Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Vraag om uitleg over de gereglementeerde boekenprijs
Vraag om uitleg over de nood aan een gereglementeerde boekenprijs in het licht van de blijvende problemen van de onafhankelijke boekhandel in Vlaanderen
Verslag
De heer Meremans heeft het woord.
Voorzitter, minister, geachte leden, eerst en vooral wil ik van de gelegenheid gebruik maken om in eigen naam, maar ook namens de commissie, denk ik, onze felicitaties over te brengen voor het bezoek dat we vorige week hebben gebracht aan de Frankfurter Buchmesse. We zijn daar heel goed ontvangen. Net als vorig jaar hebben we er heel veel interessante mensen gezien.
We zijn ook in contact getreden met de uitgeverswereld, of een deel daarvan. De vraag van Amazon zorgt toch voor enige nervositeit in dat landschap. Ik kan dat natuurlijk begrijpen. Toen ik met die uitgevers sprak, voelde ik bij iedereen werkelijk de liefde voor het boek, hoewel het commerciële actoren zijn. Zij stellen dat Amazon een puur commerciële speler is, die wil proberen te domineren. Daar is niets mis mee, maar we moeten er toch over waken dat ons landschap rijk genoeg blijft.
Er is, voorlopig althans, enkel sprake van een digitaal aanbod. Ik heb ook vernomen dat er contacten zouden zijn tussen Amazon en Nederlandse uitgeverijen, maar ook met Vlaamse uitgeverijen. Dit houdt natuurlijk enigszins verband met de gereglementeerde boekenprijs, maar dat zal mijn collega wel toelichten.
Er is ongerustheid. Enerzijds denk ik dat men de evolutie niet kan tegenhouden. Als dit er is, zal dat ook worden gebruikt. De vraag is hoe je ermee omgaat en welke randvoorwaarden je kunt scheppen om ons boekhandellandschap enigszins te beschermen, of toch de rijkdom ervan te vrijwaren.
Minister, is er reeds overleg geweest tussen u en Boek.be over de komst van Amazon? Welke stappen zijn gezet of zullen worden gezet om de voorwaarden te scheppen waardoor die toekomst van de boekhandel kan worden gevrijwaard? We zien dat er in de Verenigde Staten conflicten rijzen tussen Amazon en een van de grote uitgeverijen. Dan rijst de vraag hoe we die gezonde relaties tussen uitgeverijen, de hogere overheid en webwinkels gaan verzekeren, of daar alleszins toch een kader voor scheppen, indien mogelijk.
Mevrouw Coudyser heeft het woord.
Voorzitter, minister, geachte leden, mijn vraag gaat specifiek over de gereglementeerde boekenprijs. Ik ben hier nieuw, maar ik denk dat hier in het verleden daarover al heel veel debatten zijn gevoerd. Ik stel ook vast dat er een parlementair initiatief in de vorm van een voorstel van resolutie is gemaakt. Dat voorstel is ook aangenomen door de plenaire vergadering. Er is ook al heel wat overleg geweest met de sector. De conclusie daarvan is er dat er in het Vlaamse regeerakkoord een passage staat waarin wordt gesteld dat de gereglementeerde boekenprijs zal worden ingevoerd. Ik ga ervan uit dat het regeerakkoord zal worden uitgevoerd.
Minister, natuurlijk rijst de vraag hoe u concreet de invoering van die gereglementeerde boekenprijs ziet. Er zijn diverse mogelijkheden. Het regeerakkoord gewaagt van een vaste boekenprijs voor alle uitgevers de eerste zes maanden. Ziet u dat anders? Ziet u andere mogelijkheden? In welke mate zult u de boekensector verder betrekken bij het opstellen van dit plan? Binnen welke tijdsspanne ziet u dit? We hebben vijf jaar. Is het een van uw prioriteiten om dat heel binnenkort in te voeren, of is dat veeleer iets voor het einde van deze legislatuur?
Reglementen invoeren, dat is allemaal goed en wel, maar ze moeten natuurlijk ook worden toegepast. Hoe ziet u de handhaving van dit plan op het terrein? Moeten er sancties zijn? Hoe gebeurt dat? Hoe ziet u dat? Ik luister graag naar uw suggesties daarover.
Ik verneem ook via de media dat er een alternatieve kortingvork zou worden ingevoerd voor bibliotheken, scholen en boekenclubs. Plant u dat, en ook voor andere categorieën? Ik heb vooral heel veel vragen, en ik ben benieuwd naar uw antwoord.
De heer Janssens heeft het woord.
Voorzitter, minister, geachte leden, in het Vlaamse regeerakkoord staan inderdaad een aantal elementen die toch wel belangrijk zijn voor de boekensector, en waar die sector ook langer vragende partij voor is. Zo zou de Vlaamse Regering werk maken van een reglementeerde boekenprijs, zal ze een brede imagocampagne met betrekking tot boeken voeren, zal ze lezen ondersteunen en bijzondere aandacht hebben voor de onafhankelijke boekhandel.
Voor de duidelijkheid van het debat wil ik heel kort citeren wat er in het regeerakkoord staat over de gereglementeerde boekenprijs.
Ik citeer: “We voeren een gereglementeerde boekenprijs in, zodat bij de verkoop van nieuwe boeken gedurende de eerste zes maanden een maximaal kortingsplafond geldt, om de boekensector ademruimte te geven om te blijven investeren in een rijk en divers boekenaanbod.” Dat komt uit het regeerakkoord. Ik wijst daarop, omdat het belangrijk is te weten wat de modaliteiten van die korting zullen zijn. Kunt u daarover meer zeggen? Ik ben benieuwd te vernemen hoe u die korting wilt opvatten.
Alle elementen die in het regeerakkoord zijn opgenomen, komen al voor in het memorandum van het BoekenOverleg. Onder meer Boek.be probeert de politieke wereld daarvan al lang te overtuigen. Tot vandaag ontbreekt echter de politieke wil om daaraan te verhelpen. De Vlaamse Regering zal conform het regeerakkoord verder ook steun verlenen aan het geïntegreerd letterenbeleid en wil inzetten op een breed gedragen leesbevorderingsbeleid waarbij leesvaardigheid en leesplezier hand in hand zouden moeten gaan. In dat kader wil de Vlaamse Regering haar steun verlenen aan een imagocampagne over boeken en lezen. Het is wel duidelijk dat zonder zo’n brede campagne de boekenverkoop de komende jaren een forse daling tegemoet dreigt te gaan.
Opvallend is ook het feit dat de Vlaamse Regering aandacht heeft voor de onafhankelijke boekhandel, al blijft het regeerakkoord op dit punt iets vager. Boek.be heeft enkele jaren geleden een masterplan uitgewerkt met concrete voorstellen. Hoe staat u tegenover dat masterplan? Wilt u daaraan uitvoering geven? In deze context stel ik u ook graag enkele bijkomende vragen, aansluitend bij wat de collega’s vragen. In welke timing is voorzien om de gereglementeerde boekenprijs ook effectief in te voeren? Heeft u reeds overleg gepleegd of gepland met Boek.be om een en ander te concretiseren?
