Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Caron heeft het woord.
Voorzitter, naar aanleiding van de schrapping van Closing Time, een programma dat elke werkdag vrij laat ’s avonds een ander muzikaal genre belichtte, heb ik op 11 december 2014 een vraag om uitleg over dit onderwerp gesteld. Er is toen een antwoord gegeven met betrekking tot wereldmuziek, folk en jazz. Er was toen een vrij grote consensus in deze zaal. Radio 1 moet voor de muzikale diversiteit in haar programma’s zorgen. Dat moet in eerste instantie binnen het reguliere aanbod gebeuren. Daarbinnen moet de diversiteit worden gegarandeerd.
Eigenlijk liggen twee feiten aan de basis van deze opvolgingsvraag. Het eerste feit is een interview met de heer Kerremans, de algemene muziekcoördinator van de VRT, dat de week na de behandeling van mijn vraag om uitleg in De Standaard is verschenen.
In dat interview heeft hij verklaard dat er op vrijdag- en zondagavond twee nieuwe genreprogramma’s op Radio 1 komen. Op vrijdagavond zou het om wereldmuziek gaan. Op zondagavond zou het om een andere muzikale niche gaan. Bovendien is er ook het avondprogramma Roxy. Ik vermeld dit maar voor de mensen die wel eens naar Radio 1 luisteren terwijl ze hun vragen om uitleg of hun persberichten voor de dag nadien schrijven. Bij mij is dat wel eens het geval. (Opmerkingen)
In hetzelfde artikel staat te lezen dat de heer Claes, die we tijdens ons werkbezoek aan de VRT hebben ontmoet, de plannen van de heer Kerremans heeft bevestigd. Er wordt aan een geïntegreerd plan gewerkt. Het is tevens de bedoeling bepaalde zaken digitaal te ontsluiten.
We kennen allemaal de missie van Radio 1. Het breed en divers muziekaanbod moet op een structurele wijze in de algemene programmering van pop en rock tot andere genres, zoals wereldmuziek, jazz, blues, folk, soul enzovoorts gaan. Het gaat uitdrukkelijk om twee sporen. Er zijn de gerichte genreprogramma’s en er is daarnaast een hogere aanwezigheid in de reguliere programma’s.
Het tweede feit is de praktijk. Ik heb zelf een eerste analyse van alle programma’s tussen 6 januari 2015 en 26 januari 2015 gemaakt. Ik heb dit, in alle eerlijkheid, niet alleen gedaan.
Dat is niet zo moeilijk. Het is wel veel werk. Dat is het voordeel van de transparantie van een open huis. Ik heb negentig pagina’s muzieklijsten van Radio 1 doorgenomen. Daaruit bleek dat er niet veel meer dan een streepje wereldmuziek per dag werd gespeeld in januari. Dat begrip wereldmuziek moeten we dan nog breed interpreteren: Bob Marley, Youssou N’Dour, Amparo Sanchez, Manu Chao, Zap Mama, Buena Vista Social Club, Think of One, Jimmy Cliff, Cesaria Evora, Esta Loco enzovoort.
Hedendaagse folk lijkt me iets beter aanwezig, ongeveer maal drie, maar het begrip is een beetje bestoft of breed geïnterpreteerd: van Ralph McTell, over Kadril, Suzanne Vega, Nanci Griffith, tot Luka Bloom enzovoort. Het programma Roxy springt – zoals het was aangekondigd – er in positieve zin een beetje uit.
Kortom, de integratie van de diversiteit in reguliere programma’s lijkt me niet gerealiseerd. Ondertussen is er ook geen nieuws over genreprogramma’s of integratie.
Ik wil pleiten voor een driesporenbeleid dat bij de VRT inzake cultuur in het verleden al werd gehanteerd en op zich geen absolute vernieuwing is: muzikale diversiteit in reguliere programma’s – want dat gebeurt dus zeer weinig –, muzikale diversiteit in wat meer verdiepende muziekprogrammering waarvan Roxy het voorbeeld kan zijn, en muzikale diversiteit in genreprogramma’s waar ‘moeilijker’ genres aan bod komen.
