Report meeting Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn

De heer Danen heeft het woord.

Ik dank u dat u hier met twee ministers aanwezig bent om deze vraag te beantwoorden. Dat geeft ook aan dat het een belangrijke vraag is, ik hoop dat het antwoord even belangwekkend is.

Luchtvervuiling en luchtkwaliteit staan de laatste maanden en jaren heel hoog op de agenda, en dat is terecht. Regelmatig zijn er een aantal elementen die bijdragen aan dat debat. Een daarvan is de aanwezigheid van roetfilters in wagens en wat ermee te doen. Een aantal collega’s, ook van mijn fractie, hebben daar in het verleden al vragen over gesteld. Ik vond dan ook dat de tijd rijp is om daar nu een opvolgvraag over te stellen.

Ik citeer even een fragment dat ik op een website zag –  ik zal de schrijffouten en taalfouten mee citeren om wat kleur te geven aan het debat: “(…) Op dat moment zal de boordcomputer het roetfilter regenereren door ervoor te zorgen dat de uitlaatgassen zo heet worden dat het roet zelf verbrandt. Tijdens deze verbranding blijft altijd wat as achter dat niet verbrandt. Het is dit beetje as dat uiteindelijk het roetfilter verzadigt, waardoor het vervangen moet worden. Dit kan een kostbare reparatie zijn. Wanneer u het roetfilter door de specialisten van bedrijf X laat verwijderen, voorkomt u problemen met het roetfilter.”

Wanneer je de zoekterm ‘roetfilter verwijderen’ in een zoekmachine ingeeft, verschijnen er onmiddellijk tientallen linken naar websites waar zonder enige gêne wordt aangekondigd, zoals in de voorgaande tekst, dat een bepaald bedrijf die dure, vermogenverslindende roetfilter wel zal verwijderen.

Recent gaf een docent autotechnologie nog aan dat er in België minimaal 50.000 auto’s rondrijden zonder roetfilter. Deze wagens stoten hierbij evenveel fijne deeltjes uit als 5 à 7,5 miljoen auto’s die wel voorzien zijn van een filter. Een wagen zonder roetfilter is dus 100 à 150 maal vervuilender dan een wagen met roetfilter.

In Nederland is het verwijderen of onklaar maken van een roetfilter een strafbaar feit sinds 1 oktober 2017. Vanaf 20 mei 2018 zal er tijdens de Algemene Periodieke Keuring, onze jaarlijkse controle, visueel gecontroleerd worden op de aanwezigheid van een roetfilter. Wanneer de keurmeester geen roetfilter kan zien, of hij stelt vast dat de roetfilter zwaar beschadigd is, dan keurt hij de auto af.

Ik heb voor u beiden een aantal vragen. Erkent u het gegeven dat dieselwagens zonder roetfilter 100 à 150 keer meer fijnstof uitstoten dan dieselwagens met een roetfilter? Experten hanteren aantallen van 50.000 auto’s die in België rondrijden zonder roetfilter. Er moet natuurlijk een onderscheid gemaakt worden tussen wagens die nooit een roetfilter hadden en wagens waarvan de roetfilter op een illegale manier verwijderd werd. Kunt u mij voor beide gevallen de cijfers geven voor Vlaanderen? Ik besef daarbij vanzelfsprekend dat cijfers over de illegale verwijderingen in het beste geval indicatief zullen zijn. Is bekend hoeveel vervangingen van roetfilters er in Vlaanderen gebeuren?

Minister Weyts, naar aanleiding van de reportage van Luc Pauwels over de onopgemerkte grootschalige roetfilterfraude van juli 2017, hebt u gezegd dat u wilt dat de autokeuringscentra een extra controle uitvoeren. De praktische uitwerking moest u toen nog bespreken met de autokeuringscentra. Wat is de stand van zaken van dit overleg? Welke stappen werden er al gezet? Een relatief makkelijke methode om na te gaan of de roetfilter werd verwijderd, is het uitlezen van de software. Wordt met deze optie rekening gehouden in het overleg met de autokeuringscentra? Kunt u optreden tegen firma’s die reclame maken voor het verwijderen van een roetfilter? Is het verwijderen van een roetfilter in strafbaar feit in Vlaanderen? Wat wilt u doen om het aantal dieselauto’s dat rondrijdt zonder roetfilter, substantieel te verminderen?

Minister Weyts heeft het woord.

