Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Vraag om uitleg over de impact van de coronacrisis op de jongeren en de arbeidsmarkt
Verslag
De heer Ronse heeft het woord.
I’m every inch a gentleman, dus ik geef eerst het woord aan collega Claes.
Dank u wel, collega, wat een verrassing.
De impact die de coronacrisis heeft gehad valt niet te onderschatten. We lezen in De Tijd van 23 september 2022 dat niet alle jongeren de coronaschok op de arbeidsmarkt hebben verteerd. Ondanks de krapte op de arbeidsmarkt en de moeilijke zoektocht van werkgevers naar geschikt personeel, stelt de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) vast dat veel jongeren moeite ervaren om de opgelopen achterstand bij de start van de carrière in te halen. Ik denk aan soft skills zoals met klanten omgaan, samenwerken, zelfstandig kunnen werken enzovoort.
Jongeren die de middelbare school niet hebben afgemaakt, een migratieachtergrond hebben of geen opleiding volgen, hebben het doorgaans moeilijker op de arbeidsmarkt. Van wie geen diploma middelbaar onderwijs heeft zit een op de drie na een jaar nog steeds zonder werk. Bij wie wel een diploma middelbaar onderwijs heeft is dat 3 procent. Een op de zestien jongeren verlaat in Vlaanderen de middelbare school zonder diploma. Jongeren met een migratieachtergrond doen er langer over om een job te vinden. De neet-jongeren (not in education, employment or training) blijven bijzonder kwetsbaar. Daarover heb ik de volgende concrete vragen.
Op welke manier wordt de impact van de coronacrisis en de huidige crisis op de jongeren en hun kansen op de arbeidsmarkt onderzocht en in kaart gebracht?
Hoe kunnen de gemiste kansen door de coronacrisis worden ingehaald? Welke initiatieven zult u daarvoor nemen?
De heer Ronse heeft het woord.
Ik ga er heel kort nog even dieper op in.
De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) heeft bij werkende jongeren onder de 30 jaar een onderzoek gedaan. Ze hebben vastgesteld dat heel wat van die jongeren begeleiding en coaching missen bij de eerste werkervaring. De kloof tussen afstuderen en gaan werken is vrij abrupt, waardoor ze zich onvoldoende voorbereid voelen, zeker ‘in terms of soft skills’. Ik zou de drie vragen die ik hier had voorzien willen herleiden tot één vraag omdat de vragen van collega Claes relevant zijn en omdat ons tijdsbestek ons noopt kort van stof te zijn.
Kan via het instrument van jobcoaching ‘support’ voorzien worden aan jongeren die soft skills tijdens de eerst werkervaring willen opdoen?
Minister Brouns heeft het woord.
Collega Ronse, net zoals u heb ik het rapport van de SERV met de nodige interesse gelezen. Er staan enkele zeer nuttige aanbevelingen in. Uiteraard ondernemen we vandaag al heel wat voor deze groep van jongeren en zitten er ook enkele zaken in de pijplijn.
Eerst en vooral wil VDAB vanuit de vernieuwde werkgeversbenadering die we versneld uitrollen, werkgevers ondersteunen en helpen een meer open blik te hanteren en hen stimuleren in het aanwerven van jongeren. Dat gebeurt onder andere wanneer VDAB bij de bedrijven zelf is, of bij het contacteren van een bedrijf door een bemiddelaar. Dit kan bijvoorbeeld door middel van duaal leren of een individuele beroepsopleiding (IBO). Ik heb het al vaker gezegd: opleiden is het nieuwe rekruteren. Vormen van werkplekleren zoals IBO en duaal leren zijn een goed instrument om competenties en soft skills op de werkvloer te vormen. Het voordeel van deze instrumenten is dat er hierbij telkens mentoren betrokken zijn. Zij zijn heel belangrijk om de jongeren te begeleiden en feedback te geven op hun prestaties en functioneren.
