleg en dat het eenzijdig wordt aangepast.

Ik hoop dat we voor 1 mei – zoals afgesproken – een voorstel krijgen waar de stijging in zit zodat we de Noordrand toch wat kunnen ontzien. Ik krijg heel veel mails van mensen die daar wonen. De toestand is daar onhoudbaar wat betreft al dan niet cargovluchten of de gewone passagiersvluchten. Sta me toe dat ik er eens over nadenk voor ik iets zeg over de richting.

Mevrouw De Coninck heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw bijkomend antwoord en om de gegevens ter beschikking te stellen, namelijk de analyse van uw administratie.

Ik wil nog even inpikken op de tussenkomst van de twee collega’s die enerzijds de combinatie van cargo- en passagiersvluchten aanhalen en anderzijds het probleem van de groei van de luchthaven. Collega’s, dat is hier nu niet het voorwerp van discussie. Ik hoop dat dergelijke debatten met alle actoren kunnen gebeuren en niet zoals nu gebeurt onder het mom van de coronanoodtoestand. Er worden eenzijdig banen gesloten zonder enig overleg. Het is echt zo precair op onze luchthaven. Het is zo belangrijk voor Vlaanderen, het is onze tweede belangrijkste economische motor. Ik roep op tot kalmte: ‘first things first’.

Als de minister dit probleem – dankzij haar initiatief richting kabinet Bellot – kan oplossen, zijn we al een heel eind verder voor die concentratie die we nu hebben op de Noordrand. Voor de rest, daar moeten we zeker op terugkomen, maar het liefst in overleg dan met alle actoren en niet nu holderdebolder aan de hand van een of andere crisis zaken gaan beslissen.

De heer Steenwegen heeft het woord.

Ik ben tevreden met het antwoord van de minister en de aanvullingen. En inderdaad minister, het zou goed zijn om eens na te denken over de toekomst van de luchthaven, dat doen wij allemaal. Het is de moeite om daar eens goed over na te denken want het gaat om een precair evenwicht tussen het economisch belang enerzijds en de hinder die een luchthaven met zich meebrengt anderzijds. Een goed evenwicht is belangrijk, die discussie komt sowieso op ons af maar ik ben het eens met de collega’s dat we dat op een overlegde manier moeten doen. We weten allemaal dat daar veel actoren en verschillende overheden bij betrokken zijn en we zullen dit pas kunnen oplossen door in overleg te gaan over een toekomstvisie en de implementatie daarvan.