Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Voorzitter, bij de oprichting van het Vlaams Instituut voor Archivering (VIAA) in 2012 besliste de Vlaamse Regering om deze nieuwe instelling organisatorisch en juridisch onder te brengen bij iMinds vzw. Door de vorige en huidige Vlaamse Regering werd aan iMinds gevraagd om VIAA op te starten en te faciliteren, met de bedoeling om het op termijn te verzelfstandigen. iMinds kreeg voor deze opstart een subsidie van in totaal 11,8 miljoen euro voor de periode 2013-2014, nadien verlengd tot 15 maart 2015.
De opdracht voor 2013-2014 was diensten ontwikkelen die bruikbaar zijn voor cultuur, media en bestuurszaken en de publieke ontsluiting realiseren in functie van onderwijs, wetenschappelijk onderzoek en openbare bibliotheken. In bijna twee jaar heeft VIAA reeds heel wat archiefmateriaal gedigitaliseerd, ongeveer 13 procent van het geschatte volume dat zou moeten worden gedigitaliseerd. Prioriteit werd tot nu toe gegeven aan het uitgebreide VRT-archief en de archieven over de Eerste Wereldoorlog, dit natuurlijk in functie van de herdenking van de Groote Oorlog.
Doel was om de opstartfase af te ronden tegen eind 2014. Om de bereikte resultaten echter te vrijwaren en de digitalisering niet te onderbreken, heeft de vorige Vlaamse Regering dan ook beslist om het mandaat van iMinds te verlengen tot 15 maart 2015. Dit werd goedgekeurd onder de voorwaarde dat een voortzetting van de werking van VIAA slechts overwogen kan worden na een grondige evaluatie van de meerwaarde. Deze evaluatie zal samen met het strategisch plan 2015-2016 aan de volgende Vlaamse Regering voorgelegd moeten worden. Dat was toen de redenering.
Deze externe evaluatie werd afgerond in het najaar van 2014. De belangrijkste conclusies waren: dat VIAA een belangrijk fundament heeft gelegd voor haar werkvelden digitalisering, archivering en interactie; dat VIAA een deskundig team heeft en een slagvaardige organisatie die werkt met kennis en expertise en een groot draagvlak heeft in diverse sectoren; de belangrijkste zwaktes van VIAA zijn de huidige kortetermijnopdracht en de bijhorende afhankelijkheid van tijdelijke financiering; zonder een organisatie als VIAA zou elke organisatie apart moeten digitaliseren wat zou resulteren in gefragmenteerde, projectmatige digitalisering, decentrale ontsluiting, afwijkende formaten, geen of beperkte kennisopbouw en hogere prijsstelling bij service providers.
Minister, op uw voorstel besliste de Vlaamse Regering in januari 2015 dat 2015 wordt beschouwd als overgangsjaar zodat de werking van VIAA kan worden gecontinueerd in afwachting van een definitieve beslissing over de structuur, de opdracht en het budget vanaf 2016. We vernamen een tweetal weken geleden dat de raad van bestuur van iMinds vzw, in afwachting van die beslissing, geconfronteerd werd met een risico op een sociaal passief. Immers, stel dat de regering in september zou zeggen dat het toch zou worden stopgezet, dan zou de kost van deze stopzetting op dat moment de nog beschikbare middelen overschrijden. Men kon dan ook september niet langer afwachten. Blijkbaar heeft de raad van bestuur van iMinds dan ook beslist om de medewerkers van VIAA in vooropzeg te plaatsen. Wij hebben vernomen dat die vooropzeg voor iedereen loopt tot minimaal midden oktober. De continuïteit is dus in zekere zin gegarandeerd tot er een beslissing van de Vlaamse Regering komt, die in september wordt verwacht. De raad van bestuur van iMinds benadrukt dat dit een maatregel is die puur genomen wordt vanuit financieel en bestuurlijk oogpunt, maar drukt wel de expliciete steun uit voor VIAA en vraagt met aandrang om een positieve beslissing door de Vlaamse Regering in september.
