Report meeting Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media

Mevrouw Van den Brande heeft het woord.

Ik heb mijn vraag wat herschreven, omdat ik gemerkt had dat er een aantal dingen in ontbraken. Na wat de minister zonet zei, heb ik ook gemerkt dat er sowieso nog een aantal fouten in zitten.

Op 10 december vernamen we via het persagentschap Belga dat de ministerraad het lopend contract met bpost voor de bedeling van papieren kranten en weekbladen, dat normaal eind 2020 zou aflopen, met twee jaar heeft verlengd. Hiermee volgde de ministerraad het advies van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB), zodat er tijd en ruimte gecreëerd zou worden om het contract opnieuw te bekijken. De subsidie bedraagt jaarlijks 170 miljoen euro, of in totaal voor deze twee jaren 340 miljoen euro.

Dit geld is een indirect subsidiecircuit voor de grote mediabedrijven in ons land. De federale overheid betaalt bpost, zoals we allen weten, voor de dagelijkse bedeling van kranten en weekbladen aan hun abonnees en zorgt ervoor dat grote commerciële uitgevers zoals DPG Media en Mediahuis nauwelijks distributiekosten hebben. Deze grote mediabedrijven hebben tevens een digitale poot die hier onrechtstreeks van meegeniet.

In de jaarverslagen van 2018 lezen we dat de nettowinst van DGP Media 126 miljoen euro bedraagt en die van Mediahuis 28 miljoen euro. Het lijkt er alvast op dat deze bedrijven niet in moeilijkheden verkeren. Financiële steun is zeker prettig meegenomen, maar toch niet meteen noodzakelijk om te overleven. Op deze vorm van subsidiëring is in het verleden al veel kritiek gekomen. De Vlaamse Federatie van Persverkopers stapte er al eens mee naar het Europees Hof van Justitie. Ook de digitale nieuwssites klagen de oneerlijke verdeling van de subsidies al jaren aan.

Minister, u gaf zelf al meermaals aan dat u wilt inzetten op het ‘optimaliseren van kader en instrumenten voor mediabeleid’ door ander andere in te zetten op dialoog met het federale niveau. Ook het ‘creëren van een divers, toegankelijk en duurzaam medialandschap’ met ondersteuning voor kwalitatieve journalistiek is een van de uitgangspunten in uw beleid.

Ik heb daarom toch nog eens opnieuw de volgende vragen hierover. Omdat ik eerder in deze commissie op deze vraag geen antwoord kreeg, vraag ik opnieuw of u al een eerste contact hebt gehad met de Federale Regering over de ondersteuning van de kranten en in het bijzonder over een eerlijkere subsidieverdeling over het gehele mediaspeelveld en het verder gelijk fiscaal behandelen van digitale en onafhankelijke nieuwsmedia.

In ons land zijn kranten vrijgesteld van btw. Dat is op zich een zeer goede zaak, maar voor kranten en tijdschriften die minder dan wekelijks verschijnen, geldt nog steeds een btw-tarief van 6 procent. Kunt of kon – als het gebeurd is – u aandringen bij dit contact met de federale collega’s op inzage in het contract dat afgesloten werd met bpost? Er wordt namelijk alsnog pertinent geweigerd om dit vrij te geven. Men kan zich toch minstens afvragen waarom.

Minister, u gaf in deze commissie al aan dat er nood is aan een sterke, onafhankelijke journalistiek, en tevens dat het er binnen de kleine Vlaamse mediamarkt erg op aankomt om het ‘level playing field’ – u gebruikte de Engelse term – te garanderen en een rijkdom aan standpunten te behouden. Hebt u ondertussen al meer zicht op welke concrete stappen u, naast het eventuele overleg met de federale collega’s, in uw eigen beleid zult zetten om het ongelijke speelveld tussen conglomeraten en louter digitale pers enigszins recht te zetten?

We weten ondertussen allemaal dat er bij ons nogal wat besparingen worden doorgevoerd – al hoor ik zonet wel dat er voor de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) 90.000 euro extra zal komen, daar was ik nog niet van op de hoogte. Los daarvan zijn er natuurlijk nog altijd wel, buiten de bpost-financiering, zaken als Nieuws in de Klas en overheidsadvertenties, die vooral ten goede komen aan grote mediabedrijven. Dat zijn eigenlijk nog twee financiële voordelen voor de mediagroepen. U sprak in het verleden ook al over het Fonds Pascal Decroos dat wat extra krijgt. Maar die 6000 euro extra zal de kloof verhoudingsgewijs helaas niet dichten.

