Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Uit de Onderzoekscommissie PFAS-PFOS, waar ook het Departement Omgeving afdeling Handhaving aanwezig was, kwam op 15 oktober 2021 naar voren dat de milieu-inspectie bij 3M behalve perfluorononzuur (PFNA) en perfluordecaanzuur (PFDA) ook 2,3,3,3-tetrafluor-2-(heptafluoropropoxy) propaanzuur (HFPO-DA) in het lozingswater heeft gevonden. Dat is een andere naam voor GenX. GenX is schadelijk. De effecten van GenX zijn deels vergelijkbaar met die van perfluoroctaanzuur (PFOA). Laboratoriumgegevens geven aan dat het mogelijk kankerverwekkend is voor de mens en het heeft ook effecten op de lever. GenX is sinds 2019 door Europa geregistreerd als een zorgwekkende stof.
Op onze vraag aan 3M in de Onderzoekscommissie van 3 december 2021 of zij GenX produceren in Zwijndrecht of niet kwam een ontkennend antwoord. Maar de stof staat wel op de lijst die 3M aan de onderzoekscommissie bezorgde als product en bijproduct. Mijn vragen zijn de volgende, minister.
Klopt het dat hiervoor nooit een vergunning werd aangevraagd? Zal deze stof op termijn wel vergund worden? Aan welke voorwaarden?
Kunt u een verklaring geven hoe het komt dat GenX bij 3M is aangetroffen?
Welke actie zult u ondernemen indien 3M GenX produceert zonder dit te signaleren bij de bevoegde instanties?
Minister Demir heeft het woord.
Er is door 3M nooit een vergunning gevraagd specifiek voor het produceren of lozen van GenX. Nochtans moet elke gevaarlijke stof met een meetbare concentratie bij gebrek aan een indelingscriterium of rapportagegrens opgenomen worden in de aanvraag van een omgevingsvergunning. Op deze manier kan de vergunningverlenende overheid een beoordeling maken en desgevallend bijzondere lozingsnormen opleggen. 3M heeft nagelaten dit te doen.
Momenteel is er bij 3M een vergunningsaanvraag voor nieuwe lozingsnormen voor poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) in voorbereiding. Ik kan natuurlijk nog geen uitspraak doen over het dossier, aangezien ik het nog niet heb en er nog over geoordeeld moet worden. 3M heeft tot nu toe geen verklaring gegeven voor de aanwezigheid van GenX. In ieder geval heeft de afdeling Handhaving een proces-verbaal opgesteld en het bedrijf bevolen om de lozing ervan stop te zetten totdat er een norm is in de vergunning.
Momenteel is nog steeds de veiligheidsmaatregel van kracht die de afdeling Handhaving en het agentschap Zorg en Gezondheid op 31 oktober 2021 aan 3M hebben opgelegd. 3M heeft dus de productieprocessen met onaanvaardbare PFAS-emissies moeten stilleggen. Deze veiligheidsmaatregel wordt strikt opgevolgd door de afdeling Handhaving.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Het bijzondere op die Onderzoekscommissie van 3 december 2021, minister, was dat 3M eigenlijk uit de lucht viel als het ging over het feit dat de milieu-inspectie GenX op hun terrein had aangetroffen. Ik denk dat iedereen van de aanwezigen een beetje schrok dat ze daarvan niet op de hoogte waren.
Mijn eerste vraag is, minister, hebt u daar een verklaring voor? Ik veronderstel toch dat de milieu-inspectie heeft meegegeven wat zij hebben vastgesteld op die terreinen?
En ik heb nog een tweede, een andere vraag. GenX is niet de enige vervangstof voor PFOS en PFOA. Vaak worden schadelijke chemicaliën die moeten worden uitgefaseerd gewoon door andere chemicaliën vervangen die later minstens zo schadelijk of zelfs schadelijker blijken te zijn. De industrie is de wetgeving daarin doorgaans een of meerdere stappen voor. Experts spreken over de ‘regrettable substitution’. Een manier om dat te vermijden zou de omgekeerde bewijslast kunnen zijn. Dat wil zeggen dat de industrie eerst de veiligheid van de stof moet kunnen aantonen vooraleer ze die op de markt brengt. Net zoals de farmaceutische sector dat eigenlijk doet. Wat vindt u van dat idee, minister? Welk standpunt neemt u, minister, in omtrent het principe van de omgekeerde bewijslast bij de industrie te leggen?
