Report meeting Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie

De heer Danen heeft het woord.

Mijn vraag om uitleg gaat inderdaad over de financiering door Vlaanderen van het kernreactorproject Multi-purpose hYbrid Research Reactor for High-tech Applications (MYRRHA). Het komt erop neer dat men met deze toepassing een multifunctionele onderzoeksinstallatie wil realiseren in Mol. Dat zou wereldwijd het eerste prototype van een kernreactor worden die aangedreven wordt door een deeltjesversneller. Het komt erop neer dat de reactor voortdurend gevoed moet worden door een externe neutronenbron omdat de kern onvoldoende splijtbaar materiaal bevat om zelf de reactie te onderhouden. Dat type reactor zou twee voordelen opleveren: een grotere veiligheid en minder kernafval.

In een eerste fase zal men de reactor vooral gebruiken om nieuwe kankertoepassingen te realiseren. Dat is waar Groen voorstander van is. Ik vermoed dat sommige critici zullen zeggen dat Groen daar tegen is. Nee, wij zijn daar absoluut voor. Het staat ook in het verslag.

In een verdere fase, richting 2040, zou men erin slagen – althans, dat is wat wetenschappers beweren – om een ander type van kernreactor te realiseren. Dat zou ervoor zorgen dat we tegen dan het hoogradioactief afval op een andere manier zullen kunnen verwerken en het dus minder schadelijk kunnen maken. Maar dan heb ik het over 2040, in het allerbeste geval.

De Federale Regering voorzag en voorziet de komende jaren alvast in veel financiële middelen om dit project te realiseren. Het is haar goed recht om die middelen daarvoor uit te trekken. In de periode 2018-2026 wordt er een kleine 290 miljoen euro uitgetrokken voor het voltooien van fase 1. Die omvat ook nieuwe toepassingen voor het ontwikkelen van kankertherapieën. In een latere fase, richting 2038, wordt er 256 miljoen euro uitgetrokken voor het exploiteren van Minerva. En dan heeft men ook nog 115 miljoen euro uitgetrokken voor de ontwerp- en vergunningsprocedurekosten van fase 2 en 3. Dat is wat er op federaal niveau gebeurt.

Mijn verbazing was groot toen ik zag dat deze Vlaamse Regering in het regeerakkoord ruimte geeft aan ondernemingen om te ondernemen – dat is goed – om te innoveren – dat is goed – en om te internationaliseren – dat is fantastisch. Maar in dat hoofdstuk werd  ook MYRRHA opgenomen. Er staat namelijk dat Vlaanderen het onderzoeksgedeelte van  MYRRHA zal verzekeren van voldoende steun om toepassingen en valorisatie van het onderzoek te versnellen.

Minister, in onze ogen ging het vooral om een federaal project, dat in een eerste fase geld nodig had om dan nadien internationale financiering te kunnen vinden. Daarom vind ik dat wel een vreemde passage in het regeerakkoord.

Minister, met welke finaliteit of met welke doelstelling wil de Vlaamse Regering het MYRRHA-project ondersteunen? Met andere woorden, wat verwacht de Vlaamse Regering als uitkomst van dit onderzoek?

Hoe wil de Vlaamse Regering het onderzoeksgedeelte van het MYRRHA-project verzekeren van voldoende steun om toepassingen en valorisatie van het onderzoek te versnellen?

Welke ondersteuning plant de Vlaamse Regering voor het MYRRHA-project? Op deze vraag krijg ik graag een concreet antwoord.

Voorziet de Vlaamse Regering in financiële ondersteuning voor dit project? Hoeveel bedraagt de financiële ondersteuning?

