Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Minister, ik stel voor het eerst een vraag in deze commissie. In het weekend van 27 en 28 november kreeg de Westhoek hevige regen- en sneeuwval te verduren. De plaatselijke vrijwillige brandweerdiensten moesten op meer dan honderd plaatsen tussenkomen om water weg te pompen of zandzakjes te leggen om huizen te vrijwaren.
Ook in de nabijgelegen Franse gemeenten viel heel veel neerslag op korte tijd. Veel van dat water moet via de IJzer afgevoerd worden naar de Noordzee. Op maandag 29 november was de situatie in de Westhoekdorpen langs de IJzer heel kritiek. De gemeente Alveringem kondigde die dag ook de gemeentelijke fase van het rampenplan af. De hulpdiensten konden niet verhinderen dat het water in een aantal huizen toch binnenliep.
In de plenaire vergadering van 19 juli hielden we een actualiteitsdebat over de watersnood die het zuiden en het oosten van ons land toen teisterde. U gaf daarbij aan, minister, dat er al heel wat zaken gebeurd zijn en sprak lovende woorden over het Grensmaasproject en het Sigmaplan dat grotere rampen zeker heeft voorkomen. U gaf ook aan dat er nog heel wat noodzakelijke werken nodig zijn in de Dendervallei en dat u hoopte dat de noodsituatie van toen voor eenieder een wake-upcall zou zijn. Welnu, de Westhoekbewoners hopen dat de situatie van de afgelopen dagen ook weer een wake-upcall is.
Deze commissie is interessant, ik heb heel veel bijgeleerd. Ik hoor dat er veel middelen vrijgemaakt zijn voor de andere regio’s. In dergelijke uitzonderlijke omstandigheden bewijzen wacht- en bufferbekkens hun diensten, maar ook een goed onderhouden waterloop en andere beschermingsmaatregelen zoals stuwen en zo meer zijn van primordiaal belang bij extreme waterval.
In dat kader heb ik volgende vragen, minister.
Welke beschermingsmaatregelen plant u op korte en op lange termijn langs het stroomgebied van de IJzer?
Hoeveel middelen heeft Vlaanderen het voorbije decennium geïnvesteerd in de waterbeheersing in het stroomgebied van de IJzer?
Hoe zult u de lokale besturen en andere betrokken partners zoals de provincie of polderbesturen meer ondersteunen in geval van extreme weersomstandigheden?
Is er contact of samenwerking met de Franse buurgemeenten of het Franse departement, aangezien één derde van het stroomgebied van de IJzer in Noord-Frankrijk ligt?
Werd er ondertussen werk gemaakt van het verder uitbouwen van adequate waarschuwingssystemen zoals een koppeling met BE-Alert zoals in de plenaire vergadering van 19 juli gesuggereerd werd?
Is er een afsprakenkader rond periodiek onderhoud van bevaarbare waterlopen die onder het beheer van de Vlaamse Waterweg vallen?
Minister Peeters heeft het woord.
Wij hebben het vandaag al veel gehad over waterbeheersing. Dat geldt ook voor de IJzer. Ook daar werden wij geconfronteerd met extreem hoge debieten in de laatste weken, tot 110 kubieke meter per seconde. Het vorige record dateert van 2012 en stond op 86 kubieke meter per seconde. Ook daar is het alle hens aan dek om te zorgen voor beveiliging tegen hoogwaterstanden.
De Vlaamse Waterweg staat in voor het beheer van de IJzer, en zet voor de uitvoering van beheerwerken gespecialiseerde waterbouwkundige aannemers in. Meerdere keren per jaar wordt een grondige opruiming uitgevoerd van takken en andere materialen langsheen en op de IJzer die scheepvaart en waterafvoer kunnen hinderen. Elke maand wordt de waterloop ook afgevaren voor het verwijderen van drijvend vuil. Tijdens deze opruimbeurten worden ook telkens eventuele obstructies verwijderd.
De afwatering naar zee wordt gewaarborgd door de instandhouding en modernisering van de infrastructuur. Er werden in het recente verleden omvangrijke instandhoudingswerken aan de deuren van het sluizencomplex Ganzepoot in Nieuwpoort uitgevoerd.
