Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Innovatie en Wetenschapsbeleid
Verslag
Mevrouw Kherbache heeft het woord.
Ik heb een korte vraag over een opmerkelijk arrest van het Hof van Justitie van 8 december 2014. Daarbij geeft het hof aan dat zwaarlijvigheid kan worden beschouwd als een handicap als het de betrokkene belet volledig aan het beroepsleven deel te nemen. Dat arrest is me opgevallen omdat de problematiek van de zwaarlijvigheid veel mensen betreft. Bijna de helft van de Vlamingen is zwaarlijvig. Ruim 13 procent lijdt aan obesitas, dat is eerder pathologisch. Bij de 55-plussers lijdt een op vijf of 20 procent aan obesitas.
Op een of andere manier moet dat arrest een impact hebben op ons arbeidsmarktbeleid. De aanleiding van dat arrest was een uitspraak in de zaak van een Deen die onthaalouder was, vijftien jaren in dienst was en werd ontslagen door de gemeente.
Er is discussie of de zwaarlijvigheid uitdrukkelijk als motivatie werd opgenomen, maar in de motivering werd aangegeven dat die persoon door haar zwaarlijvigheid functioneringsmoeilijkheden had. De betrokkene is dan naar de rechtbank gestapt en heeft dan gevraagd of zwaarlijvigheid wordt gedekt door het Europese discriminatierecht. Zo is het dan terechtgekomen bij het Hof van Justitie van de Europese Unie.
Het hof heeft gezegd dat zwaarlijvigheid an sich geen uitdrukkelijke discriminatiegrond is in de Europese wetgeving, maar discriminatie op grond van handicap wel. Het hof heeft geoordeeld dat zwaarlijvigheid kan worden beschouwd als een handicap als het een hinderpaal is voor de werknemer om ten volle en gelijkwaardig deel te nemen aan het professioneel leven en de arbeidsmarkt. Het is dan natuurlijk aan de nationale rechter om te oordelen of die zwaarlijvigheid effectief een hinderpaal is.
Minister, wordt obesitas vandaag als een arbeidshandicap gekwalificeerd in het arbeidsmarktbeleid? Indien niet, zal dit arrest de discussie daarover openen? Als obesitas wordt gekwalificeerd als handicap, voorziet het gelijkebehandelingsbeleid in redelijke aanpassingen. Dat roept dan ook de discussie op over ergonomie enzovoort. Is er al een denkoefening over gemaakt? Is er al een beleid rond ontwikkeld? Los van de juridische kwalificaties, kunnen we niet ontkennen dat zwaarlijvigheid en obesitas voor veel mensen een probleem is. Die kinderoppas had ook al jaren alle mogelijke diëten gevolgd. Het was niet iemand die er lichtzinnig mee omging. Iemand die alle moeite doet, maar toch zo’n probleem blijft hebben, zal wellicht ook hinderpalen op de arbeidsmarkt ondervinden. Is dat een element dat wordt meegenomen in de opvolging, zeker van het discriminatiebeleid? Het is nooit expliciet ter sprake gekomen, maar het zou goed zijn dat men daar een zekere alertheid voor ontwikkelt.
De heer Hofkens heeft het woord.
Mevrouw Kherbache, ik dank u voor die vraag want die problematiek is er en wordt door dit arrest wat in de schijnwerper geplaatst.
We moeten alles natuurlijk in een kader plaatsen. Dit arrest is een uitspraak in het kader van de Europese discriminatiewetgeving. Het arrest is eigenlijk ook niet zo nieuw. Het is een eerste toepassing voor obesitas, maar het Europees Hof heeft eigenlijk al lang geoordeeld dat ook langdurige ziekten een handicap kunnen zijn. Het is relevant omdat handicap een beschermde grond is in de discriminatiewetgeving. Men kan een handicap inroepen als een beschermingswaardige situatie of beperking tegen mogelijke discriminatie. Het Europees Hof heeft in dit arrest, dat dit gewoon bevestigt, gezegd dat het moet gaan om een beperking van psychische, fysische, geestelijke aard die een duurzame beperking tot gevolg heeft voor de deelname op de arbeidsmarkt. Dat is het uitgangspunt. Het gaat toch al over vrij extreme vormen van zwaarlijvigheid, bijna pathologische situaties.
