Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Vraag om uitleg over de oproep om een Vlaams standpunt in te nemen over de nieuwe schoolwetgeving in Polen en de impact ervan op lgtbqi+-rechten
Vraag om uitleg over de Poolse wetgeving tegen lgbtqi+-organisaties op scholen
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Voorzitter, van het probleemkind in de Europese klas, Hongarije, gaan we naar dat tweede probleemkind, dat dat pestgedrag soms wat lijkt over te nemen: Polen. Want in Polen is, toch alvast in de Poolse Kamer, een nieuwe onderwijswet goedgekeurd, die gebaseerd is op een gelijkaardige wet die is goedgekeurd in Hongarije, waar zonet ook naar verwezen is in de vorige vraag. Daarin wordt bepaald dat lgbtqi+-organisaties uit het schoollandschap worden geweerd. Die organisaties worden niet expliciet genoemd in de wettekst, maar uit verklaringen van de bevoegde ministers blijkt wel heel duidelijk dat men wil beletten dat scholen aandacht hebben voor mensen met een andere seksuele geaardheid of een diverse genderbeleving, of dat holebi-organisaties op scholen een platform kunnen krijgen om op te komen voor ieders seksuele geaardheid en genderidentiteit.
Na de installatie van de lgbtqi+-vrije zones in 130 Poolse gemeenten en provincies, waarvan de meeste ondertussen gelukkig zijn teruggedraaid na druk vanuit de EU om de subsidiekraan dicht te draaien, is dit een volgende stap in een bedenkelijke richting door de centrale overheid. Uit een grote bevraging in Polen bij meer dan 20.000 mensen blijkt dat in enkele jaren tijd de groeiende aanvaarding ten aanzien van mensen met een andere geaardheid volledig ondergraven werd door wijdverspreide en agressieve trans- en homofobe propaganda. Daardoor durven mensen niet meer openlijk voor hun geaardheid uit te komen. Bovendien worden velen die het wel nog durven, meer en meer geconfronteerd met discriminatie op veel vlakken in hun leven: op het werk, op school en in hun dagelijkse leefomgeving.
In het voorjaar van 2020 namen we in dit parlement een breed gedragen resolutie aan over het veroordelen en bestrijden van openbare discriminatie en haatzaaiende uitlatingen ten aanzien van lgbtqi+-personen in de Europese Unie en elders in de wereld. Ook daarin werd de situatie in Polen expliciet aangehaald. De Vlaamse Regering werd onder meer gevraagd om alle mogelijke schendingen van de rechten van lbtqi+-personen in de EU en wereldwijd krachtig te veroordelen en om op Europees niveau politieke druk uit te oefenen op landen die zich schuldig maken aan discriminerende praktijken en wetgeving.
Minister-president, wat is uw mening over en uw visie op de nieuwe onderwijswet in Polen? Zal de Vlaamse Regering die krachtdadig veroordelen en, zoals gesteld in de resolutie waar ik eerder naar verwees, ook het voortouw nemen om internationale en diplomatieke druk te leggen op Polen? Zult u, als de wet eenmaal goedgekeurd is in de Sejm, de Poolse Kamer, de Poolse ambassadeur ontbieden om hem erop te wijzen dat dergelijke wetgeving indruist tegen de waarden waarvoor de EU en wij als Vlaanderen staan?
Zult u ook intern overleg plegen, zodat de Federale Regering dit gegeven bij de Europese Commissie en op de Europese Raad zal aankaarten? Welke maatregelen werden getroffen op internationaal niveau naar aanleiding van de eerder genoemde resolutie uit 2020? Welke diplomatieke, economische of internationale stappen werden gezet om landen met een lgbtqi+-discriminerend discours tot de orde te roepen?
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Minister-president, in het Poolse parlement ligt momenteel inderdaad een wetsvoorstel voor dat de regelgeving inzake onderwijs aanpast. Een van de elementen in dat wetsvoorstel is dat ngo’s geweerd worden uit de klaslokalen. Lgbtq+-organisaties worden niet expliciet genoemd, maar de conservatieve onderwijsminister stelde al zeer helder dat een van de bedoelingen is om te verhinderen dat er op scholen aandacht wordt geschonken aan wat hij ‘mensen met een andere geaardheid’ noemt, of dat er lgbtq+-positieve campagnes kunnen worden gevoerd aan de schoolpoort.