Verder is er een belangrijke rol weggelegd voor de werkgeversorganisaties, de sectoren en de opleidingsfondsen in het sensibiliseren van hun leden. Zij beschikken meestal over een groot en gevarieerd aanbod dat werkgevers kan helpen om nieuwe jonge werknemers aan te trekken en te begeleiden. In het bedrijf zelf kan een goed onderbouwd opleidingsplan met ondersteuning van een ervaren peter of meter een aanzienlijke meerwaarde bieden voor de jongere. Dat is een praktijk die we in kader van onboardingstrajecten steeds vaker zien opduiken. Samen met de SERV sensibiliseren we werkgeversorganisaties, sectoren en opleidingsfondsen hier alvast actief over.
Via het geactualiseerd actieplan ‘Werkbaar Werk’ zetten we daarnaast in op acties die de werkbaarheid trachten te bevorderen bij de brede groep van werknemers, ongeacht de leeftijd.
Werkgevers die bijvoorbeeld wensen te investeren in het opbouwen van een open dialoog met jonge werknemers, verwijs ik graag door naar de toolbox jongeren op de website werkbaarwerk.be. Door het opbouwen van zo’n open dialoog kunnen bijvoorbeeld verwachtingen bij jongeren geëxpliciteerd worden en mogelijke negatieve stereotypering op basis van leeftijd overwonnen worden.
Het stelt ons eveneens tevreden, collega Ronse, dat u het ook hebt over de rol van VDAB als loopbaanregisseur. Dat is immers ook de rol waar ik zelf heel wat belang aan hecht.
VDAB verbindt vanuit die rol een breed netwerk aan sterke en complementaire partners met heel wat expertise op het vlak van loopbaan met burgers, zodat zij een loopbaanperspectief en loopbaaneigenaarschap kunnen ontwikkelen. Hierbij hebben we bijzondere aandacht voor de groep jongeren. De gepersonaliseerde website van VDAB is een belangrijke eerste stap in dit proces en is een loopbaanplatform voor elke Vlaming. De bedoeling is om mensen een beter overzicht te geven van hun loopbaanperspectieven en op basis van gepersonaliseerde informatie aangepaste initiatieven voor te stellen, zoals opleiding of heroriëntering, met als hoofddoel om de positie op de arbeidsmarkt te versterken. Burgers, jongeren, kunnen nu al een account aanmaken op die vernieuwde website. Een account kan bijvoorbeeld worden aangemaakt om jobsuggesties op maat te krijgen, sollicitaties te beheren of om een online workshop of een opleiding te volgen.
Verder biedt de VDAB-website tools die burgers, dus ook jongeren, helpen bij het oriënteren op de arbeidsmarkt. De website biedt onder meer informatie over de beroepen en mogelijkheden op onze arbeidsmarkt. Daarnaast kun je via Jobbereik nagaan welke jobs bij je passen op basis van je competenties en via een interessetest welke jobs bij je passen op basis van je interesses. Dit helpt jongeren dus ook om hun weg te vinden op onze arbeidsmarkt.
Uit de behoeftepeilingen is reeds gebleken dat er op de huidige arbeidsmarkt op verschillende vlakken reële noden zijn tot ondersteuning van de werknemer op de werkvloer binnen de eerste twaalf maanden van tewerkstelling. Vanuit die optiek werd dan ook het VDAB-instrument ‘jobcoaching’ ontwikkeld.
De doelgroep werd binnen de raad van bestuur van VDAB recent nog aangepast naar alle werknemers die tijdens het eerste jaar van hun tewerkstelling nood hebben aan jobcoaching in functie van het behoud van die tewerkstelling. Dit vloeit voort uit persoons- en/of werkvloergebonden factoren die een risico vormen voor een verminderde of blijvende arbeidsparticipatie. Zowel werknemers met een contract van onbepaalde duur als werknemers met een tijdelijk contract met het oog op een vaste aanwerving komen in aanmerking. Dit instrument kan dus zeker ook worden ingezet om jongeren te ondersteunen op de werkvloer tijdens de eerste twaalf maanden van hun tewerkstelling.