Wat is het gevolg voor de positie van die persoon op de arbeidsmarkt? Er zijn een aantal gevolgen. Het Vlaamse beleid heeft eigenlijk al zeer veel geregeld. Als een zeer extreme vorm van zwaarlijvigheid wordt beschouwd als handicap, dan is dat een absoluut discriminatieverbod. Dat geldt niet alleen in arbeidsbetrekkingen, maar dat geldt heel ruim: in commerciële relaties, in sociale verhuur, op alle terreinen. Een beleid moet daar uiteraard op worden afgestemd, maar de regel is zeer duidelijk. Het arrest toont aan dat die regel ook afdwingbaar lijkt te zijn in concrete gevallen. In die bijzondere situatie is de betrokkene, ook door de Belgische wetgeving, al beschermd.
U had het over de redelijke aanpassingen. Dat is eigenlijk een vraag aan de werkgevers. Zijn werkgevers verplicht om redelijke aanpassingen te doen voor iemand die zou kunnen worden gekwalificeerd als iemand met een handicap? Op de website van het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding (CGKR) vindt u een heel uitvoerige brochure over de redelijke aanpassingen, specifiek voor een arbeidshandicap, met alle mogelijke maatregelen. Dat is al zeer grondig geregeld. Redelijke aanpassingen mogen voor de werkgevers geen onredelijke last zijn. Ook dat is geregeld. Er is steeds meer rechtsspraak en casuïstiek over.
Stel dat iemand met een handicap toch arbeidsongeschikt zou worden en ontslagen zou worden, wat dan? Ik heb daar een opmerking bij. Een eerste uitvalsweg voor die personen is de arbeidsongeschiktheid. Als je kijkt naar de definitie van een handicap, dan zit je vaak al in een medische situatie die wordt gedekt door de ziekteverzekering. Die personen komen vaak terecht in de ziekteverzekering, waar de activering niet speelt. Als ze toch in de werkloosheid terechtkomen, vinden we ook dat er misschien een aangepast beleid komt voor die personen.
Dan zou ik het verhaal toch ruimer willen trekken dan de personen met een handicap in de zin van de discriminatiewetgeving. Het zijn vaak mensen die beginnen met een dieet en daar niet in slagen, wat een effect kan hebben op hun inzetbaarheid op de arbeidsmarkt. Daar zit ook een deel Welzijn in en een deel medische problematiek, en daar moet zeker op worden ingezet. We moeten opletten dat we de bal niet te veel naar de werkgevers terugkaatsen door de verantwoordelijkheid bij hen te leggen.
Minister Muyters heeft het woord.
Obesitas wordt erkend als indicatie voor een arbeidshandicap. Dat betekent dat de diagnose toegang geeft tot de gespecialiseerde begeleidingsdienst en de gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdiensten als de klant daar nood aan heeft. Zowel obesitas als morbide obesitas wordt opgenomen. Een indicatie van een arbeidshandicap opent niet automatisch het recht op bijzondere tewerkstellingsmaatregelen. Gelukkig maar. Stel u voor dat dat automatisch gebeurt, dan zou dat ons in moeilijkheden brengen.
Als de persoon die aan obesitas lijdt, een blijvende handicap heeft met gevolgen op zijn tewerkstellingsmogelijkheden, dan kan de arbeidshandicapspecialist die beslissing nemen. Als uit een verslag van een arts of en andere erkende instantie blijkt dat de persoon vanwege zijn obesitas nood heeft aan gespecialiseerd arbeidsgereedschap of een aangepaste arbeidsomgeving om zijn job uit te oefenen, dan wordt die vraag onderzocht door de arbeidshandicapdeskundige van de VDAB, die dan een beslissing neemt. De persoon kan steeds in beroep gaan bij de heroverwegingscommissie of de arbeidsrechtbank als hij het niet eens is met die beslissing.
Indien een persoon recht heeft op een bijzondere tewerkstellingsmaatregel, maar meent dat de werkgever niet bereid is de nodige aanpassingen op het vlak van werk door te voeren, dan kan hij klacht indienen bij de Sociale Inspectie. Klachten die bij de Sociale Inspectie binnenkomen, worden ook opgevolgd. Dat moet gebeuren op vraag van de werknemer. Ze kunnen ook een klacht indienen bij de Vlaamse Ombudsdienst en bij het CGKR. De Sociale Inspectie spoort de misbruiken niet actief op omdat dat heel moeilijk is.
Het algemeen kader van het discriminatiebeleid was me bekend, maar daar ging de vraag niet over. Ik heb het onderscheid gemaakt tussen arbeidshandicap en handicap. Ik ben blij dat obesitas bij de inducering van arbeidshandicap wordt meegenomen. Als dat wordt gekwalificeerd als arbeidshandicap, dan komt het hele arsenaal dat vandaag al van toepassing is, in aanmerking. Het is ook belangrijk dat het een indicatie krijgt van arbeidshandicap omdat je er dan het specifieke arbeidsmarktbeleid op kunt richten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.