In het geval dat u geen oplossingen biedt voor de onafhankelijke journalistiek, denkt u dan dat zij het zullen overleven tegen de huidige conglomeraten, die hun imperium nu ook in het buitenland kunnen uitbouwen? Wat zijn volgens u de huidige troeven van de onafhankelijken om dat mogelijk te maken? De eerste dode is helaas al gevallen: Charlie Magazine. Wij vrezen dat er snel andere zullen volgen.

Minister Dalle heeft het woord.

Bedankt voor uw vraag, collega Van den Brande. Ik wil vooreerst stellen dat ik de teneur van uw vraag niet kan ondersteunen – alsof het alleen de kleine spelers zijn die het vandaag moeilijk hebben in het medialandschap. Ook de grote spelers, de conglomeraten, zoals u ze noemt, hebben het vandaag bijzonder moeilijk. Hun reclame-inkomsten zijn aan het dalen door digitalisering en internationalisering. Zij zijn bezig met zeer ingrijpende herstructureringen. In die zin wil ik toch wat tegengewicht bieden ten aanzien van de teneur in uw vraagstelling. Dat gezegd zijnde, vind ik het uiteraard belangrijk dat er naast grote spelers ook kleine, onafhankelijke spelers zijn. Ik zal proberen op uw vragen daarover te antwoorden.

Het punt van de btw is natuurlijk een federale kwestie. Ik kan wat verduidelijking geven over de stand van de federale wetgeving. Sinds november 2018 staat de EU toe dat landen een lager btw-tarief toepassen voor bepaalde elektronische publicaties. België heeft ook effectief gebruikgemaakt van die mogelijkheid door middel van de wet van 13 april 2019 tot wijziging van het KB nummer 20 van 20 juli 1970 tot vaststelling van de tarieven van de btw en tot indeling van de goederen en diensten bij die tarieven wat bepaalde publicaties betreft. Die wet heeft vandaag al uitwerking. Die heeft ingang gekregen op 1 april 2019. Op basis van die wet wordt het btw-tarief voor digitale publicaties gelijkgeschakeld met het btw-tarief voor de papieren publicaties. Voor de meeste e-publicaties is er ofwel een nultarief ofwel een tarief van 6 procent btw mogelijk. Voortaan geldt dus ook voor bepaalde e-publicaties van kranten en tijdschriften een btw-tarief van 0 procent.

De concessieovereenkomst met bpost inzake de bezorging van kranten en magazines is uiteraard ook een federale verantwoordelijkheid. Daarover is een beslissing genomen op federaal niveau. Dat is relevant voor de mediasector in de strikte zin van het woord, de kranten en magazines die we kennen. Dat is ook relevant voor heel wat organisaties in de non-profitsfeer. Natuurlijk zijn de mogelijkheden voor de Vlaamse overheid om daarin tussen te komen, beperkt. Het spreekt voor zich dat ik al contacten heb gehad, vooral dan met collega Nathalie Muylle, die als minister van Economie bevoegd is voor deze kwestie.

Onafhankelijke journalistiek is belangrijk. Ook de kleine spelers en de digitale pers kunnen daar een prominentere rol in krijgen. In het beleid krijgt dat uitwerking in verschillende dossiers en domeinen. We hebben het daar al over gehad bij de bespreking van de beleidsnota. Ik denk aan het project Nieuws in de Klas, dat al een digitaliseringsproces heeft doorgemaakt. Ik kom daar dadelijk nog even op terug. We zullen in de komende legislatuur nog verder gaan in die digitalisering, niet alleen van papieren kranten, tijdschriften en magazines naar digitale publicaties, maar ook sterker vertrekken vanuit de leefwereld van de jongeren. En de leefwereld van de jongeren is steeds meer digitaal, via sociale media en andere platformen. Dat is de hervorming die we in deze legislatuur ook zullen doorvoeren.

Mediaconcentratie is natuurlijk ook een kwestie van de Mededingingsautoriteit. Dat zal ook deze namiddag aan bod komen. Het zal heel interessant zijn om de toelichting te horen van de Vlaamse Regulator voor de Media over mediaconcentratie in België.

We hebben het hier al uitvoerig gehad over het Vlaams Journalistiek Fonds en Mediacademie. Ik zal daar niet op terugkomen. Ik ben, zoals gezegd, in overleg met alle spelers, namelijk de private en openbare omroep, om te bekijken hoe we ook opleiding kunnen versterken in deze nieuwe context, zonder betoelaging van Mediacademie. Over het Fonds Pascal Decroos hebben we het ook al gehad. Zij zien hun middelen nog een stukje groeien. We gaan daar ook verder investeren in onderzoeksjournalistiek. De investeringen in de VVJ en het Journalistenloket zijn ook geen detail. De VVJ is effectief een belangrijke actor als het gaat over onafhankelijke en kwaliteitsvolle journalistiek.

