Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Vraag om uitleg over het bezoek van de minister-president aan Ierland
Verslag
De heer Slagmulder heeft het woord.
Minister-president, u bracht op 12 en 13 september een tweedaags bezoek aan de Ierse hoofdstad Dublin. U had er onder meer een ontmoeting met de Ierse vicepremier en minister van Bedrijven, Handel en Werk Leo Varadkar en bracht een bezoek aan de haven van Dublin. Een seminarie over offshore windenergie en een bezoek aan de startup ‘Hub Dogpatch Labs’ stonden eveneens op de agenda.
Het vertrek van het Verenigd Koninkrijk heeft de economische banden tussen Vlaanderen en Ierland versterkt. In 2021 exporteerde Vlaanderen 3,1 miljard euro naar Ierland. Dat was 28,2 procent meer dan in 2020. De import uit Ierland bedroeg in datzelfde jaar 18,6 miljard euro. Vlaanderen zou meer dan ooit de aandacht trekken van Ierse bedrijven die willen uitbreiden en die door de geografische ligging van Vlaanderen met belangrijke zeehavens onze regio willen gebruiken als een internationaal handelsknooppunt en toegangspoort tot continentaal Europa. Uit cijfers blijkt ook dat het aantal directe maritieme verbindingen tussen Vlaanderen en Ierland na de Brexit sterk toenam. Veel verladers verkiezen namelijk een iets langere reistijd in plaats van douane- en andere controles op de landroute via het Verenigd Koninkrijk.
Minister-president, kunt u wat meer duiding geven bij uw bezoek aan Ierland, de ontmoetingen die u daar had en wie er met u meereisde?
Zijn er concrete afspraken gemaakt met de Ierse regering tijdens het bezoek?
Is tijdens het gesprek met de Ierse vicepremier de grensproblematiek met Noord-Ierland ter sprake gekomen?
U sprak in Ierland ook over de energiecrisis en de impact van de Brexit. Wat werd er exact besproken? Werden er bepaalde afspraken gemaakt?
De Vlaamse delegatie bezocht eveneens het Trinity College, de belangrijkste universiteit van Ierland. In deze universiteit wordt ook een opleiding neerlandistiek georganiseerd. Zit het Nederlands daar in de lift? Steeg de interesse in neerlandistiek de afgelopen jaren?
Werd de samenwerking tussen Vlaamse en Ierse universiteiten besproken?
Werden er bepaalde engagementen aangegaan?
Zijn er overeenkomsten gesloten met Ierse bedrijven in het kader van het bezoek?
Werd de samenwerking tussen Vlaamse en Ierse havens besproken?
De heer Tommelein heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, collega's, collega Slagmulder heeft het reeds geschetst: in september bezocht u de Republiek Ierland. Daarbij stonden afspraken gepland met de Ierse vicepremier Leo Varadkar en Iers minister van Toerisme en Cultuur, Catherine Martine. Ook een bezoek aan de haven van Dublin en de gerenommeerde universiteit, het Trinity College, stonden op de agenda.
Ierland neemt als noordelijk eiland een bijzondere plaats in binnen de EU. Het land trad toe tot de EU in 1973, samen met het Verenigd Koninkrijk (VK) en Denemarken. Sinds de Brexit heeft Ierland geen gemeenschappelijke grens meer met een ander Europees land. De gezamenlijke grens van Ierland met het Verenigd Koninkrijk, in het bijzonder met Noord-Ierland, is een van de meest besproken grenzen van de EU. Het Noord-Ierse protocol, dat integraal deel uitmaakt van het terugtrekkingsakkoord van het VK uit de EU, werd opgesteld om te vermijden dat er een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland zou komen en evenzeer om de interne Europese markt te garanderen.
