Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Vraag om uitleg over de steun van de openbare omroep aan ManiFiesta 2014, het Feest van de Solidariteit
Verslag
De heer Vandaele heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, mijn vraag gaat over ManiFiesta. Aan uw voorganger stelde ik eind vorig jaar een parlementaire vraag over de steun van Cobra aan het Festival van de Gelijkheid, een festival georganiseerd door de socialistische familie. Daarop heeft de VRT de zaak onderzocht en zelf geoordeeld dat de steun van Cobra aan dat festival de onpartijdigheid van de VRT in het gedrang kon brengen. En daarom heeft de VRT toen haar steun teruggetrokken. Dit was niet onlogisch, aangezien de VRT eerder ook had geoordeeld dat het niet kon dat de Ketnetband op een N-VA-familiedag kwam optreden. De logica was er dus wel.
Deze zomer merkte ik echter dat zich een nieuw feit voordeed. Radio 2 stond als sponsor vermeld bij het evenement ‘ManiFiesta 2014, het Feest van de Solidariteit’, dat een paar weken geleden in Bredene plaatsvond. De organisatoren van ManiFiesta zijn het weekblad Solidair en Geneeskunde voor het Volk. Solidair is het maandblad van de Partij van de Arbeid (PVDA) en Geneeskunde voor het Volk is ook een initiatief van de Partij van de Arbeid. Peter Mertens, voorzitter van de PVDA, staat trouwens mee op de affiche.
Het verbaasde me dat het Radio 2-logo te zien was op de flyer van ManiFiesta. Gezien de discussies in het verleden zouden we verwachten dat de VRT daar terughoudender in geworden was. Vandaag staat het logo niet meer op de documenten van ManiFiesta, blijkbaar werd het eraf gehaald. Toch stel ik u nog mijn vragen.
Op welke manier verleent Radio 2 steun aan ManiFiesta? Welke afspraken zijn er gemaakt? Welke verbintenissen ging de VRT aan?
Wat is, gezien de precedenten, uw reactie? Schaadt de VRT hiermee opnieuw haar imago van onpartijdigheid? Nam u daarover contact op met de openbare omroep?
In eerdere discussies heb ik al gevraagd of het niet nuttig zou zijn dat iemand bij de VRT toekijkt op de sponsordossiers zodat de openbare omroep een consequente houding aanneemt in dit soort dossiers. Ik herhaal die vraag.
De heer Janssens heeft het woord.
Voorzitter, minister, ik herinner me de vorige discussie, die ook werd getrokken door de heer Vandaele, over het al vernoemde incident met Cobra en het Festival van de Gelijkheid. Ik weet dat de VRT toen heeft gezegd dat ze niet wist dat er een politieke achtergrond was.
In dezen gaat dat argument absoluut niet op. Het is een evenement met een ontegensprekelijke partijpolitieke bedoeling. Voor wie de website over ManiFiesta, het zogenaamde feest van de zogenaamde solidariteit bekijkt, wordt meteen duidelijk dat ManiFiesta 2014 veel meer is dan louter een gezellig muziekfestivalletje. De politieke en ideologische connotatie van heel wat lezingen, workshops, acties en evenementen staat buiten kijf. Ik noem er enkele: ‘socialisme 2.0 in Cuba’, ‘de 12 werken van Che’, ‘Cuba, revolutie met een groen hart’, ‘Che presente’. Het zijn allemaal evenementen, acties waarvan de link met de communisten, met de Belgische communistische PVDA heel duidelijk is.
Voor de duidelijkheid: het staat uiteraard elke partij of vereniging vrij om activiteiten te organiseren. Het wordt merkwaardig als dergelijke partijpolitieke of aan partijpolitiek gelieerde activiteiten met steun van de openbare omroep gebeuren. Op de oorspronkelijke affiche stond wel degelijk, weliswaar onderaan en subtiel: “met de steun van Radio 2”.
