Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Aerts heeft het woord.
Afgelopen maand kwamen twee interessante rapporten naar buiten. Het eerste was de studie ‘Roadmap to Net Zero’ van Elia waarin Elia zijn visie op het realiseren van een klimaatneutraal Europees energiesysteem tegen 2050 uiteenzet. Elektrificatie speelt daar natuurlijk een heel belangrijke rol in. Tegelijkertijd is een van de belangrijke aanbevelingen om de expansie van hernieuwbare energiebronnen te verdriedubbelen. Dat is een stevige uitdaging voor Europa maar zeker ook voor België en Vlaanderen.
Gelukkig kwam er redelijk snel een tweede studie van EnergyVille en de Vlaamse Instelling voor Technologisch onderzoek (VITO) die het potentieel voor hernieuwbare energie uit zon en onshore wind in kaart hebben gebracht. Ze doen dat met hun Dynamische Energie Atlas.
Volgens hun onderzoek is er in België een technisch potentieel voor elektriciteitsopwekking uit zonnepanelen op daken en windmolens op land van 118 gigawatt. Dat zou jaarlijks 132 terawattuur aan elektriciteit kunnen opleveren, veel meer dan het huidige stroomverbruik van heel België. Op die manier zouden we jaarlijks 40 procent meer stroom kunnen produceren dan wat we vandaag nodig hebben.
Die studie maakt ook een onderscheid tussen de verschillende niveaus en de verschillende energiebronnen. Voor Vlaanderen zelf werd heel concreet voor onshore wind een bijkomend potentieel van bijna 8 gigawatt in kaart gebracht. Voor zonne-energie zou dat in Vlaanderen een bijkomend potentieel van 65 gigawatt kunnen betekenen.
Tegelijkertijd werd ook de analyse gemaakt van de ambities die vandaag bestaan in het Nationaal Energie- en Klimaatplan voor zonnepanelen en wind op land. Daaruit blijkt dat nauwelijks in 6 procent van het technisch potentieel berekend voor zonnepanelen op daken, en nauwelijks in 17 procent van het technisch potentieel voor windturbines moet worden voorzien. Volgens de studies moeten we dus meer elektrificeren en moeten we daarom het tempo opdrijven om meer hernieuwbare energie te realiseren. Dat zijn de uitdagingen. Maar tegelijkertijd staat in die tweede studie dat er ook ruimte is om in nog veel meer hernieuwbare energie te voorzien.
Minister, hoe staat u tegenover de conclusies van deze studies? Beschouwt u deze studies als een aanleiding om de Vlaamse doelstellingen rond hernieuwbare energie te evalueren?
Minister Demir heeft het woord.
In de recente studie van EnergyVille en VITO is het technisch potentieel voor zon en wind onderzocht. Slechts een deel van dit potentieel zal in de praktijk economisch en vergunningstechnisch haalbaar zijn.
Het technisch potentieel voor zon in Vlaanderen ligt in lijn met het totaal technisch potentieel dat al via de Zonnekaart is berekend voor wat gunstig georiënteerde daken betreft. Dit is dus geen nieuw gegeven. Wat de praktische realiseerbaarheid betreft, moet ook rekening worden gehouden met bijvoorbeeld de staat van het dak, de renovatie- of afbraakplannen van de bouwheer enzovoort.
Wat wind betreft, is het voornaamste verschil met het theoretisch potentieel de vergunbaarheid. Daarbij moet voor de vergunningsbeoordeling voor elke locatie de specifieke impact worden beschouwd op het vlak van geluid, slagschaduw, landschap, natuur, veiligheidsrisico’s, luchtvaart enzovoort.
Die bevoegdheid zit nog bij Vlaanderen. U weet dat wij veel vergund hebben. Er zijn al voor meer dan 104 gigawatt windmolens geplaatst. De doelstelling is honderd per jaar. Ik denk wel dat we er eind dit jaar meer zullen hebben en dat is goed want de jaren voordien waren er minder. We doen daar enorm ons best.
Verder bevat deze studie geen kostenbatenanalyse en staat er ook niets over leveringszekerheid, impact op de netwerken van Fluvius en Elia.
In juni 2014 heeft VITO al een studie gemaakt over het potentieel van hernieuwbare energie tegen 2030 in Vlaanderen. In die studie is ook het technisch potentieel tegen 2050 bepaald. Voor wind is het potentieel in 2014 geraamd op 9000 megawatt, de recente studie komt uit op 9100 megawatt. Voor zon stijgt het potentieel van 50.000 naar 67.560 megawatt. In 2017 bevestigde Elia de grootteorde van die cijfers.
De studie van VITO en EnergyVille van dit jaar bevat dus weinig nieuwe informatie maar ik zal daar wel mee aan de slag gaan. Ik ben wel zeker dat het verfijnde model nuttig kan zijn voor projectontwikkelaars en investeerders.
