Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Minister-president, ondanks het feit dat er vredesgesprekken zouden zijn gestart tussen het bevrijdingsleger van Tigray en de Ethiopische centrale regering, lijken de etnische tegenstellingen en spanningen het hele land in de greep te hebben waardoor het dreigt af te stevenen op een oncontroleerbare burgeroorlog en een ineenstortende economie. In het weekend van 18 juni vond een nieuw etnisch bloedbad in het westen van Ethiopië plaats, waar mogelijk enkele honderden doden gevallen zouden zijn. Het doelwit daarbij waren leden van de Amhara-bevolking. In zes kleine boerendorpen in het district Gimbi in de deelstaat Oromia werden alle Amhara-sprekende mensen vermoord of gedeporteerd naar een nabijgelegen bos, waar ze vervolgens ook afgeslacht werden.
Exacte cijfers zijn nog niet gekend maar er zijn wel veel getuigenissen, en die bevestigen in elk geval wel dat de feiten gepleegd zijn. Volgens de regionale autoriteiten zou het Oromo Bevrijdingsleger (OLA), dat streeft naar meer autonomie voor het Oromo-volk, schuld treffen, wat door de betrokkenen dan weer wordt tegengesproken. Feit is wel dat de verstandhouding tussen de Amhara- en de Oromia-bevolkingsgroep de laatste jaren fel verslechterd is.
Het bloedbad in Gimbi was slechts een van de vele slachtpartijen de afgelopen weken. De Amhara hebben in het conflict de zijde van het Ethiopische leger gekozen. De Oromo’s daarentegen profiteerden van de spanningen in Tigray om hun machtsbasis uit te bouwen ten koste van de Amhara’s en vochten aan de zijde van het Tigray People’s Liberation Front (TPLF). Dat leidde tot gewelddadige spanningen over het hele land tussen Oromo’s en Amhara’s.
Intussen lopen de gesprekken tussen Tigray en het centrale gezag in Addis Abeba nadat president Abiy Ahmed een comité benoemde om te gaan onderhandelen over vrede. Sinds april kent Tigray een broze wapenstilstand. Bedoeling is dat de beide partijen in Kenia of Tanzania rond de tafel gaan zitten om tot een duurzame vrede in het gebied te komen. Ook begon in de week van 20 juni in de hoofdstad een door China georganiseerde conferentie over vrede in de Hoorn van Afrika.
Maar niet alle etnische groepen die aan de zijde van het Ethiopische leger stonden, willen de strijd staken. Vooral de Amhara-nationalisten die zich via milities schuldig hebben gemaakt aan mensenrechtenschendingen in de regio Tigray, verzetten zich tegen vredesgesprekken. De Amhara-strijdkrachten, en dan vooral de Fano-militie, houden er een etnische agenda op na en willen vooral het westen van Tigray onder controle krijgen. Dat valt evenwel niet in goede aarde bij de Ethiopische president, die in mei al enkele honderden Amhara-militieleden en politici liet arresteren onder druk van de buurlanden en het Westen om de vrede een kans te geven.
Uit het rapport ‘We will erase you from this land’ van Amnesty International en Human Rights Watch van april bleek dat de etnische spanningen in het land jaar na jaar toenemen, waarbij alle partijen zich schuldig maken aan grove mensenrechtenschendingen, vooral dan in de regio Tigray. Maar ook andere gebieden zoals in de deelstaten Amhara en Afar, waar milities uit Tigray de voorbije maanden bloedbaden hebben aangericht, blijven niet gespaard van etnisch geweld. Kortom, de burgeroorlog in Tigray heeft het broze etnische evenwicht in de Ethiopische samenleving grondig verstoord.
Minister-president, hebt u meer informatie over de recente moordpartij op wellicht enkele honderden Amhara’s die heeft plaatsgevonden in Gimbi, in het westen van Ethiopië? Hebt u weet of er reeds een onafhankelijk onderzoek naar deze gruwelijke feiten loopt, zodat de schuldigen ook bestraft kunnen worden?
Hebt u over deze terreurdaad al overleg gepleegd met de federale minister van Buitenlandse Zaken met als doel deze door de EU te laten veroordelen?