Mevrouw Van den Brande, ik wil nog iets zeggen over Nieuws in de Klas. U wekt hier de indruk dat het digitale aspect daar nu nog geen belangrijke rol in speelt. Ik ben het ermee eens dat de digitalisering nog moet worden voortgezet, maar Media.21, de koepelorganisatie van de digitale media, is nu al een partner van Nieuws in de Klas. Dit betekent concreet dat themadossiers van Media.21 het hele jaar door ter beschikking van scholen en leerkrachten in het lager en secundair onderwijs worden gesteld. Ik zal nagaan hoe we dit nog verder kunnen versterken.

Het is in elk geval belangrijk dat we in Vlaanderen goede, onafhankelijke spelers en vooral een sterk mediaecosysteem hebben. Het gaat dan om de openbare omroep, maar ook om sterke private spelers. Ook de grote spelers zijn in dat verband belangrijk.

Mevrouw Van den Brande heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik heb bij het begin van mijn vraag om uitleg gezegd dat ik de tekst heb herschreven. Ik was niet aanwezig toen de vraag om uitleg is geschreven. Ik was het wel een beetje eens met de teneur en ik heb dus geprobeerd de tekst wat bij te stellen. U hebt dat misschien niet gehoord en u hebt zich puur op de schriftelijk ingediende vraag om uitleg gebaseerd.

Ik snap dat de mediabedrijven 126 miljoen euro en 28 miljoen euro winst maken. Hiertegenover staat dat de kleinere groepen overkop gaan. Ik vind dat er een herverdeling moet komen, misschien zelfs nog meer dan u voorstelt. Ik ben blij te horen dat het aandeel van Media.21 groter zou worden. Wat Nieuws in de Klas betreft, zijn we daar sowieso voorstanders van. Het zou goed zijn indien dit zou kunnen gebeuren.

Wat het btw-tarief betreft, heb ik mijn vraag herschreven. Het gaat me uiteindelijk om het tarief van 6 procent dat nog steeds van toepassing is op niet-wekelijkse publicaties. Iemand moet al aan 48 publicaties per jaar geraken om van het nultarief te kunnen genieten. Een kleine journalist die iets minder publiceert, heeft nog altijd het tarief van 6 procent aan zijn been.

Minister, ik heb nog een bijkomende vraag. U hebt gesproken over 90.000 euro meer voor de VVJ. Dat is fijn, maar ik wil u nog eens polsen over twee andere beloftes die u tijdens de begrotingsbesprekingen hebt gedaan. U hebt toen vermeld dat u zou bekijken hoe de structurele verankering van het Fonds Pascal Decroos in de toekomst mogelijk zou kunnen worden. Hebt u hier al wat meer zicht op? U hebt ook gezegd dat u zou nadenken over de mogelijkheid de zinvolle projecten van het Vlaams Journalistiek Fonds (VJF) een plaats te geven in het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF).

De heer Meremans heeft het woord.

Mevrouw Van den Brande, als ik het goed begrijp, ben ik het eens met een aantal zaken die u aanhaalt, maar is dit wel een federale materie. Dit is, met andere woorden, een zaak die in de Kamer van Volksvertegenwoordigers moet worden aangekaart. Ze hebben daar nu toch wat meer tijd. Ik kan begrijpen dat dit wat aansleept, maar daar kan het Vlaams Parlement weinig aan doen.

Wat wel bedenkelijk is, is het feit dat een Federale Regering in lopende zaken nog een dergelijk groot contract afsluit. Op dat vlak volg ik u. Ik heb hier mijn bedenkingen bij, maar dit moet op het niveau van de federale overheid worden aangeklaagd.

Nieuws in de Klas is een initiatief dat we altijd hebben ondersteund. Dit werkt ook voor de leesbevordering en ik denk niet dat we dit in vraag moeten stellen. Wat het aandeel van Media.21 betreft, volg ik u wel. Ik heb in het verleden al gesteld dat de vraag van de onafhankelijke media terecht is, maar ook binnen Media.21 is er geen level playing field. Er zijn nieuwsmedia die het op eigen kracht doen, maar er zijn er ook die langs een achterpoortje subsidies binnenhalen, bijvoorbeeld als sociaal-cultureel werk. Ik stel me hier vragen bij. Dat is geen level playing field. Ik vind het terecht om de mensen die bij Media.21 zijn aangesloten een groter aandeel te geven, maar dan moet er intern wel een level playing field komen.

Dus ik stel mij daarbij de vraag, als we het hebben over journalistiek, over onafhankelijke journalistiek – en van mij mogen er gerust opiniërende sites zijn –, of wij opiniërende sites sowieso vanuit andere potten moeten subsidiëren. Ik heb die vraag in het verleden ook al gesteld. Ik ben het er dus mee eens dat we digitale media meer moeten ondersteunen, maar er moeten wel onderling duidelijke afspraken zijn. We moeten niet daar en daar een beetje meenemen. Daarover wil ik toch duidelijk zijn.