Het kwam hier al meermaals aan bod, het protocol is een veelbesproken onderwerp. De voormalige Britse premier Johnson wou ervan af. Het is nu uitkijken naar de aanpak van de problematiek door zijn opvolger Liz Truss. De Brexit is voor de Ieren een bijzonder gegeven, niet alleen door de gezamenlijke grens, maar ook door de nauwe handelsrelaties tussen beide landen. Toch kon Ierland, na door een zware crisis te zijn gegaan, in nasleep van de bankencrisis, de afgelopen jaren sterke economische groeicijfers voorleggen. Dat heel wat Amerikaanse bedrijven investeren in het eiland, draagt hiertoe bij. De Brexit biedt mogelijk ook opportuniteiten voor de handel tussen Ierland en Vlaanderen. Terwijl vroeger het VK vaak een brugfunctie vervulde, zal dat in de toekomst misschien anders zijn. Daar waar de Ieren vooral importeerden vanuit het VK, kan dat nu misschien meer vanuit de Europese landen, waaronder ons land en Vlaanderen, gebeuren. Dat zou goed zijn voor onze eigen exportcijfers en het zou een ongelooflijke opportuniteit zijn.
Minister-president, kunt u toelichting geven bij het bezoek aan Ierland? Welke gesprekken werden gevoerd? Wat zijn de resultaten van deze gesprekken?
Op welke wijze en op welke domeinen of sectoren kan de samenwerking tussen Vlaanderen en Ierland worden versterkt, zeker in het licht van de Brexit? Kunt u dit toelichten?
Werd in het bijzonder van gedachten gewisseld over het Noord-Ierse protocol? Indien wel, wat is de houding of het standpunt van Ierland ten aanzien van de problemen die hierrond heersen? Hoe staat u hiertegenover? Indien niet, waarom niet?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Voorzitter, collega's, ik geef een overzicht van mijn bezoek. Mijn werkbezoek had de bedoeling de Vlaamse ambities richting Ierland op hoog politiek niveau toe te lichten en het startschot te geven voor een versterkte samenwerking op vele domeinen. Ierland neemt een unieke positie in binnen de Vlaamse noordstrategie als meest noordwestelijk gelegen EU-lidstaat en als enige lidstaat die een landsgrens deelt met het Verenigd Koninkrijk. Zo sprak ik met Leo Varadkar, Iers vicepremier en minister van Ondernemingen, Handel en Werkgelegenheid. Daarnaast had ik ook een gesprek met Catherine Martin, minister van Cultuur.
Mijn werkbezoek behelsde verder een stevig economisch luik, met een sterke focus op energie en investeringen. Ik woonde in dat verband een sessie bij over samenwerkingsopportuniteiten rond offshore windenergie en had een gesprek met de directie van de haven van Dublin. De almaar toenemende maritieme connectiviteit tussen Ierse en Vlaamse havens speelt een cruciale rol in het vrijwaren van bevoorradingsketens.
Als minister van Cultuur had ik een overleg met de directie van de National Gallery of Ireland rond digitalisering, publiekswerking en internationale samenwerking. Dit laatste is ook voor Vlaamse instellingen cruciaal om internationaal aan de top te blijven. Verder bracht ik ook een bezoek aan het Ierse Emigratiemuseum. Het is echt een aanrader voor wie in Dublin komt, want het is een volledig digitaal opgezet museum dat als dusdanig inspiratie biedt voor het uitwerken van vergelijkbare concepten in Vlaanderen. Ten slotte bracht ik een bezoek aan de belangrijkste universiteit van Ierland, Trinity College. Ik kom daar straks nog even op terug.
Ten slotte vroeg u wie me vergezelde op deze reis. Een officiële delegatie, bestaande uit drie raadgevers van mijn kabinet en drie leden van de betrokken administraties, reisde mee. Ter plaatse werd ik ondersteund door mijn Vlaamse economische vertegenwoordiger, alsook door de Belgische ambassadeur.
