Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister-president, op 17 februari stelde ik u al vragen over het wettelijke kader van het uitlenen van titels op een e-reader opgeladen door lokale bibliotheken. U verwees in uw antwoord naar de interpretatie die Cultuurconnect maakt van het arrest van het Europees Hof om die praktijk te legitimeren. Er werd toen gezegd: “Indien bibliotheken aan Cultuurconnect juridische informatie vragen omtrent het uitlenen van e-boeken op e-readers, dan geeft de vzw het advies dat zij verkregen van hun juridische experten inzake auteursrecht, namelijk: ‘In haar arrest C-174/15 stelt het Hof van Justitie van de Europese Unie dat de uitzondering van het openbaar uitleenrecht ook op e-boeken slaat. Er moet daartoe wel aan drie voorwaarden worden voldaan. Het e-boek moet door de rechthebbenden op de Europese markt zijn gebracht. De bibliotheek moet het e-boek verkregen hebben uit een legale bron. Het e-boek kan maar aan 1 persoon gelijktijdig worden uitgeleend (single use). Dit is dus ook zo voor de e-boeken die door de bibliotheken op e-readers uitgeleend worden.’”
Groot was dan ook mijn verbazing toen ik kennisnam van wat de Nederlandse Stichting Leenrecht meedeelt aan de Nederlandse bibliotheken: “Onder een e-reader wordt verstaan: een drager waarop digitale bestanden, zoals bijvoorbeeld e-books kunnen worden gezet. De praktijk van het uitlenen van e-readers is heel divers.
Op het uitlenen van een lege e-reader (zonder werken of materiaal erop) is het auteursrecht niet van toepassing. Dit is zonder meer toegestaan.
Het uitlenen van een voorbespeelde e-reader, e-booksdisc of e-bookstick die door of met toestemming van de uitgever/rechthebbenden in het verkeer is gebracht, valt onder het leenrecht.
Dat geldt ook voor het uitlenen van e-readers waarop door bibliotheken met toestemming van rechthebbenden e-books zijn gezet. Hiervan moet dan ook opgave worden gedaan aan Stichting Leenrecht.
Bij de opgave aan Stichting Leenrecht geldt dat in het geval er meerdere e-books op een e-reader staan, u per titel opgave dient te doen. In geval er audio (cd/dvd/luisterboek) en/of video op de e-reader is gezet, dient er opgave gedaan te worden in de toepasselijke categorie en wordt het voor die categorie vastgestelde tarief in rekening gebracht.”
Met andere woorden: er wordt dus duidelijk aangegeven: “met toestemming van rechthebbenden”. Dat is dus zo in Nederland, maar blijkbaar niet in de praktijk van de Vlaamse bibliotheken, die titels aanbieden via een e-reader die door de uitgevers/auteurs worden geweigerd voor cloudLibrary, het e-boekenplatform van Cultuurconnect.
Minister-president, kan de Vlaamse overheid, als toezichthoudende overheid op de lokale besturen, maar vooral als aanbieder van het eengemaakte bibliotheeksysteem, akkoord gaan met deze door Cultuurconnect gepromote maar blijkbaar onwettelijke werkwijze?
In mijn vraag om uitleg van 24 februari over de evaluatie van het cloudLibrary-project van Cultuurconnect verwees u naar overleg hierover tussen de boekensector en Cultuurconnect. Hoe is dat verlopen? Is er al enig resultaat van dit overleg?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mevrouw Brouwers, er is een fundamenteel onderscheid tussen cloudLibrary en de wettelijke uitzondering van het openbare leenrecht. CloudLibrary heeft een contractuele basis en is dus gesteund op de toestemming van de auteursrechthebbenden. Bij het openbare leenrecht werd het exclusieve beslissingsrecht van de auteur – namelijk: ‘Ik geef toestemming om een boek uit te lenen’ – vervangen door een louter vergoedingsrecht. Indien men bijgevolg binnen de grenzen van deze uitzondering blijft, is de toestemming van de auteur voor het uitlenen van een boek niet vereist. Dat is net de bedoeling van de wettelijke uitzondering.
Het Hof van Justitie heeft in zijn arrest C-174/15 de voorwaarden bepaald waaronder ook e-boeken onder dit openbare leenrecht kunnen vallen: het boek is door de rechthebbenden op de Europese markt gebracht, het e-boek werd verkregen uit legale bron, en er wordt voldaan aan het ‘one user, one copy’-systeem. Er worden geen bijkomende voorwaarden opgelegd. Wanneer aan deze drie voorwaarden voldaan is, kan een openbare bibliotheek bijgevolg een e-book uitlenen zonder dat daarvoor de toestemming van de auteur vereist is.
Het is daarbij natuurlijk essentieel – en dat is waar de tekst op de website van Stichting Leenrecht aan refereert – dat de op de e-reader opgeladen e-boeken uit legale bron zijn verkregen. De bibliotheek moet dan ook het e-boek “met toestemming van de rechthebbende” hebben verkregen. Die toestemming slaat op het verkrijgen, niet op het uitlenen van het e-boek op de e-reader. Het feit dat een rechthebbende geen toestemming geeft om zijn boek aan te bieden via cloudLibrary, betekent nog niet dat een bibliotheek dit boek niet via legale weg in e-boek- formaat zou kunnen verkrijgen.