Zij leggen er de nadruk op dat er geen sprake van kan zijn dat deze maatregel bekeken zou worden als een eerste stap naar een stopzetting van VIAA, of dat hij zou vooruitlopen op een beslissing van de Vlaamse Regering. Het is dus eerder een daad van goed bestuur.
Minister, bent u op de hoogte van de beslissing van de raad van bestuur van iMinds met betrekking tot het personeel van VIAA? Wat is uw standpunt over deze beslissing? Welke gevolgen zal deze beslissing hebben voor de werking van VIAA, bijvoorbeeld voor het proefproject Testbeeld en de digitalisering van het VRT-archief?
Wat is de stand van zaken van de voorbereiding van de duurzame beslissing met betrekking tot het voortbestaan van VIAA in uitvoering van het Vlaamse regeerakkoord en in opvolging van de beslissing van de Vlaamse Regering van januari 2015 meer concreet over de samenhang met Digitaal Archief Vlaanderen (DAV)?
Mevrouw Segers heeft het woord.
Dank u voor uw vraag, mevrouw Brouwers. Ik had het nieuws ook gehoord. Vooropzeg is niet fijn voor de mensen, ook al beseffen ze het. Ze blijven hopen dat de zaak opgelost geraakt tegen volgend jaar. Het is nooit goed voor een organisatie. Men riskeert een braindrain. Mensen gaan het zekere voor het onzekere nemen. Men riskeert dat de continuïteit onderbroken wordt en dat de zaken stilvallen.
Ik begrijp zeker wat iMinds gedaan heeft. Dat is een zaak van goed bestuur, ze konden niet anders. Voor ons is het een uitstekende gelegenheid om opnieuw VIAA te komen bepleiten. VIAA heeft op anderhalf jaar een fantastische job gedaan. Begin dit jaar hebben ze, dankzij u, minister, nog een deel gekregen van wat ze eigenlijk nodig hebben. Ze kregen namelijk 1,3 in plaats van 5,8. Deze commissie vindt dit project bijzonder belangrijk voor het audiovisuele, voor cultuur en voor onderwijs. Vorige week heb ik aan minister Crevits nog een vraag gesteld over mediawijsheid. Zij verwees onmiddellijk naar het belang van een project als VIAA. Ik heb haar erop gewezen dat ze eens moest gaan praten met minister Muyters in de eerste plaats.
Is er al gepraat? Plant u overleg met minister Muyters en minister Crevits om te kijken hoe we vanaf 2016 VIAA kunnen continueren met de nodige middelen om werk te maken van die archivering?
De heer Meremans heeft het woord.
Dank u, mevrouw Brouwers, voor uw vraag. De waarde van VIAA wordt door iedereen in deze commissie erkend. Er zal waarschijnlijk niemand een andere mening op nahouden. We hebben er naar aanleiding van een interpellatie van de heer Caron een motie over goedgekeurd.
VIAA kon voor 2015 een beroep doen op de middelen van de vorige jaren, middelen die toegekend werden vanuit onderwijs. Er is aan de organisatie gevraagd om een en ander uit te klaren tegen september 2015, met hoop op een structurele oplossing. Als we de minister goed gehoord hebben, was het plan om dit te bekijken naar aanleiding van de beheersovereenkomst 2016. Ik vermoed dat dit nog steeds het te volgen traject is. Er zijn inderdaad ernstige inspanningen geleverd inzake de digitalisering van het audiovisueel materiaal in de laatste jaren. Het werk dat geleverd is, was en is noodzakelijk. U zult het ermee eens zijn dat die digitalisering gecontinueerd moet worden. Anders zouden de inspanningen van de afgelopen jaren zo goed als voor niets gebeurd zijn.
Wij zijn voorstander van een focus op de kerntaken van VIAA: digitalisering, audiovisueel erfgoed, bewaring van born-digital content, de ontsluiting naar onderwijs. Zoals u weet, zijn wij geen voorstander van de fysieke ontsluiting als een soort belevingsmuseum. VIAA is daar ook al een tijd van afgestapt.
Minister, als de onzekerheid te lang duurt, verliest een organisatie vaak haar goede medewerkers. Als ze een aanbod krijgen of de kans zien, zullen ze wel eens de stap zetten. Ik hoop dat er snel een doorbraak komt.
