Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Verslag
De heer Vandaele heeft het woord.
Voorzitter, geachte leden, minister, uit uw antwoord op mijn schriftelijke vraag van 3 november 2014 over de stand van zaken met betrekking tot de geplande onteigening noodzakelijk voor de uitbreiding van het Zwin, blijkt dat er tot op heden slechts 1 hectare, 7 are en 94 centiare is verworven binnen de Willem-Leopoldpolder. Ik heb het dan niet over de gronden die in het kader van de kustverdediging ten behoeve van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) zijn verworven. Ik heb het specifiek over de gronden ten behoeve van natuurontwikkeling.
Minister, ik kreeg evenwel geen antwoord op mijn vraag op welke termijn de resterende gronden noodzakelijk voor de ontpoldering, zullen worden onteigend. Zoals u weet, stelde de Vlaamse Regering reeds op 17 december 2004, dus ruim tien jaar geleden, de Ontwikkelingsschets 2010 vast. Die schets bevat een pakket aan maatregelen die tegen 2010 moesten worden uitgevoerd. Dat werd ook bevestigd in het verdrag dat we op 21 december 2005 met Nederland sloten. In dat verdrag is onder meer bepaald dat minimaal 120 hectare nieuwe natuur moet worden gerealiseerd door een uitbreiding van het Zwin.
Ik verwijs ook naar het LIFE+-natuurproject Zwin Tidal Area Restoration (ZTAR), waarvoor Europese subsidies ter beschikking werden gesteld en dat tot 2015 loopt. Daarbij moeten een aantal ingrijpende maatregelen worden uitgevoerd binnen de bestaande getijdenonderhevige vlakte van het Zwin. De uitbreiding van het gebied door de ontpoldering van de Willem-Leopoldpolder is essentieel om ervoor te zorgen dat de herstelde habitattypes en broedsites duurzaam van nieuwe verzanding gevrijwaard blijven. Volgens het Besluit van de Vlaamse Regering – bij onteigening – moet de geplande uitbreiding van het Zwin onmiddellijk aansluiten bij de afwerking van de natuurherstelmaatregelen binnen de bestaande Zwinvlakte, en dat ten laatste in september 2015. De tijd dringt dus.
Zoals u en de collega’s weten, hangt dat allemaal samen, ook met de fameuze ontpoldering van 306 hectare in de Hedwigepolder aan Nederlandse kant, wat dan ook weer samenhangt met de Westerscheldeproblematiek, de toegankelijkheid van Antwerpen enzovoort, enzovoort. Het is een heel kluwen, waarmee we dus heel omzichtig moeten omspringen.
Minister, alle pogingen – en dan kom ik eigenlijk tot mijn punt – tot aankoop in der minne van de resterende gronden in de Willem-Leopoldpolder in de periode 2009-2014 zijn eigenlijk afgesprongen. Daarom besliste de Vlaamse Regering op 4 april 2014 dat het ANB kon overgaan tot onteigening bij hoogdringendheid van de resterende gronden, voor een totale oppervlakte van ruim 94 hectare. Eerder had de Vlaamse Regering ook al het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) ‘Zwin en Zwinbosjes’ definitief vastgesteld. Het onteigeningsbesluit van 4 april 2014 bevat een uitvoerige motivering waarom die onteigening op korte termijn, dus hoogdringend, vereist is. Ik begrijp dat intussen de gouverneur van West-Vlaanderen, die ons in dit huis niet onbekend is, het initiatief heeft genomen om met een aantal partijen een raamovereenkomst te sluiten met betrekking tot het waterbeheer in een deel van de Oostkustpolder. Daar hebben we natuurlijk niets op tegen. Als ik het goed lees, dan gaat het er vooral om dat men de noodzakelijke maatregelen en het flankerend beleid wil uitvoeren om te vermijden dat zout water in de waterlopen terechtkomt in de Zwinpolders. Daarin was ook voorzien in het GRUP ‘Zwin en Zwinbosjes’.
Groot was echter mijn verbazing toen ik via het antwoord op mijn schriftelijke vraag vernam dat vandaag eigenlijk slechts 1 hectare is verworven door de Vlaamse overheid en dat er geen duidelijke timing kan worden gegeven voor de restende gronden. Het polderbestuur van de Oostkustpolder zegt bovendien – dat lezen we in de pers – dat het de bedoeling is om de gronden, waarvan het voor een groot deel ook de eigenaar is, pas vrij te geven indien ruilgronden worden aangeboden in Knokke-Heist.