Radio 2, onderdeel van de openbare omroep, moet toch staan voor een zo objectief mogelijke benadering van de maatschappij en niet alleen in de programmering van de verschillende netten, ook in de marketing. In de beheersovereenkomst 2012-2016 lezen we dat de VRT: “in haar opdracht niet gedreven is door commerciële en politieke belangen”. Dan moet toch ook bij u heel dringend een lamp gaan branden, minister, vandaar mijn vragen.
Was u op de hoogte van de steun vanuit de openbare omroep aan dit als muziekfeest vermomde partijpolitieke evenement?
Hoe rijmt u de steun van de openbare omroep aan dit politieke initiatief met de beheersovereenkomst tussen de VRT en de Vlaamse Regering?
Op welke concrete manier heeft de openbare omroep ManiFiesta 2014 uiteindelijk ondersteund? Werden er, net zoals door de provincie West-Vlaanderen is gebeurd, financiële middelen aan gespendeerd?
Welke initiatieven neemt u om gelijkaardige incidenten te voorkomen?
De heer Tommelein heeft het woord.
Voorzitter, minister, ik ben blij dat u de VRT erop hebt gewezen dat we moeten inzetten op digitaliseren. Misschien kunt u dan ook aan een aantal mensen vragen om eens even te googelen, want zo zouden ze onmiddellijk vinden wie de organisatoren zijn en aan wie sponsoring wordt gegeven.
Zoals de heren Vandaele en Janssens hebben toegelicht, gaat het duidelijk over een evenement dat wordt georganiseerd door een beweging van socialistische strekking – welke strekking het is, doet er eigenlijk niet toe.
Als je de politieke banden van het evenement nakijkt, zie je dat de technisch directeur van ManiFiesta, die verantwoordelijk is voor de logistiek, ook ondervoorzitter is van Comac, de jongerenbeweging van de Partij van de Arbeid. De officiële organisatoren zijn Geneeskunde voor het Volk en Solidair, dat bekendstaat als dagblad van de Partij van de Arbeid. Dat blad wordt dus gemaakt door de leden en verantwoordelijken van de Partij van de Arbeid.
Er is dus een duidelijke band met een politieke vereniging, en ik begrijp echt niet dat de VRT niet onmiddellijk ziet dat dat niet kan. Het is trouwens ook niet de eerste keer, zoals collega Vandaele zei, dat de VRT in dergelijke zaken in opspraak komt. Vorig jaar in december is er nog een discussie geweest over de steun van Cobra.be aan het Festival van de Gelijkheid.
Als parlementslid en lid van deze commissie kan ik onmogelijk aanvaarden dat een openbare radiozender dergelijke steun geeft aan een duidelijk politiek gekleurd evenement. Dat baart mij zorgen. Wat mij nog meer zorgen baart, is dat de VRT blijkbaar niet leert uit de fouten die ze maakt en binnen afzienbare tijd weer dezelfde fouten maakt.
Ik heb in de commissie Media vijf jaar oppositie mogen voeren. Nu zit ik hier in een andere rol, maar ik heb in die vijf jaar niets anders gehoord dan dat de VRT zegt: “We hebben geen fout gemaakt, maar we gaan het toch veranderen.” Als ze een fout gemaakt hebben, zetten ze het recht, maar een jaar later maken ze weer dezelfde fout. Ik vind dat de VRT eens deftig in eigen boezem mag kijken.
Ik zie trouwens ook dat de provincie West-Vlaanderen daaraan meedoet. Ik zal eens aan mijn goede vriend de gouverneur vragen wat hij daarvan vindt. Maar dat is iets voor in de provincieraad van West-Vlaanderen.
Ik heb een dubbel gevoel bij dit onderwerp, minister. Het is onze taak om u op dit probleem te wijzen. Daarom zitten we hier wekelijks samen in deze commissie. Ik ga uiteraard akkoord met de opmerkingen die mijn collega’s maken. Ik vind het echt absurd dat wij in minder dan een jaar tijd twee keer de koppen bij elkaar moeten steken over iets dat praktisch op hetzelfde neerkomt.