Volgens uw kabinet is dit een van uw belangrijkste dossiers, en ik sluit mij daarbij aan. Vandaar ook de volgende vragen. Wanneer komt er een brede imagocampagne rond boeken en lezen? Hebt u reeds een algemene aanpak voor ogen om het overleven van de onafhankelijke boekhandel in Vlaanderen mogelijk maken? Zo niet, wanneer plant u dit? En aansluitend bij de vraag van de heer Meremans: hoe verhoudt een gereglementeerde boekenprijs zich tot de onlineverkoop van boeken via buitenlandse websites zoals Amazon?
Mevrouw Bastiaens heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, zoals al is gezegd, is de dalende boekverkoop een trend die al jaren bestaat. In het regeerakkoord lezen we een aantal elementen om daaraan te verhelpen: de ondersteuning van de boekensector; de operationalisering van het e-boekplatform; acties in het kader van de taal- en leesbevordering. Gezien de vele vragen over dit probleem lijkt het mij hier alvast goed te zitten met de liefde voor het boek. Ik reken er dan ook op dat u in uw beleidsnota gedetailleerd zult uiteenzetten hoe u die verschillende methoden in de praktijk wilt brengen. Er is hier al gepraat over de gereglementeerde boekenprijs en de brede promotiecampagne. Als wij snel actie willen ondernemen is een overleg met de sector essentieel. Ik denk dan in het bijzonder aan overleg met het Vlaams Fonds voor de Letteren, Boek.be en de bibliotheeksector. Hebt u, ter voorbereiding van uw beleid en uw beleidsnota al met hen contact opgenomen en overlegd? Kunt u misschien al in primeur iets meer zeggen over uw beleidsnota ter zake? In elk geval hopen wij dat er snel actie komt. Ik heb nog een concrete vraag. Kent u het project Start To Read? Ik ga ervan uit van wel, want die mensen hebben onlangs de Bib Web Award gewonnen. Dat laatste is een initiatief van de bibliotheek van Heist-op-den-Berg, dat de promotie van de leesbevordering en het leesplezier wil bekronen. Er is een voorstel om dat initiatief ook breder uit te rollen. Bent u dat idee genegen?
De heer De Gucht heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, het is geen geheim dat ik geen grote voorstander ben van een vaste of een gereglementeerde boekenprijs. Ik weet dat dit in het regeerakkoord staat, en ik weet ook dat u uit onze eigen rangen komt. Maar dat betekent nog niet dat ik ga juichen omdat er een vaste boekenprijs komt. Wij voeren het regeerakkoord uit, want Open Vld is een partij die haar woord gestand doet, en dat zal in de toekomst zo blijven. Toch wil ik dat even vermelden. Kijk maar even naar Nederland, waar tien jaar na de invoering van de vaste boekenprijs nog steeds wordt gediscussieerd of die maatregel wel opbrengt wat ervan werd verwacht. Daar bestaat nog steeds veel verzet tegen die vaste boekenprijs. De ervaring leert ook dat er almaar minder boeken worden verkocht. Is dat een gevolg van de opkomst van het e-boek, of van het feit dat boeken duurder worden? Ik laat dat in het midden. In elk geval zijn er ontwikkelingen zoals de aankoop via het internet, de opkomst van het e-boek en het fenomeen van de zelfpublicerende schrijvers die ervoor zorgen dat men de vaste boekenprijs niet per se mag opvatten als hét antwoord op de problemen. Voorts vind ik, als goede liberaal, dat de markt niet te veel moet worden verstoord.
Ik wil u daarover enkele concrete vragen voorleggen. Wie zal die boekenprijs bepalen? Zal dat de uitgever zijn, zoals in Nederland gebeurt? Of zal dat de voorzitter van de commissie Cultuur zijn, zoals de heer Caron stelt?
Bent u van plan om dit te evalueren? Om de hoeveel tijd zult u dat doen? Als u het invoert, stel ik voor dat u op regelmatige tijdstippen evalueert of het een juist effect heeft.
We hebben een cultureel verdrag met Nederland. We hebben een gemeenschappelijke taal, vergelijkbare opleidingen en een vergelijkbaar publiek. Er is een grote boekenimport in Vlaanderen vanuit Nederland: 60 procent. Er is een kleine uitvoer van Vlaamse boeken naar Nederland: 5 procent. Het lijkt me dat daar nog ongelofelijke mogelijkheden openliggen voor de boekensector. In het licht van het cultureel samenwerkingsakkoord kan de dialoog worden voortgezet die een mooie start kende met de samenwerking voor de Frankfurter Buchmesse in 2016. Ik zie daar heel veel mogelijkheden. Ik hoop dat u deze mening met mij deelt.
Mevrouw Idrissi heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, ik zal de liefde voor de boeken niet belijden. We hebben dat vorige donderdag uitvoerig met een Vlaamse delegatie mogen doen toen we samen naar de Frankfurter Buchmesse zijn geweest. We hebben er kunnen ervaren wat het Vlaams Fonds voor de Letteren doet voor onze Vlaamse auteurs, welke promotie het voert en welke impact een juiste aanpak van die promotie heeft op de verkoop en op de vertaling van onze Vlaamse auteurs. Ik heb er onder meer geleerd dat Dimitri Verhulst ongeveer 60.000 exemplaren verkoopt in Duitsland, daar kunnen we hier in Vlaanderen alleen maar van dromen. Die pluim mag voor een groot deel op de hoed van het Vlaams Fonds voor de Letteren worden gestoken. Het fonds legt de juiste contacten en vindt de juiste manier om met die uitgevers in contact te treden.
Ik wou eerlijk gezegd het mes niet in Open Vld-wonde steken. We hebben de mening van de heer De Gucht gehoord. (Opmerkingen van minister Sven Gatz)
Als het uit eigen rangen komt, kan ik daar niet over gaan. (Gelach)
Ik heb ook kennis genomen van het debat vlak voor de verkiezingen waar ook de heer Caron aanwezig was. Open Vld had toen een heel duidelijk standpunt, maar ‘passons’.
Ik sluit me aan bij de vragen van de collega’s, maar ik vind ze soms te gedetailleerd, ik meen dat u er zelfs met de beste wil van de wereld niet op zult kunnen antwoorden. Ik heb wel nog een bijkomende vraag. Betreft die vaste boekenprijs enkel de boeken stricto sensu? Of gaat u die ruimer bekijken en er bijvoorbeeld ook de e-books in opnemen? Misschien hebt u nu geen antwoord op deze vraag, maar het lijkt me wel een interessante vraag om mee te nemen.