Mijnheer Slagmulder, ik ga nu in op uw tweede en vierde vraag, alsook op de tweede vraag van de heer Tommelein. De energiecrisis stond uiteraard hoog op de agenda. Leo Varadkar onderstreepte de nood aan internationale samenwerking hieromtrent. Concreet spraken we af om nauwer samen te werken rond offshore wind. Vlaanderen heeft hierover heel wat technische expertise te bieden. Vicepremier Varadkar maakte verder duidelijk dat het Ierse potentieel voor onshore windenergie stilaan opgebruikt is. Wat offshore betreft, is er nog een enorm potentieel, veel meer dan Ierland zelf kan gebruiken. Zij hebben echt ambitie om offshore windparken neer te zetten en netto exporteur te worden van energie. Heel wat wetgevende obstakels bemoeilijken momenteel de concrete uitwerking. Het is de ambitie van de Ierse regering om die obstakels weg te werken. Ze lopen een beetje achter op ons, maar wij hebben 68 kilometer kust en zij hebben de kust rond heel het Ierse eiland. Dat potentieel is enorm. Ze beseffen wel dat wij heel wat expertise hebben alsook bedrijven die hen daarin kunnen bijstaan. Die openheid is er zeker.
Wat de impact van de Brexit betreft, zoeken bedrijven die handel drijven met Ierland alternatieven voor de Britse landbrug, de ‘land bridge’. Daarom spelen de rechtstreekse zeeroutes tussen de Vlaamse en Ierse havens een belangrijke rol en is hun belang de voorbije jaren sterk toegenomen. Sinds de resultaten van het Brexitreferendum bekend werden, zette Flanders Investment & Trade (FIT) hier sterk op in, zowel naar de Ierse als naar de Vlaamse bedrijven. Dat alles heeft geresulteerd in de groeiende bilaterale handelsrelaties. In dit kader plant de Port of Antwerp-Bruges dit najaar een roadshow naar Ierland, die samen met FIT zal worden georganiseerd. Ik maakte tot slot zoals steeds van de gelegenheid gebruik om stil te staan bij de institutionele plaats van Vlaanderen en de mogelijkheden die dit schept op het vlak van internationale samenwerking. We zetten verder in op sterke relaties met de Ierse overheid voor alle Vlaamse bevoegdheden.
De grensproblematiek met Noord-Ierland kwam inderdaad ter sprake, gezien de gedeelde belangen in dat verband tussen Ierland en Vlaanderen. De Ierse regering wil op een open en constructieve wijze samenwerken met de nieuwe Britse eerste minister.
Unilaterale acties zijn echter niet aanvaardbaar. Daarom is er hoop dat de nieuwe Britse eerste minister zal inzetten op een onderhandelde oplossing die door alle partijen gedragen wordt. Uiteraard deel ik deze hoop.
Een kennismaking met de opleiding neerlandistiek was een van de doelstellingen van mijn bezoek aan Trinity College. Al in 1990 werd in Trinity College een Nederlandse afdeling opgericht binnen de Germanic Studies. Ik werd er rondgeleid door de projectmanager en kreeg ook de kans enkele studenten Nederlands te ontmoeten. Cijfers over de evolutie van het aantal studenten heb ik niet, maar mocht daar een specifieke interesse toe bestaan, zou ik suggereren dit als schriftelijke vraag in te dienen, en dan kunnen onze diensten deze info wel achterhalen.
Op dit moment biedt de universiteit enkel Nederlandse lessen aan als avondcursus. Momenteel hebben de KU Leuven, de universiteiten van Antwerpen en Gent, de Arteveldehogeschool en de Thomas Morehogeschool akkoorden met Trinity College. Er werden geen verdere engagementen aangegaan.
Mij bleef ook nog het prachtige ‘Book of Kells’ bij en de bibliotheek van Trinity College, die nu dicht is en volledig wordt hernieuwd. Het is een van de prachtigste bibliotheken in Europa.
