Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Meremans heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, minister-president, Hoegaarden en Boutersem hebben zich ook aangesloten bij het bibliotheeksysteem Wise. Daarmee zijn alle 305 openbare bibliotheken in Vlaanderen verbonden via ditzelfde systeem. Op die manier is dit systeem meteen een van de grootste ter wereld.
Wise is ons ondertussen niet meer onbekend. De software zorgt ervoor dat uitlenen, catalogeren, bestellen op eenzelfde manier kan gebeuren. Daarnaast zorgt het systeem ervoor dat leners materialen online kunnen laten overkomen uit elke andere bib in Vlaanderen. Daarbij heb je in sommige regio’s maar één lidmaatschap nodig om toegang te krijgen tot meerdere bibliotheken. Zo is in mijn eigen stad Dendermonde de bibliotheek aangesloten bij Dijk92, waardoor leden van de bib via het interbibliothecair leensysteem materialen kunnen ontlenen uit maar liefst negen gemeenten.
Een eengemaakt systeem heeft dus vele voordelen die we alleen maar kunnen toejuichen. Daarnaast biedt het ook veel potentieel voor verdere ontwikkelingen.
Minister-president, Cultuurconnect geeft aan met dit systeem verdere verbeteringen, vernieuwingen en veranderingen teweeg te kunnen brengen. Over welke verbeteringen, vernieuwingen en veranderingen gaat dit?
In oktober 2022 lanceerden 26 bibliotheken ‘Cinébib’. Dat is een proefproject dat op dit moment lopende is. Is hier reeds een tussentijdse evaluatie van gemaakt? Is het de bedoeling om dit online leensysteem op termijn ook mee te nemen in Wise en zo te verspreiden over alle openbare bibliotheken?
Binnen bepaalde regioverbanden is er al een interbibliothecair leensysteem, zoals ik al zei. Zal men dit ook verder uitbreiden op een hoger niveau nu alle bibliotheken op hetzelfde systeem draaien?
Sinds de overdracht van de provinciale bibliotheekbevoegdheden is Vlaanderen bevoegd voor bovenlokaal bibliotheekbeleid. Tegelijkertijd zien we dat er intergemeentelijke samenwerkingen van onderuit groeien. Worden er initiatieven voorbereid om beide beleidsniveaus nauwer te laten samenwerken, bijvoorbeeld door de ondersteuning van een intergemeentelijk samenwerkingsverband (IGS) en vanuit bovenlokaal cultuurbeleid?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Tijdens het implementatietraject van het eengemaakt bibliotheeksysteem (EBS) zijn al heel wat vernieuwingsprojecten uitgerold. De voorbije vier jaar werden er heel wat handige nieuwigheden en verbeteringen doorgevoerd in Wise, zoals integratie met de eID; ontdubbelfunctionaliteit voor leners; functionaliteit voor vergevorderde samenwerking voor bijvoorbeeld gedeeld lidmaatschap en transport; vernieuwd interbibliothecair leenverkeer (IBL); automatische bestelkoppeling vanuit het winkelmandje van de leverancier; Wise Analytics voor dashboards met statistieken en grafieken; een editor voor mails en brieven; een automatische welkomstmail, met call to action om meteen een Mijn Bibliotheek-profiel aan te maken; beheer van openingsuren via de Wise-client enzovoort.
Cultuurconnect werkt op een coöperatieve manier verder aan het bibliotheeksysteem, via een productgroep met zo’n vijfentwintig expert-bibliotheekmedewerkers die samen beslissen over permanente verbeteringen. Cultuurconnect werkt deze verbeteringen uit en neemt ze op met de leverancier van het bibliotheeksysteem. De productgroep ressorteert, samen met andere gelijkaardige productgroepen, zoals die van de bibliotheekwebsites, de Open Vlaamse Centrale Catalogus (Open Vlacc), e-boeken enzovoort, onder een stuurgroep digitale bibliotheek die de strategische richting van de diensten van Cultuurconnect uitzet en bewaakt. Deze stuurgroep bestaat uit zo’n twintig bibliothecarissen en komt ongeveer tweemaandelijks samen. Meer info over dit coöperatief model is trouwens te vinden op de website van Cultuurconnect: https://www.cultuurconnect.be/cooperatie-bibliotheken.
Cultuurconnect wil niet enkel blijvend inzetten op verbeteringen van de bestaande diensten, maar ook op vernieuwingen – dingen anders doen – en veranderingen – andere dingen doen. De stuurgroep digitale bibliotheek is momenteel bezig om een innovatieagenda op te stellen voor de digitale bibliotheek. Op basis van een visienota worden nu doelstellingen geprioriteerd, en bouwstenen en formules uitgewerkt die een kader kunnen vormen voor concrete projecten. De bibliotheken werken komende maanden samen met Cultuurconnect om een inhoudelijk kader te bepalen voor de vernieuwingen en veranderingen. De eerste resultaten hiervan worden met alle bibliotheken besproken op de Connect & co-dienstendag van Cultuurconnect op 25 april en krijgen een verdere uitwerking tegen de zomer.
