Verslag vergadering Commissie voor Landbouw, Visserij en Plattelandsbeleid
Verslag
De heer De Roo heeft het woord.
Minister, mijn vraag om uitleg is er gekomen naar aanleiding van de berichtgeving over de korte keten. In Landbouwleven van 12 januari 2023 verscheen een artikel met als titel ‘Korte keten dreigt te kapseizen.’
Zowel bedrijven als burgers hebben het moeilijk ten gevolge van de opeenvolgende crisissen. Ook producenten en handelaars in de korte keten hebben te kampen met hoge energie- en transportkosten, een tekort aan grondstoffen enzovoort. Verschillende onder hen haken af of verminderen hun productie en aanbod. Net voor de coronacrisis was de korte keten volop in bloei. Er kwamen meer hoevewinkels en grotere initiatieven. De lokale economie ging erop vooruit. Tijdens corona bleven zij groeien, waardoor zij investeringen en kosten konden recupereren. Sinds de energiecrisis worden ook deze bedrijven geconfronteerd met stijgende kosten. Tot slot schat de korteketensector het omzetverlies als gevolg van klimatologische omstandigheden, bijvoorbeeld weinig gras voor sommige kaassoorten, overvloedige regenval met een impact op de oogst, op 20 tot 30 procent.
Een aantal organisaties – vzw Climaxi, Eco & Fair, Boerenforum, Ourobouros, FIAN, vzw Voedselteams en Linked Farm – hebben via een open brief overheden opgeroepen om – en ik citeer – “uit hun kot te komen”. Ze stellen dat het schoentje wringt bij de keuze van de overheid voor de aankoop van voedsel via aankoopcentrales. Ze vragen onder meer om maaltijd-, eco- en andere cheques open te stellen voor kleinere sectoren. Ze zijn pleitbezorger om lage inkomens te steunen in de lokale aankoop van gezond voedsel aan de juiste prijs.
Ik had van u graag een antwoord gekregen op volgende vragen.
Welke ondersteunende maatregelen voor de korte keten werden reeds genomen sinds het begin van deze legislatuur?
Welke ondersteunende maatregelen wenst u nog te nemen tijdens deze legislatuur om de korte keten opnieuw te laten bloeien?
Worden er campagnes gepland om de burgers aan te zetten gezond voedsel lokaal te kopen? Zo ja, welke campagnes?
Hoe staat u tegenover de voorstellen vanuit de organisaties die in de landbouwpers aan de alarmbel trokken?
Minister Brouns heeft het woord.
Dank u wel, collega. Korte keten is een model dat zowel mijn voorganger als ikzelf bijzonder belangrijk en waardevol vinden. Begin dit jaar lanceerde mijn voorganger daarom ook een strategische visienota, zoals u weet, met als slogan ‘Korte keten: meer op en rond de tafel’. Het Departement Landbouw en Visserij, het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM), het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), het Steunpunt Korte Keten, Boerenbond, het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), Groene Kring, Jong ABS, Bioforum, CSA-Netwerk (Community Supported Agriculture) Vlaanderen en de Korte Keten Alliantie hebben samen die visienota uitgewerkt.
Binnen de schoot van deze nota werden al een aantal acties opgestart, bijvoorbeeld rond bedrijfseconomische cijfers binnen de hoevezuivel. Dat resulteerde in de publicatie ‘Korte keten: het bedrijfseconomische plaatje - een eerste verkennende analyse’. Of in het wegwerken van hindernissen bij de wetgeving rond voedselveiligheid. Vanuit het beleidsdomein Landbouw en Visserij wordt ook steun verleend aan een aantal actoren actief in de korte keten, voor de begeleiding van, en kennisdeling tussen, korteketenboeren.
In Vlaanderen kunnen, na initiatief van VLAM, consumenten sinds begin vorig jaar betalen met hun ecocheques bij hoevewinkels en marktkramers die het erkende logo ‘Recht van bij de boer’ dragen. VLAM helpt de consument om deze verkooppunten te vinden via de website rechtvanbijdeboer.be. Hier is per verkooppunt zichtbaar of je kunt betalen met ecocheques.
In ILVO gebeuren verschillende onderzoeksprojecten rond de korte keten, denk bijvoorbeeld aan de verdienwijzer of de recent verschenen publicatie ‘Succesfactoren in de korte keten’ in samenwerking met het Steunpunt Korte Keten.
