Verslag vergadering Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën, Begroting en Justitie
Verslag
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
We hebben het in deze commissie al een aantal keren gehad over het proces over de aanslagen dat er toen aan kwam. Op 30 november 2022 is het assisenproces dan eindelijk van start gegaan. De slachtoffers hebben daar zeer lang op moeten wachten – meer dan zes jaar. Het proces heeft al heel veel vertraging opgelopen wegens de discussies over onder andere de beschuldigdenbox, het transport en de naaktfouilles van de beschuldigden. Het tumultueuze verloop van het proces heeft ongetwijfeld ook een impact op die slachtoffers. Slachtofferorganisatie Life4Brussels noemde de blokkering in het proces surrealistisch.
Naar aanloop van het belangrijke proces hebt u ruim op voorhand de nodige voorbereidingen getroffen om de slachtoffers te ondersteunen. Voor het proces werd er meermaals contact opgenomen met alle slachtoffers om hen goed voor te bereiden. Om de slachtoffers tijdens het proces te ondersteunen, hebt u ook voor extra capaciteit gezorgd. Er werd een pool van 38 justitieassistenten samengesteld die in een beurtrol aanwezig zijn tijdens het proces. Er werden hiervoor 25 extra tijdelijke justitieassistenten aangeworven. Op die manier garanderen we dat de slachtoffers worden bijgestaan door ervaren justitieassistenten in deze moeilijke periode van hun leven.
Minister, hoe het proces van start gegaan is: ik denk dat we dat allemaal enorm, enorm betreuren. Waar we toch hopen dat slachtoffers op een degelijke manier behandeld worden, zeker als je weet hoe zwaar de feiten op hun persoonlijke leven wegen én op hun mentaal welzijn, dan denk ik dat de manier waarop het proces tot nu toe verlopen is, gewoon hallucinant is. Ik hoop dat dit in de toekomst op een andere manier kan. Daarom ook vind ik deze vraag zo belangrijk, omdat die ondersteuning van die slachtoffers tijdens het verdere verloop van het proces cruciaal zal zijn.
Dus, minister, kunt u toelichting geven over hoe de ondersteuning van de slachtoffers op dit moment verloopt? Kunt u toelichten hoeveel vraag er is naar die ondersteuning? Volstaat het aantal justitieassistenten om de slachtoffers op te vangen? En zijn er nog onregelmatigheden geweest tijdens het proces die een impact hadden op de slachtoffers of op jullie werking, de werking van de justitieassistenten?
Minister Demir heeft het woord.
Een proces als dit met meer dan duizend burgerlijke partijen dat minstens zeven maanden zal duren, heeft Vlaanderen nog nooit gekend, natuurlijk. Zoals ik eerder heb verteld, hebben onze diensten zich vooraf goed voorbereid, zodat we tijdens het proces de slachtoffers goed zouden kunnen ondersteunen. Momenteel worden de zittingen bijgewoond door een paar tientallen slachtoffers en nabestaanden. Daarnaast zijn er ook heel wat slachtoffers die de zittingen via de webradio volgen. De justitieassistenten merken ook wel dat het aantal slachtoffers dat aanwezig is, erg afhangt van de fase van het proces. Zo waren er bij de start van het proces meer slachtoffers aanwezig dan de voorbije dagen. En tijdens het verhoor van de beschuldigden en de getuigenissen van de slachtoffers en nabestaanden verwachten we dan opnieuw meer slachtoffers.
De justitieassistenten slachtofferonthaal zijn sowieso elke dag aanwezig op het proces. Het gaat om een zes- à achttal justitieassistenten. Momenteel volstaat dit om de slachtoffers ook op te vangen. Er heeft ook een reserveploeg permanentie, zodat er – mocht het nodig zijn – snel extra justitieassistenten aanwezig kunnen zijn. We zijn dus klaar om snel te schakelen naargelang de fase van het proces.
De justitieassistenten zitten in de zittingszaal ook steeds tussen de slachtoffers. Als een slachtoffer vragen heeft of het soms emotioneel lastig krijgt, dan zal de justitieassistent er voor hem zijn. Slachtoffers die de zittingszaal even willen verlaten, worden begeleid naar het slachtofferlokaal of naar de gesprekslokalen en krijgen daar de nodige ondersteuning.
Sommige slachtoffers willen ook dat dossier nog eens inkijken of willen bepaalde beelden van de bewakingscamera’s herbekijken. Ook daar is er de nodige ondersteuning.
Er is ook elke dag een telefonische en online permanentie via een specifiek telefoonnummer en e-mailadres. Slachtoffers die het proces via de webradio volgen, kunnen ook daar altijd terecht voor vragen en ook ondersteuningen.
We doen vanuit Vlaanderen dus ons uiterste best om de slachtoffers zo goed mogelijk bij te staan.