Dan wat ‘Cinébib’ betreft en het online leensysteem: er is nog geen tussentijdse evaluatie. Die wordt pas uitgevoerd na een gebruikersbevraging eind april en na de analyse van de gebruikscijfers van de eerste minimaal zes maanden.
Zoals bij andere digitale collecties – dan hebben we het over e-boeken, Fundels of artikels uit het Krantenarchief – vraagt het uitlenen van filmstreaming specifieke functionaliteiten die een eigen toepassing vragen. In het geval van het pilootproject ‘Cinébib’ gaat het concreet over de platformen van de drie contentleveranciers Universciné – platform Sooner –, Fonk vzw – platform Dalton – en Accattone films – platform Avila – die meewerken aan het project.
Het bibliotheeksysteem is er in hoofdzaak op gericht fysieke materialen uit te lenen. Het bibliotheeksysteem – en bij uitbreiding de hele Basisinfrastructuur Digitale bibliotheek met ook Open Vlacc en de Bibliotheekwebsites – ondersteunt wel de promotie, de toegang en de rapportering van het gebruik. De promotie gebeurt dan via widgets op bibliotheekwebsites en in sommige gevallen integratie in de catalogus. De toegang gaat via Mijn Bibliotheek-login, indien gewenst enkel voor specifieke abonnementen. De rapportering is binnenkort ook in de BI-toepassing Wise Analytics. Het bibliotheeksysteem is dus wel voorwaardelijk voor het ontwikkelen van digitale collecties zoals ‘Cinébib’.
Dan het interbibliothecair leensysteem en of dat verder uitgebreid zal worden. Het eengemaakt Bibliotheeksysteem faciliteert verschillende niveaus van samenwerking, waaruit regioverbanden kunnen kiezen. Komende jaren geven veel regioverbanden aan om te willen inzetten op een sterke groei van het niveau van samenwerking. Een aantal regioverbanden wil verder evolueren naar een samenwerkingsgroep 3a, dat wil zeggen 1 regiolidmaatschap. Dat is bijvoorbeeld zo voor alle Brusselse bibliotheken. Of zelfs 3b, dat wil zeggen 1 regiobibliotheek met transport tussen de verschillende bibliotheken.
Het is dat laatste en meest intensieve niveau van samenwerking dat ervoor zorgt dat materialen snel kunnen worden aangevraagd en overgebracht uit een andere bibliotheek van het regioverband en ook kunnen worden teruggebracht in eender welke bibliotheek van het regioverband. Het bibliotheeksysteem herkent waar de boeken heen moeten en zorgt voor de afhandeling van transport. Dat transport wordt mogelijk gemaakt door een aantal ritten per week langs alle bibliotheken van het regioverband.
De bibliotheken van regio Route42 en regio Dijk92 hebben afgelopen jaren als piloten gewerkt om dit samenwerkingsmodel helemaal op punt te zetten. In 2023 en 2024 willen bijvoorbeeld ook de bibliotheken van Druivenstreek, Rivierenland en Waasland aan de slag gaan als regiobibliotheek met transport. Het resultaat is dat je als lener makkelijk en snel toegang krijgt tot de volledige collectie van alle bibs in je regio.
Het eengemaakt bibliotheeksysteem maakt al sinds april vorig jaar mogelijk dat Vlaamse bibliotheken op Vlaams niveau materialen kunnen uitwisselen met elkaar; het verzenden gebeurt hier vaak via bpost. Het gaat hier om het klassieke Interbibliothecair Leenverkeer dat uitgebreid besproken is in het antwoord op schriftelijke vraag nr. 64 van 10 november 2022 van collega Warnez. Door het vervolledigen van het bibliotheeksysteem met Brakel en Gent in februari, en Boutersem en Hoegaarden op 1 maart, bieden nu alle bibliotheken deze dienstverlening in het bibliotheeksysteem aan. Een grote vernieuwing is dat leners een dergelijke IBL-aanvraag nu ook gewoon zelf online via de bibliotheekwebsite kunnen plaatsen.