Ik heb een internationale vergelijking gemaakt en gemerkt dat de VRT nu de enige openbare omroep in Europa is zonder gespecialiseerde genreprogramma’s zoals wereldmuziek- en/of folkprogramma’s. In enkele buurlanden – met een groter zendgebied, ik weet het, en misschien met een grotere folktraditie – zijn er zelfs openbare omroepen die de bijzondere muziekgenres uitzenden. Er zijn zelfs specifieke zenders voor: Radio 6 in Nederland en WDR Funkhaus Europa in Duitsland. Zelfs de RTBF heeft dagelijks in prime time op La Première Le Monde est un Village met wereldmuziek en folk. De BBC heeft maar liefst negen wereldmuziek- en/of folkprogramma’s, vooral op de radio. Zelfs de National Public Radio in de USA, toch de bakermat van de commerciële radio, heeft tal van wereldmuziekprogramma’s.
Ik ben nogal een internetradioluisteraar. In de Verenigde Staten is het aanbod aan genrezenders, ook op de privémarkt, reusachtig groot. Meestal werken ze met donaties.
Er is nog een ander facet, en dat is de positie van de artiesten en concertorganisatoren in deze genres. Ze hebben het niet gemakkelijk en hebben het nooit gemakkelijk gehad. Het gaat niet over echt populaire muziek. Ze voelen zich geïsoleerd en krijgen minder aandacht: concerten worden niet aangekondigd, nieuwe cd’s krijgen nauwelijks aandacht. U hoorde het aan de namen die ik opsomde: het zijn de gevestigde namen in die genres die aan bod komen.
Ik anticipeer even op het antwoord van de VRT. Het vaak gehoorde motief dat liefhebbers van dit soort genres hun ‘gerief’ elders kunnen vinden, is waar, maar het houdt geen steek, want dat geldt voor alle genres. Poprock en Vlaamse muziek vindt men ook elders, op het internet of via Spotify. De VRT-zenders moeten het verschil maken, ze hebben een educatieve en pedagogische opdracht, ze moeten mensen laten kennismaken met een diversiteit aan muziek en op die manier goesting doen krijgen om eens iets anders te beluisteren: de ontdekkingstocht in de rijke wereld van de muziek.
Minister, u deelt de bekommernis, maar de VRT legt die naast zich neer. Zult u de VRT daarvoor effectief op de vingers tikken? Wilt u in het addendum bij de lopende en bij de nieuwe beheerovereenkomst explicietere bepalingen opnemen inzake muzikale diversiteit? Ik verwijs naar de quota voor Vlaamse muziek. Het moet zo ver niet gaan wat mij betreft. Komen er nu effectief genreprogramma’s zoals de muziekcoördinator in De Standaard verklaarde? Wanneer worden die ingepland? Zal de VRT het aanbod van minder gespeelde genres aanpassen in de reguliere programmering?
De heer Vandaele heeft het woord.
Ik wil ons pleidooi herhalen dat we altijd al gehouden hebben: dat de openbare omroep inderdaad een breed aanbod moet brengen zodat elke Vlaming en belastingbetaler zich erin herkent. Dat geldt ook voor jazz, blues en folk wat ons betreft. Voor de heer Verstreken zal dat het levenslied en de schlager zijn, waarom niet. De VRT moet bovendien kansen geven aan opkomend Vlaams talent.
We hebben gehoord dat Peter Claes werk wil maken van het digitale aspect. Dat is belangrijk, maar veeleer als aanvulling. Het kan niet de bedoeling zijn om bepaalde minder populaire of moeilijker genres te verbannen naar internet of de website. Een en-enverhaal maakt ons gelukkig.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Ik spreek natuurlijk als ex-medewerker. Ik vind het een beetje jammer dat de VRT op dat punt nog de les wordt gespeld. Er zijn mensen met een enorme muzikale knowhow in het huis. De VRT wordt heel zwaar getroffen door de besparingen. Er mag wel eens een blijk van vertrouwen naar de VRT gaan.