De heer Vandaele heeft het woord.
Voorzitter, minister, het siert de heer De Gucht dat hij zijn liberale zelf blijft in dit dossier en zegt dat hij er geen voorstander van is.
Het staat natuurlijk wel in het regeerakkoord, mijnheer De Gucht, en u levert de minister die in de eerste plaats dat regeerakkoord zal moeten uitvoeren. (Opmerkingen van de heer Jean-Jacques De Gucht)
Ja, dat hebt u allemaal gezegd, ik herhaal het alleen maar.
Minister, de vraag is dus niet of we dit zullen uitvoeren, over de principes van de gereglementeerde boekenprijs wil ik het dan ook niet meer hebben, wel over hoe we dit zullen uitvoeren. Dit dossier gaat al lang mee in de sector, ik denk al 25 jaar of langer. Ook in de Benelux werden er destijds afspraken gemaakt over wat toen nog de ‘vaste boekenprijs’ heette.
Nederland is er al decennia mee bezig. Ik neem aan dat het feit dat het dossier al zo lang op tafel ligt, wil zeggen dat het elementen bevat die nuttig en bruikbaar kunnen zijn. Ook al worden er in Nederland nu wat vragen over gesteld, toch meen ik dat er voldoende stof in zit om er iets goeds van te maken. Ik reken erop dat u dat zult doen, minister, en dat de heer De Gucht u daarbij zal assisteren. (Opmerkingen van minister Sven Gatz. Gelach)
Ik wil me ook graag even aansluiten bij de vraagstellers. Ik herhaal mijn boude voorspelling: het komt er nooit van. Ik hoop uit de grond van mijn hart dat ik ongelijk krijg. Het gebeurt niet vaak dat ik dit zeg, nu wel. (Rumoer)
Ik hoop echt dat ik ongelijk krijg, en dat niet wegens de lichte blijk van ontrouw van de heer De Gucht.
Het is een heel moeilijke kwestie. Ik wil het graag hebben over twee cruciale aspecten van dit dossier: de marge van de korting en de rol van de openbare bibliotheken.
We kunnen natuurlijk een gereglementeerde boekenprijs invoeren die zo uitgehold is en in zulke brede marges voor korting voorziet gedurende een bepaalde periode, dat er de facto geen gereglementeerde boekenprijs is. Cruciaal bij die marge is de positie van de supermarkten. Ik wil nog niet meteen De Standaard Boekhandel noemen, want vreemd genoeg heeft die eigenlijk belang bij een gereglementeerde boekenprijs, omdat het hun winst vergroot. De supermarkt wordt uit de markt geduwd en dus verhoogt de omzet, niet alleen van de kwaliteitsvolle boekhandel, maar ook van de populaire boekhandel. Ik heb er niet de minste moeite mee dat het braderen door supermarkten gedaan zal zijn. Ik wil graag dat supermarkten boeken aanbieden, maar dan aan de gereglementeerde boekenprijs, laat dat duidelijk zijn. Ook populaire literatuur mag er worden aangeboden, niet iedereen leest Stefan Hertmans.
Over de marge van de korting moet serieus worden gedebatteerd met de mensen uit het boekenvak. We mogen het boekenvak trouwens niet te eng interpreteren. Het zijn niet alleen de uitgevers en de boekhandels die er belang bij hebben, ook de lezers en de literatoren. Er moet een breed debat worden gevoerd over de verschillende dimensies. Voor de lezer is vooral een breed en divers aanbod van belang en een goede boekhandel op bereikbare afstand. Het is van belang dat goede literatuur en ook de titels die moeilijker te vinden zijn, in de boekhandel aangeboden blijven worden of er besteld kunnen worden.
Mijnheer Meremans, even terzijde: u had het over het tegenhouden van het fenomeen Amazon. Ik heb daarnet bij wijze van test even op amazon.uk gekeken. Ik heb meer dan 40 titels gevonden van werk van Stefan Hertmans, het gaat om zo goed als alle Nederlandstalige titels op de markt en ze zijn ongeveer 25 procent goedkoper dan bij ons in de winkel. Zijn fantastische essaybundel bijvoorbeeld ‘De mobilisatie van Arcadia’ kan daar, in het Verenigd Koninkrijk dus, voor 6 of 7 euro minder worden aangekocht dan hier. Het is nu afgeschaft, dat is een geluk voor onze boekhandels, maar tot voor kort verzond men een aankoop van meer dan 25 euro gratis van bij Amazon tot bij u thuis. Er werd dus ook nog eens gratis aan huis geleverd, men moest zich er niet eens voor verplaatsen!
Ik wil ook het aspect van de openbare bibliotheken aanhalen. Carlo Van Baelen ligt aan de oorsprong van de vraag, want hij heeft een onderzoek gedaan naar de marktpositie van de onafhankelijke boekhandel. Meer dan twintig jaar geleden heb ik samen met hem, in zijn toenmalige functie van verantwoordelijke van boek.be, van de commerciële kant van de boekensector dus, gepleit voor kwalitatieve criteria voor de aankoop van boeken door de lokale openbare bibliotheken. Ik werkte toen voor de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). We hebben zelfs nog modellen gemaakt voor bestekken die de lokale besturen zouden kunnen gebruiken. Dit staat los van de gereglementeerde boekenprijs. Voor vele kleine, kwalitatieve boekhandels kan dit een derde van de omzet betekenen.
Dat kwart of dat derde is een cruciaal keerpunt voor de leefbaarheid van een boekhandel. Bij kwalitatieve criteria gaat het niet alleen over de gereglementeerde prijs, maar ook over naleveringen en bestellingen en hoe ernstig daarmee wordt omgegaan. In de grote ketenverkoop en groothandelsverkoop wordt daar slordig mee omgegaan. De bibliotheek maakt een aankooplijst, waarvan 80 procent wordt geleverd. 20 procent wordt zogezegd nageleverd, maar in de feiten wordt 3 procent nageleverd en wordt 17 nooit geleverd, omdat de inspanning voor de grote leverancier te groot is in verhouding tot de omzet van de niet-geleverde boeken.
Het gaat niet alleen over reglementering, maar ook over kwalitatieve criteria, zodat de concurrentie bij aanbestedingen niet speelt of de dimensie prijs in ieder geval niet kan doorwegen. Ook daar is het criterium diversiteit in de bibliotheek. Dus is een volledige levering met alle service die erbij hoort, binnen een zekere timing, essentieel. Dat wil ik echt onderstrepen. Als we die discussie voeren, moeten we de prijs niet alleen als een factor beschouwen.
Omgekeerd is dat ook zo. Niet alleen de prijs bepaalt de drempel tot cultuurparticipatie. Er zijn vele andere drempels. De doelstelling die we grotendeels met elkaar delen en die we nastreven, zullen we niet alleen bereiken met een gereglementeerde boekenprijs. In die zin hebt u gelijk, mijnheer De Gucht. Als we het alleen maar met de prijs willen doen, zal het niet werken zoals het hoort. Dat wil ik er hardop bij zeggen.