Mevrouw Perdaens heeft het woord.
Collega, ik denk dat we tijdens die commissie wel vaker van onze stoel vielen, niet alleen bij dat elementje. Innovatie moet natuurlijk kunnen, maar we moeten daarbij steeds uitgaan van het voorzichtigheidsprincipe. Ik geloof daar sterk in.
Met dat in gedachten, minister, vraag ik me af op welke manier er gekeken wordt naar de mogelijke toxiciteit van GenX en het effect op de mens momenteel. We merken uit de hoorzitting dat het geen goed idee is dat we dat overlaten aan 3M, zo blijkt toch uit de resultaten van die onderzoeken, en dat we dan minstens vijftig jaar gaan achterlopen op de kennis die wij zullen verwerven tegenover wat zij aan kennis in huis hebben.
Minister Demir heeft het woord.
Collega Schauvliege, ik zou niet weten waarom 3M verrast zou zijn door het feit dat de milieu-inspectie GenX heeft aangetroffen. Ik weet niet waarom u dat vraagt met een valse smile op uw gezicht. Ik weet niet waarom ze daar verrast over zouden zijn, u moet die vragen misschien stellen aan 3M. Uw burgemeester kan hun dat zeker vragen. Ik weet niet waarom ze verrast zouden zijn. En wat de aanwezigheid van PFAS betreft, weet u dat ik zelf de eerste was in heel Europa en zelfs in dit land, die vragende partij is geweest om de niet noodzakelijke PFAS Europees te verbieden. Het is op basis van mijn vraag, ook in dit land en dus niet van de andere deelstaten of federaal, dat we dit geagendeerd hebben.
Collega Perdaens, bedrijven moeten zelf informatie over hun mogelijke lozingen doorgeven bij de vergunningsaanvraag en ook een voorstel formuleren voor normen. Het agentschap Zorg en Gezondheid geeft dan advies op het dossier en kan daarbij alle nodige informatie opvragen, onder andere ook aan het bedrijf. Op korte termijn zal ik zorgen voor een bijkomende meet- en monitoringscampagne voor lucht, water en bodem, alsook voor humane biomonitoring. Dit moet toelaten om de risico’s zo goed mogelijk in te schatten en te lokaliseren. Het is belangrijk dat we blijven inzetten op een kordaat optreden ten aanzien van de mensen die onze regels niet naleven en daardoor ook onze gezondheid en leefmilieu in het gedrang brengen.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Dank, minister, voor uw antwoord. Ik kan alleen maar vaststellen dat tijdens de Onderzoekscommissie op de vraag hoe 3M verklaarde dat er GenX gemeten was zij uit de lucht vielen. Ik heb die vraag zelf gesteld.
Mijn vraag was dus eigenlijk heel eenvoudig: werd dat document hun bezorgd? Maar ik begrijp uit uw bijzonder charmante antwoord dat u dat gedaan hebt en dat dan ook een toneeltje was. Zo denk ik het te moeten interpreteren op basis van wat u mij antwoordt.
U antwoordt mij natuurlijk niet op mijn tweede vraag, want die gaat niet over het verbieden van PFAS. Die vraag is om in zijn algemeenheid voor nieuwe stoffen die door bedrijven worden geproduceerd de bewijslast om te keren, namelijk dat de bedrijven moeten aantonen dat zij stoffen produceren die geen schade aan de omgeving of de gezondheid kunnen teweegbrengen. Dat is een principe dat in de farmaceutische industrie wordt toegepast en dat heel goed werkt. Kunnen we dat niet ook nu als principe aannemen in Vlaanderen bij de productie van nieuwe stoffen?
Dat was mijn eenvoudige vraag. Maar ik begrijp dat u daar nog niet over hebt nagedacht. Dat lijkt mij een heel belangrijk principe om toe te passen en ervoor te zorgen dat er in de toekomst geen productie van schadelijke stoffen is in Vlaanderen. Of dat nu over PFAS of over andere gevaarlijke stoffen gaat, het is heel belangrijk dat we de verantwoordelijkheid daarvan bij de industrie leggen als zij nieuwe producten ontwikkelen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.