Welke engagementen ging Radio 2 concreet aan in het partnership? Ging het om een financiële sponsoring, of werden er andere afspraken gemaakt?
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Voorzitter, ik heb geen bijkomende vragen, ik kan mij vanuit de CD&V-fractie alleen maar aansluiten bij de bekommernissen die de collega’s hebben geuit. Dit is een onderwerp dat blijkbaar al nog aan bod is gekomen, toen ik nog geen deel uitmaakte van deze commissie. Dat vind ik bijzonder erg. Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen, zegt men, maar hier is dat blijkbaar wel het geval.
Hoewel ik misschien niet alle details van dit verhaal ken, kan ik mij ook aansluiten bij de collega-vraagstellers. Om het even van welke strekking die partij zou zijn – links, rechts, averechts – het is geen correcte manier van werken. Dit gaat over de grens van wat neutraliteit zou moeten zijn.
Minister Gatz heeft het woord.
Mijnheer Vandaele, mijnheer Janssens, mijnheer Tommelein, mevrouw Brouwers, ik heb naar aanleiding van uw vragen de VRT om verduidelijking gevraagd. Zo beginnen de antwoorden klassiek. (Gelach)
Ik wil er u op wijzen dat ik altijd eerst met een feitenrelaas zal beginnen. Het is ook normaal dat de VRT mij dat gebiedt. Daarna zullen mijn mening en de acties die erop volgen ofwel expliciet uit het antwoord af te leiden zijn, of in het slechtste geval onrechtstreeks. Ik zal dus beginnen met het feitenrelaas. Daarna zal ik antwoorden op de vragen.
De context, zoals mij door de VRT werd meegedeeld, is de volgende. De VRT gaat in beginsel uit van een engagement te goeder trouw. Hoe staven zij dat? In het voorjaar nam de directeur van ManiFiesta contact op met Radio 2 over eventuele samenwerking met het radionet. Radio 2 kreeg in een e-mail achtergrondinformatie bij het evenement. Daarin werd verwezen naar steun en samenwerking van vakbonden, mutualiteiten, het Vlaams Fonds voor de Letteren en “tientallen organisaties van vrijwilligers die werken rond sociaal toerisme, asielzoekers, natuurbehoud, derde wereld, jongeren, migranten …” De website van ManiFiesta vermeldt ook de provincie West-Vlaanderen, “aan wie ze dank geeft”.
Op basis van deze informatie nam Radio 2 te goeder trouw contact op met de organisatie om te kijken waaruit de samenwerking kon bestaan. De samenwerkingsaanvraag werd eind mei goedgekeurd door Radio 2. De redenen om samen te werken, waren de volgende. Het evenement leek in eerste instantie aan te sluiten bij de culturele en maatschappelijke opdracht van de openbare omroep. De samenwerking sloot ook aan omdat het aspect ‘diversiteit’ uit het programma bleek, wat een echo heeft in de strategische doelstelling 2 van de beheersovereenkomst, namelijk: “De VRT zet diversiteit centraal in de organisatie en hanteert een integrale aanpak op vlak van aanbod en beeldvorming.”
Op 17 juni werd een samenwerkingsovereenkomst voor een inhoudelijk mediapartnership en een beperkte ruilovereenkomst afgesloten. Gelet op de verkregen informatie ging men de samenwerking te goeder trouw aan.
Het inhoudelijke mediapartnership is dan wel stopgezet. Binnen de VRT werd in de maand juli de samenwerking opnieuw bekeken. Uit dat nader onderzoek besloot de VRT dat het evenement ManiFiesta niet als politiek neutraal kon worden beschouwd, wat noodzakelijk is voor de VRT om met een organisatie samen te werken. U kent de betreffende bepaling in de beheersovereenkomst, punt 5 Beleidskader, paragraaf 3, punt 2: “In haar opdracht is de VRT niet gedreven door commerciële en politieke belangen.”