Mijn bekommernis is niet om er geen in te voeren, maar wel: relatievere marges, aandacht voor de openbare bibliotheek en vooral moeten de buitenlandse leveranciers in dat verhaal worden ingeschakeld, zodat je bijvoorbeeld niet in de UK boeken koopt omdat ze er zoveel goedkoper zijn maar zo onze regelgeving omzeilt.
Minister Gatz heeft het woord.
Dat zijn wijze woorden, voorzitter, en een mooie brug naar mijn antwoord. Ik wil wat uitgebreider antwoorden, niet alleen omdat er drie verschillende vragen om uitleg zijn, maar ook omdat dit een heel breed debat is. Ik zal beginnen met de vragen van de jammer genoeg afwezige Johan Verstreken over de dalende boekenverkoop. Het lijkt me goed om de factoren daarvan nog eens op te lijsten. Sommigen kennen die zeer goed, maar het geeft ook de complexiteit van het debat weer.
De dalende boekenverkoop is niet aan een bepaalde factor te wijten. Ik lijst de problemen op. Ten eerste is er de algemene economische situatie en een lager consumentenvertrouwen, wat zich vertaalt in een hoog spaargedrag en aarzelender consumptiegedrag. Het boek ontsnapt daar jammer genoeg ook niet aan, omdat het geen primaire behoefte is voor de doorsneeconsument. Of die daar wel of geen gelijk in heeft, is iets anders. Dan verwijzen we naar onze oude vriend Karl Marx, neem ik aan.
Twee: de enorme concurrentie in de sector van de vrijetijdsbesteding. De eerste factor is conjunctureel en daar komen ze ooit weer uit, maar dit is structureel. Het boek moet het opnemen tegen muziek, video, gaming en vooral elektronische en sociale media, internet, smartphones. Ook tv-series van hoofdzakelijk Amerikaanse productiehuizen scoren momenteel geweldig bij een identiek publiek als lezers en gaan dus met veel aandacht, tijd en geld lopen, vooral bij een jongere doelgroep. Aandacht, tijd en geld zijn schaarse middelen en je kunt er dus, jammer genoeg, ook niet onbeperkt een beroep op doen.
Ten derde is er een cyclisch gegeven: de afwezigheid van bestsellers als – ik zeg niets over de kwaliteit van sommige van die boeken – Vijftig Tinten Grijs of de Harry Potter-reeks. Dat soort boeken kan de markt op een gegeven moment enorm stuwen gedurende een korte periode. Op dit moment speelt dat de markt wel degelijk parten omdat er niet zo’n boek of zulke boeken zijn. Er staan er zeker enkele aan de horizon. Laat het ons na de commissievergadering weten.
Het internet is natuurlijk een grote vooruitgang, maar het laat het belangrijke segment informatieve non-fictie afkalven – bijvoorbeeld reisgidsen en vrijetijdsboeken –, omdat de explosieve groei van interactieve websites daar een veel handiger 24 op 24 uur beschikbaar antwoord op biedt.
Dan is er ook nog de piraterij. Ongeveer elk boek is op de verschijningsdatum illegaal te downloaden. De precieze omvang van het fenomeen is moeilijk in te schatten, maar groeit wel exponentieel snel. We kunnen daar een parallel trekken met de muziekindustrie.
Er is ook een verschuiving in de demografische piramide wegens het toenemend belang van een vergrijzende bevolking. Uit het onderzoek ‘Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen’ uit 2012 blijkt dat mensen boven 60 jaar opvallend minder gaan lezen, zonder dat daar meteen een duidelijke verklaring voor kan worden aangereikt. Misschien weten ze genoeg of te veel. In elk geval kan men denken: men heeft meer tijd, men gaat meer lezen, maar het gebeurt niet. Naarmate de vergrijzing toeneemt, zal deze factor ook steeds zwaarder doorwegen.
Ik wil dan ook iets zeggen dat niet bemoedigend is, maar wel relatief interessant. Onze daling is weliswaar stevig, maar in vergelijking met onze buurlanden, bijvoorbeeld Nederland en Duitsland, minder groot. Wij spreken over dalingspercentages tussen 4 en 5 procent. Op zichzelf is dat onrustwekkend genoeg, maar in Nederland gaat het toch over 20 tot 30 procent. Voor 2014 verwacht Boek.be ook weer een daling van de markt met dezelfde percentages. In andere Europese landen – niet toevallig zuidelijke landen zoals Spanje, Portugal en Griekenland – zal de daling spectaculair veel hoger zijn.
Een van de manieren om een antwoord te bieden op dit vraagstuk, zal altijd het gezond houden van de interne markt zijn. Ook de boekenmarkt is een markt. Dat hebben we vorige week in Frankfurt duidelijk kunnen zien. Een van de zaken die we zeker moeten doen, is de link tussen bier en boek maken. Daar is men op een gegeven moment in een dalende interne markt, externe markten gaan opzoeken. Uiteraard dalen die andere markten ook. De Duitse markt gaat achteruit, maar als een boek – met de zeer goede zorgen van het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) – mee in die Duitse markt wordt gezet en er pakweg 50.000 exemplaren verkoopt, dan is dat, in verhouding tot wat wij in onze markt hebben, ongelooflijk. We moeten daar verder op inzetten. Dat hoeft niet zo moeilijk te zijn omdat de kwaliteit van een aantal van onze auteurs zo hoog ligt, dat ze zonder meer verkoopbaar – dat is een slecht woord – zijn aan het buitenland.
Daarmee wil ik niet gezegd hebben dat we in de interne Vlaamse markt niets moeten doen. De link die de heer De Gucht maakt met Nederland, blijft zeer pertinent. Als we groeikansen zien voor onze sterke auteurs en onze boeken in het buitenland, dan moeten we daar de komende jaren zeker verder op inzetten. Dat zal een deel van het antwoord op economisch vlak zijn.
Welke maatregelen kan of wil ik nemen om de dalende trend tegen te gaan? Wat is de timing? Wat met brede imagocampagnes? Er bestaat vanwege de complexe mix van oorzaken geen toverformule die de uitdaging in een, twee, drie kan oplossen. Het is en blijft hoe dan ook een werk van lange adem, maar dit is de enige wijze om op middellange termijn duurzame resultaten te verkrijgen. Elementen van aanpak zijn de volgende en vergen ook meestal een beleidsdomeinoverschrijdende aanpak: een volgehouden en meerjarige campagne ter ondersteuning en promotie van het boek – lezen, lenen en kopen – naar analogie met generieke campagnes rond consumptie – excuseer me voor de vergelijking – van landbouwproducten. Als de Kazen van bij ons al zeventien jaar die campagne voeren, dan betekent dat dat het nuttig is om te doen. Het betekent niet dat het alle problemen voor hen oplost, maar wel dat het nuttig is en dat het na een aantal jaren in het collectief geheugen begint te wortelen. Ik zal nu voor één keer de vergelijking met het bier niet maken, want anders wordt het een gimmick, maar het is dezelfde redenering.