Het is duidelijk dat dit de zoveelste stap is van de Poolse regering om de rechten van lgbtq+ en het bespreekbaar maken van gender en geaardheid op school aan banden te leggen. Daarom roept de ngo Forbidden Colours de Vlaamse Regering op om hierover een duidelijk standpunt in te nemen.
Minister-president, heeft de Vlaamse Regering kennisgenomen van het initiatief in het Poolse parlement? Is de Vlaamse Regering het ermee eens dat deze nieuwe stap een bewuste strategie is van de Poolse regering om de rechten van lgbtqi+-organisaties aan banden te leggen? Zal de Vlaamse Regering de Poolse regering daarop aanspreken?
De heer Aerts heeft het woord.
De nieuwe onderwijswet die in de pijplijn zit in Polen, is inderdaad zeer problematisch en laat Polen en Hongarije hand in hand gaan in hun verzet tegen de lgbtqi+-gemeenschap. Dat is bijzonder pijnlijk. Collega Van de Wauwer verwees al naar het groeiende wantrouwen ten opzichte van die gemeenschap. En dat wordt ook zo gevoeld. Als uit onderzoek in Polen blijkt dat er een drastisch gevolg is voor het mentale welzijn van mensen in die lgbtqi+-gemeenschap, dan moeten toch echt alle alarmbellen afgaan. In 2012 worstelde 38 procent van de mensen in de lgbtqi+-gemeenschap met suïcidale gedachten. In 2017 was dat gestegen tot 45 procent. En ondertussen, in het onderzoek van vorig jaar, zat dat al op 55 procent. Zoals gezegd: alle alarmbellen zouden moeten afgaan, maar Polen en Hongarije houden daar andere meningen op na.
De resolutie van twee jaar geleden, maar evengoed de resolutie ten aanzien van Hongarije van juni van vorig jaar, en het samen vanuit het Vlaams Parlement en de andere parlementen, over de partijgrenzen heen, naar Boedapest trekken om de lgbtqi+-gemeenschap een hart onder de riem te steken, dat is bijzonder belangrijk. Die resoluties hamerden ook op de Europese waarden, en terecht. We mogen, zeker ten opzichte van collega-EU-lidstaten, toch wel hogere standaarden verwachten dan wat verschillende Oost-Europese landen de laatste jaren tentoonspreiden. De organisatie Forbidden Colours roept dan ook terecht de Vlaamse Regering op om de nieuwe Poolse wetgeving streng te veroordelen.
Minister-President, gaat u in op de oproep van Forbidden Colours en veroordeelt de Vlaamse Regering formeel die nieuwe anti-lgbtqi+-wetgeving in Polen? Zult u zelf en via diplomatieke weg de veroordeling overmaken aan de Poolse autoriteiten? Ziet u mogelijkheden om de Poolse lgbtqi+-gemeenschap ook nog op andere manieren te ondersteunen, zoals via organisaties ter plaatse?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Collega’s, het is verontrustend dat alvast in een deel van Centraal-Europa regeringen, telkens gesteund door parlementaire meerderheden, niet aarzelen om de rechten van lgbtqi+-personen en hun organisaties in te perken of hun op zijn minst de mogelijkheden te ontnemen om duiding te bieden in bijvoorbeeld onderwijsinstellingen. Ik veroordeel dan ook deze poging om via een onderwijswet hun rechten in te perken.
Ik geef kort mee waarover het precies gaat. Alles draait rond het versterken van de macht van de inspecteurs van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen in de Poolse provincies. Onder de nieuwe wet zullen deze functionarissen veel meer controle hebben over de aanstelling en het eventuele ontslag van de directeurs als ze zich niet aan de aanbevelingen houden. De inspecteur heeft ook de volledige toegang tot de documentatie van de school en een onbeperkte mogelijkheid om inspecties te organiseren.