Er zouden vredesgesprekken lopen tussen de centrale regering van Ethiopië en het Volksbevrijdingsleger van Tigray. Wat is de stand van zaken van deze gesprekken? Hebt u weet of ook de andere etnische groepen die in het conflict van Tigray betrokken zijn, aan de onderhandelingstafel zitten? Zult u aandringen op hun deelname, gezien hun betrokkenheid?
Kunt u meer toelichting geven bij het recente bezoek van 21 juni door een EU-delegatie onder leiding van de Commissaris voor Crisisbeheer aan de leiders van de gewapende opstandelingen in Tigray? Is er bij deze ontmoeting druk op het TPLF uitgeoefend om de wapens neer te leggen, zoals de EU herhaaldelijk heeft gedaan bij de Ethiopische regering, en waarvoor ook de hulprelatie tussen de EU-landen en Ethiopië bevroren is?
Bent u het ermee eens dat de druk die de buurlanden maar ook het Westen uitoefenen op de Ethiopische regering om vredesbesprekingen te houden, alleen tot vrede kan leiden als het TPLF en andere milities hun pogingen tot geweld staken?
Op welke wijze kan de internationale gemeenschap bijdragen in het vermijden van een verdere escalatie in Ethiopië?
Hoe worden mogelijke vragen tot exportvergunning van militair materiaal naar Ethiopië door de Vlaamse administratie en door uzelf beoordeeld?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Van de Wauwer, u vraagt of ik meer informatie heb. Eerst en vooral betreur ik, samen met u, dit recente bloedbad in West-Ethiopië en het afschuwelijke geweld tegen de burgers. We hebben geen lokale vertegenwoordiging, dus informatie uit eerste hand ontbreekt. Ik stel wel vast dat eerste minister Abiy Ahmed deze aanval veroordeelde en dat de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties, Michelle Bachelet, haar afschuw uitsprak en de Ethiopische autoriteiten opriep een onderzoek in te stellen.
Binnen Ethiopië werd eerder al een interministeriële taskforce opgericht die de aansprakelijkheid voor mensenrechtenschendingen onderzoekt, inclusief schendingen in de context van het conflict in Tigray. Dat gebeurde naar aanleiding een gezamenlijk rapport van het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OHCHR) en de Ethiopische mensenrechtencommissie. Deze interne Ethiopische taskforce heeft de taak om de aanbevelingen van het rapport te implementeren.
Bovendien richtte de VN-Mensenrechtenraad, naar aanleiding van datzelfde rapport, eind vorig jaar een internationale commissie op van mensenrechtenexperten voor Ethiopië, om aantijgingen van mensenrechtenschendingen te onderzoeken. Deze commissie zal wellicht ook de gruwel in Gimbi onderzoeken.
Heb ik al overleg gepleegd met de federale minister van Buitenlandse Zaken? Ik heb over deze terreurdaad nog geen overleg gepleegd met de federale minister van Buitenlandse Zaken, maar zal bij toekomstige intra-Belgische coördinatievergaderingen om tot een Europees standpunt te komen, aandacht vragen voor het sektarische geweld tussen de verschillende Ethiopische bevolkingsgroepen.
Vragen drie tot en met zes zal ik gezamenlijk beantwoorden.
Er lopen inderdaad vredesgesprekken tussen de centrale regering en het volksbevrijdingsleger van Tigray. Op de laatste EU-Raad Buitenlandse Zaken van 20 juni concludeerde men dat er een broos bestand werd bereikt, maar dat is nog zeer fragiel. Hoewel bescheiden vooruitgang merkbaar is, volstaat het niet voor een volledige normalisering van de relaties tussen Ethiopië en de EU.
De Europese Unie zal dan ook blijven pleiten voor versterkte toegang voor humanitaire hulp, een permanent staakt-het-vuren, de terugtrekking van Eritrese troepen, de strijd tegen straffeloosheid, waaronder een gedegen onderzoek naar de mensenrechtenschendingen in Tigray, en ten slotte een inclusieve politieke dialoog. Ik begrijp dat daarbij ook andere etnische groepen betrokken zullen worden. Sindsdien vielen er echter nog nieuwe schermutselingen te betreuren, dus het valt nog af te wachten welke richting het uitgaat.