Mits voldoende herhaling, een originele en niet-belerende invalshoek en grote betrokkenheid van alle actoren van het boeken- en letterenvak en de media, kunnen er op termijn resultaten worden geboekt. Deze volgehouden ondersteuning van de gezamenlijke en gecoördineerde inspanningen van de partners van het BoekenOverleg om te werken aan een breed gedragen leesbevorderingsbeleid biedt dus perspectief. Betere geletterdheid en leesbeleving moeten de hele bevolking ten goede komen, onafhankelijk van leeftijd, sociale positie en afkomst. Een gezamenlijk en concreet actieplan vanuit de beleidsdomeinen Cultuur, Onderwijs, Welzijn, Sociale Zaken en Armoedebestrijding is wenselijk. De lead kan en moet worden genomen vanuit de Stichting Lezen, in nauwe samenwerking met het VFL.
Voldoende aandacht voor lezen en literatuur en leesplezier in het lager en middelbaar onderwijs en voldoende aandacht voor de noodzakelijke combinatie technische leesvaardigheid en leesplezier in lerarenopleidingen zijn eveneens belangrijk. Het zijn allemaal zaken die we ongeacht de daling van de boekenmarkt zouden en zullen moeten doen om de veerkracht van de markt, maar ook het leesplezier – beide staan in een interessant spanningsveld tot elkaar – in een goed evenwicht te houden.
Vanzelfsprekend gebeuren ook nu al een aantal van bovenstaande zaken. Het is nu, binnen een context van besparingen en budgettaire beperkingen, nog te vroeg om te bepalen in hoeverre hierop nog meer kan worden ingezet, alsook om uitspraken te doen over een concrete timing. Maar het debat is hiermee verre van afgesloten.
Er is een particuliere vraag gesteld in verband met de plannen van Start To Read uit Heist-op-den-Berg. Dat lokale initiatief van de bibliotheek is me bekend. Het probeert potentiële lezers te koppelen aan de voor hen meest geschikte boeken. Dat is zeker lovenswaardig. Ook de Stichting Lezen heeft al gelijkaardige initiatieven ontwikkeld. Het is in elk geval een project dat bijdraagt tot het verbeteren van het leesklimaat, iets waar de bibliotheken een belangrijke rol in hebben. Concreet denk ik dat we daar een aantal lessen uit kunnen trekken en kijken hoe we dat model kunnen implementeren. Het is misschien nog te vroeg om nu te zeggen dat we dat vandaag inzetten in alle bibliotheken in Vlaanderen. Dergelijke interessante oplossingen kunnen mee de nodige toekomst voor het boek geven.
Er zijn een aantal vragen gesteld over de positie van de onafhankelijke boekhandel en zijn toekomst. Vanuit het beleid zal worden bekeken welke mogelijkheden er zijn om de boekhandel te ondersteunen. Het masterplan voor de boekhandel biedt hiervoor een kader om via een combinatie van economische en innovatieve ondersteuningsmaatregelen – dat was ook een beetje de teneur van uw laatste betoog – de toekomst van de boekhandel maximaal te helpen vrijwaren. Ook het invoeren van een gereglementeerde boekenprijs moet mee helpen om de toekomst van de boekhandels te vrijwaren. Bij de uitwerking ervan zal er dan ook over moeten worden gewaakt dat de gereglementeerde boekenprijs ook geldt voor hen. Het breder debat van de supermarkten, de grote boekhandels, de onafhankelijke boekhandels en de webwinkels zullen we niet kunnen ontlopen. We zullen daar een globaal antwoord op moeten geven. Ik geef straks nog een aantal indicaties betreffende aanpak, timing en dergelijke meer.
Ik wil nog even een zijstapje maken. U hebt gelezen in onder meer De Standaard dat twee of drie weken geleden ook onder impuls van het Vlaams Fonds voor de Letteren de onafhankelijke boekhandels deze keer in vrij groten getale naar Londen zijn afgezakt om eens te kijken hoe men het daar doet. Ik moet de mensen geen raad geven hoe ze een boekhandel moeten uitbaten, ik denk niet dat ik daar bijzonder geschikt voor zou zijn, maar het hele belevingselement van een boekhandel is heel belangrijk aan het worden. Er is wel degelijk nog een toekomst voor de onafhankelijke boekhandel. Alleen zal het niet uitsluitend afhangen – wel een stuk, de marges die de voorzitter noemde zijn zeker belangrijk – van de gereglementeerde boekenprijs. Het is breder dan dat.
Dan komen we tot de gereglementeerde boekenprijs. Ik zal de komende weken en maanden via het BoekenOverleg, het platform van alle belangrijke partners uit het boeken- en letterenvak, inclusief Boek.be, de sector uiteraard betrekken bij de opstelling van een boekenprijsplan.
Wat betreft de tijdsspanne is het mijn intentie om in eerste instantie hierover in dialoog te gaan met jullie, de commissie Cultuur. Dan kan een realistische timing ongetwijfeld duidelijker worden. Ik word meteen wat concreter. De handhaving is volgens mij een zeer belangrijke vraag die wordt gesteld. Mevrouw Coudyser, voor wat de handhaving op het terrein betreft, wens ik mij eerst te verdiepen in de in een aantal andere Europese landen gehanteerde mechanismes. Pas nadien zal ik mijn aanbevelingen hieromtrent formuleren. Dit zijn de algemene antwoorden die voorbereid zijn en zijn wat ze zijn.
Ik denk dat ik de vraag naar snelle actie even moet temperen. Waarom? Alle acties moeten snel gebeuren, maar deze actie moet doordacht gebeuren. Betekent dat dan dat wij met de voeten gaan slepen en het regeerakkoord niet uitvoeren? Neen. Maar u hebt hier de meest wijze man in de zaal gehoord die dat probleem al verschillende keren van onder tot boven bekeken heeft. We zullen dus zeer veel tegenkomen. Boek.be heeft me al informeel te kennen gegeven dat het over een soort voorstel van decreet beschikt. Het is niet zeer recent, het bestaat al enige tijd. Sommigen onder u kennen het misschien. Ik zal het met Boek.be bekijken. In de mate dat dat een productieve tekst is die ook vanuit de filosofie van het regeerakkoord vrij snel kan worden ingezet, kan dat ons helpen in de mate dat we zelf een ontwerp van decreet opstellen. Ik ben echter ook bereid met jullie te praten over een voorstel van decreet. Ik denk dat het zeer interessant is om dit punt van het regeerakkoord samen in te voeren, onder het motto: wij zullen samen lukken of samen mislukken.