Zodra bleek dat de onpartijdigheid van de VRT in het gedrang was, was samenwerking niet meer mogelijk. De VRT besloot daarop het inhoudelijke mediapartnerschap in te trekken. De samenwerkingsovereenkomst werd op 18 juli formeel stopgezet. Radio 2 bracht de directeur van ManiFiesta daarvan op de hoogte. Die laatste stelde dat het Radio 2-logo intussen al gedrukt was op de affiches en flyers en dat die drukwerken intussen verspreid waren. Terugtrekking van die publicaties kon dan ook niet meer.
Omdat de samenwerkingsovereenkomst reeds in juli is stopgezet, is er dus nooit inhoudelijke promotie gevoerd voor ManiFiesta. Er is wel een kleine voetnoot: Radio 2 heeft wel een paar aankondigingen gedaan rond de optredens van Vlaamse artiesten op het festival, omdat, zo stelt de VRT, deze optredens betrekking hadden op artiesten die ook in de normale muziekprogrammatie van Radio 2 zitten. Ik wil geen mensen compromitteren, maar de namen die men mij genoemd heeft, zijn Zjef Vanuytsel en Daan. De programma’s die men noemt, zijn ‘Hitwinkel’, ‘Weekendwekker’ en ‘Start je Weekend’. Dergelijke aankondigingen voor optredens van Vlaamse artiesten op evenementen en festivals komen geregeld voor op Radio 2, omdat het net aandacht schenkt aan de optredens van Vlaamse artiesten in het algemeen.
Derde element in de communicatie van de VRT is dat ze een fout hebben gemaakt. (Rumoer)
Ondanks het feit dat er nooit inhoudelijk promotie gevoerd is, erkent de VRT dat er een fout is gemaakt door oorspronkelijk een samenwerkingsovereenkomst aan te gaan. Zodra de VRT echter vaststelde dat deze samenwerking niet onder de onpartijdigheid viel, heeft men ze stopgezet. Het terugtrekken van de affiches was niet haalbaar, maar digitaal zijn wel de nodige aanpassingen gebeurd. De VRT betreurt dit. Dit zijn standaardzinnen die u blijkbaar beter kent dan ikzelf.
Ik stop nu met het relaas dat de VRT mij gegeven heeft en ik ga nu in op enkele vragen. Op welke manier heeft Radio 2 steun verleend aan ManiFiesta? Oorspronkelijk was overeengekomen dat Radio 2 West-Vlaanderen redactionele aandacht zou hebben voor het evenement. Aangezien de VRT in juli zelf haar samenwerkingsovereenkomst met ManiFiesta stopzette, heeft Radio 2 geen inhoudelijke steun verleend aan het evenement.
Hoe rijm ik de steun van de openbare omroep aan dit politieke initiatief met de beheersovereenkomst die de VRT bindt? Het is uitgesloten dat een VRT-net een samenwerking zou aangaan met een politieke partij, een organisatie direct verbonden met een politieke partij of een partijpolitiek evenement. Dat is duidelijk en niet voor interpretatie vatbaar. De VRT heeft geen steun gegeven aan dit initiatief. Ik heb u net uitgelegd – chronologisch – waarom. De omroep erkent wel dat dit oorspronkelijk wel de bedoeling was, maar wijst op haar oorspronkelijke goede trouw. Zodra het voor de VRT duidelijk was dat ManiFiesta in een bepaalde mate gecompromitteerd was, heeft de VRT de samenwerking stopgezet.
Was ik op de hoogte van de steun? Wat is mijn reactie? Ik was niet op de hoogte van dit evenement, noch van de vermeende betrokkenheid van Radio 2. Ik heb naar aanleiding van uw vragen contact gehad met de VRT. De VRT betreurt dat haar imago van onpartijdigheid beschadigd kan zijn door dit voorval. De VRT wijst er echter op dat zij alle inspanningen heeft gedaan – en ik kom daar straks op terug – zodat alle gevolgen van de samenwerkingsovereenkomst ook zouden worden weggewerkt. Dat was voor de gedrukte boodschappen niet meer mogelijk.