Wanneer een bibliotheek bij een uitgever of handelaar van e-boeken een e-boek koopt en op een e-reader downloadt, dan heeft zij dat uit legale bron verkregen en kan zij dat bijgevolg uitlenen aan haar cliënteel, in de mate dat ook de andere voorwaarden nageleefd worden. De toestemming van de auteursrechthebbenden is niet vereist. Dat is net de essentie van het openbare leenrecht: dat het toestemmingsrecht vervangt door een vergoedingsrecht.
Dat voor het uitlenen geen toestemming van de auteur vereist is, wordt ook bevestigd op de webstek van Stichting Leenrecht: “Het Europees Hof is van mening dat e-books net als papieren boeken door bibliotheken moeten kunnen worden uitgeleend. In het arrest van 10 november wordt duidelijk dat het leenrecht ook van toepassing is op digitale boeken, waardoor bibliotheken zonder voorafgaande toestemming van de uitgever e-books mogen uitlenen.” Het feit dat dit in Nederland in de praktijk eventueel toch anders wordt toegepast, doet natuurlijk geen afbreuk aan de rechtsgeldigheid van de uitspraak van het Europees Hof van Justitie.
Kortom, het gaat hier enerzijds geenszins om een onwettelijke werkwijze. Anderzijds promoot Cultuurconnect die werkwijze helemaal niet, integendeel, Cultuurconnect stimuleert bibliotheken net om de technisch veiligere piste van cloudLibrary te nemen.
Het overleg tussen Cultuurconnect en BoekenOverleg werd uitgesteld naar 20 april 2022. Bijgevolg kan ik u daarover nog geen verdere toelichting geven.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Het is een technisch-juridische kwestie, maar het punt is toch dat Vlaamse bibliotheken op een e-reader een boek uitlenen dat via cloudLibrary niet mag worden uitgeleend, waar dus de auteurs geen toestemming voor hebben gegeven. U zegt nu dat er openbaar leenrecht is en dat ze geen toestemming hoeven te geven. Als ze geweigerd zijn door cloudLibrary, vraag ik mij dan toch af waarom het wel mag via de Vlaamse bibliotheken. Waarom moeten de Vlaamse bibliotheken die regels niet volgen? Zij zetten daar dus boeken op waarvan de uitgevers hebben gezegd dat de auteurs het liever niet hebben omdat ze het bij cloudLibrary ook niet hebben toegestaan. Er is dus toch iets wat niet klopt. U geeft een andere uitleg, maar ik weet ook niet of daar juridische geschillen van dreigen te komen. Dat kost allemaal veel geld en de auteurs hebben daar geen centen voor. Ik vind toch dat de bibliotheken, die openbare instellingen zijn, zich het best houden aan die regels. Het is een kwestie van interpretatie. Als u een andere interpretatie hebt, zullen we daar op dit moment niet veel aan kunnen doen en moeten de betrokkenen eventueel zelf juridische stappen zetten, nadat ze de beide versies hier hebben gehoord. Ik zou daar ook wel eens een advocaat over willen horen. Maar die zal ik nu ook niet bepaald betalen. Ik had gehoopt misschien van u een duidelijk ander antwoord te krijgen. Niet dat het niet duidelijk was, maar u zegt eigenlijk totaal iets anders. Het is nu de vraag hoe de auteurs en de uitgevers daar verder mee omgaan. Ik had een andere interpretatie.
Ik heb geen verdere vragen. Ik denk dat we hier een meningsverschil hebben.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Mij lijkt het ook heel vreemd dat de Vlaamse bibliotheken wel doen wat bij cloudLibrary wordt geweigerd. Alle cultuurproducten beginnen bij de schepper, bij de kunstenaar, de schrijver in dit geval. Wij vanuit ons perspectief, en zeker u als minister van Cultuur, moeten vertrekken vanuit het belang van de scheppende kunstenaar. ‘Fair pay, fair practice’ staat hoog op de agenda. Ik ben geen jurist. Ik kan hier helemaal niet ten gronde over oordelen. Maar ik denk dat het goed is om de terechte vraag van collega Brouwers juridisch te laten bekijken. We moeten weten of dit wel klopt, want we moeten onze schrijvers correct kunnen vergoeden.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik verwijs naar het arrest van het Hof van Justitie, dat heel duidelijk is: onder drie voorwaarden kan het wel. Trouwens, een auteur van een boek op papier geeft ook niet zijn toelating aan een bibliotheek. Als dat boek op de markt beschikbaar is, kan een bibliotheek dat boek kopen en uitlenen, weliswaar binnen het Bibliotheekdecreet. Die drie voorwaarden maken dat het product – excuseer mij dat ik het zo noem – vergelijkbaar wordt met een fysiek boek en dus kan worden uitgeleend.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Voor papieren boeken is de leenvergoeding op een goede manier bepaald en afgesproken, en daar gaan ze inderdaad mee akkoord. Er is nu net discussie over de leenvergoeding op e-readers en cloudLibrary. Wie daar zegt dat hij het te weinig vindt, wie vindt dat zijn werk niet aan dat lage bedrag kan worden uitgeleend, zit daar toch met een dispuut. We zullen zien hoe ze er verder mee omgaan. Het is toch niet helemaal correct.
De vraag om uitleg is afgehandeld.