De heer Verstreken heeft het woord.
Net voor de verkiezingen kregen we een lijst in het kader van Werelddag Culturele Diversiteit op 21 mei. Er werd een pleidooi gehouden voor meer diversiteit in het muziekbeleid bij de openbare omroep. Dat werd naar de cultuurkabinetten gestuurd en de voorzitters van verschillende politieke partijen. We konden daarover een en ander in de kranten lezen.
Mevrouw Van Werde, ik kan begrijpen dat er een pleidooi moet zijn voor vertrouwen in de mensen. Er is inderdaad veel knowhow. Maar recent kreeg ik naar aanleiding van de vragen die hier al aan bod zijn gekomen een lijst met 255 nummers die werden gedraaid op Radio 1. Ik heb daar een optelsommetje van gemaakt. Men probeert aan de quota voor Nederlandstalige muziek te geraken, maar ik stel vast dat het niet divers is. Ik stel vast dat bijna constant dezelfde Nederlandstalige artiesten worden gedraaid. Het is zeer beperkt, het kan altijd diverser. Ik pleit niet meteen voor het levenslied op Radio 1. Daarvoor hebben we Radio 2. Ik stel voor dat die dingen worden bekeken en besproken met de muziekcoördinator. Het kan veel diverser. Het moeten niet altijd dezelfde mensen zijn die voor de Nederlandstalige muziek aan bod komen. Voor het overige pleit ik natuurlijk voor alle genres. Die moeten allemaal aan bod kunnen komen. Zeker op Radio 1.
Minister Gatz heeft het woord.
Mijnheer Caron, zoals ik ook in december 2014 stelde, vind ik de diversiteit van het muziekaanbod op de VRT een belangrijk aandachtspunt. Het brengen van een verscheidenheid aan muziekgenres, het ene populairder dan het andere, behoort inherent tot de culturele opdracht van de VRT. In de huidige beheersovereenkomst staan specifieke cijfers met betrekking tot het bereik van de radionetten, maar dat mag geen reden zijn om minder populaire genres onvoldoende aan bod te laten komen.
Ik wil, zoals ik ook vorig jaar heb geantwoord, de opmaak van de nieuwe beheersovereenkomst aangrijpen om na te gaan hoe we de diversiteit van alle mogelijke muziekgenres enerzijds en de ondersteuning van onze Vlaamse muziekproductiesector via de VRT anderzijds kunnen verankeren.
Ik verneem van de VRT dat de aanpassingen aan de programmering van Radio 1 nog niet helemaal voltooid zijn. Ze worden stapsgewijs geïmplementeerd. Zo wordt de hele muziekdatabase uitgebreid en worden ook alle muzikale parameters ‘juister’ gezet. Het streefdoel is om alle genres die passen binnen het muziekprofiel van Radio 1 aan bod te laten komen. Radio 1 zit momenteel dus nog in een overgangsfase. Tegen eind februari 2015 – dat is dus niet bijzonder lang meer – zal het hele muziekproductieproces structureel geprogrammeerd zijn, zo meldt de VRT mij.
Mijnheer Caron, het is zeker waardevol en interessant dat u, als parlementslid, de concrete analyses maakt van de playlists van de VRT, maar u begrijpt dat het officiële toezicht op de naleving van de beheersovereenkomst, ook in dezen, toekomt aan de Vlaamse Regulator voor de Media.
Het addendum is in de eerste plaats een document dat de implementatie van het besparingsplan 2015 mogelijk moet maken. Het opnemen van explicietere bepalingen inzake muzikale diversiteit lijkt mij dan ook eerder voer voor de nieuwe beheersovereenkomst. Dat geeft ons ook de tijd om grondig af te toetsen welke bepalingen dat moeten zijn. Ik wil hier vandaag geen voorafname doen.