Er bestaan verschillende maatregelen vanuit mijn administratie om de korteketenondernemer te ondersteunen. Er is de investeringssteun bij verkoop- en verwerking van hoeveproducten. Er zijn de vormingsactiviteiten. De thema’s rond korte keten worden financieel bevoordeeld, doordat er met kleinere deelnemersgroepen mag worden gewerkt. Er is ook meer individuele begeleiding mogelijk via KRATOS, een subsidie voor bedrijfsadvisering van landbouwers. Daarnaast zijn er verschillende projectsubsidies waar projecten rond korte keten werden gefinancierd.
Als minister geloof ik zelf vooral in de kracht van het ondernemerschap, en wil ik vooral een ondersteunend kader aanbieden. Ik denk dat dat belangrijk is. Sowieso geloof ik dat meer toegevoegde waarde proberen te creëren, wat verder weg van een vervangbaar landbouwproduct voor de wereldmarkt, een van de langetermijnstrategieën is in een Vlaamse context. Dat kan op verschillende manieren, in de meer klassieke afzetketens, maar zeker ook via de korte keten.
In het nieuwe GLB is een vrij brede waaier aan ondersteunende instrumenten voorzien. Ik overloop ze hier samen met u even kort. Vooreerst wordt door de ondersteuning voor investeringen in de korte keten zowel de verwerking als de vermarkting versterkt. Het steunpercentage wordt verhoogd naar 40 procent, met telkens een ‘top up’ van 10 procent voor de jonge landbouwers, zoals u weet.
Binnen de nieuwe maatregel ‘Opstart van of omschakeling naar een toekomstgerichte duurzame ondernemingsstrategie op een landbouwbedrijf’, waar een bijkomende forfaitaire ondersteuning voorzien wordt voor de uitvoering van het bedrijfsplan, zullen er heel wat kansen zijn voor bedrijven waar de korte keten deel kan uitmaken van de grotere bedrijfsstrategie.
Het hervormde Agricultural Knowledge and Innovation System (AKIS) in het GLB-strategisch plan biedt ook nieuwe mogelijkheden voor ondersteuning in de zoektocht naar het uitwerken van een nieuwe bedrijfsstrategie waar dan de korte keten een onderdeel van kan zijn. Daarbij wordt meer ingezet op coaching en op maat gemaakte vorming. Ondersteuning voor specifiek advies rond de korte keten blijft eveneens een mogelijkheid, denk maar aan specifiek advies rond de verwerking van landbouwproducten op de hoeve.
Last but not least denk ik ook aan de versterkte EIP-maatregel (European innovation partnership) die ook een luik zal bevatten met een focus op samenwerking. Hierin kunnen korteketenlandbouwers kansen grijpen om aan de slag te gaan met collega’s en met andere spelers om problemen en uitdagingen samen aan te pakken. Denk dan bijvoorbeeld aan een opschaling van de korte keten naar een efficiëntere organisatie wat afzet betreft.
Wat de campagnes betreft: via het platform rechtvanbijdeboer.be voert VLAM jaarrond promotie voor de korte keten. De consument kan daar info vinden over de korte keten, de troeven van dit circuit en de soorten verkooppunten. Centraal op dit platform staat de zoekfunctie waar je alle verkooppunten van landbouwproducten in eigen buurt kunt terugvinden. Het platform wordt op dit moment vernieuwd en geïntegreerd in het overkoepelende en succesvolle VLAM-platform ‘Lekker van bij ons’.
VLAM informeert ook actief via de sociale mediakanalen van Recht van bij de boer en via de nieuwsbrief. Er wordt gewerkt rond seizoenproducten en verhalen van korteketenproducenten. Ook Lekker van bij ons zet regelmatig de producten uit de korte keten in de kijker. Zo bereikt VLAM via beide kanalen een heel brede laag van de Vlaamse bevolking met de belangrijke boodschap om vaker producten uit de korte keten te kopen.
Het hoogtepunt in de communicatie is de jaarlijkse ‘Week van de Korte Keten’, waarin heel wat spelers initiatieven nemen om de consument nog dichter bij de korte keten te brengen. VLAM werkt actief mee aan die campagne en is verantwoordelijk voor de overkoepelende communicatie naar de consument. Zo beheert VLAM onder andere de website weekvandekorteketen.be en de Facebookpagina. Noteer het alvast in jullie agenda: dit jaar zal de Week van de Korte Keten plaatsvinden tussen 13 en 21 mei.
De heer De Roo heeft het woord.
Dank u, minister, voor uw antwoord.
Vandaag zijn er iets van een vierduizend korteketenbedrijven, of land- en tuinbouwbedrijven, die ook actief zijn in de korte keten in Vlaanderen. En je ziet dat het aantal steeds verder blijft groeien. Dat is op zich een goede zaak. De resolutie rond de korte keten werd hier in het parlement unaniem aangenomen. Verschillende partijen hebben die ook mee uitgetekend en daarin stonden ook een aantal acties.