Ik zal starten vanuit mijn bevoegdheid als minister van Mobiliteit, en in die hoedanigheid ook verantwoordelijk voor de keuringscentra, waar het probleem waarvan hier sprake, kan worden gedetecteerd.

Vanzelfsprekend erken ik dat een auto met verwijderde roetfilter veel meer uitstoot dan een auto waarbij de roetfilter aanwezig is. Dit kan echter zeer sterk variëren, afhankelijk van de leeftijd van de wagen, het type van de motor en de mate van onderhoud en gebruik van het voertuig.

Aangezien er momenteel geen sluitende erkende methode in de handel is die de verwijdering van de roetfilter kan detecteren, is het momenteel onmogelijk om hierop een cijfer te plakken. Firma’s die roetfilters frauduleus zouden verwijderen, zullen mij uiteraard hun aantallen niet komen meedelen. U hebt het zelf over een experteninschatting, waarbij u duidt op het feit dat het over een schatting gaat. Noch wij, noch de experten die u vernoemt, beschikken momenteel over een goede methode om dit te controleren.

Naar aanleiding van de reportage van vorig jaar heb ik heel duidelijk gemaakt dat vanaf het moment dat er betrouwbare detectiesystemen bestaan, we die ook absoluut willen inschakelen in onze keuringscentra. Ik heb er trouwens bij mijn federale collega’s op aangedrongen om te kijken of inspectie kan gebeuren bij een aantal garagehouders die dit soort diensten aanbieden op hun website. U verwijst terecht naar de reclame die sommige garagisten maken voor die verwijdering. Zelf hebben we op dat vlak geen bevoegdheid, maar ik heb de vraag wel gesteld aan mijn federale collega’s.

We hebben zelf ook de nodige initiatieven genomen, samen met de keuringscentra. We hebben daartoe een aantal keer samengezeten, niet alleen met de keuringscentra uit Vlaanderen, maar ook met die uit de andere twee gewesten.

Intussen heb ik de maximale boetes voor het sjoemelen aan emissiesystemen van bedrijfsvoertuigen verhoogd. Voor personenwagens evalueren we de handhaving zodat die klaar is indien een toestel gehomologeerd wordt voor deze keuringen. Het technisch reglement van 15 maart 1968 verbiedt in artikel 14 expliciet het in het verkeer brengen op de openbare weg van een voertuig van de categorieën M, N, O, T, C, R en S dat niet in alle opzichten overeenkomt met het goedkeuringscertificaat.

Het spreekt ook voor zich dat als de roetfilter wordt verwijderd, die voertuigen in kwestie niet meer in overeenstemming zijn met de goedkeuringscertificaten en dus strafbaar zijn.

Wat de detectie betreft, is de federatie van de keuringscentra GOCA (Groepering van erkende Ondernemingen voor Autokeuring en Rijbewijs) in onze opdracht maanden aan een stuk de detectiemethoden gaan testen. En je mag dat heel ruim bekijken: werken met een zakdoekje, gewoon visueel, erop kloppen met een hamertje – ik herinner mij dat dat in de reportage naar voren kwam als een van de zogezegde gesuggereerde oplossingen –, het gebruik van scanners, het uitlezen van boordcomputers. Dat is allemaal de revue gepasseerd. Men heeft geconcludeerd dat geen enkele van die detectiemethoden volledig betrouwbaar waren, afgezien van twee systemen: het meten van de ‘particle mass’ (PM) en het meten van het ‘particle number’ (PN). Die twee systemen zijn wel zowel werkbaar als betrouwbaar gebleken in het onderzoek van GOCA.

Die systemen zijn evenwel ‘top of the edge’. Die bestaan alleen nog maar in een labo-omgeving en zijn eigenlijk nog niet breed ingezet in autokeuringscentra. Daarom hebben wij het idee opgevat om dat dus maar te doen en die te gaan uitrollen, bij wijze van testfase, in diverse keuringscentra in Vlaanderen, en door de samenwerking dus ook in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Waalse Gewest. We hebben een overeenkomst gemaakt, maar die moet nog gefinaliseerd worden: ze is rond, maar moet nog naar de respectieve regeringen. De besluitvormingsprocedures zijn niet overal gelijk. In het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest moet dat formeel als een nota naar de regering komen. Wat Wallonië en Vlaanderen betreft, is dat waarschijnlijk niet zo. Maar goed, ik ga ervan uit dat we vanaf juni kunnen starten met die testen in de keuringscentra. We hebben ook een financiële verdeelsleutel afgesproken. Wat Vlaanderen betreft, is het iets meer dan 200.000 euro. In totaal zouden we 700.000 voertuigen testen in heel België. Voor Vlaanderen alleen zullen het 300.000 à 400.000 voertuigen zijn. We hebben de ambitie om tegen dit jaareinde of begin volgend jaar concrete resultaten te kunnen voorleggen.