De Federale Regering trekt al veel financiële middelen uit voor dit project. Zal Vlaanderen, samen mee het federale niveau, dit project cofinancieren of zal Vlaanderen specifieke onderdelen financieren? Welke zijn dat dan? Werd hierover al overleg gepleegd met het federale niveau?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega's, het MYRRHA-onderzoeksproject is gestart in 1998 op het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK). De doelstelling was het zogenaamde ADS-concept (Accelerator Driven System) te demonstreren voor de behandeling van gebruikte splijtstof. Doel hiervan was de optimalisatie van definitieve stockage via ondergrondse berging. In 2005 heeft de Europese Commissie samen met een aantal EU-landen, die in dit domein onderzoek voeren zoals België, een demonstratiestrategie voor deze oplossing op semi-industriële schaal voorgesteld. De inspanningen van ons land maken deel uit van deze Europese strategie via het MYRRHA-project. Dit onderzoek kreeg, zoals vermeld, 156 miljoen euro steun via de Federale Regering.

Vanaf het begin van het MYRRHA-project is de hoofddoelstelling de transmutatie van nucleair afval, maar het is eveneens een pan-Europese multifunctionele onderzoeksinfrastructuur die op het SCK kan worden gebouwd. Dit als inleiding.

Vlaanderen wil het wetenschappelijk onderzoek van het MYRRHA-project steunen. Dit is voornamelijk gericht op het onderzoek naar de transmutatie van nucleair afval; de productie van medische radio-isotopen en de versnelde toepassing en valorisatie ervan; het aanwenden van infrastructuur voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek.

Het MYRRHA-project is een onderzoeksproject dat veel innovatie in fundamenteel en toegepast onderzoek kan brengen en creëren in Vlaanderen.

Het is in ons belang om een center of excellence van wereldniveau in Vlaanderen te steunen. Het SCK zal evenwel een dossier moeten indienen bij de Vlaamse overheid waarbij de onderzoekscomponent en de valorisatie hiervan benadrukt wordt. De gesprekken hierover met SCK moeten nog worden opgestart, wat u wellicht niet zal verbazen omdat de regering ook nog niet zo lang bezig is.

Naast eventuele financiële steun zullen we ook nagaan in hoeverre we de Vlaamse universiteiten en industrie hierbij kunnen betrekken. De Vlaamse Regering zal steun geven aan het MYRRHA-project binnen haar bevoegdheidsdomeinen. Een concrete invulling hiervan zal worden onderzocht na het overleg met het SCK en bij de beoordeling van het nog in te dienen dossier door het SCK.

Momenteel is nog niet gesproken over bedragen. Zoals gesteld zullen we het overleg en een dossier en de gesprekken afwachten.

Ook over de onderdelen is nog niet gesproken. Zoals gesteld, zullen we een dossier van het SCK rond het MYRRHA-onderzoek afwachten en dit met het SCK bespreken. Uiteraard zal er overleg met het federale niveau zijn, zodra dit mogelijk is.

De heer Danen heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik onthoud vooral dat er nog veel onduidelijkheid is – en dat is wel te begrijpen – maar ook een vaste wil om in MYRRHA te investeren. Laat me toe dat vreemd te vinden.

Het gaat om een federaal project dat van de federale overheid meer dan een half miljard euro toegezegd heeft gekregen. Ze hebben toen gezegd dat het goede basis is om op zoek te gaan naar cofinanciering en naar private partners, vooral internationale. Als ze die vinden – en hopelijk voor hen vinden ze die ook –, dan kunnen ze hun onderzoeksproject ten volle uitrollen.

Als Vlaanderen daar nog eens wat geld tegenaan gooit, vraag ik me af of het dan echt zo’n veelbelovend project is. Als het dat wel zou zijn of is, dan vindt men allicht relatief makkelijk geld, zeker als de federale overheid al een half miljard euro voorziet. Laat me dus toe dat toch vreemd te vinden.

Ik ben op dit vlak geen specialist – ik denk dat hier weinig specialisten zitten – maar ik heb wel een aantal specialisten geraadpleegd. Ik heb ook gezien dat sommigen zich in de pers hierover uitgebreid hebben uitgelaten, onder andere professor Eggermont. Hij was ooit een directielid van het SCK. Hij zegt dat hij heel grote vragen heeft bij MYRRHA. Men zegt dat men met MYRRHA het kernafvalprobleem zal verkleinen, maar professor Eggermont zegt dat die troef al te gemakkelijk wordt uitgespeeld.