Mijnheer Caron, zowel uw opmerking als die van de heer Verstreken gaat in dezelfde richting. Men voldoet aan een bepaald quotum zonder dat het quota zijn, maar er is binnen die quota, als ik het zo mag noemen, onvoldoende diversiteit van gevestigde waarden ten opzichte van nieuwe doorstroming.
Het is mij en u ondertussen bekend dat de Vlaamse muzieksector in 2010 – en ik heb geen indicatie dat die positie veranderd is – zelf geen voorstander van quota was. Het Muziekoverleg, de koepel van zeventien Vlaamse muziekorganisaties, formuleerde toen volgend advies: “De VRT moet omzichtig omgaan met quota: quota voor muziek van Vlaamse origine moeten omzichtig worden toegepast, niet alleen voor de openbare, maar ook voor de private omroepen. Een mix van weloverwogen quota en alternatieve incentives is aangewezen.”
Het muziekaanbod op een VRT-net moet bekeken worden in het perspectief van de hele portfolio van de VRT. Wat betreft specifieke muziekgenres spelen de verschillende VRT-radionetten vandaag elk hun rol. Radio 1: soul, blues, country, wereldmuziek, folk en (crossover/fusion) jazz. Radio 2: crooners, evergreens, traditionele disco en funk, Vlaamse populaire muziek. MNM: populaire dansmuziek en urban, populaire hiphop, rhythm and blues en soul. Studio Brussel: alternatieve dansmuziek (drum and bass, techno, electro, dubstep, enzovoort), alternatieve gitaarmuziek (indie, metal, hardcore), alternatieve urban (hiphop, trap, ragga, reggae, enzovoort). Klara: klassiek, hedendaags klassiek, opera, traditionele jazz, etnische wereldmuziek en folk. Het is nog te vroeg om te stellen hoe het portfolio van de VRT er zal uitzien na de nieuwe beheersovereenkomst, maar het zal ook een van de belangrijke aandachtspunten zijn.
De VRT laat me alvast weten dat het hedendaagse muziekaanbod ook uit veel meer mengvormen tussen muziekgenres bestaat dan vroeger. Quota zijn daardoor sowieso veel moeilijker hanteerbaar. Dat er veel meer mengvormen zijn, wordt overigens ook weerspiegeld in veel muziekevenementen en festivals die ook ‘crossover’ tussen genres programmeren.
Komen er nu effectief genreprogramma’s zoals de muziekcoördinator in de krant verklaarde? Ja, er komen nieuwe muziekprogramma’s op Radio 1. Het net werkt aan twee nieuwe, verdiepende en verkennende, overdag moeilijk inpasbare muziekprogramma’s over minder populaire muziekgenres en muzikale ontdekkingen. Deze muziekprogramma’s zullen vanaf mei 2015, wanneer er geen uitzendingen van Sporza zijn, geprogrammeerd worden op vrijdag- en zondagavond van 20 tot 23 uur. Dat is dus vroeger op de avond dan de vroegere specifieke genreprogramma’s, en in een veel ruimer programma van drie uur in plaats van één uur. De programma’s zullen worden opgebouwd rond diverse muziekgenres met een bepaalde muzikale beleving en sfeer. Zo zal het programma op vrijdag een kleurrijke muziekmix krijgen met muziek uit alle windstreken. Het wordt een programma met wereldmuziek en aanverwante ‘crossover’-genres. Het programma op zondagavond zal eerder een ontspannen sfeervol karakter hebben, met moderne jazz, soul en aanverwante muziek. Het genreaanbod, al dan niet geclusterd, op de andere radiozenders blijft ongewijzigd.
U vraagt of de VRT het aanbod van minder gespeelde genres zal aanpassen in de reguliere programmering. Ja, ook dat zal dat gebeuren. Op dit moment wordt een uitgebreide selectie van toegankelijke – begrijp: radiovriendelijke – nummers uit diverse muziekgenres als soul, folk, blues, country en wereldmuziek, toegevoegd aan de muziekdatabase van Radio 1.