De vorige studies waren vooral 'high-level' inschattingen over heel Vlaanderen. In deze studie wordt wel heel sterk rekening gehouden met lokale factoren. Dat zal ik eens heel goed bekijken, want ik denk dat dat wel een versnelde ontwikkeling van goede projecten met zich kan meebrengen.
De heer Aerts heeft het woord.
Minister, voor zonne-energie verwijst u naar de staat van de daken. Het aandeel daken waar er vandaag zonnepanelen op liggen, is bijzonder laag. We spreken dan maar over een aantal procenten. Ik hoop dat er veel meer daken in goede staat zijn dan er vandaag daken met zonnepanelen zijn. Er zit dus nog een enorm potentieel in daken die vandaag wel goed zijn en waar er geen zonnepanelen op liggen. Als de staat van de daken daarnaast niet oké is, is ook de isolatie waarschijnlijk niet oké. Dan is het toch van belang om daar nog zeker verder op in te zetten.
Voor windenergie verwijst u naar het aantal bijgeplaatste windturbines tijdens het afgelopen jaar. Dat zit goed en dat klopt ook. Tegelijkertijd zijn dat natuurlijk de vergunningen uit het verleden. Uit de schriftelijke vraag die ik aan u stelde, bleek toch ook dat u heel wat projecten niet vergunde. Er zijn dus heel wat projecten die positieve adviezen over de hele lijn krijgen, maar die toch niet worden vergund. Dat ging over een bijzonder groot aandeel ten opzichte van de totaal vergunde windenergie. Daardoor zet je natuurlijk een rem op de toekomstige ontwikkeling. Het kan zijn dat u dan nog steeds de doelstellingen haalt, maar zoals de studie van Roadmap to Net Zero ook aangeeft, zullen we veel meer moeten doen, dus ik hoop dat u ook daar extra inspanningen kunt voor doen, dat u meer zult kijken naar die positieve adviezen en die ook meer zult volgen, want dat betekent ook dat er meer investeringszekerheid voor die sector is.
Nog heel kort: ik denk dat die investeringszekerheid een probleem vormt voor de ontwikkelaars. Kunt u daarover meer duidelijkheid verschaffen zodat die projectontwikkelaars wel investeringszekerheid hebben?
De heer Gryffroy heeft het woord.
Ik wil tussenkomen over de zonnepanelen. Het is inderdaad zo dat daken slecht zijn omdat de isolatie ontbreekt. Ik denk ook dat er in de laatste besluiten en decreten voldoende aandacht is om mensen op alle mogelijke manieren aan te zetten om hun daken te isoleren. Ik vind het ook maar logisch dat je eerst je dak isoleert voor je er de zonnepanelen op plaatst. Ik denk dat de Vlaamse Regering wel voldoende doet.
Het stond vandaag nog in de kranten, maar vorige week heeft de Vlaamse Regering wel degelijk beslist om het energiedelen in één keer uit te rollen en dus niet in drie fases. Dat is voor alle duidelijkheid toch wel een belangrijke stap. Dat betekent dus dat dat vanaf 1 januari 2022 niet alleen mogelijk is binnen appartementen, maar dat direct ook het peer-to-peernetwerk wordt behandeld. Deze business zal alsmaar groeien door de volatiele elektriciteitsprijzen, maar de stabiliteit van het net zal het grootste probleem zijn. Ik denk dat we daarover met de distributienetbeheerder van gedachten moeten wisselen. Als er morgen eventueel een probleem op het net ontstaat door het energiedelen en doordat de business interessanter wordt, dan is de vraag in welke mate Fluvius dit aankan. Daar maak ik me eerder grote zorgen over. Het heeft geen zin om overal op alle geschikte daken zonnepanelen te leggen als straks het net het niet aankan.
De heer Pieters heeft het woord.
Als de minister aangeeft dat er niet voldoende daken stevig genoeg zijn om zonnepanelen op te plaatsen, dan groeit automatisch de vraag of we dan met de renovatie van de huizen wel goed bezig zijn. Wordt daar dan voldoende aandacht aan besteed? Want de isolatie van de daken is toch nog altijd belangrijker dan de zonnepanelen op de daken.
Het is voor het comfort van de inwoners toch overduidelijk dat er voor de isolatie van de daken meer inspanningen moeten gebeuren zodat dat mogelijk wordt.
Nogmaals: zijn de inspanningen die deze meerderheid doet wel voldoende voor juist die daken die minder stevig zijn of niet stevig genoeg zijn, dus voor die klasse van huizen en inwoners voor wie dat moeilijk betaalbaar is? Doen we wel de nodige inspanningen om op dat vlak de nodige evolutie te krijgen?