Als alles goed gaat, kan het helpen om in de toekomst een oplossing te vinden voor een deel van dat langlevende kernafval. Maar dan hebben we het over 2040 of later, en tegen dan zullen de kerncentrales in ons land en in de rest van Europa allicht gesloten zijn.

Ik zal met deze vraag nog eens terugkomen zodra het concreter wordt. Ik zou u toch willen vragen om zeer voorzichtig te zijn om hier extra geld in te steken. Niet omdat ik niet geloof in nieuwe kankertoepassingen, maar wel omdat ik heel kritisch ben omdat specialisten samen met mij zeggen dat het kernafvalprobleem binnen 20 of 25 jaar tot een oplossing kan leiden, maar dan voor nieuw kernafval. Tegen dan zullen de meeste centrales in Europa allicht gesloten zijn.

De heer Vande Reyde heeft het woord.

De kennis en knowhow die we hebben inzake het nucleaire is niet enkel voor de afvalbehandeling nuttig maar is dat ook in heel veel andere sectoren, bijvoorbeeld de nucleaire geneeskunde. Onder andere voor de diagnose en behandeling van kanker.

Dat heb ik gezegd.

Los van de grote toekomstvisies die er zijn op het vlak van energieomwenteling moeten we de kennis en knowhow die we daar hebben, onder andere door deze projecten, niet zomaar verwaarlozen.

De heer Gryffroy heeft het woord.

Mijnheer Danen, ik vind het vreemd dat u het vreemd vindt. We hebben al vier jaar gezamenlijk in debatten gezeten. Ik heb al vier jaar gepleit om verder te werken aan het MYRRHA-project. Om drie redenen. Het gaat niet alleen over nucleaire geneeskunde maar ook over afvalverwerking. Het gaat over circulair denken. U zegt dat we niet zeker zijn dat het zal lukken. Als je daarom geen fondsen meer wil geven, moet je niets meer doen. Dan heb je geen research meer, dan heb je geen innovatie meer. Neen, juist dan moet je innoveren en aan research doen. Oké, de kans op slagen is niet 100 procent zeker. De overheid moet dan in bijkomende middelen voorzien. Maar stel dat het wel lukt. Dan hebben we iets fantastisch! Dat kan later tot andere toepassingen leiden. Why not? Ik heb daar geen probleem mee. Ik kom daar ook open voor uit. Dat weet u ook van ons. Ik vind het dus vreemd dat u dat vreemd vindt. Dat staat in het regeerakkoord. We zijn er al altijd voorstander van geweest omdat het later misschien de mogelijkheid biedt om bijvoorbeeld nucleaire energie te maken op basis van afvalrecyclage. Why not?

Minister, ik dacht dat er in de vorige regeerperiode al afspraken werden gemaakt over mogelijke budgetteringen en key performance indicators (KPI’s), die dan door MYRRHA moesten worden nagegaan in verband met de data. Men moest er dan voor zorgen dat tegen 2020-2025 de eerste fase af was, zodat het gedeelte voor de radio-isotopen al kon werken omdat de RW1 moet gesloten worden omdat hij niet meer verder kan worden vergund enzovoort. Ik dacht dat er daarover al meer concrete afspraken waren dan u nu komt te vertellen. Het verwonderde mij dat u zei dat u nog aan het praten was. Ik dacht dat de onderhandelingen al veel verder stonden en dat het nu een kwestie was van de budgetten toe te kennen.

Minister Crevits heeft het woord.

Mijnheer Danen, ik ben ook een beetje verbaasd over uw betoog want ik heb totale openheid gegeven. Dat is het gemakkelijkst. We moeten een afsprakenkader maken en dan moeten we bepalen hoeveel budgetten wij eraan kunnen hangen. U zult dat in alle openheid te zien krijgen. U was er niet sinds vanmorgen 9 uur, maar bijna alle vragen die hier vanmorgen werden gesteld gingen over de nood om ons als Vlaamse regio meer op de kaart te zetten als het gaat over innovatie. Dit is wat mij betreft een uitstekende opportuniteit om te evolueren naar dat centrum op wereldschaal. Je bent natuurlijk op voorhand niets zeker, je weet op voorhand niet wat de resultaten zullen zijn. Maar wij moeten zoeken naar concrete projecten en die ook steunen met Vlaamse middelen die gericht zijn op valorisatie voor Vlaanderen. Je kunt onmogelijk zeggen dat dit project niet kan leiden tot grote valorisaties in Vlaanderen. Ik heb al andere projecten gezien waarover ik meer twijfels zou kunnen hebben. De problematiek van het kernafval zal trouwens ook blijven, eender wat er nu gebeurt. Maar je moet daar wel innovaties in proberen te bereiken. Ik zal er ook verder open over zijn.