Dit is immers een probleem van juridische, economische en praktische aard. Wat het juridische aspect betreft, zou het goed zijn dat de Raad van State op een gegeven moment er zijn licht over laat schijnen. In de Europese economische ruimte worden boeken aanzien als een product waarvan men mag afwijken. Er is de volledige liberalisering en de vrije prijs. Dat uitgangspunt is zeker juist, anders zouden andere landen het ook al niet in zekere mate kunnen hebben gedaan. De vraag is echter hoe ver wij kunnen gaan, want sommige onafhankelijke boekhandels verkeren verkeerdelijk in de waan dat het alleen voor hen zal gelden. Dat is het debat dat we gaan voeren. Gesteld dat we het alleen voor hen zouden doen – wat me geen goed idee lijkt – en dat we dat dan aan de Raad van State voorleggen, is volgens mij niet juist. Als we dan een voorstel uitwerken dat finaal economisch voornamelijk, om niet te zeggen uitsluitend, aan de grote spelers ten goede komt, dan wil ik daar met u over overleggen. Is dat het politieke doel dat wij nastreven? Problemen zijn er om opgelost te worden, maar ze zijn veelvuldig. Dat is het juridische gegeven, het gelijkheidsbeginsel in hoeverre men een prijs mag onttrekken aan een geheel en hoe ver we daarin willen moduleren.
Dan is er het economische gegeven. We mogen niet vergeten dat, als we erin slagen om dit uit te voeren, dit zuurstof kan geven aan bepaalde spelers. Dat is ook de reden waarom het in het regeerakkoord staat. Maar het zal niet alle problemen oplossen. We mogen zeker niet doen alsof het overleven van een aantal boekhandels definitief geregeld is vanaf het ogenblik dat die boekenprijs gereglementeerd wordt. Zo werkt economie helaas niet. We kunnen daar een zeer breed debat over hebben. Dat is nog een andere zaak. De hele keten van de prijsvorming van een product met kortingen en tussenpersonen, is iets waar wij een bepaalde impact op hebben maar die is ook niet onbeperkt. Dat is ook een cruciaal element.
Dan hebben we het praktische aspect. Daar heeft uw vraag over de handhaving mee te maken. Als we een systeem invoeren, moeten we zien dat dat zo eenvoudig mogelijk is. Anderzijds zullen de verschillende posities van de spelers maken dat we misschien geen eenvoudige oplossing zullen invoeren. Dat spanningsveld moeten we overwinnen. Als het geen eenvoudig systeem is, is de kans op misbruik ook groter. Ik maak even de zijsprong naar de naleving van de soldenwetgeving. Daar zijn elk jaar allerlei problemen rond en dat zijn maar beperkte tijdsvensters. Hier zullen we, afhankelijk van de verschijningsdatum van het boek, constant met een soort solden te maken hebben. We moeten dat kunnen beheersen zodat het werkt op het terrein en de handhaving, of die nu door de FOD Economie zou gebeuren of door eigen diensten, niet meer problemen met zich meebrengt dan het doel zelf.
Concreet: als het decreetsvoorstel van Boek.be in grote mate tegemoetkomt aan de doelstellingen van het regeerakkoord, kunnen we zeker bekijken of we daar al een eerste discussie over kunnen hebben, in het begin van het voorjaar. We moeten realistisch blijven: het zal niet meer voor het einde van het jaar zijn. In de mate dat het niet zo is, moeten we natuurlijk zelf tot een werkbare tekst komen, en dan spreek ik nog altijd over het voorjaar. De hele politieke discussie over de modaliteiten en dergelijke meer zal dan plaats hebben. Het zal niet alleen van mij maar ook van u afhangen of we die in de zomer in grote mate beslecht kunnen hebben. Dan zullen we alle praktische modaliteiten van de invoering nog tegenkomen, alsook de Raad van State.
Ik ben niet van plan om met de voeten te slepen. Los van elke filosofische overtuiging die men daarrond kan hebben, is het een heel boeiend debat, dat niet zo lineair is als het in het regeerakkoord staat. Het zal ons met alle aspecten van de problematiek in contact brengen. In die zin zal het ook verrijkend zijn voor onze relatie, voorzitter. Maar het moet meer zijn dat dat. Vragen, zoals wie de prijs bepaalt, mijnheer De Gucht, en of ik ook e-boeken zal betrekken, zijn terechte vragen, maar die kan ik nu nog niet beantwoorden. Het zijn pertinente vragen. Zullen wij evalueren? Uiteraard zullen we evalueren. We hebben gezien dat de gevoelens in Nederland even gemengd zijn voor de invoering van de boekenprijs als erna. Betekent dat het daarom een slecht idee is? Neen. Eigenlijk zit je in een politiek en maatschappelijk debat van 55/45 en dat kantelt naargelang de problematiek zich scherper stelt of niet. We zullen evalueren, maar dat is normaal in elk beleid.
Er is nog gevraagd naar een aantal andere modaliteiten die al in de media zijn opgedoken, zoals alternatieve kortingsvorken voor bibliotheken, scholen of boekenclubs. Mijn antwoord is dat er eventueel gedacht kan worden aan een alternatieve kortingsvork voor deze doelgroepen zoals voorgesteld werd door de sector zelf. De bedoeling was om deze beleidsdomeinen op die manier een beetje extra zuurstof te geven. Anderzijds is het zo dat men een zeker evenwicht moet bewaken en de nieuwe regelgeving ook niet meteen mag ondergraven. Over de precieze voorwaarden moet dan nog verder worden nagedacht.
Dan kom ik tot het vraagstuk Amazon. Ik heb op dit moment nog geen overleg gehad met Boek.be over Amazon. Er is trouwens ook nog geen contact geweest tussen Amazon en Boek.be of tussen Amazon en de Groep Algemene Uitgevers (GAU) in Nederland. De reden is eenvoudig: Amazon contacteert rechtstreeks de betrokken uitgeverijen of uitgeefconcerns omdat die gesprekken louter en alleen van commerciële aard zijn. Dat is ook iets dat ik in mijn vorige leven heb geleerd: je zit in een federatieve omgeving, waarin je het algemene belang van de sector probeert te dienen, en ondertussen schaart iedere voor ’t zijn, zoals dat heet. Dat spanningsveld is niet altijd makkelijk. Dat betekent echter niet dat uw vraag minder belangrijk is. Die aspecten van commerciële aard zijn: levervoorwaarden, licentierechten voor e-books, verkoopsvoorwaarden, kortingspercentages en marketingafspraken. Dit soort zaken maken geen onderdeel uit van het takenpakket van een leden-, beroeps- of belangenvereniging of van een commerciële koepel uit het boekenvak, maar zijn het exclusieve terrein van elke betrokken uitgever en een potentiële nieuwe klant, in dit geval Amazon.