Maar tijdens de kerstvakantie is er iets frappant gebeurd. De voorzitter besliste dat de knuffelhond van de Brusselse politie de ondersteuning van de justitieassistenten moest vervangen tijdens de getuigenis van de slachtoffers, omdat – en nu wordt het wel heel grof, denk ik – een knuffelhond de getuigenis niet kan beïnvloeden. Dit wil dus zeggen dat de voorzitter van het Hof van Assisen niet alleen de kerntaak van de justitieassistent – slachtofferassistentie – kennelijk in twijfel trekt, ondanks dat de dienst slachtofferonthaal al jaren slachtoffers bijstaat op assisenprocessen, maar daarenboven beweert ze dat een justitieassistent niet neutraal is. Om er nog een lap bovenop te geven zegt ze eigenlijk dat een getuigenis van een slachtoffer neutraal moet zijn, en als klap op de vuurpijl vindt ze het voldoende dat slachtoffers – die zo veel hebben moeten doorstaan, nog eens zes jaar hebben moeten wachten op het proces, bijna uitgelachen worden door de daders in dit proces – enkel maar het recht hebben op bijstand door een hond.
Het tart alle verbeelding. Ik vond dat toch zeer merkwaardig. Ik vind dat een rechtsstaat onwaardig. Dit brengt ons dertig jaar terug in de tijd, en geeft daders alle kansen om het proces te boycotten, en slachtoffers daarentegen geen enkele kans om hun getuigenis waardig te brengen. Dus ik kan niet anders dan zeggen dat dit een grote farce was voor de slachtoffers. Wij hebben justitieassistenten die de slachtoffers moeten begeleiden. Dit is allemaal heel moeilijk en emotioneel, en dan zegt de voorzitter dat de knuffelhond de justitieassistent wel zal vervangen. Sta me toe dat ik dat met heel grote verbazing heb aangehoord.
Zoals jullie mij kennen, heb ik het hier niet bij gelaten. Ik heb dan contact opgenomen met de Franstalige collega’s om te vragen of zij dat ook zo vreemd vonden. Of zijn we de enigen die dat vreemd vonden? Gelukkig stonden we op dezelfde lijn. We hebben dan samen een brief geschreven naar de voorzitter, met de vraag om op die beslissing terug te komen. Uiteindelijk heeft ze dat gedaan, in een zitting waarbij ze vroeg of niemand daar bezwaar tegen had. Natuurlijk had niemand daar bezwaren tegen. Het is de logica zelve dat de justitieassistenten bij de slachtoffers zitten.
Ik was toch wel opgelucht, want ik had even vragen bij de justitie en de rechtsstaat als justitieassistenten vervangen worden door knuffelhonden. Ik kreeg dat ook helemaal niet uitgelegd aan de slachtoffers. Kun je je dat voorstellen? Dat is echt ongelooflijk. De daders hebben via hun advocaten heel veel verkregen, en de slachtoffers moeten het dan maar doen met knuffelhonden. Neen, daar waren we het niet mee eens, en we hebben dat dan ook laten rechtzetten.
Ik zal sowieso nagaan of een verdere wettelijke verankering, al dan niet via federale regelgeving, nodig is om de opdrachten van de diensten slachtofferonthaal te vrijwaren, zodat de voorzitters in de toekomst niet meer de kans hebben om zoiets belachelijks en onmenselijk te zeggen. In zo’n situatie, in zo’n terreurproces, vind ik dat gewoon onbegrijpelijk. Het is een slag in het gezicht van de slachtoffers, en ik wil dit gewoon niet meer meemaken in de toekomst. We zullen zien of we wetgevend kunnen optreden om de rechters niet meer toe te laten om zoiets te doen.
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Dat is gewoon een absoluut hallucinant verhaal, schrijnend in feite. Die mensen hebben meer dan zes jaar gewacht op een proces. Ze zijn ook zes jaar voorbereid, mentaal voorbereid, op dit proces. Uzelf hebt ervoor gezorgd dat die justitieassistenten klaar stonden. Dat zijn ook een soort vertrouwenspersonen geworden voor die slachtoffers. Er zijn daar ook soorten beloftes gemaakt om die mensen tijdens het proces wel degelijk bij te staan. En dan vind ik het van een zekere wereldvreemdheid getuigen dat een voorzitter van een Hof van Assisen die probeert te vervangen door een hond. Ik dacht eerlijk gezegd dat dat een slag is, niet enkel en alleen in het gezicht van de slachtoffers, maar ook in het gezicht van die justitieassistenten, die al maandenlang bezig zijn met de voorbereiding van het proces. Ik kan zelfs niet begrijpen dat de voorzitter van het Hof van Assisen het belang daarvan niet inziet.