Minister, wat is de precieze inhoud, wat is de precieze draagwijdte van de raamovereenkomst die nu is gemaakt, met name dan als het gaat over de verwerving van de gronden en de eventuele onteigening? Ik heb het gevoel dat wat in de raamovereenkomst staat, niet overeenkomt met het besluit van de Vlaamse Regering ter zake. In welke timing is voorzien voor de totale verwerving door dringende onteigening van de resterende gronden in de Willem-Leopoldpolder? Om welke redenen gaat het ANB niet over tot de onteigening? Er is een beslissing geweest van de Vlaamse Regering en toch gebeurt dat niet. Is daar een reden voor? Brengt dit uitstel, brengt de huidige werkwijze het internationale verdrag met Nederland – ik zei het al, dit is toch altijd een heel gevoelig dossier – niet in gevaar, net als de instandhoudingsdoelstelling voor het Vogelrichtlijn- en Habitatrichtlijngebied en het ZTAR-natuurproject waarvoor we geld kregen?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Voorzitter, mijnheer Vandaele, in essentie gaat het raamakkoord over de afwatering van het gebied palend aan het toekomstige uitgebreide Zwin. Door dit akkoord wordt er een oplossing geboden voor de verziltingsproblematiek daar en wordt er ook een oplossing geboden voor de waterhuishouding van het noordoostelijke deel van de Oostkustpolder. De beide worden gerealiseerd door de aanpassing van het waterlopenstelsel en de bouw van een zoutwater- en zoetwaterpomp met uitwatering in het uitgebreide Zwin. Zowel inhoudelijke als financiële afspraken zijn gemaakt tussen alle partijen. Het gaat over het Vlaamse Gewest, de provincie, de Oostkustpolder en de gemeente Knokke-Heist.
Voor de verwerving van de gronden nodig voor de realisatie zijn er ook twee grondenbankovereenkomsten opgemaakt. Er is de grondenbankovereenkomst tussen de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en het Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK) voor de gronden voor de realisatie van de Nieuwe Internationale Zeedijk. Er is ook de grondenbankovereenkomst tussen de VLM en het ANB voor de verwerving van de gronden om de natuur in te richten. Het doel is natuurlijk onteigeningen te vermijden en landbouwers de mogelijkheid te geven om ruilgronden te krijgen. Dat is altijd zo, bij elke grondenbank.
Deze ruilgronden moeten worden gezocht voor de actieve landbouwers in het gebied. In totaal gaat het om 77,7 hectare. Via deze grondenbankovereenkomsten is tot op heden 20 hectare aangekocht binnen het projectgebied en eveneens 46,9 hectare ruilgronden in de omgeving. Momenteel zijn de onderhandelingen lopende voor de uitruiling van de ruilgronden en de aankoop in der minne van de resterende gronden.
De algemene vergadering van de Oostkustpolder is gepland op 24 maart 2015. Aangezien vastgoedtransacties onder de bevoegdheid van de algemene vergadering vallen, moet dat daar worden voorgelegd. De VLM zal ervoor zorgen dat alle documenten tegen dan in orde zijn.
Het ANB heeft zeker gevolg gegeven aan de beslissing van april 2014. Dat lijkt misschien al ver, maar er wordt hard aan gewerkt en eigenlijk is de termijn bijzonder krap. De drie te onteigenen eigenaars hebben een betekening gekregen, zoals dat heet. Daarna zijn er, zoals altijd, contacten geweest, bilaterale gesprekken, om te kijken hoe we misschien tot een minnelijk akkoord kunnen komen. Dat is gelukt voor een van de drie eigenaars. De andere twee eigenaars stellen verder gesprekken te willen, maar dat is nog niet afgerond. Het loopt. Er wordt gekeken of het lukt. Het spreekt voor zich, als het niet lukt, dat de verdere stappen worden gezet. Dat is de manier waarop we altijd werken, en dat heeft in het verleden de beste resultaten opgeleverd. Als er geen minnelijk akkoord komt, zal het ANB dus stappen zetten.
Inzake de instandhoudingsdoelstellingen voor het Natura 2000-gebied, kan ik aangeven dat het Zwin belangrijk is voor de betrokken habitattypen, waaronder bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten. Ook relevant zijn de vastgelegde duinen met kruidvegetatie, de grijze duinen. Deze twee habitattypen staan op de ANB-lijst van habitats waarvoor tegen 2020 een gunstige staat moet worden bereikt. Gelet op de geplande start van de effectieve werkzaamheden in het najaar 2015, komt deze doelstelling niet in het gedrang.