Naast bescherming is ook paraatheid van groot belang. Essentieel daarbij is het correct kunnen opvolgen van de waterstanden ter hoogte van zones waar kritieke overstromingen waarschijnlijk zijn. In de zone waar de IJzer uit de oevers is getreden, zijn er peilmeters aanwezig, in Roesbrugge en in Fintele. Deze gegevens kunnen in real-time worden opgevolgd op de website www.waterinfo.be. De Vlaamse Waterweg voorziet de installatie van een bijkomende peilmeting in Stavele, dat is ongeveer in het midden tussen Fintele en Roesbrugge.
Hoeveel middelen heeft Vlaanderen het voorbije decennium geïnvesteerd in de waterbeheersing in het stroomgebied van de IJzer? De vervanging van alle sluisdeuren op de Ganzenpoot in Nieuwpoort was een investering van 1,6 miljoen euro, het reviseren van de stuwschuiven in Fintele kostte 50.000 euro, en het verwijderen van drijvend vuil en obstructies en omgevallen bomen in de waterweg 150.000 euro per jaar jaar.
Dan is er ook nog een bedrag van 250.000 euro voor het herstellen van bressen in de oevers, en een bedrag van 1,63 miljoen euro voor ruimingswerken. Voor dringende interventies en onderhoudstaken om welke reden ook, maakt men bijkomend gebruik van een gespecialiseerd waterbouwkundig aannemer, waarvoor De Vlaamse Waterweg een jaarlijks onderhoudsbudget beschikbaar heeft om een en ander uit te voeren en ook voor onderhoudsbaggerwerken. Dat is een totaal budget dat men ook kan gebruiken voor de IJzer.
Extreme weersomstandigheden omvatten zowel droogte als wateroverlast. Inzake droogte is er een gestructureerd maandelijks overleg met De Vlaamse Waterweg en de verschillende polders en alle entiteiten die daarbij betrokken zijn. Er is ook een droogteadviesgroep onder leiding van de provinciegouverneur. Als er acute problemen zijn, bijvoorbeeld als het nood- en interventieplan in werking treedt, dan zijn er initiatieven van lokale besturen of van de provinciebesturen, afhankelijk van het level van het nood- en interventieplan.
De Vlaamse Waterweg heeft natuurlijk ook een eigen nood- en interventieplan. Wanneer woningen in gevaar komen of bij hoogwaterstanden is De Vlaamse Waterweg sowieso verantwoordelijk voor zijn eigen waterwegen en wordt die betrokken bij de diverse nood- en interventieteams die dan plaatsvinden.
Uiteraard is er ook contact en samenwerking met de Franse diensten. Er is de Franse tegenhanger van het bekkenoverleg in Vlaanderen. Daarover zit men tweejaarlijks samen. Er is ook een overleg tussen de Franse diensten en de provincie West-Vlaanderen waarbij ook De Vlaamse Waterweg wordt uitgenodigd op een tweejaarlijkse vergadering.
Adequate waarschuwingssystemen en de koppeling met BE-Alert zijn uiteraard zeer belangrijk. Alle actuele hydrologische situaties en voorspellingen kunnen door iedereen in real time worden gevolgd op de website www.waterinfo.be. Of je vanuit het oosten of het westen van het land de status wilt kennen van de een of andere waterweg, van de Dender, de Maas, de IJzer of een of andere bijrivier van de Schelde, dan vind je dat heel duidelijk op die website.
Inzake het periodiek onderhoud heeft De Vlaamse Waterweg binnen zijn beschikbare investeringsbudget een vast onderhoudsprogramma voor zijn waterwegennet. Daar zijn sowieso een aantal prioriteiten voor onderhoud naargelang van de beschikbare middelen. Soms gaat er wat meer onderhoud naar de ene en dan een jaar later naar de andere. Scheepvaart en waterafvoer zijn de twee belangrijkste zaken en die bepalen de prioritering van welke elementen van het onderhoudsprogramma worden uitgevoerd. Ook de baggerwerken, het uitdiepen van rivieren, spelen een belangrijke rol, zodat de waterafvoer sneller en vlotter kan verlopen. Ik hoop dat ik daarmee al uw vragen heb beantwoord.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Bedankt voor uw antwoorden. Het is inderdaad zo dat de hoogste waterstanden ooit werden gemeten in het weekend van 27 en 28 november. Het was een uitzonderlijke situatie. Maar ook dit weekend verwachten we nog hoge waterstanden, minister. Blijkbaar voorspellen de peilmeters, die inderdaad in Stavele en Fintele geplaatst zijn, toch wel hoge waterstanden.