Dat u daarin samen met de Waalse collega’s hebt moeten ingrijpen, vind ik compleet absurd, en dat dat wettelijk verankerd moet worden, vind ik eigenlijk ook compleet absurd, want dit zou toch de normaliteit zelve moeten zijn. Ik denk dat we proactief moeten bekijken hoe de justitieassistenten bij grote processen de voorzitter op de hoogte kunnen stellen van wat het werk van een justitieassistent nu eigenlijk inhoudt. Je zou denken en verwachten dat men dat weet, maar blijkbaar is dat niet zo.
Minister, misschien kunnen we ook op dat vlak die mensen nog eens communicatief op de hoogte stellen, na dit gebeuren.
Mevrouw Blanquaert heeft het woord.
Bedankt, collega De Vreese, voor uw zeer interessante vraag. Minister, ik ben een zeer grote dierenliefhebber. Ik heb drie katten thuis, en ik moet mijn vriend wekelijks tegenhouden om er niet meer in huis te halen, en om niet nog een hond in huis te halen. Het is misschien niet meteen een grote bijkomende vraag, maar wel een appreciatie omdat u toch uw verantwoordelijkheid hebt genomen om samen met uw Waalse collega binnen die hele farce in te grijpen. Alsof justitieassistenten zomaar vervangen kunnen worden door een knuffelhond. Het is te zot voor woorden.
Mijn fractie is hierover al vaak tussengekomen, minister, en die slachtoffers moeten geholpen worden. Het is dan ook fijn dat u als Vlaamse minister van Justitie de belangrijkheid hiervan erkent, ook van deze assistenten. Ik sluit me graag aan bij de tussenkomst van collega De Vreese wat betreft de stappen die u hierbij zult ondernemen, en binnen welke termijn, in het belang van die justitieassistenten, zeker binnen zulke grote monsterprocessen.
Minister Demir heeft het woord.
Dank u wel, collega’s, voor de verschillende tussenkomsten. Ik denk dat we nu in overleg zullen gaan met de federale collega’s, om te zien hoe we dit moeten verankeren. Eigenlijk is het inderdaad wel jammer dat we daar een wet voor moeten maken. Zo ga je gewoon niet om met mensen. Ik vind dat eigenlijk hallucinant, ongelooflijk. Ik heb heel veel respect voor rechters, want die hebben een heel belangrijke taak, maar in zo’n proces, waar heel veel slachtoffers zijn gevallen, had de rechter moeten stilstaan bij het feit dat deze mensen echt wel menselijke ondersteuning nodig hebben. De justitieassistenten bieden de nodige juridische ondersteuning aan, emotionele ondersteuning, warmte ook, die nodig is tijdens zo een proces.
Met alle respect, ik heb honden en katten ook allemaal heel graag, daar gaat het allemaal niet over, maar denken dat een knuffelhond een justitieassistent kan vervangen, dat is gewoon onbegrijpelijk. Ik denk dat het goed was dat we – samen met de Franstalige collega’s, die helemaal op dezelfde lijn stonden, die dat ook heel vreemd vonden – onmiddellijk hebben ingegrepen. Het is jammer dat dat is moeten gebeuren, natuurlijk. Dat had niet mogen zijn. Vandaar zeggen we dat we helaas wetgevend moeten optreden. We gaan in overleg met het federaal niveau om te zien of we wetgevend moeten ingrijpen.
Onze justitieassistenten zijn ook – en dat zou een rechter toch mogen weten – al zes jaar in contact met die slachtoffers. Die hebben daar natuurlijk ook een band mee, een vertrouwensband. Ik kan me voorstellen dat dat proces heel erg en heel zwaar is voor de slachtoffers, en dan is het goed dat je bijstand krijgt van iemand die je kent, waar je al zes jaar heel veel mee hebt gedeeld. Dan afkomen met knuffelhonden, dat was gewoon niet oké. Ik ben blij dat de rechter dat eigenlijk vrij snel heeft rechtgezet.
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Ik heb natuurlijk ook heel wat getuigenissen gelezen, getuigenissen van slachtoffers, getuigenissen van hulpverleners die als eerste ter plaatse waren. Als je dat allemaal leest, die getuigenissen, dan is dat gewoon hartverscheurend. Dat zijn absoluut traumatische gebeurtenissen. Wat daar gebeurd is, is zo afschuwelijk. Er zijn gewoon geen woorden voor.
Minister, u en de justitieassistenten hebben nu al in het proces bewezen dat jullie het verschil maken, dat jullie noodzakelijk zijn, dat die ondersteuning heel belangrijk is. Dus bij dezen: dat die justitieassistenten er gewoon verder voor zorgen dat ze hun taken verder kunnen uitvoeren, op een serene manier. Want dat ontbreekt nu. Het proces is zeer chaotisch gestart. Ik hoop echt dat de rest van het proces op een zeer serene manier kan verlopen, met slachtoffers die voluit ondersteund worden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.