Dan is er de vraag of er overeenkomsten zijn afgesloten met Ierse bedrijven. Er werden gedurende het bezoek geen concrete overeenkomsten gesloten met Ierse bedrijven. Tijdens een werklunch met verschillende Ierse investeerders benadrukte ik wel de ondersteuning van de Vlaamse Regering naar hen toe. Tevens voerde ik een diepgaand gesprek met een Iers bedrijf dat plannen heeft voor een substantiële investering en voor een uitbreiding van zijn activiteiten in Vlaanderen. Ook in de toekomst blijf ik inzetten op samenwerking tussen de Vlaamse en de Ierse havens. In de eerste helft van 2023 plant FIT, zoals gezegd, een sectorale handelsmissie naar Ierland, waarbij verdere relaties tussen onze bedrijven en Ierse stakeholders binnen offshore windenergie zullen worden uitgestippeld.
Wat de samenwerking tussen de havens betreft, bezocht ik de haven van Dublin om de huidige en toekomstige betrekkingen tussen de haven van Dublin en de Vlaamse havens te verkennen. De amper toenemende maritieme connectiviteit tussen Ierse en Vlaamse havens speelt een cruciale rol in het vrijwaren van de bevoorradingsketens. Zo zet de haven van Dublin sterk in op trafieken met de Port of Antwerp-Bruges. Mijn bezoek werd bijgewoond door vertegenwoordigers van de haven van Dublin, een vertegenwoordiger van de Port of Antwerp-Bruges en de bedrijven CLdN en Doyle Shipping Group. Beide zijn belangrijke spelers op het vlak van maritieme trafieken tussen Vlaanderen en Ierland. Zoals ik reeds vermeld heb, voorziet de Port of Antwerp-Bruges verder een roadshow naar Ierland. We hebben daar de lading van een schip gezien dat richting Antwerpen moest komen.
De heer Slagmulder heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor uw uitgebreide antwoord op mijn vragen. Het lijkt me evident dat Vlaanderen moet blijven inzetten op een goede samenwerking met Ierland. Dat is zeker en vast positief voor onze Vlaamse economie, ook gezien het feit dat Ierland een netto-exporteur zal worden in verband met offshore.
In verband met die neerlandistiek: ik vind het een goede zaak dat men daar in Ierland op inzet. Ik dacht dat dat ook in de lift zat in Polen. Dat zijn zaken die we alleen maar kunnen toejuichen, en die we ook moeten ondersteunen vanuit Vlaanderen.
Wat de grensproblematiek betreft: ik hoop dat daar op termijn geen maatregelen zullen worden genomen die in het nadeel zijn van Vlaanderen. Zelf ben ik geen voorstander van een harde grens. Als het van mij persoonlijk afhangt, is het het best dat Ierland en Noord-Ierland weer verenigd zouden worden – maar dat is voer voor een andere discussie, en dat moeten ze daar zelf zien uit te klaren.
Minister-president, ik ben vorige week met de commissie Onderwijs naar Dublin geweest voor een werkbezoek. We hebben daar onder andere ook de Belgische ambassade bezocht. Wat me daar opviel, was dat er zowel binnen als buiten geen enkele verwijzing was naar Vlaanderen. Zoals gebruikelijk werden er binnen foto’s genomen met de ambassadeur, en nergens was daar dan ook een vlag te zien van de Vlaamse Gemeenschap. U zal dat misschien ook opgemerkt hebben tijdens uw bezoek. Ik vind het toch wel jammer dat er in die Belgische ambassade geen Vlaamse zichtbaarheid is, dat er van onze Vlaamse diplomatie nergens iets te bespeuren viel. Ik vernam ook dat Peter De Wilde, de topman van Toerisme Vlaanderen en nu ondertussen ook van Onroerend Erfgoed, tijdens een symposium over publieksdiplomatie wees op het feit dat de federale diplomatie actief de Vlaamse vertegenwoordiging in het buitenland aan de kant probeert te schuiven.