Ik denk dus dat daar een gedeeld draagvlak voor is, zoals u zelf ook aangaf. Maar we zien natuurlijk dat de korte keten onderhevig is aan de volatiliteit van de prijzen die er is in andere verdiensegmenten binnen de land- en tuinbouwsector. Er was een enorme groei met corona, er is een enorme druk door de energieprijzen. Dat soort crisissen moet men natuurlijk ook het hoofd kunnen bieden. Vraag en aanbod spelen daar ook heel sterk in mee, en vooral ook hoe een bedrijf zich economisch kan oriënteren naar een bepaalde markt is daar bepalend in.
Dat er meer op en rond de tafel wordt gezeten, daar staat iedereen achter, denk ik. Adviesverlening, een bedrijfsplan opmaken, korte keten als onderdeel van een grotere bedrijfsstrategie zien, dat zijn zeer belangrijke factoren. Een van de aanvullende punten die ook in de resolutie van dit parlement stond, ging over de nood aan economische cijfers waarop de sector zich kon baseren.
Minister, u hebt in uw antwoord de melkveesector genoemd. Alles wat melk is, is redelijk becijferd, daar zijn heel wat strategieën rond opgezet. Natuurlijk zijn er nog een aantal andere korteketenstrategieën die gaan over het vermarkten van vlees, maar ook over het vermarkten van andere producten zoals groenten, aardappelen en dergelijke meer. Minister, is er perspectief om nog meer economische cijfers te kunnen voorleggen zodat nog betere bedrijfsstrategieën kunnen worden opgemaakt?
De heer Steenwegen heeft het woord.
Het klopt inderdaad dat we hier unaniem een resolutie hebben goedgekeurd om opnieuw meer aandacht te hebben voor en meer in te zetten op die korte keten en andere verdienmodellen. Ik heb daar zelf een aantal schriftelijke vragen over gesteld omdat het ondertussen al een tijdje geleden is dat die resolutie is goedgekeurd. Ik moet toch eerlijk toegeven dat dat antwoord ontgoochelde. In die zin dat wat er reeds was, wordt verdergezet, maar de resolutie had net tot doel om extra dingen in te zetten. Ik ga nu niet herhalen wat er allemaal in stond aan aanbevelingen, iedereen kent die wel. Maar het is toch ver zoeken naar bijkomende initiatieven. Inzake onderwijs wordt het een beleidsprioriteit waarop wordt geselecteerd bij de toekenning naar middelen, de voorwaarden voor productieve investeringen zijn vereenvoudigd zodat meer korteketenbedrijven toegang krijgen tot VLIF-steun (Vlaams Landbouwinvesteringsfonds), en zo verder. Er zijn wel kleine specifieke dingen, maar eigenlijk ten gronde is er niet veel extra gebeurd, en dat is toch wel spijtig vind ik.
Er zijn ook geen specifieke budgetten. We hadden ook de afspraak om nieuw geld te voorzien. In de resolutie staat uiteindelijk heel expliciet dat er voldoende budgetten moeten worden vrijgemaakt via verschuiving, om hierop in te zetten.
En het blijft ook heel erg bij projecten. Een van de dingen die we vastgesteld hebben was dat we dat niveau moeten kunnen overstijgen, we moeten van die projecten naar een opschaling gaan. Ook daarvan is er weinig of geen sprake. Ergerlijk vind ik bijvoorbeeld dat er nog maar eens gekeken wordt om de wettelijke obstakels op te lijsten, terwijl het steunpunt hier in de commissie alle wettelijke obstakels heeft opgesomd. Men heeft daar ervaring mee, men weet waar die obstakels zitten, op deze manier blijven we onderzoeken. We hebben meer nodig dan dat. In die zin, minister, ben ik ontgoocheld en doe ik een oproep om er werk van te maken. Er is een breed draagvlak voor, ik begrijp ook bij uzelf.
Er was vorige week vrijdag een interessante netwerkdag rond agro-ecologie. Er is enorm veel interesse en belangstelling van boeren die op zoek zijn naar hoe ze hun toekomst kunnen vrijwaren, hoe ze nieuwe manieren kunnen vinden. Men beseft ook dat het anders kan, misschien binnen een aantal sectoren ook anders moet dan vandaag, dus er zijn heel veel mensen die daarop zitten te wachten. Begeleiding daarbij is belangrijk, we moeten hen ontzorgen.