Collega's, minister, ik heb in het begin van deze zitting geluisterd naar de middelen die voor de rest van Vlaanderen worden vrijgemaakt. Minister, ik denk dat ik van alle parlementsleden het verst van Brussel woon. En ik ben geen Calimero, maar soms vragen mijn collega's in het schepencollege en andere burgers of de mensen in Brussel de Westhoek weten liggen. Ik hoop echt, oprecht dat u onze regio ook in uw hart sluit, maar vooral ook dat u misschien extra budget kunt vrijmaken. Hartelijk dank voor de middelen die ons al werden toegewezen. Ik denk aan de middelen voor Fintele en de middelen voor het jaagpad fase 2 in Diksmuide. Ik denk dat daar ongeveer 300.000 euro voor wordt vrijgemaakt. U hebt dat niet benoemd. Maar ook voor het jaagpad tussen Roesbrugge en Stavele staat 1,4 miljoen euro gepland, minister. Dat is goed, dat is een nieuwe fase. Jammer genoeg is daar een andere procedure die ons wat de das om doet. Dat is een omgevingsprocedure. Ik hoop dat we daar toch snel wat verandering zien.
Maar de IJzer is een speciale vaart, minister, want die mondt rechtstreeks uit in de Noordzee. Dat is een heel ander verhaal. U had het over de Ganzepoot. En de combinatie van hoog water en veel waterval, vooral dan uit Frankrijk, zorgt voor problemen. We hadden het vandaag in deze commissie ook al over de waterbom. Maar wat als die waterbom in Frankrijk valt? Dan zijn er inderdaad twee oplossingen.
Ik ga u wel moeten vragen om stilaan af te ronden, mevrouw Vandromme.
Ik heb twee punten, minister. Ten eerste is er het onderhoudsbudget. Weet dat het district van de Westhoek een van de grootste is, met 120 kilometer aan waterwegen. En blijkbaar geven de mensen die daarmee bezig zijn, toch ook aan dat zij keuzes moeten maken.
Ten tweede is er het vergroten van de buffercapaciteit. Blijkbaar dateren de laatste grote baggerwerken uit 2011-2013. En ik heb begrip voor de grotere kosten. Want de IJzer heeft ons ooit gered in de Eerste Wereldoorlog, collega's, maar nu is het een beetje onze vijand. Want de IJzer ligt vol met explosieven, waardoor er extra hoge kosten zijn om die te bufferen.
Ik denk dat die twee maatregelen – het onderhoudsbudget verhogen en de buffercapaciteit verhogen – nodig zijn voor de veiligheid van onze burgers, maar er is ook het recreatief en economisch belang. Er is het jaagpad dat ons al zo lang beloofd is, minister. Ondertussen zijn er contacten met een aantal mensen van De Vlaamse Waterweg, maar ik hoop dat u toch onze regio in uw hart sluit.
De heer Maertens heeft het woord.
Minister, u weet dat de Westhoek al een goede toeristische regio is. Als u Stavele of Fintele dan op zijn Italiaans begint uit te spreken, dan komt het helemaal goed met de regio, denk ik. Maar het is u absoluut vergeven. Het was mooi om te horen.
Waar wil ik het over hebben? Als we kijken naar de klimaatgevolgen, dan gaat het over droogte, dan gaat het over plotse wateroverlast. Als we dan kijken binnen Vlaanderen wat onze doelstellingen zijn met de waterwegen, dan gaat het over scheepvaart, over het economisch benutten van die waterwegen. En als je die drie elementen samenneemt, dan spreek je eigenlijk over de diepgang – de diepgang van een rivier of kanaal. En in dit geval is dat de diepgang van de rivier de IJzer.
En dan heb ik teruggevonden dat er de afgelopen vier jaar op de IJzer een diepgangbeperking is geweest. Er was een beperking van de scheepvaart, qua grootte, qua diepgang van de schepen, door te weinig diepgang in de IJzer zelf. En dat heeft met één iets te maken: de structurele onderhoudsbaggerwerken.
We hebben nu de indruk dat het, wat de IJzer betreft, heel vaak gaat over wat lap- en kapwerk. Men doet heel sporadisch op een aantal locaties wat baggerwerken, maar niet structureel het onderhouden en uitbaggeren van de IJzer. Die is, zoals collega Vandromme terecht zegt, belangrijk voor vele facetten in de Westhoek, maar dus ook voor de scheepvaart en het economisch gebruik van kleine waterwegen. U zet daarop in, met De Vlaamse Waterweg, op dat economisch gebruik van de kleine bevaarbare waterwegen. Maar dan moet er wel voldoende diepgang zijn. Als we bijvoorbeeld kijken naar het project Watertruck+, dan is dat iets wat daar op de IJzer van belang kan zijn.