Dan de vraag naar samenwerking tussen beide beleidsniveaus, dus provincie en Vlaanderen. Bij de afslanking van de provincies op het vlak van de persoonsgebonden bevoegdheden wilde het beleid expliciet niet dat het wegvallen van dit provinciale intermediaire niveau voor cultuur ten koste zou gaan van de diversiteit in de cultuursector en zou leiden tot verschraling van het landschap. Daarom werden de inhoudelijke ondersteuning, de stimulansen voor kwaliteit en innovatie en de domeinoverschrijdende bovenlokale samenwerkingen geclusterd in het Bovenlokaal Cultuurdecreet van 15 juni 2018.
Dit Bovenlokaal Cultuurdecreet heeft tot doel om een kwalitatieve, duurzame, diverse en geïntegreerde bovenlokale cultuurwerking uit te bouwen, te stimuleren en te optimaliseren. Het decreet focust daarbij vooral op het stimuleren van transversale samenwerking en subsidieert negentien intergemeentelijke samenwerkingen met een bovenlokale cultuurwerking. Hoewel deze negentien IGS’en een brede bovenlokale cultuurwerking uitbouwen, is het toch geen toeval dat zeventien van hen ook een deelwerking rond bibliotheekwerking hebben. De structurele ondersteuning via het Bovenlokaal Cultuurdecreet komt dus ook de samenwerking tussen openbare bibliotheken ten goede.
Ik vertelde al dat Cultuurconnect de samenwerking tussen openbare bibliotheken technisch mogelijk maakt via vier samenwerkingsmodellen in het eengemaakt bibliotheeksysteem. Dat resulteert in een verder doorgedreven samenwerking tussen openbare bibliotheken met een betere en uitgebreidere dienstverlening voor de burger tot gevolg.
In 2021 gaf ik het steunpunt OP/TIL bovendien een bijkomende opdracht om lokale actoren te ondersteunen in hun bovenlokale ambities. OP/TIL werkt hierrond momenteel een aanbod uit.
Een aantal bibliotheeksamenwerkingen zijn ondertussen op zoek naar nog intensere vormen van samenwerking en evolueren naar regiobibliotheken. Daarom heeft mijn administratie in 2022 een onderzoek opgestart naar de wenselijkheid en haalbaarheid van regiobibliotheken. De resultaten van dit onderzoek worden in het najaar verwacht.
Ten slotte wil ik toch ook nog verwijzen naar het Actieplan Leesoffensief waarmee de Vlaamse Regering de ontlezing in Vlaanderen wil aanpakken en volop wil inzetten op leesbevordering. Het mag niet verbazen dat openbare bibliotheken een sleutelrol spelen in dit actieplan. Daarom heb ik aan mijn administratie gevraagd om te onderzoeken hoe we de openbare bibliotheken kunnen ondersteunen om de doelstellingen en acties van het Actieplan Leesoffensief te realiseren.
De heer Meremans heeft het woord.
Dat is een hele bibliotheek die u ons daarnet hebt meegedeeld, en dat klinkt allemaal zeer goed. Het is misschien een beetje raar, maar ik verwijs nog even naar wat er vroeger in de gemeentelijke begroting stond. Daar stond toen meestal voor de ondersteuning van de bibliotheken een rubriekje ‘Volksverheffing’.
Als ik het hier in onze bibliotheken zie, die eerstelijnscentra wat betreft cultuur en informatie, dan zie je de laatste jaren toch een enorme evolutie. We zijn daar dan ook heel blij over, want onze bibliotheken komen hier niet zo heel vaak aan bod. Ik weet nog discussies die in de vorige legislatuur zijn ontstaan naar aanleiding van het wegvallen van cultuurplannen en dergelijke. Maar we zien toch wel degelijk dat Vlaanderen voluit de kaart van de bibliotheken trekt, samen met de gemeenten. We dragen dus wel degelijk ons steentje bij. En inderdaad, de voordelen zijn evident. Ik ben blij dat het hier nog eens naar voren is gebracht.
Wat betreft Cinébib, denk ik dat we daar moeten afwachten wat de evaluatie zal zijn. Maar digitalisering kan daar zeker en vast verder worden ingezet. En heel belangrijk daarbij – en daar geloof ik heel sterk in – is dat de gemeenten via de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden de handen in elkaar slaan, om bibliotheeksystemen te combineren met schouwburgen met hun eigen cultuurcentra en dergelijke, wat toch een belangrijke schakel is in Vlaanderen. En ik ben heel erg blij we dat de traditie die we opgebouwd hebben in Vlaanderen, waarbij we zeggen dat die bibliotheken belangrijk zijn als eerstelijnscentrum, handhaven en verder uitbouwen.
Ik ben blij dat allemaal te horen. We gaan het zeker verder opvolgen. En we zullen in de toekomst nog meer vragen stellen voor dat eerstelijnscentrum, hetgeen een bibliotheek toch is.
Dank u wel.
De vraag om uitleg is afgehandeld.