Als we kijken naar de situatie op het terrein, zoals collega De Roo inderdaad terecht aanhaalt, is er een crisis. Dat is ook de noodoproep. Men heeft een enorme omzetstijging gezien, maar nu zakt men dieper dan wat het oorspronkelijk was, onder andere wegens de voedselprijzen. Toen de varkenssector in crisis zat, hebt u heel veel miljoenen goedgekeurd om die sector te ondersteunen, en terecht, dat is belangrijk dat we dat doen. Maar ik denk dat we ook voor deze verdienmodellen, als we voelen dat het niet goed gaat, extra moeten inzetten. Vandaar geen echte vraag, maar eerder een pleidooi om die resolutie nog eens ter hand te nemen en te kijken wat er in staat en om te proberen toch extra dingen te doen, en niet alleen verder te doen met wat vandaag al bestaat.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Het was inderdaad de bedoeling met die resolutie om de opmars van de korte keten in het kader van covid zeker niet los te laten. Die ambitie blijft nog altijd.
Ik wil nu even inpikken op wat collega De Roo daarnet zei in zijn tweede repliek en wat u aanhaalde in verband met het bereiken van de consument en de promotie rond de korte keten. Het is dankzij de korte keten dat de boer meer centen krijgt, een betere prijs krijgt voor zijn producten. Maar dat betekent ook dat die producten wat duurder zijn en dat dat ook een aantal mensen afschrikt omdat die prijzen hoger zijn dan wat men betaalt voor een massaproduct in de supermarkt.
We weten allemaal dat de prijs van de voeding in het algemeen nu sterk stijgt. We zien dat ook na de inflatiecijfers van januari en zelf heb ik vorige week nog in de supermarkt gemerkt dat een volle kar plots heel wat duurder is dan een tijdje geleden.
Minister, worden de evolutie van de prijzen en de evolutie van de producten die in korte keten worden aangekocht, gemonitord? Het ene heeft immers een impact op het andere. Misschien kan er daar op een of andere manier op worden ingegrepen?
Minister Brouns heeft het woord.
Dank u wel, collega’s. Het is een belangrijk thema, zoveel is duidelijk. De strategische visienota voorziet inderdaad in het verzamelen van meer data op basis waarvan het beleid verder kan worden versterkt.
Collega Steenwegen, ik voel bij u duidelijk een zeer grote ambitie op dat vlak die misschien verder gaat dan wat er vandaag al voorligt of gebeurt. Maar we mogen niet zeggen dat er helemaal niets gebeurt. Ik denk dat we het erover eens zijn dat we daarmee de waarheid geweld aandoen. We zijn begonnen met het GLB en ik merk dat ik er bij de andere vragen heel vaak op moet terugkomen, omdat er natuurlijk heel veel in vervat zit.
U spreekt over de ondersteuning, de begeleiding en de ontzorging en vraagt of er handvaten voorzien zijn. De investeringssteun is met 10 procent verhoogd en we hebben de heel duidelijke ambitie uitgesproken dat we willen dat een op de vijf van onze Vlaamse landbouwers zich tegen 2027 kan inschakelen in de korte keten. En agro-ecologie is een ambitie die we hebben uitgesproken en meegenomen in de voedselstrategie, waaraan dan middelen zijn verbonden.
Het kan altijd meer zijn, dat voel ik heel goed bij u. Maar op basis van wat ik nu kom te duiden, kunnen we niet concluderen dat er niets is gebeurd.
De evolutie van de prijs is natuurlijk een heel belangrijk thema. Die staat heel actueel onder druk. Het is belangrijk dat we dat monitoren en dat gebeurt ook.
De heer De Roo heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw bijkomende antwoorden. Het verzamelen van data zodat we effectief kunnen inschatten wat er leeft op de markt is een belangrijke basisvoorwaarde om een rendabel verdienmodel verder te kunnen uitbouwen. Dat geldt trouwens voor alle sectoren.
Collega Steenwegen, ik was wat verbaasd over uw beschouwing wat betreft de crisissteun. Een aantal organisaties luiden de alarmbel. Hun vraag is echter niet om crisissteun te krijgen, ze vragen een aantal andere zaken. Ik heb de minister in zijn antwoord horen aangeven dat onder andere alles wat ecocheques betreft, gekoppeld aan het label Recht van bij de boer, werd mogelijk gemaakt. Dat komt alvast tegemoet aan een aantal van die vragen. Met de acties die werden voorzien, zullen we stelselmatig kunnen tegemoetkomen aan een goede ondersteuning van onze Vlaamse korteketensector.
De vraag om uitleg is afgehandeld.