Minister-president, een tiental jaar geleden heeft uw partij aan de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken, Yves Leterme, gevraagd om te onderzoeken waarom verschillende Belgische ambassades het nalaten om bijvoorbeeld de vlag van de Vlaamse Gemeenschap uit te hangen, terwijl toen wel de Waalse en zelfs de Brusselse vlag uitgehangen werd. Is die Vlaamse zichtbaarheid ondertussen al verbeterd? Ik heb het dan natuurlijk niet alleen over vlaggen, er zijn ook veel andere zaken die meer in de picture gezet mogen worden. Waarop baseert u zich dan, als dat verbeterd zou zijn? Zult u omtrent de zichtbaarheid van onze Vlaamse diplomatie in die Belgische ambassades nog bepaalde initiatieven nemen op korte termijn?
De heer Tommelein heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor de antwoorden en de toelichting. Ik denk dat het een goede zaak is dat u in de nasleep van de Brexit de Ierse republiek hebt bezocht. Zowel Vlaanderen als Ierland zijn sterk benadeeld door het uittreden van de Britten uit de Unie. Net als Vlaanderen heeft Ierland nauwe economische banden en belangrijke handelsstromen met het Verenigd Koninkrijk. Het stimuleren van een nauwere samenwerking tussen Vlaanderen en Ierland kan voor ons de negatieve effecten van de Brexit helpen milderen maar ook voor de Ieren. En het is inderdaad belangrijk om de problematiek rond het Noord-Ierse protocol te blijven opvolgen. Het protocol is er niet voor niets gekomen. Het is een belangrijke overeenkomst, die zeker voor de Ieren een bijzondere betekenis heeft, want het moet de vrede garanderen die met het Goedevrijdagakkoord van 1998 werd ingezet. Zoals u net zei, is het uitkijken naar de houding van de Britten op dat vlak.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik wil nog even ingaan op de opmerking van de heer Slagmulder in verband met de Belgische ambassade. Wij hebben een Vlaams diplomatiek vertegenwoordiger in Londen en het was zo dat tot hier toe het idee leefde dat als we diens ambtsgebied met Ierland zouden uitbreiden, dat tot politieke spanningen met Ierland zou leiden. Ik heb dat met vicepremier Varadkar besproken en dat is absoluut niet het geval. Hij zegt natuurlijk dat hij ook liever in Dublin een Vlaamse vertegenwoordiger zou hebben maar hij begrijpt dat dat niet kan. Eigenlijk is dat ook mijn antwoord op die symboliek en toestanden van de Belgische ambassade. Ik denk dat we onze eigen diplomatie moeten uitbouwen. Wij zijn in zoveel landen van de wereld met een of andere Vlaamse dienst wel vertegenwoordigd, meestal FIT, maar ik denk dat we dat allemaal veel meer in de picture moeten zetten dan onder die Belgische-ambassadevlag te blijven. Ik merk, nu ik toch redelijk wat officiële buitenlandse bezoeken heb gedaan, ook telkens op de Belgische ambassade, dat het helemaal van de ingesteldheid van die ambassadeur afhangt. En het is zoals in alle managementliteratuur de perfecte kwadrant, het heeft niets te maken met het feit of het een Franstalige is of niet. Ik kom sommige Franstaligen tegen die heel correct het institutionele kader van dit land representeren en ik kom Vlamingen tegen, Vlaamse ambassadeurs, die dat totaal niet doen, en de twee andere ook. Het heeft dus niets met de taalrol te maken. Dat is heel triestig om vast te stellen, maar ik denk dat we vooral onze eigen Vlaamse diplomatie haar plaats moeten geven. En dat is wat mij betreft niet in de Belgische ambassade.
De heer Slagmulder heeft het woord.
Dank u, minister-president, voor uw bijkomende antwoord. Ik sta zeker achter het feit dat wij onze eigen diplomatie verder moeten uitbouwen, maar ik heb ook al eens zo’n Vlaamse post bezocht in Nederland. Ik zie daar dan ook dat er wel wat verwijzingen zijn naar het federale niveau, dat er Belgische vlaggen hangen. Als het federale niveau in de boosheid blijft volharden, dan zou ik u misschien willen oproepen om die Belgische vlaggen te laten verwijderen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.