We nemen daarmee effectief het voortouw in Europa met die nieuwe technologie. We gaan die nu op vrij grote schaal toepassen. We spreken over een ambitieniveau van 700.000 voertuigen, waardoor je dan effectief wel betrouwbare resultaten kunt voorleggen.

Minister Schauvliege heeft het woord.

Ik denk dat de duiding vanuit de bevoegdheid van mijn collega heel duidelijk was. Ik wil nog een korte aanvulling doen. Vanuit Leefmilieu is dat voor ons natuurlijk ook heel belangrijk. We zijn volop bezig met de opmaak van een nieuw luchtbeleidsplan en daarin zal er ook een luikje staan rond die specifieke fraude, waar we samen met Mobiliteit en Openbare Werken inderdaad die extra controles zullen opnemen. Fraude kan niet. Dat is ontoelaatbaar, maar je moet het kunnen detecteren en ertegen kunnen optreden. Dat is één zaak.

Ten tweede gaat het hier niet alleen over de roetdeeltjes die vrijkomen. Ook voor het behalen van onze NOx-normen is het bijvoorbeeld cruciaal. We boeken daar dus een dubbele winst. En daarom zal in het luchtbeleidsplan dat ik zal voorleggen aan de Vlaamse Regering, ook een luikje daarover worden opgenomen.

De heer Danen heeft het woord.

Bedankt. Ik ben alleszins blij dat er stappen vooruit worden gezet. Ik heb nog een paar bijkomende vragen.

Minister Weyts, u zegt dat u aan de federale collega’s de vraag hebt gesteld om na te gaan of dat soort websites en dat soort aanbiedingen strafbaar kunnen worden gesteld. Hebt u daar een antwoord op gekregen? Zo ja, wat was dat antwoord?

U hebt beschreven welke methodes getest zijn en welke onbetrouwbaar waren. Er komt nu een proefproject. In juni zou u starten en eind dit jaar zouden de resultaten dan bekend worden. Indien dat gunstig afloopt, wat ik natuurlijk hoop, wanneer denkt u het dan uit te rollen over alle keuringscentra? We kunnen natuurlijk maar tevreden zijn als alle keuringscentra ermee uitgerust zijn en het een standaardtest wordt waar iedere auto door moet, want alleen op die manier ga je voor betere lucht zorgen. Op zich is het natuurlijk heel asociaal als de ene wel zijn auto fatsoenlijk onderhoudt zoals het hoort en de andere daar zijn voeten aan veegt, want diegene die er zijn voeten aan veegt, brengt natuurlijk ook de luchtkwaliteit voor alle anderen in het gedrang. Dus op welke termijn denkt u het project uit te rollen over heel Vlaanderen?

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Bedankt aan beide ministers. We hebben het in deze commissie heel vaak over de luchtkwaliteit. Die is heel belangrijk voor onze gezondheid, dus we kijken zeer zeker uit naar het luchtbeleidsplan dat eraan zit te komen.

Minister Schauvliege, u hebt daarnet gezegd dat het belangrijk is om fraude bij de bron aan te pakken en daar op te treden, want het is inderdaad belangrijk dat we die normeringen halen. Maar nu heb ik enkel opnieuw gehoord dat er werd aangeklopt bij de federale collega’s Geens en Peeters, omdat we daar vanuit Vlaanderen niet kunnen controleren. Dat antwoord hebben we echter ook al gekregen bij een actuele vraag in juli. We zijn intussen alweer eind mei. Is daar vandaag nog altijd geen antwoord op gekomen? Kan daar wat meer nieuws over gegeven worden?

Het is immers toch wel belangrijk dat, als er fraude is, dat correct wordt aangepakt, en dat mensen die fraude plegen, daar dan ook daadwerkelijk voor worden bestraft. Ik had dus graag vernomen of er toch al niet meer nieuws is van de federale collega’s. Zo niet heb ik ook uitdrukkelijk de vraag om daar opnieuw acties voor te ondernemen.

De heer Vandaele heeft het woord.