In het gebied zijn de volgende habitattypen betrokken: bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten, eenjarige pioniersvegetaties van slik- en zandgebieden met Salicorniasoorten en andere zoutminnende planten, schorren met slijkgrasvegetatie, Atlantische schorren en vastgelegde duinen met kruidvegetatie. Ik bespaar u de Latijnse namen.
Voor het project LIFE-ZTAR is in 2014 een verlengingsaanvraag tot eind 2016 ingediend. Deze aanvraag is nog in behandeling bij Europa. De verlenging van het project laat toe de werken volledig uit te voeren en een cofinanciering te krijgen. U ziet, mijnheer Vandaele, geen zorgen: wij haasten ons langzaam maar zeker kordaat.
Minister, het verbaast me dat in de raamovereenkomst van 2014 met geen woord wordt gerept over het besluit van de Vlaamse Regering over de onteigening. Dat vind ik vreemd. Ik zocht hoe die raamovereenkomst zich verhoudt tot die beslissing. Heb ik het goed dat u zegt dat die raamovereenkomst enkel over de waterhuishouding gaat, de aanleg van grachten enzovoort? In artikel 19 staat inderdaad dat de onderhandelingen voor de grondaankopen gebeuren door de VLM, niet door het ANB, hoewel het zo stond in het besluit van de Vlaamse Regering over de onteigeningen. Is dat een juiste interpretatie, dat het akkoord over een deelaspect gaat, terwijl de algemene opdracht bij het ANB zat?
U zegt dat u waar mogelijk onteigeningen vermijdt. Dat is inderdaad de logische gang van zaken. Ik ben ook nog lokaal bestuurder geweest. Natuurlijk probeer je onteigeningen te vermijden. Maar daar staat tegenover dat de regering op 4 april 2014 heeft beslist, en waarschijnlijk ook niet over één nacht ijs is gegaan, dat er wel onteigend moest worden. Meteen werd ook de hoogdringendheid aangetoond en omstandig gemotiveerd. Dan is het toch vreemd dat er nu blijkbaar geen haast meer bij is. U zegt dat het bij één eigenaar al is gelukt, bij twee nog niet. U hoopt het toch nog in der minne te kunnen regelen, anders gaat u onteigenen. Goed, het instrument onteigening behoudt u als een stok achter de deur en als het nodig is, doet u dat alsnog.
We moeten proberen om nu snel voortgang te maken. Ik noemde daarnet een aantal data, die toch wijzen op een zekere dringendheid in dit dossier, als we de afspraken met de verschillende andere spelers willen nakomen. Een polderbestuur is toch een van de onderdelen van de overheid. Zij moeten het goede voorbeeld geven. Ze moeten meewerken in plaats van tegenwerken.
Minister Schauvliege heeft het woord.
Mijnheer Vandaele, ik denk niet dat er echt tegenwerking is. Er was inderdaad een knelpunt bij die verzilting en waterhuishouding. Dat is opgelost, het raamakkoord is er.
Er is inderdaad een beslissing van de Vlaamse Regering over de onteigening, maar dat is een standaardprocedure: de onteigening voortzetten, betekenen en dan in gesprek gaan. We weten uit ervaring dat, als je de onteigening op de spits drijft en er met de botte bijl door gaat, je nog veel later uitkomt met de definitieve verwerving dan wanneer je een akkoord sluit met de eigenaar. Het is een standaardprocedure die veel meer resultaat oplevert op het terrein, dan er snel door gaan en tegen een muur kwakken. Dat doen we niet, die traditie hebben we ook niet, omdat we weten dat het anders beter gaat.
Dat houdt niet in dat we eindeloos blijven praten. Als het niet gaat en je niet tot een akkoord kan komen, zet je het gewoon voort. De betekening is gebeurd. Men kan vrij snel voortgaan met de onteigening. Maar men voelt op dit moment dat men daar wel bilateraal zou kunnen landen. Er is ook een bereidheid om erover te praten. Dat gebeurt op dit moment. Ik wil het niet breed uitsmeren. Geef dat een kans. Het ANB zal ook direct voortdoen met zijn opdracht.
Toen ik verwees naar de maritieme dienstverlening en de VLM, ging het over de grondenbank. De VLM verwerft de grondenbank, de onteigening gebeurt inderdaad door het ANB.
De vraag om uitleg is afgehandeld.