Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Vraag om uitleg over de beslissing van de Vlaamse Regering over een mogelijke diplomatieke boycot van de Olympische Winterspelen in China en het FIFA-wereldkampioenschap voetbal in Qatar
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, ik ben hier weer voor de zoveelste keer met mijn vraag over de boycot van de Olympische Winterspelen. Ik zou zeggen: de aanhouder wint – hoop ik toch.
Tijdens de commissievergadering van 11 januari stelde ik u een vraag over die eventuele diplomatieke boycot van de Olympische Winterspelen in China. Het is inderdaad niet de eerste keer dat ik hierover vragen stel. Toen ik daar voor de eerste keer een vraag over stelde, klonk het zowel vanuit de meerderheid als vanuit de oppositie nogal instemmend wat deze zaak betrof. U hebt toen beloofd om dat opnieuw op de agenda te zetten en aan te kaarten in de schoot van de Vlaamse Regering.
Ondertussen werd er ook binnen de Federale Regering al beslist om over te gaan tot een diplomatieke boycot. Aangezien er op Vlaams niveau windstilte heerst, vroeg ik mij af hoe het hier gesteld was. In de commissievergadering van 11 januari stelde u dat u dit op vrijdag 14 januari zou bespreken binnen de Vlaamse Regering – dat is niet zo lang geleden, dat was vorige vrijdag – en dat u bereid was om hier vandaag toelichting over te geven. Daarom heb ik de vraag uiteraard opnieuw ingediend.
Welke beslissing is er hieromtrent genomen en hoe motiveert u die beslissing? Welke standpunten zijn er ingenomen binnen de Vlaamse Regering? Was er meteen unanimiteit of waren er fundamentele meningsverschillen hieromtrent?
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Zoals collega Deckmyn ook zei, is het hier de voorbije maanden al een paar keer aan bod gekomen, die oproep tot een diplomatieke boycot van internationale sportevents in landen die mensenrechten schenden.
Vorige week stelde collega Deckmyn de vraag naar aanleiding van de Winterspelen en ik had zelf een vraag over het WK Voetbal in Qatar. We hebben de afgelopen maanden al uitgebreid toegelicht waarover het gaat. In China gaat het voornamelijk over de vermoedelijke repressies tegen tennisster Peng Shuai nadat ze de voormalige Chinese vicepremier had beschuldigd van aanranding. In Qatar is het probleem tweeledig. Enerzijds ben ik hier op 14 december 2021 uitgebreid ingegaan op de situatie van lesbian, gay, bisexual, transgender (lgbt), niet alleen van toeristen tijdens het WK maar ook van inwoners van Qatar. Ze kunnen tijdens het sportevent in het stadion een regenboogvlag uithangen, maar alle online activiteiten worden getagd en na het event kunnen ze verdere vervolging vrezen. Homoseksualiteit staat daar ook in het strafrecht. Anderzijds zijn er de heel slechte werkomstandigheden van de arbeidsmigranten, met name uitbuiting en slavernij. Rapporten spreken ook over vele doden, al verschillen de aantallen sterk.
Er bestond eensgezindheid in de commissie dat we geen boycot mogen voeren waarbij onze atleten die jarenlang trainen en zich voorbereiden op deze events, het slachtoffer zijn, maar dat een diplomatieke boycot een sterk diplomatiek signaal zou zijn. Ministers van de verschillende regeringen zouden dan wegblijven. U had aangekondigd dat u dat afgelopen vrijdag in de regering zou bespreken. Daarom stel ik opnieuw de volgende vragen.
Kunt u meer toelichting geven bij de beslissing van de Vlaamse Regering over een diplomatieke boycot van de Winterspelen in China?
Heeft de regering ook het WK Voetbal in Qatar besproken of is het alleen bij de Winterspelen gebleven? Ik heb dat ook al op 14 december 2021 in de commissie gevraagd en u hebt toen gezegd dat u ook het WK Voetbal in de regering zou bespreken.
Zal de Vlaamse Regering die beslissing ook gemotiveerd meedelen aan de betrokken organisatoren en gastlanden?
Welke andere diplomatieke initiatieven kunnen er worden genomen om de mensenrechtenschendingen in China en Qatar, zowel specifiek verbonden aan de organisatie van dit event als in het algemeen, aan te kaarten?
Hoe kan er in de toekomst proactief bekeken worden hoe de omgang met mensenrechten een beoordelingscriterium kan zijn bij de toewijzing van grote internationale sportevents? Vindt u dat we in die fase al moeten ingrijpen en niet alleen maar reageren na de toewijzing?
Minister Jambon heeft het woord.