Op die manier worden deze muziekgenres ingepast in de reguliere dagprogrammering volgens de principes van het driesporenmuziekbeleid van de VRT. Een: radiovriendelijke nummers uit diverse muziekgenres integreren in het generalistische muziekaanbod tijdens de dagprogrammering. Dat is op Radio 1 bijvoorbeeld De ochtend. De luisteraar maakt zo kennis met diverse muziekgenres. Twee: redactionele aandacht voor relevante nieuwe releases en concerten of festivals in muziekprogramma’s waar de muziekactualiteit centraal staat. De genreliefhebbers worden daarbij geïnformeerd over hun favoriete genre. Op Radio 1 is dat bijvoorbeeld Roxy. Drie, een verdiepend aanbod in een thematisch programma voor genreliefhebbers en kenners. Op Radio 1 zijn dat bijvoorbeeld de genreprogramma’s die op vrijdag- en zondagavond zullen worden uitgezonden.
Radio 1 plant regelmatig specials rond bepaalde muzikale stijlen. Enkele voorbeelden uit januari 2015: één uur muziek rond evergreens, torch songs en jazzstandards uit Tin Pan Alley, één uur muziek rond Belpop, drie uur programma met puur instrumentals. In de loop van het seizoen komen er dus voor verschillende muziekgenres specials, aansluitend op de actualiteit en rekening houdend met het beschikbare aanbod.
Uw vraag is terecht. Ik denk niet dat het de laatste keer is dat we erover debatteren. We nemen het mee in de nieuwe beheersovereenkomst. In het kader van de implementatie van de nieuwe programma’s is er toch zeker, als ik dat zo mag zeggen, verbetering op komst. Dat moeten we binnen enkele maanden nog eens bekijken, maar er is zeker beweging. Uw woorden hebben in die zin ook hun waarde, mevrouw Van Werde.
De heer Caron heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor het hoopgevende antwoord. Ik hoop dat we een stap vooruit zetten. Ik betreur dat men eerst dingen afschaft om ze dan op een nieuwe manier op te bouwen. Canvas heeft de nieuwe programmering zes maanden uitgesteld. Dat had men misschien beter ook gedaan, dan zou de overgang ‘smooth’ zijn verlopen. Dat had ons vragen en werk bespaard.
Mevrouw Van Werde, uw opmerking heeft veel waarde, maar er zijn ook mensen uit het huis, heel grote specialisten met veel knowhow, die pleitbezorger zijn van de vragen die ik stel en die me hebben geïnformeerd. Vorige week heb ik nog gepraat met twee programmadirecteurs en zenderverantwoordelijken. Ik vind de problematiek niet uit.
Minister, ik weet ook wel dat de VRM belast is met het toezicht op de beheersovereenkomst. Maar ik ben belast met het toezicht op het beleid voor de VRT. Ik mag toch luisteren naar de muziek die ik wil en er ook mijn gedacht over zeggen. Dat laat ik me niet afnemen.
Ik ben wel positief over het antwoord. Ik pleit niet voor quota, tenzij het niet anders kan. Die passage van de VRT is een beetje flauw. Ze verwijzen naar het Muziekoverleg, dat in zijn tekst nochtans wel pleit voor quota waar die zinvol zijn, voor een mix van quota en een meer geleidelijke aanpak. Ik pleit eigenlijk niet voor quota, wel voor diversiteit. Ik ga niet elke maand de playlist bekijken, andere mensen misschien wel. Maar als het niet verbetert, ga je dat instrument gebruiken om je gelijk te halen. Dat doe ik.
Ik ben ook een muzikant. In mijn omgeving lopen veel muzikanten rond. Het is een algemeen gehoorde klacht. Het zijn niet de muziekgenres waar je in dit land rijk van wordt. Ik wijs ook op de educatieve opdracht van de VRT inzake de diversiteit van de muziek.
De vraag om uitleg is afgehandeld.