Collega Gryffroy, er zijn in de vorige legislatuur zeker al gesprekken geweest, maar er is nog niets concreets. Vooraleer we budgetten kunnen uittrekken, moeten we heel concreet afspreken wat de component is die wij kunnen ondersteunen. Ik moet dat nu hernemen. Mijn voorganger heeft uiteraard voorbereidend werk gedaan. Het heeft een plaatsje gekregen in het regeerakkoord. Ik moet niet ‘from scratch’ starten, maar zoals andere ministers in andere domeinen dossiers moeten hernemen, moet dat hier ook gebeuren. Het is niet gefinaliseerd. Ik vind het ook niet correct om nu al te zeggen wat mogelijke afspraken zijn, zolang we dat kader niet hebben. Ik moet nog spreken met de mensen van het SCK. Ik heb nog niet iedereen kunnen zien, want de dagen vervliegen snel. Maar we bouwen zeker verder en ik hoop om daar op zo kort mogelijke termijn meer duidelijkheid over te kunnen verschaffen.

De heer Danen heeft het woord.

Ik ben de eerste om innovatie te steunen – ik vind dat we daar nog veel te weinig geld in stoppen – maar dan het liefst toekomstgerichte innovatie. Waar het hier over gaat, dat zijn eventuele oplossingen voor kernafval na 2040. Ik hoop en ik denk dat we dan met niet veel nieuw kernafval meer zullen zitten. U doet me hier af als een halve idioot die denkt dat we voor alle afval een oplossing zullen moeten zoeken, maar daar gaat het niet over. Ook het NIRAS zegt dat: we zullen geologische berging nodig hebben voor het huidige kernafval en het kernafval van de komende jaren. Ik hoop toch wel – en ik denk dat we het daarover eens zijn – dat we in 2040 in Vlaanderen en België en in grote delen van Europa niet meer met kerncentrales zullen zitten.

Ik zou dus veel liever hebben dat Vlaanderen investeert in bevoegdheden waarvoor het zelf bevoegd is, namelijk hernieuwbare energie, en oplossingen daarvoor, zoals slimme netten en dat soort dingen. Want daar moeten we heel veel voorsprong nemen. Laten we investeren in zaken die toekomstgericht zijn en niet in zaken waarvan we eigenlijk weten dat tegen dan de oplossingen die mogelijk gevonden zullen zijn, voor grote delen van Europa niet meer geschikt zullen zijn.

Als een federale overheid hier meer dan een half miljard euro geld in stopt, en we zijn niet in staat om voor de rest geld te zoeken op de internationale markt, dan stel ik me echt vragen bij de slaagkansen van zo'n project. Natuurlijk moet je als overheid geld stoppen in dingen waar je in gelooft. Het zijn misschien niet onze keuzes, maar ik stel vast dat hier al heel veel jaren heel veel geld in gestopt is. Ook de volgende jaren worden hier nog eens honderden miljoenen in gestopt. Als je dan niet voldoende geld vindt, moet je je ook wel eens bezinnen: is het allemaal wel zo oké als men laat uitschijnen? Collega Danen, ik denk dat u struisvogelgewijs de problemen misschien net iets te snel ontkent, maar ongetwijfeld wordt het debat later nog vervolgd. (Opmerkingen)

Ik neem het niet dat men mij hier als een halve idioot wegzet. Het gaat om nieuw kernafval, en dat zullen we niet meer hebben... (Opmerkingen)

Het gaat om nieuw kernafval. (Opmerkingen)