Voorzitter, ik denk dat we het er allemaal mee eens zijn dat mensen die sjoemelen met de gezondheid van anderen, inderdaad moeten worden gestopt. Daar zal wel een consensus over bestaan hier in dit huis.

Minister, u hebt de methodes geschetst: particle mass en particle number. Ik las ook dingen over laserstralen. Dat zal waarschijnlijk hetzelfde zijn, dat men via lasterstralen op de uitlaat gericht kan zien hoe die uitstoot eruitziet en of die wagen al dan niet is uitgerust met een filter. Collega De Vroe stelde de vraag naar de federale overheid, maar wij gaan er hoe dan ook wel van uit dat Vlaanderen op dat domein vanuit de beide bevoegdheden, vanuit Leefmilieu en vanuit Mobiliteit, wel degelijk ook dingen kan doen. Wat dat betreft, hebben we dus het volle vertrouwen in de ministers.

Bij dezen wil ik me kort aansluiten bij de collega’s en de vraagstelling. Het belang van die roetfilter is inderdaad niet te onderschatten. Aan zij die daar frauduleus mee omgaan, zouden we duidelijk het signaal moeten geven dat dat niet kan. We moeten dus ook van onze eigen instrumenten gebruikmaken om daarop in te zetten.

Anderzijds is er de reclame, die collega Danen ook heeft aangehaald, die her en der wordt verspreid en waarbij mensen inderdaad zonder enige gêne worden aangemoedigd om de roetfilter weg te nemen. Ik denk dat het heel belangrijk is om ook wat dat betreft stappen te zetten, omdat er eigenlijk twee totaal verschillende boodschappen worden gegeven. Op die manier laat men eigenlijk toe dat mensen worden gedesinformeerd. Alle sensibiliserende acties ten spijt gaat de boodschap dus volledig verloren. Ik hoop dus dat we ook daar, ook al liggen de mogelijkheden op dat vlak misschien niet alleen bij ons, de nodige aandacht aan geven, want dat zou een belangrijke stap voorwaarts kunnen zijn in het belang van sensibilisering.

Minister Weyts heeft het woord.

Wat de vraag betreft wat het overleg met de federale overheid heeft opgeleverd: we hebben daaromtrent contact opgenomen met de ministers Geens en Peeters in september 2017, maar ik weet nu niet wat het antwoord, if any, was. Dat moet ik u dus even schuldig blijven. Ik was het nu net aan het opzoeken, maar ik heb het nu niet onmiddellijk bij de hand.

Wanneer alle keuringscentra? Dat zal natuurlijk afhangen van de resultaten van de testen. Als de resultaten positief zijn, zouden we vervolgens een lastenboek willen opstellen. We zouden bekijken of alle keuringscentra daarmee zouden kunnen worden uitgerust, dus een massale offerte. Ook zouden we Europees, maar dan samen, denk ik, eens bekijken of we een afwijking zouden kunnen vragen. Vandaag zijn die opaciteitstesten met betrekking tot de uitstoot immers niet vrij van enige discussie. We zouden die dan kunnen vervangen door die PM- of PN-testsystemen. Daarmee zouden we dan twee problemen ineens kunnen oplossen, of drie problemen, want een derde schiet me te binnen: dat systeem zou waarschijnlijk ook de adbluefraude kunnen detecteren. Dat is misschien niet zozeer van toepassing bij personenwagens, veeleer bij vrachtwagens, maar normaal gezien zou dat systeem ook die fraude moeten kunnen opsporen, wat toch ook mooi is meegenomen, want ook op dat vlak zitten we heel concreet met controleproblemen. De politie kan dat niet vaststellen. Men kan dat alleen vaststellen in keuringscentra, maar dan nog is dat geen eenvoudige zaak. Dat PM- of PN-systeem zou ook op dat vlak enig soelaas moeten kunnen bieden.

De heer Danen heeft het woord.

Ik wacht inderdaad af. Juni is niet zo ver meer. Ik hoop toch dat het juni van dit jaar was waarin men wilde starten met de uitrol van die twee systemen. Dat is dus al over een paar weken. Ik kijk hoopvol uit naar de eerste resultaten en hoop inderdaad dat we dit soort fraude kunnen wegwerken, want het is natuurlijk heel asociaal, zoals ik net al zei, als de ene wel massaal vuiligheid de lucht in kan stoten en de andere niet, zonder dat daar enige consequentie aan wordt verbonden. Ik kijk er dus naar uit en zal zeker tijdig een opvolgvraag stellen.