Ik vraag mij af of er voldoende structurele baggerwerken zijn, en of er uit het budget dat u vrijmaakt binnen uw budgetten voor baggerwerken voldoende richting de IJzer gaat?
Minister Peeters heeft het woord.
Ik zal misschien bij dat laatste beginnen. De Vlaamse Waterweg heeft een onderhoudsbudget van om en bij 16 miljoen euro. Dat is voor onderhoudsbaggerwerken, en dat geldt natuurlijk voor heel Vlaanderen. Daar zit het IJzerbekken zeker ook in.
Ik moet zeker nog eens een bezoek brengen aan de Westhoek. Ik zie hier collega Brouns en collega Keulen, en ik denk dat zij zeker even ver van Brussel wonen. Maar ik denk dat het zeker belangrijk is dat we die uithoeken van Vlaanderen niet vergeten. Ik heb het daarstraks, in het kader van de waterbeheersing, vooral gehad over de Maas, het Sigmaplan en de Dender. Ik kan u verzekeren dat in het volledige waterbeheersingsplan van De Vlaamse Waterweg ook een item is opgenomen voor het IJzerbekken. Als het specifiek gaat over de waterbeheersing in het IJzerbekken: daarvoor zijn al een aantal werken uitgevoerd inzake Nieuwpoort en het sluizencomplex.
Er moet wel nog bijkomend belangrijk werk uitgevoerd worden, zoals de vervanging van de schuiven voor een laatste fase. Daarvoor heeft De Vlaamse Waterweg sowieso al middelen opgenomen in zijn meerjarenprogramma. Dat is één. Een tweede element dat er zeker ook nog zit aan te komen is het kanaal Passendaele-Nieuwpoort, waar er op dit ogenblik een stuw ontbreekt, waardoor de waterafvoer niet optimaal verloopt. Ook daar wil men enkele werken uitvoeren, zoals de bouw van een extra afvoerkanaal, met ook laad- en losconstructies. Ook dat is een belangrijk project waar heel wat extra middelen voor geraamd zijn. Als ik het globale plan bekijk, dan moet er sowieso nog een en ander gebeuren voor het IJzerbekken.
Toen ik het daarstraks, bij die andere vraag, had over de 80 miljoen die nu in ons geïntegreerd investeringsprogramma (GIP) zit voor 2022: dat is niet alleen voor die andere bekkens. Ook voor het IJzerbekken zijn middelen voorzien. Ik heb al gezegd dat de noden immens groot zijn. Alleen al voor het Sigmaplan is er tussen nu en 2030 ruim 860 miljoen euro te investeren. Dat betekent ook dat we moeten bekijken welke de meeste prioritaire zaken zijn die we het eerst op de agenda moeten zetten. We kijken daarvoor ook naar het expertenpanel. Hoe kunnen we, gelet op de klimatologische toestand waarmee we geconfronteerd worden en de weersomstandigheden die steeds extremer worden, een gericht antwoord geven, en wat moet dan als eerste gebeuren?
Maar, dit gezegd zijnde, ik zal zeker de Westhoek niet vergeten. Ik zal nog eens een bezoekje brengen aan die dorpjes met namen die Italiaans klinken – toch als ik ze uitspreek. We zullen hier te gepasten tijde nog wel op terugkomen.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Dank u wel, minister. Ik waardeer in elk geval dat u ingaat op onze vragen. Weet dat het het grootste district is dat u zult bezoeken, met 120 kilometer aan waterwegen. Extra aandacht voor het onderhoud en de buffering is nodig.
Want weet u, minister, dat onlangs zelfs de sint niet kon aanmeren in Stavele vanwege de bomen die er waren? Deze zomer ben ik ook met een kano gaan varen op de IJzer. En we konden gewoon niet meer door vanwege de bomen die er waren. Dat duidt toch wel op het feit dat het heel lang geleden was dat men er nog langs kwam om het onderhoud te doen. Maar u bent alvast heel hartelijk welkom in onze streek. Ik zou zeggen: we gaan fietsen op het jaagpad van Roesbrugge naar Stavele, maar dan raad ik u wel aan om uw helm mee te nemen, want het is echt heel gevaarlijk momenteel.
De vraag om uitleg is afgehandeld.