Verder ben ik het met u eens dat een duurzame vrede slechts bereikt kan worden indien alle partijen het geweld afzweren.
De internationale gemeenschap kan bijdragen door te bemiddelen. Dat gebeurt reeds via de verschillende speciale gezanten, zoals de heer Obasanjo, die deze taak opneemt voor de Afrikaanse Unie. Ze moeten daarbij de druk hoog houden op de verschillende partijen.
In verband met het bezoek van 20 en 21 juni door een EU-delegatie heb ik geen gedetailleerde informatie. De Commissaris voor Crisisbeheer, Janez Lenarcic, koppelde na afloop echter publiek terug. Daarbij verklaarde hij dat hij bij beide kanten heeft aangedrongen om verder te bouwen op het momentum en op de bescheiden vooruitgang die tot nu toe werd bereikt. Hij pleitte ook voor ongelimiteerde toegang tot de regio voor humanitaire hulp, waarbij alle betrokken partijen ervoor moeten zorgen dat hulp tot bij de hulpbehoevenden geraakt. Deze toegang tot humanitaire hulp is ook een Vlaams aandachtspunt. Ook wij pleiten voor een ongelimiteerde en onvoorwaardelijke toegang voor humanitaire hulporganisaties en vragen aandacht voor de noden van de meest kwetsbare doelgroepen.
Hoe worden de exportvergunningen behandeld? Alle aanvragen zullen worden getoetst aan de criteria die zijn weergegeven in het Wapenhandeldecreet. Dat zijn criteria zoals mensenrechten, interne conflicten en regionale stabiliteit in het land van eindegebruik, die worden beoordeeld in het kader van een aanvraag. Gelet op de situatie in Ethiopië is de kans klein dat een beoordeling deze toets zal doorstaan.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Ik dank u, minister-president. We kijken allemaal met afschuw naar de mensenrechtenschendingen die daar plaatsvinden en het conflict dat maar blijft duren. Naast de recente etnische spanningen is er een veel bredere humanitaire crisis aan de gang. U verwijst terecht naar de moeilijke toegang tot humanitaire hulp. Collega Nachtergaele en ik hebben daarover anderhalf jaar geleden al vragen ingediend en er is ook een resolutie geweest. Ik heb de indruk dat er vanuit de internationale gemeenschap weinig heel doeltreffende acties volgen.
Het is een heel bescheiden vooruitgang. U zegt dat u vanuit Vlaanderen extra aandacht vraagt voor die humanitaire hulp. Kunt u concretiseren welke vraag u daarover hebt gesteld?
Wanneer is de volgende coördinatievergadering met de federale collega’s gepland? Kunnen we daarover een terugkoppeling krijgen?
De heer Nachtergaele heeft het woord.
Eerst en vooral dank ik collega Van de Wauwer om de problematiek onder de aandacht te brengen. Ik heb nog een kleine bijvraag. Vorig jaar heeft de Vlaamse Regering 200.000 euro directe steun gegeven aan Caritas International België voor humanitaire actie voor de bevolking in Tigray. U gaf toen aan dat de storting moeilijk was omdat er weinig humanitaire toegang was. Wat is de stand van zaken ?
Voorts hoop ik ook dat er een constructief proces komt, dat de hulporganisaties snel toegang krijgen om ter plaatse te gaan helpen en dat er uiteraard een deftig onderzoek komt naar het misbruik van de mensenrechten in de regio.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Van de Wauwer, we brengen die vraag aan via de directie-generaal Europese Zaken en Coördinatie (DGE), het overleg dat we binnen België hebben, omdat ik denk dat de Europese Unie de partner met het meeste aanzien is en voldoende gewicht in de schaal kan leggen. DGE komt altijd samen ter voorbereiding van elke Europese Raad. We gebruiken dat forum om de situatie in Ethiopië zeker ter sprake te brengen in de Europese raden.
Op de vraag over de storting moet ik het antwoord schuldig blijven. Daar heb ik geen informatie over. We zullen die opvragen.
Dat is genoteerd.
De vraag om uitleg is afgehandeld.