Dit neemt echter niet weg dat ik vind dat een instelling als de VRT een veel grondiger backgroundcheck zou moeten doen van eventuele partners waarmee op een of andere manier wordt samengewerkt. Ik heb de VRT ook laten weten dat ik me vragen stel bij de argumentatie rond de aankondigingen op Radio 2 van de optredens van Vlaamse artiesten op dat festival. Er mag dan zeker aandacht besteed worden aan de Vlaamse artiesten, wat op zich belangrijk is, in dit geval komen we natuurlijk in een grijze zone terecht. Dat moet worden vermeden, want de onpartijdigheid van de VRT moet te allen tijde worden gevrijwaard.
De VRT heeft geen financiële middelen gespendeerd aan ManiFiesta 2014. Werd er de tijdens voorbije legislatuur ook geld aan dit soort politieke manifestaties gespendeerd? Neen.
Er worden per jaar honderden samenwerkingsovereenkomsten afgesloten door de VRT-netten, met tal van organisaties en voor tal van programma’s. De nethoofden zijn verantwoordelijk voor de afgesloten overeenkomsten. Bij Radio 2 wordt het nethoofd daarin ondersteund door twee regioverantwoordelijken. Ruilovereenkomsten worden bovendien ook aan de commerciële dienst voorgelegd die de finale overeenkomsten opmaakt.
Welke initiatieven zal ik nemen om desgevallend gelijkaardige incidenten te voorkomen? Ik begrijp dat de commissie een zeker déjà-vu heeft. De VRT heeft mij verzekerd dat zij – om voorvallen zoals met ManiFiesta te vermijden – zal nagaan hoe zij haar intern goedkeurings- en controlesysteem op dit punt kan verbeteren. Simpele suggesties zoals de heer Tommelein aangaf, zijn daar al een heel eenvoudig middel toe, maar daartoe mag het niet beperkt blijven. Ik verwacht hierover feedback van de VRT.
De heer Vandaele heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord dat niet alleen het verhaal van de VRT brengt, maar ook een beetje uw persoonlijke appreciatie daarvan. Dat is mooi.
Het argument van ‘we hebben te goeder trouw’ gehandeld en ‘we waren eigenlijk onvoldoende geïnformeerd’ vind ik toch een beetje zwak. U zegt zelf dat de nethoofden dit onderzoeken, bijgestaan door twee regioverantwoordelijken en dat het daarna naar de financiële dienst gaat. Ik denk dan: “Doe wat de heer Tommelein zegt en kijk daar toch eens naar”. Wat blijkbaar niet gebeurt. Als wij, simpele geesten, in twee seconden kunnen vinden wie erachter zit, dan moeten zij dat toch ook kunnen. Het is een vorm van slordigheid en dat zou niet mogen voor een openbare omroep, zeker niet in tijden van financiële krapte zoals we vandaag meemaken. Minister, we proberen om die openbare omroep te verdedigen, maar de VRT mag zich dit soort van slordigheden niet veroorloven.
Ik kan me bij dergelijke verhalen nooit van de indruk ontdoen dat er binnen de organisatie ergens iemand is die zo’n initiatief binnensluist om het te steunen als een soort van vriendendienst. Die vrienden krijgen misschien dan wel een zekere dienstverlening, maar daar doe je alleszins de openbare omroep geen plezier mee.
Ik ben helemaal vertederd als u in het antwoord dat de VRT geeft, vermeldt dat de openbare omroep aandacht besteedt aan de Vlaamse artiesten, zelfs als ze op ManiFiesta optreden. Dan zijn we natuurlijk helemaal vertederd.
Voor één keer zegt de VRT nu wel dat er een fout is gemaakt en dat is ook een stap vooruit. Meestal zeggen ze: “We hebben geen fout gemaakt, maar we gaan het anders doen”. Nu zeggen ze: “We hebben wel een fout gemaakt”. Ik hoop dat ze daar niet uit afleiden dat ze zo verder moeten doen.