Hiervoor werd een marktbrede oproep gelanceerd half juli 2022 met het oog op de opstart begin 2023. Deze verruimde jobcoaching vervangt de vroegere job- en taalcoaching die voor een beperktere groep aangewend werd. Samen met VDAB streven we ernaar de vernieuwde jobcoaching breed kenbaar te maken bij werkgevers en werknemers via gerichte communicatie, zeker ook heel specifiek naar jongeren toe.
Er bestaat daarnaast vandaag ook de doelgroepkorting – de RSZ-vermindering (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid) – voor werkgevers die een jongere onder de 26 jaar en zonder diploma secundair onderwijs aanwerven.
Collega Claes, u stelde nog enkele vragen over de impact van de corona- en de huidige crisis op jongeren.
De monitoring van die mogelijke impact gebeurt, net zoals voor alle andere types van werkzoekenden, via onze maandelijkse VDAB-cijfers rond de evolutie van het aantal werkzoekenden. Deze cijfers worden telkens ook publiek gemaakt. Maand na maand is zo te volgen hoe het jongeren verging in vergelijking met andere leeftijdsgroepen. De laatste maanden noteerde VDAB bij de jongeren onder de 25 jaar een sterkere daling van het aantal werkzoekenden dan bij de andere leeftijdsgroepen het geval is: in september 2022 min 3 procent ten opzichte van vorig jaar bij de min-25-jarigen.
Wat kansen op de arbeidsmarkt betreft, publiceert VDAB, zoals u wellicht weet, ook jaarlijks het schoolverlatersrapport. Dat rapport brengt in kaart hoe het jongeren vergaat na het verlaten van de schoolbanken. De recentste versie, van juni van dit jaar, hebben we reeds uitgebreid besproken tijdens de commissievergadering van 7 juli. Jongeren waren bij de laatste meting beter af dan ooit. Maar dat neemt niet weg dat we nog steeds heel waakzaam moeten blijven. Bij die meting werd immers nog geen rekening gehouden met meer recentere ontwikkelingen zoals de Oekraïneoorlog of onze energiecrisis. Wel benadrukt deze meting het belang van de demografische ontwikkelingen. Door de vergrijzing is de krapte nijpender dan ooit en biedt de arbeidsmarkt enorm veel kansen voor jongeren.
U stelde ook nog de vraag naar welke initiatieven ik neem om de impact op jongeren zoveel mogelijk te beperken. Om jongeren een goede start op de arbeidsmarkt te bieden en het aantal neet-jongeren tot een minimum te beperken, zet ik samen met VDAB en haar partnerorganisaties verder in op het intensifiëren van de dienstverlening voor jongeren.
De Vlaamse Regering keurde hiervoor vorige week vrijdag nog het besluit van de Vlaamse Regering (BVR) rond de neet-jongeren definitief goed. Met dit BVR geven we VDAB de expliciete opdracht om samen met gespecialiseerde partners deze doelgroep te bereiken en te activeren. We trekken ook de leeftijdsgrens van de doelgroep op van 25 naar 30 jaar. Daarmee is de aanpak in Vlaanderen in overeenstemming met de vernieuwde Europese Jeugdgarantie. Ten slotte zetten we ook versterkt in op extra datakoppelingen voor deze doelgroep, onder meer via de databanken van het OCMW.
Verder zullen we, gezien de huidige krapte op de arbeidsmarkt, sterk blijven inzetten op werkplekleren, waar naast jobspecifieke vaardigheden ook de soft skills versterkt worden. Dit soort skills komen de inzetbaarheid van de jongeren ten goede en verhogen hun kansen op duurzame tewerkstelling.