Collega’s, ik heb vorige week inderdaad gezegd dat de regering dat punt vorige vrijdag zou bespreken. Dat is ook gebeurd. We hebben beslist dat geen enkele Vlaamse minister of vertegenwoordiger van Vlaanderen, in welke hoedanigheid ook, aanwezig zou zijn op de Winterspelen in China en ook niet op het WK Voetbal in Qatar. Ik zal die beslissing als zodanig ook meedelen aan de betrokken ambassades.
Zoals u weet, zijn mensenrechten een belangrijk thema in het buitenlandse beleid van de Vlaamse Regering. Zowel op bilateraal, Europees als multilateraal niveau nemen we dat thema mee in onze contacten. Ik vind het echter belangrijk om dergelijke discussies aan te gaan binnen de juiste fora en ik begrijp dan ook het standpunt van het Internationaal Olympisch Comité om een sportevenement als de Olympische Spelen strikt apolitiek te houden. Ik heb in mijn vorige uiteenzettingen al gezegd dat er bij het toewijzen van dergelijke evenementen beter al rekening wordt gehouden met de mensenrechtensituatie in het betrokken land.
Wat China betreft hebben we in deze commissie al herhaaldelijk de mensenrechtensituatie kunnen bespreken. Ik heb die bezorgdheden ook al meegenomen in mijn internationale contacten, bijvoorbeeld tijdens de grote handelsmissie die we in 2019 samen met de federale en regionale regeringen in China organiseerden.
Een essentiële voorwaarde om met een derde land over deze thema's in gesprek te kunnen gaan is immers dat je nog 'on speaking terms' bent. Daar blijf ik bij. We zijn geen voorstander van het volledig verbreken van alle mogelijke overlegplatformen met dergelijke landen. Een actie zoals wegblijven op internationale sportieve ‘hoogmissen’ is iets totaal anders en lijkt me wel gelegitimeerd. Het feit dat we met derde landen contacten of samenwerkingsverbanden onderhouden, betekent dan ook geenszins een legitimatie van alle aspecten van hun beleid.
Mochten we enkel maar spreken met landen die aan de hoogste democratische standaarden beantwoorden, denk ik dat mijn internationale agenda een stuk leger zou zijn.
Welke andere diplomatieke initiatieven ik naar China en naar Qatar wens te nemen? Ik heb reeds meermaals in deze commissie toegelicht dat de geijkte weg om landen als China en Qatar te bewegen tot respect voor mensenrechten, enerzijds de multilaterale weg is, onder meer via de Internationale Arbeidsorganisatie, en anderzijds via de Europese Unie is. Wij scharen ons dus ook telkens achter de standpunten, hetzij van de Internationale Arbeidsorganisatie, hetzij van de Europese Unie.
Dat neemt natuurlijk niet weg dat ik deze kwesties, indien de gelegenheid zich voordoet – en die gelegenheden zijn tamelijk legio –, ter sprake breng tijdens alle mogelijke vormen van diplomatieke contacten.
Naast de diplomatieke demarches zijn er nog een aantal andere acties die Vlaanderen onderneemt om het respect voor mensenrechten te stimuleren. Zo sensibiliseert Flanders Investment & Trade (FIT) in zijn activiteiten de Vlaamse bedrijven voor maatschappelijk verantwoord internationaal ondernemen. Het is nodig dat onze bedrijven aandacht besteden aan de mogelijke impact van hun activiteiten op de mensenrechten van kwetsbare of uitgesloten personen. Vlaanderen ondersteunt in bepaalde landen ook lokale niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) die onder meer werken rond lgbtqi+- of vrouwenrechten.
Hoe kan er in de toekomst proactief bekeken worden? Zoals ik eerder al aangaf in deze commissie, mag sport in mijn ogen niet gepolitiseerd worden. Atleten mogen hiervan niet het slachtoffer worden. Dat maakt dat we inderdaad proactief te werk kunnen gaan – dat is niet in tegenstelling. Om dergelijke situaties te vermijden, zullen we er in de toekomst bij de FIFA en de UEFA en ook bij het Internationaal Olympisch Comité (IOC) en alle andere grote organisaties op aandringen dat men in de criteria voor toewijzing dat element van respect voor de mensenrechten meeneemt. Zo kunnen we als land dat atleten afvaardigt, niet in een positie komen dat het moeilijk wordt om nog atleten uit te sturen.