De heer Janssens heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw duidelijk antwoord. Ik vind het verhaal van de VRT minder duidelijk en toch ook wel merkwaardig. Ik heb de idee dat ze toch wel volharden in de boosheid. Dit was inderdaad niet het eerste voorval, er zijn er in de vorige legislatuur een aantal geweest.
Men zou van een openbare omroep, die ondanks de besparingen toch nog fatsoenlijk wordt gefinancierd, dan toch mogen verwachten dat men fatsoenlijk checkt met wie men in zee gaat als men op een of andere manier steun wil verlenen aan een bepaalde manifestatie. Het zal dan wel mijn slecht karakter zijn, maar ik heb toch het vermoeden dat als de aanvraag uit Vlaams-nationale of uit rechtse kringen zou komen, men veel meer gecheckt en gedubbelcheckt zou hebben dan hier het geval is geweest.
De VRT gooit met dergelijke initiatieven inderdaad haar reputatie te grabbel. Ze maakt een fout. Ze heeft nadien begrepen dat ze zich op politiek glad ijs zou begeven en heeft de steun alsnog ingetrokken.
Maar misschien, mijnheer Tommelein, had de VRT, toen ze de aanvraag kreeg van de organisatoren, eens moeten googelen wie erachter zat en wie heel het feestje op touw zette. Het verband met de Partij van de Arbeid zou snel zijn gelegd. Minister, door u duidelijk uit te spreken over dit voorval creëert u een precedent. De VRT beschouwt dat ook als een wake-upcall en beseft meteen dat deze nieuwe minister van Media het niet zal tolereren als zij zich niet houdt aan de neutraliteit.
Minister, ik had gedacht dat ik mij wat ging inhouden omdat ik in de meerderheid zit, maar ik kan voluit gaan. Men denkt bij de VRT altijd dat er een anti-VRT-hetze is, maar hiermee zoekt men het toch echt zelf. Dit is niet meer te goeder trouw, het is te kwader trouw. Het is van een ongelofelijke naïviteit.
Ik stel deze zaken vast voor de grootste omroep van dit land. Het wordt misschien eens tijd dat ze beseffen dat ze dat zijn, want Radio 2 is de grootste radiozender van het land, met het hoogste marktaandeel van de VRT. Ik heb nog in de privésector gewerkt. Ik verwacht dat zo’n organisatie minstens een sluitend managementsproces heeft. Dit getuigt van een ongelofelijk amateuristische aanpak. Ik begrijp niet dat er geen sluitende managementsprocessen zijn in zo’n organisatie, met zo’n vertegenwoordiging en zo’n personeelsbestand. Als je dat doet bij andere overheidsdiensten of in de privésector, riskeer je er toch belabberd uit te komen. Zoiets kan heel wat schade toebrengen aan een bedrijf. En dit bedrijf wordt nota bene gefinancierd door de belastingbetaler.
Ik heb nog altijd vragen bij de inhoud van dergelijke zaken. Op basis van welke criteria wordt er redactionele steun gegeven? Als men niet eens ziet dat het hier gaat om een politieke manifestatie waar een politieke partij achter zit, stel ik me grote vragen bij de criteria die de VRT hanteert om dergelijke ruilovereenkomsten te sluiten. Zoiets binnenhalen is bingo voor de organisaties. Aandacht krijgen op Radio 2, een zender met meer dan 30 procent marktaandeel, is meteen bingo. Er mag selectiever mee worden omgegaan aan welke organisaties, politieke of andere, men dergelijke steun geeft. Het heeft een grote impact.
Het is absoluut niet voor herhaling vatbaar. Dat zal ik ook overmaken aan de leden van de raad van bestuur van de VRT die daarin zetelen namens mijn fractie.
Ik herhaal dat de VRT mij zelf heeft beloofd om haar intern goedkeurings- en controlesysteem te verbeteren. Dat zijn de managementsystemen waarnaar u verwijst. Wij verwachten binnenkort een input van de VRT, waardoor dergelijke incidenten binnenkort in principe tot het verleden moeten behoren.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.