Maar, mevrouw Van den Brande, ik begrijp uw bekommernis. Voor een stuk is het allemaal een federale materie en kunnen wij hier weinig aan doen.

Mevrouw Segers heeft het woord.

Mevrouw Van den Brande, uw vraag is absoluut terecht en belangrijk. Wij moeten ons als leden van de commissie Media constant afvragen hoe wij in deze razendsnel veranderende tijden, waarin door de impact van de digitalisering, de druk op de businessmodellen van de media en de internationale context alle media onder druk komen te staan, kunnen blijven garanderen dat er diversiteit blijft bestaan in Vlaanderen. Daarbij spelen zowel de grote mediabedrijven als de kleine initiatieven een rol. Allemaal, het maakt niet uit vanuit welk potje we ze ondersteunen. Collega Meremans, die diversiteit van stemmen is wel essentieel.

De btw-kwestie en de steun van bpost zijn een federale materie. Ja. Maar we hebben ook onze resolutie van maart 2019. Daarin maken we gewag van het feit dat we vanuit Vlaanderen de Federale Regering willen aansporen om dat te bekijken. Het is een goede zaak dat die 6 procent er is gekomen, of 0 procent voor de digitale initiatieven. Collega Van den Brande, uw opmerking dat vooral voor de kleintjes die 6 procent toch nog een grote hap is, is zeer terecht. Minister, uw beslissing om de Mediacademie Journalistiek en het Vlaams Journalistiek Fonds op te doeken: dat zijn allemaal elementen die we moeten bekijken. Hoe kunnen we de opleiding journalistiek maximaal blijven garanderen? Ik heb al eens de suggestie gedaan dat we de steun via bpost moeten herbekijken en op zijn minst afhankelijk zouden moeten kunnen maken van een aantal voorwaarden, bijvoorbeeld het garanderen van opleidingen voor de eigen journalisten. De steun via bpost is belangrijk voor de mediabedrijven. U wijst terecht op de grote winsten die worden gemaakt. Maar het is ook voor bpost zelf belangrijk. Ik volg de logica daarachter, al van in de tijd dat dit werd beslist. Maar het is echt wel tijd om dit te herdenken. Daar sta ik volmondig achter.

Minister Dalle heeft het woord.

Dank voor de bijkomende opmerkingen. Er waren twee concrete vragen van collega Van den Brande.

De eerste vraag heeft betrekking op hoe het Fonds Pascal Decroos moet worden georganiseerd. We hebben een goed overleg gehad met het Journalismfund.eu, ook over deze kwestie, die daar is ondergebracht. Wij hebben op dit moment geen ambitie om daar verandering in te brengen. Zij moeten daarover beslissen. Dat is stevig verankerd.

De tweede vraag ging over het Vlaams Journalistiek Fonds. Ook daar hebben we in extra middelen voorzien, om ervoor te zorgen dat de elf projecten die werden goedgekeurd op een correcte wijze worden begeleid. Ik weet niet of ze allemaal tot een einde zullen komen, dat hangt natuurlijk af van de projecten zelf. De evaluatie van de projecten die tot een einde komen, moet dit jaar worden gemaakt. Door daarvoor in extra middelen te voorzien, werd tegemoetgekomen aan die vraag.

Mevrouw Van den Brande heeft het woord.

Ik stelde mijn vraag over het Fonds Pascal Decroos omdat zij nu keer op keer, jaar na jaar, moeten afwachten of zij de subsidie al dan niet zullen krijgen. Ik zou willen dat zij wat meer duurzaamheid zouden krijgen in de vorm van een statuut. Minister, u had gezegd dat u dat zou bekijken en daarom kwam ik er hier op terug.

Ik wil toch ook nog even ingaan op de opmerkingen van collega Meremans. Ik weet wel dat die vraag vooral federaal is bepaald, maar mijn vraag was echt een teken van een eerlijkere herverdeling. We vragen naar een andere manier van herverdeling, we vragen om dat toch wel degelijk te bekijken. En aangezien het al zo lang hangende is, kunnen we dan niet vanuit Vlaanderen een beetje het initiatief nemen?

Minister, u hebt ondertussen een aantal dingen bijgesteld. En daar zijn we heel blij om. De onafhankelijke journalisten zullen daar hopelijk toch ook tevreden mee zijn. Maar de weg is nog lang. We zijn er helemaal niet. We hebben een mediaconcentratie, we hebben een verschraling van het landschap. We zijn allemaal voor een divers landschap, dus laat ons daar ten volle op inzetten.