Het respecteren van de mensenrechten zou een van de belangrijkste criteria moeten zijn in de toewijzing van een belangrijk sportevenement of zou, wat ons betreft, zelfs kunnen gelden als een uitsluitingscriterium, wat dan wel een objectief kader vereist. En we moeten deze toewijzing gebruiken om verandering teweeg te brengen. Grote evenementen trekken immers de aandacht van de hele wereld, en die hefboom kan gebruikt worden om de toepassing van de mensenrechten op het terrein te verbeteren. Door de druk die het WK met zich meebracht, zette Qatar bijvoorbeeld belangrijke stappen vooruit op het vlak van arbeidsrechten onder het toezicht van de Internationale Arbeidsorganisatie. Hiermee wil ik niet gezegd hebben dat de situatie daar nu is zoals ze zou moeten zijn, maar het toont wel aan dat we de druk die zo’n groots evenement meebrengt, ook als hefboom kunnen gebruiken, en dus ook de kandidatuur van dergelijke landen. Als men respect voor de mensenrechten als criterium gebruikt, kan dat al bij de overweging van de kandidatuur een invloed hebben op wat er in zo’n land gebeurt.
Ziedaar mijn uitgebreid antwoord, voorzitter. Wij hebben dus in de Vlaamse Regering inderdaad beslist om noch naar Qatar noch naar China enige Vlaamse vertegenwoordiging te sturen.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, voor uw antwoord wat betreft de boycot van die Chinese Winterspelen en uiteraard ook Qatar. Ik heb in het verleden trouwens gesteld dat een volledige boycot nu natuurlijk echt niet aan de orde was, om onze eigen sporters niet te benadelen. Ik heb dus verschillende keren gepleit voor die diplomatieke boycot.
Nu is de beslissing genomen. Ik stel vast dat u zegt dat er geen enkele Vlaamse minister of vertegenwoordiger van Vlaanderen aanwezig zal zijn, waarvoor dank. Ik ben blij dat de Vlaamse Regering dit dus uiteindelijk heeft beslist. Dat is een belangrijk signaal ten aanzien van China en van Qatar. Er wordt hiermee beklemtoond dat we het niet eens zijn met het beleid dat nu in China wordt gevoerd. Dat is een signaal dat wat mij betreft heel duidelijk op zijn plaats is. Ik ben uiteraard tevreden met de genomen beslissing.
Misschien moeten we inderdaad van bij het begin, van bij de toewijzing van Spelen of andere initiatieven aan bepaalde landen toch wat meer aandacht hebben om op dat moment al druk uit te oefenen om zo Spelen of initiatieven niet te laten plaatsvinden in dergelijke landen. Misschien moeten we daar in de toekomst toch meer aandacht voor hebben. Indien dit ooit aan de orde is, zullen we daar zeker mee het signaal geven in deze commissie.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Ik dank u voor de duidelijke antwoorden, minister-president, en ook voor de beslissing die de Vlaamse Regering heeft genomen. Dat is de juiste beslissing. Het is een heel duidelijk signaal dat voor Vlaanderen de mensenrechten hoog in het vaandel staan. U verwijst naar het Internationaal Olympisch Comité, dat stelt dat sport apolitiek moet zijn. Ik heb vorige keer ook gezegd dat ik het daar op zich mee eens ben, maar als het gaat over universele mensenrechten die worden geschonden, dan vind ik dat geen politiek meer. Het gaat om universele en fundamentele rechten, waarop niet mag worden toegegeven. Ik ben daarom blij dat de Vlaamse Regering deze beslissing heeft genomen.
Wat China betreft heb ik gelezen en gekeken wat andere landen doen. Ik merk dat er tussen de Europese lidstaten geen eensgezindheid over die eventuele diplomatieke boycot te vinden is en dat Europa liever beslist om niet gezamenlijk te reageren omdat er geen gezamenlijk standpunt kan worden ingenomen en dat het anders opnieuw verdeeld naar buiten kan komen. Dat zou China alleen maar met plezier vaststellen. We moeten toch werk maken van een echte Chinastrategie vanuit Europa. Dat ontbreekt vandaag. Zo hoeven we niet altijd te reageren telkens wanneer er een concreet geval van mensenrechtenschendingen is, maar hebben we een duidelijke strategie op Vlaams, Belgisch en Europees niveau.
Ik hoop dat we bij de toewijzing in de toekomst het criterium van de mensenrechtenschendingen of van de mensenrechten kunnen meenemen bij de kandidaatstelling als hefboom om de situatie in die landen te verbeteren.
