Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Verbeurgt heeft het woord.
Minister-president, mijn vraag gaat ook over Rusland maar heeft toch een iets andere insteek. Ze had hier, maar evengoed in de commissie Algemene Zaken gesteld kunnen worden, omdat ze gaat over een onderwerp dat vooral van Vlaams belang is, maar het gevolg is van de strijd in Oekraïne.
Want uit studies van Amerikaanse denktanks die desinformatie onderzoeken, blijkt dat het Kremlin – en dat is natuurlijk niets nieuws – actief bezig is met het opzetten van desinformatiecampagnes om de, in dit geval, Amerikaanse steun voor de oorlog in Oekraïne te verzwakken. Men target hiervoor specifiek rechtse mediafiguren en politici, die complottheorieën over Poetin, Rusland en de oorlog in Oekraïne verder verspreiden.
Ook in de Europese Unie en in België zijn er de voorbije jaren verschillende malen bezorgdheden geuit over de inmenging van onder andere de Russische staatsveiligheid in verkiezingen en mediaboodschappen. De oorlog die we kennen in Oekraïne wordt niet enkel aan de frontlinie gevochten, maar ook op het internet en sociale media. Zo zei Lutz Güllner, de EU-ambtenaar die aan het hoofd staat van de afdeling van de diplomatieke dienst van de Europese Unie die desinformatie en ongewenste inmenging van buitenaf bestrijdt, vorig jaar nog in een interview: “De desinformatie die uit Rusland komt, is systematisch, gecoördineerd en gepland.” Enkele dagen geleden las ik nog een Nederlands rapport waarin werd gesteld dat de cybercampagne vanuit Rusland de meest grootschalige is die men al heeft gezien. Zowel voor de inmenging als voor de mogelijke gevolgen moeten we dus grote waakzaamheid aan de dag leggen.
Dat is ook een van de redenen waarom bijvoorbeeld de minister van Media aan de Vlaamse Regulator voor Media (VRM) gevraagd heeft om bijvoorbeeld Russia Today uit de ether te halen. Dat is een zender die gekend is voor het verspreiden van propaganda en desinformatie.
De bezorgdheid dat mogelijk ook in Vlaanderen bepaalde politieke of mediafiguren getarget zouden kunnen worden door de staatsveiligheid, door Russische organisaties, met desinformatie of propaganda, om op die manier standpuntenbepaling te beïnvloeden, is een zorg die we moeten hebben, zeker wanneer we weten dat er ook in Vlaanderen politici en figuren zijn die banden onderhouden of onderhielden met het Kremlin.
Minister-president, daarom heb ik de volgende vragen voor u.
Hebt u weet van soortgelijke bezorgdheden voor Vlaanderen?
Wordt er onderzocht of bepaalde politici in Vlaanderen linken hebben met het Russisch regime?
Hoe bereiden wij ons als Vlaanderen voor, in het kader van onder andere informatieveiligheid, op infiltraties van Russisch gestuurde desinformatie en propaganda?
Worden er in het licht van de lokale verkiezingen van 2024 bijzondere maatregelen genomen? We hebben immers ook bij verkiezingen gezien dat dat een opstoot teweegbrengt van Russische pogingen tot desinformatie en propaganda.
Bent u hiervoor in overleg met de betrokken federale diensten?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Verbeurgt, ik ga uw vragen gebundeld beantwoorden.
Ik spreek namens de Vlaamse Regering wanneer ik zeg dat wij de bezorgdheid over de desinformatie die vanuit Rusland verspreid wordt, delen met de Europese Unie. Er wordt inderdaad een grote waakzaamheid aan de dag gelegd. Een gevolg daarvan zijn de sancties die de EU genomen heeft tegen de Russische Federatie.
Meteen na de Russische inval heeft de EU maatregelen getroffen om de stroom van desinformatie vanuit Rusland naar de EU tegen te gaan. Zo besloot de Europese Raad op 2 maart 2022 om de uitzendactiviteiten van de onder directe of indirecte controle van de Russische autoriteiten staande zenders, Russia Today en Sputnik, in Europa of gericht op Europa, op te schorten. Ook andere Russische mediakanalen werden kort daarna geviseerd. Door deze maatregelen wil men de systematische, internationale campagne van desinformatie en informatiemanipulatie van de Russische Federatie, die bedoeld is om haar buurlanden, de EU en haar lidstaten en dus ook Vlaanderen te destabiliseren, tegengaan.
In Vlaanderen heeft de Vlaamse Regulator voor de Media de dienstenverdelers op de hoogte gebracht van het Europese verbod om bepaalde Russische televisieomroepen uit te zenden. Dat uitzendverbod wordt opgelegd door de Europese Unie via een aanpassing van Verordening nr. 833/2014 betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren. Dit betekent dat desinformatie langs die weg niet meer verspreid kon worden door Vlaamse dienstenverdelers.