De heer Tobback heeft het woord.
Ik was toch een beetje verbaasd door het argument dat er niet genoeg zonnepanelen liggen omdat de daken in Vlaanderen niet stevig genoeg zijn. Eerlijk gezegd denk ik dat je alleen maar door de eigenaars van huizen met daken die stevig genoeg zijn te stimuleren om zonnepanelen te leggen het huidige potentieel al kunt verdrievoudigen zonder dat er iemand nieuwe dakbalken moet steken. Alleen is er blijkbaar toch wel een geweldige rem op de stimulans om dat te doen. Ik denk dat het landschap van de voorbije maanden en jaren daar heel erg aan bijdraagt. Ten eerste krijg je na het debacle met de tellers de boodschap dat je in een onzekere situatie terechtkomt. Ten tweede krijg je de boodschap dat als je zonnepanelen legt, je dat alleen maar moet doen als je het allemaal zelf kunt verbruiken, want anders raak je niet van je stroom af omdat het net het niet aankan. Dat zijn allemaal remmen op het installeren van de capaciteit die u nodig hebt om uw eigen doelstellingen na te komen.
Ik sluit mij aan bij collega Gryffroy: ik ben blij dat men eindelijk accepteert dat het grote probleem of een van de grote problemen is dat ons net op dit moment te weinig solide is om de doelstellingen na te komen en dat daarin dus moet worden geïnvesteerd. Wat men nu doet, is inderdaad mensen afremmen om erin te investeren terwijl men tegelijkertijd zegt dat we meer zonnepanelen moeten hebben. Dat gaat niet op die manier. Dat zal nooit lukken. Ik wil u toch oproepen om meer aandacht te hebben voor de versterking van dat net.
Minister Demir heeft het woord.
Dank u wel, collega’s.
Ik wil eerst duidelijk zeggen dat er wat de daken betreft nog heel veel potentieel in Vlaanderen is. Er zijn voor alle duidelijkheid ook veel goede daken. Er wordt vandaag vooral bijgebouwd op al die daken. Ik ben er zeker van dat er de volgende jaren nog veel installaties zullen worden geplaatst. Volgens het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) is er nog een potentieel van 55 gigawatt bij zeer goed georiënteerde daken in Vlaanderen. Ik maak me daar eigenlijk niet te veel zorgen over. Ik denk dat we er vooral voor moeten zorgen dat die randvoorwaarden goed zitten, dat mensen ook het vertrouwen hebben om die zonnepanelen te plaatsen.
Er was nog een bijkomende vraag over wind van de heer Aerts. Elia en VITO kijken voor windenergie vooral naar het theoretisch potentieel. Ik begrijp natuurlijk hun insteek en visie, en ik ben er ook zeker van dat het technisch potentieel in Vlaanderen heel groot is. Ik vind het voor de vergunningen heel belangrijk dat we absoluut goede voorwaarden voor de investeringszekerheid creëren en dat we ook op een juiste manier goed kunnen blijven vergunnen. Soms zijn er wel zaken waarmee je rekening moet houden: veiligheidsrisico’s, luchtvaart, soms ook wel slagschaduw, geluid of natuur. Nu zie je ook dat de technologie met die vogelradars meer en meer wordt gebruikt.
Nogmaals, wij doen enorm ons best en kijken ook naar heel wat goede projecten. Jullie weten ook dat de subsidies zijn aangepast en dat we vooral naar de meest kostenefficiënte projecten kijken. Ik hoop dat we op die manier blijven inzetten op hernieuwbare energie in Vlaanderen.
De heer Aerts heeft het woord.
De efficiëntie van hernieuwbare energie stijgt jaar na jaar. Er is steeds meer hernieuwbare energie aan lagere kosten en dat is eigenlijk bijzonder, bijzonder goed nieuws want dat is hetgeen we natuurlijk nodig hebben om richting een klimaatneutraal energiesysteem te gaan.
Laat ons dan ook volop inzetten op die hernieuwbare energie want klimaatneutraal betekent meer elektrificatie, meer elektriciteit. Volop inzetten betekent ook dat we nog meer dan vandaag die zonne-energie moeten stimuleren. Voor windenergie moeten we daarnaast een stabiel kader creëren. Onshore energieontwikkelaars van windenergie zitten vandaag met de handen in het haar, want aan dit vergunningenbeleid kunnen ze niet meer uit. Er zijn inderdaad buiten de toekenning van een vergunning verschillende zaken waarmee we rekening moeten houden, maar als er overal positieve adviezen zijn, dan zouden we toch maximaal die positief geadviseerde projecten moeten realiseren. We zullen immers nog veel meer hernieuwbare energie nodig hebben.
De vraag om uitleg is afgehandeld.