Het meest controversiële deel van het amendement verwijst echter naar aanvullende lessen. Als een ngo of een andere organisatie lessen of een evenement in de school organiseert, moet die steeds gedetailleerde documentatie over de lessen of het evenement indienen, bijvoorbeeld over het materiaal dat tijdens de lessen of het evenement zal worden gebruikt. Die informatie maakt deel uit van een aanvraagformulier dat voor acceptatie naar het kantoor van de inspecteur wordt gestuurd. Hoewel onder meer lgbtqi-organisaties niet bij naam worden genoemd, zullen zij door deze wet dus waarschijnlijk moeilijker toegang krijgen tot onderwijsinstellingen.
Er start een nieuwe Poolse ambassadeur in ons land. Hij zal traditioneel ook zijn opwachting maken bij het departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken en naar alle waarschijnlijkheid ook een gesprek met mij aanvragen. Dat is de gelegenheid om de balans op te maken van onze bilaterale relaties, maar tegelijkertijd ook over gevoeligere kwesties als deze te spreken. U mag er dus op rekenen dat ik onze bezorgdheden zal overmaken. Ik ga ervan uit dat de Federale Regering eveneens de nodige stappen zal zetten. Ik ga daarbij niet interfereren. Verder volg ik dit dossier verder op het Europese niveau op.
Mijn diensten bereiden steevast een luik over mensenrechten voor bij bilaterale ontmoetingen en bij zendingen naar het buitenland. Tijdens die contacten kaart ikzelf – of mijn diensten, wanneer ze mij vervangen – op diplomatieke wijze de actuele mensenrechtenissues aan. Ik ben van plan om die werkwijze ook in de toekomst aan te houden. Zo kaartte de secretaris-generaal van het departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken tijdens de recente zending naar Hongarije de issues rond de antipedofiliewet aan en tijdens het gesprek met de ambassadeur van Botswana ging het eveneens over lgbtqi-rechten. Op Europees vlak en in internationale gremia ondersteunde ik steeds ten volle een aanpak ten voordele van de lgbtqi-rechten, en die lijn zal ik aanhouden.
Ik heb in deze commissie ook al verschillende keren toelichting gegeven over de financiële steun die de Vlaamse Regering voorzag voor verschillende initiatieven om lgbtqi- en vrouwenrechten te ondersteunen. Zo steunde Vlaanderen lokale organisaties in Egypte en Letland om activiteiten hieromtrent te ontwikkelen en voorzag ik steun voor verschillende programma’s van de Raad van Europa om daarop in te zetten. Specifiek voor Polen besliste ik in november jongstleden om een subsidie van 35.000 euro toe te kennen aan de Poolse ngo Love Does Not Exclude. Het project voorziet in juridische ondersteuning van lgbtqi+-personen in Polen.
Ook de Diplomatiek Vertegenwoordiger van Vlaanderen in Polen neemt mee de verdediging op van de lgbtqi+-gemeenschap. Hij doet dat schouder aan schouder met een hele reeks ambassades. Vooral de jaarlijkse IDAHOT-dag, de International Day Against Homophobia, Transphobia and Biphobia, op 17 mei, wordt aangegrepen om deze zaak onder de aandacht te brengen. Elk jaar ondertekent de Diplomatiek Vertegenwoordiger van Vlaanderen samen met een aantal ambassades een brief die de rechten van de lgbtqi+-gemeenschap onderstreept en die aan de Poolse overheid wordt bezorgd. Bovendien onderhoudt de vertegenwoordiger contacten met verschillende middenveldorganisaties die rond dit thema werken.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor uw antwoorden en verduidelijkingen. U gaf ook iets meer toelichting bij de wettekst zoals die voorlag. Inspecteurs die meer zeggenschap krijgen en die directies kunnen ontslaan, dat is echt een hellend vlak waarop we zitten wat betreft de democratische principes. Dat is echt problematisch.
