Report meeting Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme

Mevrouw D’Hose heeft het woord.

Voorzitter, aangezien het een vraag om uitleg over Gent betreft, kom ik graag even naar deze commissie. Ik ben tevreden dat ik daarnet op de website van de VRT heb kunnen lezen dat de vier panelen van het Lam Gods klaar zijn om in het bezoekerscentrum te hangen. Er is echter nog een probleem met de verbouwingswerken aan de Sint-Baafskathedraal voor dat bezoekerscentrum.

Die verbouwingen zijn in maart 2019 gestart en het is de bedoeling dat heel dit project een plaats heeft in het project Vlaamse Meesters, dat de vorige minister nog heeft goedgekeurd. Het is de bedoeling in 2020 de schilder Jan Van Eyck in de kijker te plaatsen. Dit past in de hefboomprojecten van Toerisme Vlaanderen. Daarnaast zal in het Museum voor Schone Kunsten de mooie overzichtstentoonstelling ‘Van Eyck. An optical revolution’ plaatsvinden. Het is moment om daar wat reclame voor te maken. Het gaat hier om een cofinanciering door een groot gedeelte van de Vlaamse overheid, waaronder het agentschap Onroerend Erfgoed, het agentschap Kunsten en Erfgoed, Toerisme Vlaanderen en het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen.

Onlangs heeft de kerkfabriek van de Sint-Baafskathedraal het stadsbestuur van Gent een onheilspellend bericht gestuurd. Voor de opening van het onthaalcentrum wordt de kerkfabriek geconfronteerd met bijkomende eisen van het agentschap Onroerend Erfgoed. Hierdoor zou de oorspronkelijk op 9 miljoen euro geraamde kostprijs tot maar liefst 30 miljoen euro oplopen. Dit doet even de wenkbrauwen fronsen. De kerkfabriek is natuurlijk op zoek naar de nodige financiering en heeft dan maar een schrijven gericht tot het stadsbestuur.

Minister, hoe is de verdeling van het totale budget initieel geregeld? Welk bedrag komt van welke overheidsinstantie? Welke criteria zijn aan deze budgetten verbonden? Is aan deze criteria voldaan? Kunt u wat meer uitleg geven over de geschetste budgettaire problematiek? Hoe is dit zo kunnen ontsporen? De hoofdvraag is evenwel of het hefboomproject hierdoor in het gedrang komt. Zult u iets ondernemen om dit in orde te krijgen?

Minister Demir heeft het woord.

Voorzitter, het in 2016 initieel opgesteld businessplan voorziet in een totale projectkost van 9.352.000 euro. Op 10 november 2016 heeft Toerisme Vlaanderen beslist aan de kerkfabriek van de Sint-Baafskathedraal een subsidie van 4.340.412 euro toe te kennen voor een nieuw bezoekerscentrum voor het Lam Gods.

De criteria die aan dit budget zijn verbonden, zijn bepaald op het ogenblik van de projectoproep voor het project Vlaamse Meesters. Voor de toekenning van subsidies voor de thematische oproep zijn vijf criteria gehanteerd. Ten eerste moet het project een zekere schaalgrootte hebben. Het gaat om minstens 100.000 bezoekers per jaar. Ten tweede moet het project een duurzame economische meerwaarde bieden. Ten derde moet het project kwaliteitsvol zijn. Ten vierde moet het project het merk Vlaanderen versterken. Ten vijfde moet het project een internationale aantrekkingskracht hebben en Vlaanderen wereldwijd mee op de kaart zetten.

Aan al die bovenstaande criteria werd voldaan. Ondertussen is het geraamde budget van 9,3 miljoen euro, waarvan 4,3 miljoen euro door Vlaanderen werd voorzien, inderdaad overschreden. De voornaamste reden voor de ontsporing van het budget zijn de veelvuldige wijzigingen van het concept tijdens de uitvoering van het project. Die wijzigingen waren voor een groot deel het gevolg van beleidskeuzes vanwege de kerkfabriek. Daarnaast was zowel bij het opstellen van het basisconcept als bij de wijzigingen door de kerkfabriek onvoldoende rekening gehouden met de impact van bepaalde opties op het vlak van budget, timing en erfgoedzorg. Men mag immers niet vergeten dat het hier ingrijpende werkzaamheden betreft in een beschermd monument voor de opstelling van een beschermd topstuk. De kostprijs van 30,6 miljoen is ook niet louter voor de opstelling van het Lam Gods en de bouw van een nieuw bezoekerscentrum, maar omvat ook de afgeleide kosten.

Initieel zou volgens het businessplan het Lam Gods opgesteld worden in de Vijdkapel, de kapel waarvoor het ook historisch bedoeld was. De beschikbare ruimte in de kapel werd uiteindelijk niet geschikt bevonden voor het ontvangen van grote bezoekersstromen. In plaats daarvan koos de kerkfabriek voor een opstelling in de centrale Sacramentskapel. Die keuze maakte dat nieuwe studies op het vlak van stabiliteit, beveiliging, klimatisatie, licht en verduistering nodig waren. Het verduisteren van de centrale koorkapel heeft immers een grote impact op de lichtinval in de volledige kathedraal. Die wijziging leidde dus tot een vertraging en een meerkost, zowel door de studie als door de extra werken die nodig bleken.

De technische ruimtes voor het bezoekerscentrum zouden oorspronkelijk ingeplant worden in lokalen in het aanpalende bisschoppelijk paleis. Die piste werd door de kerkfabriek verlaten ten voordele van een inplanting in het bezoekerscentrum zelf, wat dan ook weer aanleiding gaf tot een substantiële meerkost en vertraging.