Minister Gatz heeft het woord.
Mevrouw Brouwers, ik ben op de hoogte van de beslissing van de raad van bestuur van iMinds vzw van 18 juni waarbij besloten werd een aantal medewerkers van VIAA in vooropzeg te plaatsen op maandag 29 juni en een aantal eind augustus. Ik begrijp dat de raad van bestuur zich, vanuit financieel en bestuurlijk oogpunt, genoodzaakt zag deze beslissing te nemen, geconfronteerd met het risico op sociaal passief. Op dit ogenblik zijn er geen operationele gevolgen door deze beslissing.
Ik ben momenteel in nauwe dialoog met VIAA wat betreft de verdere uitwerking van een structurele oplossing voor de komende jaren. We zullen hierover binnen de schoot van de Vlaamse Regering een beslissing nemen in de loop van de maand september. Dat hebben wij u van bij het begin gecommuniceerd, toen we beslist hebben dat 2015 een overgangsjaar zou zijn. De enige reden waarom het september is, is dat dan over de middelen voor 2016 beslist wordt.
Zoals u weet, is het DAV een bevoegdheid van minister Homans. Het is niet aan mij om nadere toelichting over dit project te geven. Het al dan niet koppelen van beide dossiers – wat geen zinloos idee is – zal eveneens binnen de Vlaamse Regering, samen met minister Crevits en minister Muyters, worden besproken en beslist.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
U kunt duidelijk nog niet veel zeggen, minister. U bent nog volop in overleg met uw collega’s. De beslissing is nog zeer vers, van 18 juni. We mogen niet vergeten dat een jaar geleden ook al een vooropzeg is gebeurd vanwege de onzekerheid. Men kan met een organisatie zo’n hobbelig parcours niet blijven volgen. Ik pleit echt voor een duurzame oplossing in nauw overleg met uw collega’s maar ook met iMinds en VIAA. We kijken vol verwachting uit naar de beslissing die in september hoe dan ook zal vallen.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Inderdaad, hetzelfde scenario heeft zich vorig jaar afgespeeld. U hebt dan 1,3 miljoen euro gevonden. We zijn nu zes maanden verder. U begrijpt dat wij allen bekommerd zijn om dit heel belangrijke project.
We zijn bezorgd en het verwondert nu wel dat de regering daar in de afgelopen zes maanden niet eens over gepraat heeft. Als dat pas in september gaat gebeuren, gaan we dat opvolgen, we gaan ernaar uitkijken, maar ik word toch heel ongeduldig.
Ik deel de teneur van de vraag van mevrouw Brouwers. Ik deel ook de bekommernis van mevrouw Segers en de aandachtspunten die hier terecht aan bod werden gebracht. Op dit ogenblik zijn we het conceptueel kader van VIAA aan het bekijken. We hebben daar niet meer tijd voor nodig dan nodig, maar goed, het vraagt wat meer tijd dan gedacht.
De enige reden – we gaan elkaar geen Liesbeth noemen – waarom we dit debat verhuizen naar september, is natuurlijk de begrotingsopmaak. We spreken niet over dezelfde financiering als de huidige, met de overschotten die VIAA gelukkig had opgebouwd. We zullen nu in een substantiëler financiering moeten voorzien voor het volgende jaar.
Het spreekt voor zich dat dit voorstel, dat meer dan terecht is, om VIAA te continueren en perspectief te bieden, in de balans ligt met veel andere voorstellen. Ik ben er mij van bewust dat mogelijk personeelsverloop voor de vzw geen goede zaak is. Ik kan niet vroeger dan bij de begrotingsopmaak het toekomstig bedrag voor deze vzw verankeren.
De samenhang met het DAV, dat onder minister Homans valt, vinden wij wel belangrijk. VIAA een oplossing bezorgen, maar verder nog niets … Ik pleit ervoor om dat gezamenlijk te bekijken en een globale oplossing voor de hele sector te zoeken, zo snel mogelijk.
De vraag om uitleg is afgehandeld.