De collega’s Lambrecht en Aerts verwezen naar het initiatief van Forbidden Colours, dat ons een paar weken geleden informatie heeft verschaft. Ik denk dat zij al bij elke fractie gepasseerd zijn. Forbidden Colours heeft ons in contact gebracht met een paar Poolse activisten die een project opgestart hebben dat heel goed werk levert rond het welbevinden van lgbt’ers in die scholen. Dat zijn initiatieven vanuit de leerlingen zelf. Als ik het dan goed begrijp, kan onder deze wet een directeur ontslagen worden indien zo’n initiatief dat vanuit leerlingen zelf komt, plaatsvindt in die scholen. Dat is volledig ondemocratisch en dat creëert een enorm angstklimaat. Dat is verschrikkelijk om te horen.
Ik ben in oktober nog in Polen, in Warschau, geweest en heb ook een kleine gemeente die als lgbt-vrije zone werd uitgeroepen, bezocht en daar met een aantal jongeren gesproken. Die getuigenissen waren verschrikkelijk. Die waren ook opnieuw een voorbeeld van dat angstklimaat dat gecreëerd wordt en waar een dergelijke wetgeving toe bijdraagt. Jongeren die met pepperspray op zak lopen omdat ze al een paar keer zijn aangevallen. Een jonge vrouw die verhuisd is van een kleine gemeente naar de stad omdat haar appartement een paar keer is aangevallen. Een advocaat die haar werk niet meer durft uitoefenen: zij is al aangehouden geweest, maar vreest momenteel voor haar leven omdat ze doodsbedreigingen krijgt. Dat is het klimaat waarin jonge lgbtq’ers in Polen momenteel leven.
Ik ben dus heel blij met wat u aankondigt, welke initiatieven u nog zult nemen. Ik heb van mijn tijd nu gebruikgemaakt om even te proberen de ernst van de situatie daar te schetsen.
Toen ik in Polen was, heb ik ook het initiatief genomen om onze Belgische ambassadeur daar te zien. Ik weet dat hij samen met de Vlaams Vertegenwoordiger daar enorm goede initiatieven neemt. Een paar jaar geleden heeft hij daar een voortrekkersrol genomen, samen met een aantal andere ambassades, om de problematiek rond lgbtq+-discriminatie aan te pakken. Hij had daar toen vanuit het federale niveau een specifiek budget voor gekregen. Misschien moeten we bekijken hoe we dat in de toekomst in dergelijke landen opnieuw kunnen doen en van ons diplomatiek netwerk gebruikmaken om daarmee voor verandering ter plekke proberen te zorgen. Alvast bedankt.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor het antwoord. Ik meen goed te hebben begrepen dat er vanuit verschillende kanten wordt gesproken met Poolse instanties en met die nieuwe Poolse ambassadeur.
Maar ik heb ook begrepen dat u in overleg zou gaan met de Poolse regering als u daar de mogelijkheid toe hebt. Mag ik u vragen, minister-president, dat u, als u dat overleg hebt en u over die problemen van de rechtstaat en de zware problemen van de mensenrechten praat, dan ook de abortusproblematiek, waarover we het hadden in mijn schriftelijke vraag van 2 december 2021, nog eens meeneemt? Wij vragen u ook echt concreet om die bezorgdheden over de verstrenging van de abortuswetgeving dan ook mee te nemen, naast de vreselijke problematiek die collega Van de Wauwer juist heel terecht goed schetste. Ik ga dat niet helemaal overnemen, maar er is daar wel meer dan één probleem te melden aan de Poolse regering. Maar ik heb begrepen dat u goed gebrieft wordt door uw diensten. Ik ga er dus van uit dat dat een mogelijkheid is. Dank u.
De heer Aerts heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor uw antwoord. Het is bijzonder goed, naast de toevoegingen van collega’s Van de Wauwer en Lambrecht, dat de organisaties ter plaatse ook gesteund worden. Ik kan dat enkel toejuichen. Ik ben benieuwd of we de resultaten van die samenwerking kunnen ontvangen. Misschien is het wel interessant om dat ook hier in Vlaanderen op een of andere manier uit te dragen, zodat we het algemene bewustzijn rond die problematiek breder kunnen trekken.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Voorzitter, ik denk dat er geen bijkomende vragen meer gesteld waren, alleen wat beschouwingen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.