Het ontwerp van het circulatievolume werd aangepast en verfijnd in samenspraak met de Vlaamse bouwmeester. Doordat dat circulatievolume ingeplant werd op het vroegere kerkhof van de kerk, was een archeologisch onderzoek vereist. Tijdens dat onderzoek werden ook verschillende belangwekkende vondsten gedaan. Daarmee was bij het opstellen van het businessplan onvoldoende rekening gehouden. In de crypte zijn historische muurschilderingen aanwezig. Het gebruik van de crypte voor grote stromen bezoekers is echter nefast voor de goede bewaring van die muurschilderingen. Daarom moest de volledige crypte worden geklimatiseerd. De werken aan de crypte moesten bovendien voorafgegaan worden door een uitgebreid archeologisch onderzoek. Met beide was onvoldoende rekening gehouden bij het opstellen van het businessplan.

De restauratie van de vijf kranskapellen van de Sint-Baafskathedraal was initieel voorzien in de verdere toekomst. De keuze van de kerkfabriek om het Lam Gods in de centrale kranskapel op te stellen, maakte dat er werken nodig waren met impact op deze en de aanpalende kapellen. Om efficiëntieredenen werd die restauratie daarom gekoppeld aan de werken voor het bezoekerscentrum. De restauratie wordt voor een belangrijk deel gesubsidieerd vanuit Onroerend Erfgoed. Die kosten staan in principe volledig los van het bezoekerscentrum, maar wegen uiteraard ook op het volledige budget.

Ik wil nog benadrukken dat zowel Toerisme Vlaanderen als het agentschap Onroerend Erfgoed de kerkfabriek tijdens de volledige duur van het project maximaal ondersteund heeft, alsook de keuzes die zij gemaakt hebben nadat het businessplan was afgeleverd. De verantwoordelijkheid voor het opstellen van een realistisch voorstel ligt natuurlijk in de eerste plaats bij de indiener van een projectvoorstel. Die heeft zich immers contractueel verbonden tegenover de Vlaamse overheid om de werken binnen de gestelde termijn te realiseren.

Komt het hefboomproject hiermee in het gedrang en zal er iets worden ondernomen? Het is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de kerkfabriek om dit project te realiseren. Wij ondersteunen zo goed mogelijk waar het wordt gevraagd. Om het project gefinancierd te krijgen, zal de kerkfabriek een lening van 20 miljoen euro afsluiten. Die lening zal op een termijn van twintig jaar worden afbetaald door middel van de cashflow die wordt gegenereerd door de exploitatie van het bezoekerscentrum. De kerkfabriek heeft hierover contact met verschillende financiële instellingen, die principieel akkoord gaan op voorwaarde dat de kerkfabriek beschikt over een borgstelling voor 100 procent van dit bedrag over de volledige loopperiode van twintig jaar.

Op 28 november laatstleden richtte de kerkfabriek een brief aan de minister-president, aan mijzelf en aan minister Diependaele met een verzoek om borgstelling door de Vlaamse overheid. Hierover is nog deze week een overleg gepland met de kerkfabriek. Mijn collega-ministers en ikzelf wensen dit dossier zo snel mogelijk te finaliseren. Het is belangrijk voor alle partijen dat het Lam Gods in 2020 kan worden getoond in een setting die dit uitzonderlijke werk alle eer aandoet. Daarom zal een stuurgroep waarin alle betrokken partijen vertegenwoordigd zijn, de verdere uitvoering van de werken van nabij opvolgen en bewaken om het dossier zo snel mogelijk te finaliseren.

Dit is absoluut een hele boterham als we zien welke zaken er allemaal bij zijn gekomen zoals de glaskapellen, de afgeleide kosten, de archeologische onderzoeken. Het is dan natuurlijk enigszins te begrijpen dat het budget naar 30 miljoen euro gaat.

Minister, u zegt dat de gestelde termijn niet zal worden overschreden. Ik kan me toch voorstellen dat, omdat er nu een andere oplossing moet worden gezocht, met de lening die de kerkfabriek zelf zal aangaan het project niet al te veel maar toch een beetje vertraging zal hebben. Kan de opening nog altijd plaatsvinden in oktober van volgend jaar?

Ik ben heel benieuwd naar het antwoord van de Vlaamse overheid op de vraag van de kerkfabriek om borg te staan. Deze week is daar nog overleg over met de kerkfabriek. Ik hoop samen met u dat dit mooie project een goed einde zal kennen.

Ik deel de bezorgdheid van collega D’Hose. Ik was zelf ook verrast dat er drie maal meer kosten zouden zijn, maar u hebt goed uitgelegd, minister, waar dat te situeren valt. Ik ben heel benieuwd naar de afloop van de vraag van de kerkfabriek voor borgstelling. Dat is een belangrijk issue om ervoor te zorgen dat dit dossier een goed einde kan vinden.

We zullen de datum die is gepland, aanhouden. We gaan alles op alles zetten om dat mogelijk te maken. Het is een prachtwerk in een van onze mooie steden. Het zou jammer zijn als dat in het gedrang zou komen. We hebben deze week een overleg en we zullen daar in een heel positieve en constructieve houding naartoe gaan. Zonder vooruit te lopen op de feiten gaan we ervoor zorgen dat we dit in ieders belang en vooral in het belang van het mooie kunstwerk tot een goed einde brengen. Op dit moment wordt de datum toch aangehouden.