Daarmee heb ik niet gezegd dat ik die contacten niet ga hebben, maar dat geeft aan tot waar de arm der wet al dan niet kan reiken.
Er zijn inderdaad in de Verenigde Staten en elders al een aantal conflicten, bijvoorbeeld met de uitgeverij Hachette. Mijnheer Meremans, u vroeg me hoe ik de gezonde relaties tussen de uitgeverijen, de hogere overheid en de webwinkels zal verzekeren. Voor zover nu bekend is er tot op heden één akkoord tussen een Nederlandse uitgeverij, namelijk Xander, en Amazon om samen te gaan werken. Amazon onderhandelt met alle grote uitgeefconcerns, zowel over de verkoop van papieren boeken als van e-books, en het valt niet te voorspellen hoe de individuele uitgevers of uitgeversgroepen daarmee zullen omgaan. In elk geval zijn de berichten in de media op zijn minst voorbarig te noemen en heeft het VFL vertrouwelijke informatie dat bij bepaalde belangrijke uitgevers de gesprekken moeizaam tot zeer moeizaam verlopen. Het boekenvak heeft geleerd van de lessen van de muziekindustrie met iTunes, namelijk dat het niet verstandig of opportuun is om te afhankelijk te worden van één – weliswaar zeer krachtig en aantrekkelijk – distributiekanaal. Dan wordt immers het risico op een powershift niet langer denkbeeldig, waardoor de distributeur zo machtig wordt dat hij de regels voor verkoop, marketing, prijszetting en op termijn zelfs inhoudelijke uitgavepolitiek bepaalt, in plaats van de uitgever die over de oorspronkelijke uitgaverechten beschikt.
Ook de conflicten tussen Amazon en Hachette in de Verenigde Staten zorgen ervoor dat uitgevers enigszins achterdochtig zijn. Zo heeft bijvoorbeeld de uitgeverij Podium, met Vlaamse auteurs als Elvis Peeters en Kris Van Steenberge en Nederlandse auteurs als Kluun en Arnon Grunberg, inmiddels laten weten voorlopig de kat uit de boom te kijken en niet op een snelle samenwerking aan te sturen. Het is echter natuurlijk zo dat de bijkomende informatie van de heer Caron ons heeft geleerd dat, als men niet een-op-eenovereenkomsten sluit, de boeken dan toch via een ander kanaal, via andere platforms hier geraken.
We nemen dit dus mee in overweging. We zullen de contacten verder bekijken, ook met Amazon en Boek.be, al is het ook stilaan een Europees vraagstuk geworden hoe we dit kunnen oplossen.
De heer Meremans heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Dat van de boekenprijs laat ik over aan mijn collega. Mijnheer Caron, we hebben hier inderdaad nog vóór de verkiezingen over gedebatteerd. Minister, u hebt gelijk dat het elke uitgeverij natuurlijk vrij staat om daar als commerciële actor mee te gaan praten. U vraagt zich af tot hoe ver uw macht of gezag reikt. Het gevaar bestaat echter, zoals u zegt, dat zo’n grote speler zo dominant wordt dat hij ook gaat bepalen wat er op de markt komt. Ik kan uw antwoord enigszins begrijpen, maar dit mag niet te vrijblijvend zijn. Ik meen dat u toch wel dat gevaar proactief moet gaan bekijken.
Uw middelen zijn natuurlijk beperkt. Niet alles kan. Ik meen echter dat u ter zake zeker de vinger aan de pols moet houden via de overlegstructuren, en dat het toch aan die overlegstructuren is om te bekijken of er geen gevaar of een marktverstoring komt. We kunnen natuurlijk het debat gaan voeren over de vrije markt en dergelijke. Ik ben ook voor de vrije markt, maar ik vind dat als er marktverstorende elementen zijn, de overheid wel de opdracht heeft om in te grijpen. Dat is het verschil met – neem me niet kwalijk – een zuiver liberale opstelling. Dat is geen waardeoordeel. Dat is gewoon een constatering. Nogmaals, ik begrijp wel dat uw invloed beperkt is, maar toch vraag ik dat u ter zake de vinger aan de pols zou houden. Als er een marktverstorend element opduikt, dan is de overheid toch belangrijk om het gesprek aan te gaan en te zien wat er kan worden gedaan, vooraleer het te laat is. Nogmaals, ik denk dat je de evolutie niet kunt stoppen. Dat lijkt me vrij logisch. De heer Caron had het daarnet over het internet. Dat betekent echter niet dat men geen middelen kan vinden om daar volwassen mee om te gaan. Nogmaals, men moet proactief te werk gaan en rekening houden met dat marktverstorende element.
Mevrouw Idrissi heeft het woord.
Voorzitter, ik denk dat het de eerste keer is, maar ik moet me aansluiten bij het betoog van de heer Meremans. Dat is een primeur. (Applaus)
Ik vind immers dat het ook gaat over ethiek. Ik heb dat al eens gezegd. Vaak kunnen bedrijven zoals Amazon heel lage prijzen aanbieden omdat er dag en nacht wordt gewerkt voor een hongerloontje. Het is ook niet toevallig dat ze vanuit Duitsland opereren. Ik heb daar nu ook geen pasklaar antwoord op, maar misschien moeten we in de richting denken van een duurzamer beleid, of aan een soort label, zodat je weet dat als je een boek van Amazon koopt, je dit er ook allemaal bijneemt, dat hongerloontje, die heel slechte werkomstandigheden enzovoort. Ook vanuit ethisch standpunt moeten we daar dus bezorgd om zijn.
Mevrouw Coudyser heeft het woord.
Minister, ik ben blij dat dit debat hier zich niet heeft beperkt tot de gereglementeerde boekenprijs, maar dat we dat in een volledig kader hebben gezien en dat iedereen hier ervan overtuigd is dat de boekensector een economische sector is die toch wel voor heel wat uitdagingen staat. U hebt ze allemaal opgesomd. Ik zal ze niet opnieuw herhalen. Het is belangrijk dat we die markt gezond houden en dat we dat op diverse aspecten doen. Die gereglementeerde boekenprijs is daar maar één deel van.