Ik heb geen bijkomende vragen meer en ik dank u nogmaals voor uw engagement, minister-president.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Minister-president, ik ben tevreden met de beslissing van de Vlaamse Regering om niet aanwezig te zijn op die evenementen. U sprak ook over de juiste fora. Ik wil daar even op ingaan. We hebben over deze thematiek al vaak van gedachten gewisseld. Ik heb telkens meegegeven dat we hier vooral moeten kijken naar een Europese coördinatie. U sprak zelf ook over een Europese aanpak. De Europese Unie heeft sinds de oprichting al een grote ambitie om een actief mensenrechtenbeleid te voeren. Ook de Franse president Macron heeft recent nog een oproep gedaan. Ik wil toch even polsen welke specifieke stappen er al worden gezet. Zijn er gesprekken met buurlanden? Het Europese niveau is het beste orgaan om daar gecoördineerd mee aan de slag te gaan.
Ik ben heel tevreden met de proactieve aanpak die u mee ondersteunt. We kunnen sport en mensenrechten als een duidelijke visie van de Vlaamse Regering vooropstellen met behulp van een aantal criteria. Aan de hand daarvan kan ze beslissen om al dan niet deel te nemen aan bepaalde internationale sportevenementen of ten minste een zending te sturen. Een objectief criterium is bijvoorbeeld of het land al vooruitgang heeft gemaakt. Sommige stappen duren wat langer en gebeuren niet op een-twee-drie. Zijn er bijvoorbeeld initiatieven genomen om mensenrechten te respecteren? Ook transparantie is belangrijk. Kunnen internationale organisaties de mensenrechtensituaties opvolgen? Dat zijn een aantal objectieve criteria die ik wil meegeven en die interessant kunnen zijn om mee aan de slag te gaan bij die duidelijke visieontwikkeling.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Minister-president, we hebben er in het verleden inderdaad al over gepraat. Vooruit is tevreden met wat u zegt. Dat ligt in de lijn van wat we willen. Het doet genoegen dat het in de lijn ligt van wat de hele commissie wil. Doe zo verder, blijf die houding aanhouden en probeer te overtuigen wie niet mee is.
U hebt ook gezegd dat we de sporters daar niet mee mogen belasten. Ze moeten gefocust kunnen zijn op hun sport op dat niveau. Dat vind ik de essentie. Als we het voortouw nemen door met heel veel landen dergelijke standpunten in te nemen, dan hoeven sporters daar hun energie niet meer in te stoppen. Dat vind ik heel belangrijk. Ik ga ervan uit dat de minister van Sport op dezelfde lijn zit.
De heer Aerts heeft het woord.
Bedankt voor de vragen, collega’s, en bedankt voor uw duidelijke en goede antwoord, minister-president. Het is toe te juichen dat het Vlaams Parlement en de Vlaamse Regering samen opnieuw die voortrekkersrol spelen op het vlak van mensenrechten, in dit geval ten aanzien van de sport. Ik sluit me alleen maar aan bij de positieve bewoordingen van mijn collega’s over deze beslissing.
De intentie om in de toekomst bij kandidaat-gastlanden het mensenrechtenargument te laten spelen, is zeker iets waar we verder aandacht voor moeten hebben. Ik denk dat we dan wel niet moeten wachten tot de toekenning. Het moet al in de fase ervoor, de fase van de kandidaturen. Dan lijkt het op dit moment qua Olympische Spelen toch al een heel eind vooruit goed te zitten, want ik heb eens gekeken naar de verschillende kandidaturen tot en met 2032, waar afgelopen jaar Noord- en Zuid-Korea uit de boot gevallen zijn. Ik denk dat we dan vooral naar het WK en de FIFA moeten kijken, aangezien daar landen als Noord- en Zuid-Korea samen nog steeds in de running zijn, en ook nog een aantal andere landen met regimes om toch ten minste in het oog te houden.
Het is dus een goede beslissing in verband met dit WK en deze Olympische Winterspelen. Wij ondersteunen absoluut de intentie om ook de kandidaturen voor toekomstige sportevenementen verder onder de loep te nemen. Al is het dan ver vooruitkijken, dan kunnen we dat over twintig jaar niet meer zeggen.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik heb daar weinig aan toe te voegen. Bedankt voor de steun van alle fracties binnen de commissie.
Mevrouw Talpe had nog vragen over de gesprekken op Europees niveau. De heer Van de Wauwer heeft er in zijn vraagstelling op gewezen dat binnen Europa die besprekingen inderdaad iets moeilijker lopen. Die gesprekken zijn aan de gang. Ik denk dat dat nog heel vaak casegebonden is, dus op basis van een bepaalde zaak. En zelfs dat verloopt tamelijk moeilijk. Maar dat wordt verder opgevolgd.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Ik heb daar niets aan toe te voegen. Ik ben tevreden met de beslissing van de Vlaamse Regering.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Idem. Alleen nogmaals dank.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.