Wat de organisatie van de lokale verkiezingen van 2024 betreft, daarvoor verwijs ik naar de minister van Binnenlands Bestuur, collega Somers. Voor verdere acties in het kader van desinformatie en propaganda verwijs ik u naar collega Dalle door.
De heer Verbeurgt heeft het woord.
Minister-president, ik begrijp natuurlijk dat dit niet zuiver uw bevoegdheid is, maar ik had natuurlijk gehoopt op iets meer duidelijkheid van uw kant. Ik zal uw collega-ministers natuurlijk ook begraven … Ik bedoel uiteraard bevragen. (Gelach)
Begraven, dat is voor in 2024. Daarmee bedoel ik op politiek vlak, voor alle duidelijkheid, collega’s. Zeker aangezien er een Mechelenaar in de ministerraad zit, zal ik mijn best doen, maar dit geheel terzijde.
Alle gekheid op een stokje, denk ik dat we ons absoluut terdege bewust moeten zijn van de uitdaging hieromtrent. De Russische Federatie heeft in haar rijke verleden een zeer rijke en brede traditie inzake desinformatie. Een kleine anekdote: ten tijde van de Sovjet-Unie werd er onder de bevolking in Rusland een bericht verspreid dat er hongersnood was in Vlaanderen, en dat mensen moesten aanschuiven om aardappelen te kopen. Daar stonden dan foto’s bij van frietkramen. Men heeft daar dus een lange traditie van desinformatie. We zien natuurlijk dat het allemaal ‘fun and games’ is, zoals men in het Engels zegt, tot het tot een destabilisatie leidt van democratieën en van de steun aan Oekraïne.
Minister-president, u hebt niet geantwoord op de vraag of er wel onderzocht wordt of er bepaalde linken zijn tussen bepaalde politici en het Kremlin. Is dat iets dat onderzocht kan worden, eventueel in overleg met de federale diensten, om er toch over te waken dat er geen rechtstreekse beïnvloeding is op de Vlaamse besluitvorming vanuit het Kremlin? Daar had ik dus toch nog graag van u wat duidelijkheid over gekregen.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor uw antwoord.
Ik denk inderdaad dat Vlaanderen binnen zijn bevoegdheid gedaan heeft wat u ook hebt aangehaald, namelijk dat de Vlaamse Regulator voor de Media de dienstverleners op de hoogte heeft gebracht van het Europees verbod, en dat in uitvoering van de beslissing van 2014, waarbij de Europese Dienst voor extern optreden eigenlijk al optreedt tegen de desinformatie met een eigen strategische commissie en taskforce die destijds werden opgericht met als doel de Russische desinformatiecampagnes aan te pakken. Zo heeft de Europese Unie in 2022 de omroepactiviteiten en vergunningen opgeschort van verschillende mediakanalen die door het Kremlin worden gesteund en desinformatie hebben verspreid.
Het is niet aan mij om te antwoorden op de vraag in verband met bepaalde politici die linken hebben met het Kremlin, maar op basis van het stemgedrag met betrekking tot verschillende resoluties over Oekraïne en Rusland, is het mij toch duidelijk dat een partij – die hier op dit ogenblik niet in deze commissie zit – al meermaals een bepaalde dissonante stem heeft laten horen. Ik ga daar geen uitspraken mee doe, maar trek hier toch mijn eigen persoonlijke bedenkingen uit.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik moet natuurlijk binnen mijn bevoegdheden blijven, alhoewel ik liever meer bevoegdheden zou hebben, maar wat u daar vraagt over linken tussen het Kremlin en eventuele politici of mediafiguren komt aan de Staatsveiligheid toe. Wij hebben daar voorlopig nog geen bevoegdheid in, maar zodra we die bevoegdheid kunnen oppakken, zal ik het niet nalaten dat ook te doen, mijnheer Verbeurgt. Ik hoop dat ik dan uw steun heb.
De heer Verbeurgt heeft het woord.
Men hoeft niet per se de bevoegdheid te hebben. Uw collega, minister Somers, heeft ook regelmatig overleg met de Staatsveiligheid omtrent radicalisering. U kunt daar natuurlijk ook mee overleggen.
Ik wil toch even aansluiten bij wat collega Vanlouwe stelt, en ik denk dat dat de essentie van de zaak is. Het staat elke politicus in dit land vrij om zijn of haar standpunt te bepalen, ook ten aanzien van een internationaal conflict, maar wanneer dit het gevolg is van rechtstreekse beïnvloeding vanuit Rusland, of eender welke buitenlandse mogendheid dan ook, dan moeten we ons toch zeer verontrusten. Ik denk dan ook dat we er te allen tijde over moeten waken dat in dit huis de Vlaamse en Belgische belangen worden gediend, en niet die van een of ander internationaal crimineel regime. We moeten daar toch te allen tijde over waken.
De vraag om uitleg is afgehandeld.