Ik ben ook tevreden dat u zegt dat er daarvoor op de eerste plaats overleg en dialoog moet zijn met de hele sector, dus niet enkel met de uitgevers, maar met alle stakeholders. Dat zal ook een werk zijn voor deze commissie. Het is inderdaad beter doordacht te handelen en alle facetten daarvan in kaart te brengen. Er is ter zake al heel wat werk geleverd in het verleden. De aanzet van Boek.be kan inderdaad als basis dienen. Men moet ervoor zorgen dat hier iets van wordt gemaakt dat de sector daadwerkelijk vooruithelpt, dat geen belemmering wordt. Ik hoor ook dat dit goed moet worden bekeken wat zowel de juridische waarde als de economische en de praktische waarde betreft. Ik roep iedereen op: laten we daarmee aan het werk gaan en laten we daar vooral een doordacht en goed voorstel van maken, dat op het terrein werkbaar is. Nederland heeft dit inderdaad ingevoerd. Daar zijn een aantal vraagtekens bij geplaatst. Misschien kunnen we ook daaruit leren. Ik hoor dat men ook in Londen de mosterd gaat zoeken. Dat lijken me allemaal insteken te zijn die we hier toch ook goed moeten bekijken en beoordelen.
Mevrouw Bastiaens heeft het woord.
Minister, ik dank u voor het zeer uitvoerige antwoord. Zoals al is gezegd, is hiermee het debat nog lang niet afgesloten. U hebt volkomen gelijk dat met de gereglementeerde boekenprijs niet alles wordt opgelost. We moeten ook opletten dat het middel het doel niet wordt. Ik was erg blij om u te horen ingaan op de promotiecampagne, en met uw stelling dat het moet gaan om een meerjarige campagne die moet gaan over zowel ontlenen als lezen en kopen. Dat sluit ook aan bij wat de heer Caron zei. In dat verband verwees u naar de succesvolle meerjarige campagne Kazen van bij ons. Als ik me niet vergis, is die campagne gefinancierd door de sector zelf. Omdat u expliciet naar die campagne verwijst, vraag ik me af of u verwacht dat de campagne door de boekensector geheel of gedeeltelijk wordt betaald.
Mevrouw Idrissi heeft het woord.
Minister, ik dank u voor het zeer uitgebreide, zeer realistische antwoord. U wilt doordacht te werk gaan en in het buitenland gaan kijken hoe men het daar aanpakt. U kondigt een initiatief aan, en sluit niet uit dat het initiatief van Boek.be de basis wordt. Ik hoor ook scepsis in de woorden van de heer Caron, want hij vermoedt dat het er niet van komt. Ik denk niet dat hij een glazen bol heeft, maar hij heeft wel wat ervaring ter zake. Mijnheer Caron, spreekt u hier als commissievoorzitter of als voormalig kabinetschef die er ooit niet in slaagde om de idee te realiseren?
Minister, u wilt kijken hoe men het in andere Europese landen aanpakt. Misschien is het een goed idee om hier in de commissie daarover een debat of hoorzitting te organiseren, zodra er een oplijsting van de buitenlandse initiatieven is gebeurd. Dat kan losstaan van het wetgevende werk, en voor een tussenstap zorgen, zodat de geesten kunnen rijpen.
De heer Vandaele heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, ik herken mij in wat u zegt, en dat beangstigt mij wat. (Gelach)
Als men al een tijdje actief is, dan heeft men wel de neiging om te zeggen dat het allemaal al eens is geprobeerd, maar niet is gelukt. Dat pessimisme is niet altijd gerechtvaardigd, want de tijden en omstandigheden evolueren. Ook in het buitenland evolueert het. Dat is ook zo in de mediasector, en laten we het boek daar dan ook maar in onderbrengen. Het is in het verleden niet gelukt, maar dat mag ons er niet van weerhouden om er met goede moed tegenaan te gaan.
Het leek wel wat op cynisme, maar dat is het niet. Inzake de intenties was ik duidelijk. Laten we er echt tegenaan gaan. Meer zelfs: als u, minister, ons uitnodigt om daarover mee na te denken – mijn fractie en ikzelf zullen dat heel graag doen – dan wil ik zelfs graag een voorstel van decreet mee ondertekenen. Ik denk immers dat het mogelijk is om ter zake een brede consensus te realiseren. Wel vraag ik me af of de heer De Gucht zal willen ondertekenen.
De heer De Gucht heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, mijnheer Caron, u toont hier nogmaals aan dat men in deze commissie een heel open debatcultuur koestert. Ik sluit mij aan bij de opmerking dat het middel het doel niet mag worden. Het is een mooi zinnetje, en het komt van iemand uit de meerderheid, dus ik zeg daarmee niets verkeerd. (Gelach)
Het doel is zorgen voor een gevarieerd aanbod en zo veel mogelijk mensen leesplezier bezorgen. In de laatste of voorlaatste opmerking van de heer Caron – ik weet het niet precies, hij verwoordt geregeld lange epistels – zei hij iets wat juist is. De openheid van deze liberale minister, die streeft naar een maximale participatie van de commissie in de beleidsvoering, is een heel positieve zaak. Ik hoop dat de manier waarop wij hier met elkaar discussiëren en de wijze waarop hij de opendebatcultuur promoot, ook in andere commissies wordt gerealiseerd.
Minister Gatz heeft het woord.
Ik wil nog twee zaken inbrengen. Er is de vraag over de draagkracht van de sector voor een inbreng ten bate van generieke promotiecampagnes. Ik denk dat het altijd goed is dat bij campagnes de sector zelf altijd investeert. Gelet op de draagkracht van de sector zal de overheid wel haar duit in het zakje doen. Dat is iets wat ze nu ook al doet. Wat betreft Amazon zijn we er nog niet uit. Ingaande op de bedenkingen van de heer Meremans en mevrouw Idrissi, heb ik nog deze beschouwing. Amazon probeert een zo klantvriendelijk mogelijk model te realiseren. Op zich is dat, vanuit een consumentenoogpunt en een liberaal oogpunt, aan te bevelen. Maar Amazon gaat daarin zo ver dat het bedrijf dreigt de markt te vernietigen, en dat is natuurlijk helemaal niet liberaal. Dat gebeurt overigens ook in andere sectoren, al gebeurt het hier erg extreem, en erg zichtbaar. Ik ga dus akkoord met uw analyse wanneer u stelt dat de klant uiteindelijk aan het kortste eind trekt als de markt niet gezond is, al kan dat op korte termijn wel voor winst zorgen. Uiteindelijk ben ik van oordeel dat de federale en Europese mededingingsautoriteiten hun rol moeten vervullen. Op Belgisch niveau bestaat nog steeds een mededingingsautoriteit. Als de marktwerking zelf wordt ondermijnd, moeten die optreden.
Mevrouw Idrissi, ik ben geen voorstander van een label op boeken waarmee wordt gezegd dat het boek in sociaal ongunstige omstandigheden tot bij de klant is gekomen. Uw doel is het mijne: de sociale omstandigheden verbeteren. Het is evenwel de vraag hoe dat moet gebeuren, en waar, op Europees en op andere niveaus. Mijnheer Meremans, ik zal nagaan wat ik bijkomend kan ondernemen. Ik ontsla mezelf niet van mijn plichten, maar dit debat moet worden voortgezet, met de toekomstige hulp van uw ongetwijfeld pertinente en kritische vragen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.