Tot slot lopen er via het Europees Sociaal Fonds (ESF) vandaag ook meer dan 50 lokale jongerenpartnerschappen. Die bereiken meer dan 2700 jongeren. Deze focussen zich op het verbeteren van de positie van de jongeren in de samenleving en op de arbeidsmarkt. Dat doen we door een netwerk van lokale organisaties rondom de jongere te creëren. Ze ondersteunen op meerdere levensdomeinen, laten jongeren via werkplekleren werkervaring opdoen en zetten in op de hulpvraag die de jongere heeft.
Mevrouw Claes heeft het woord.
Dank u wel, minister.
Ik wil nog even dieper ingaan op die neet-jongeren. Die zijn immers bijzonder kwetsbaar en hebben ook niet de weerbaarheid om heel snel te schakelen. Want als we een jaar hebben verloren, is dat ook niet op één dag of op een-twee-drie ingehaald. Ik denk dat we vooral die boodschap van hoop moeten geven en dat er hier ook een belangrijke rol is weggelegd voor de Vlaamse overheid om duidelijk te maken dat ze de moed niet moeten laten zaken, dat alles nog mogelijk is. Het is natuurlijk ook heel positief dat die problematiek duidelijk in kaart wordt gebracht en dat die ook verder goed wordt opgevolgd. Dat hebt u zonet ook aangekaart, dat dat wel degelijk gebeurt.
Ik denk: tijdig ingrijpen en waar nodig ook bijsturen. Ga zeker verder aan de slag met die neet-jongeren, want we moeten er vooral voor zorgen dat die verloren tijd ook geen verloren generatie maakt. Dank u wel.
Ik wil zelf nog even aansluiten, collega’s.
Ik denk dat de positie van jongeren op de arbeidsmarkt, zeker de komende maanden, ook nog eens extra onder druk kan staan. Dat brengt mij nogmaals bij een pleidooi om het instrument dat hen moet helpen op de arbeidsmarkt en competenties en mogelijkheden in kaart moet helpen brengen, ook open te stellen voor de jongeren. Sinds een aantal jaren moeten mensen die loopbaancoaching willen gebruiken, immers bewijzen dat ze al zeven jaar effectief gewerkt hebben. Die maatregel was er ooit vanuit budgettaire overwegingen gekomen, alleen sluit hij eigenlijk de groep uit waarvoor we hier allemaal aan het tussenkomen zijn. Hoe moeilijk zij het hebben op de arbeidsmarkt, terwijl we de maatregel die hen daarbij moet kunnen ondersteunen in alle onafhankelijkheid … Want de initiatieven die de minister toelicht zijn natuurlijk zeer positief: dat werkgevers ondersteund worden, dat werkgevers op hun verantwoordelijkheid gewezen worden, dat sectoren op hun verantwoordelijkheid gewezen worden. Maar als de jongere zelf ondersteuning wil, wordt hij op dit moment uitgesloten. Minister, ik zou u dus willen vragen om dit instrument te herbekijken wat betreft de toegang daartoe voor jongeren.
Minister Brouns heeft het woord.
Dank u wel voor die laatste suggestie. Dan gaan we dat doen, collega. Ik denk dat het inderdaad belangrijk is om dat zo maximaal … (Opmerkingen van Caroline Gennez)
Bij mij? Aha. Dank u wel.
We hebben voor jongeren ook andere maatregelen beschikbaar via VDAB. Dat wil ik natuurlijk ook wel onderschrijven: Oriënt, Jobbereik, daar hebben we daarstraks ook naar verwezen in ons antwoord. Het aanpassen van de leeftijd voor loopbaancheques is echter een budgettaire afspraak in het kader van de begrotingsonderhandelingen. Dat moeten we natuurlijk ook wel even benadrukken.
Collega Claes, absoluut tijdig ingrijpen doen we via de verscheidene maatregelen die ik opsom. Ik ben blij dat u dat ondersteunt en dat nog eens hebt onderstreept.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.