Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Minister-president, ik stel een vraag naar aanleiding van het overlijden van een 30-jarige Poolse vrouw eind september. Haar dood was toch wel te wijten aan de strenge abortuswet die in Polen geldt. Ik vertel even het verhaal van die dame, die Izabela heet. Ze was 22 weken zwanger, moest opgenomen worden in het ziekenhuis, en daar bleek dat de foetus afwijkingen had. De toestand van de moeder verslechterde alleen maar. Alleen, de artsen wilden de foetus niet weghalen uit schrik om vervolgd te worden op basis van de geldende abortuswetgeving. Ze hebben dus gewacht tot de foetus stierf voor ze hebben ingegrepen, en het gevolg was dat 24 uur daarna de mama uiteindelijk is overleden aan een bloedvergiftiging.
De Poolse abortuswet was al niet heel uitgebreid, maar in oktober 2020 is die door de regering van de partij Recht en Rechtvaardigheid nog verder verstrengd. Ernstige afwijkingen bij een ongeboren kind waren vroeger de grootste reden voor legale abortussen, maar dat is nu verboden. Het komt erop neer dat enkel bij verkrachting en incest, of als de moeder zich in een levensbedreigende situatie bevindt, abortus nog is toegestaan.
Nu, daar was heel wat rond te doen in Polen. Met de slogan ‘Niet één meer’ zijn tienduizenden mensen op straat gekomen, waaronder ook oud-Europees president Donald Tusk. Men is nogal verbolgen over het feit dat deze wetgeving er uiteindelijk toe leidt dat moeders het leven moeten laten, terwijl dat eigenlijk had kunnen worden vermeden. Het probleem is natuurlijk dat die artsen een verstarde houding aannemen omdat ze juridisch in een hoek geduwd worden. We hebben het daar toch wel heel moeilijk mee, en we zien dan ook dat heel wat Poolse vrouwen de grens oversteken om geholpen te worden, zelfs tot in ons land. Er was ook het voorval in Ierland indertijd, waar een vrouw zich in dezelfde situatie bevond. Maar daar heeft men de wetgeving wel aangepast.
Minister-president, was u op de hoogte van de problematiek, en hoe beoordeelt u de precaire situatie van Poolse vrouwen in dergelijke toestand?
Wat is uw mening over die rigide abortuswet?
Zult u de Poolse ambassadeur aanspreken en het bilateraal overleg aanzwengelen wat betreft het respecteren van vrouwenrechten en een eventuele aanpassing aan de abortuswet?
De Federale Regering heeft expliciet haar steun uitgesproken aan de activisten, en de vraag is dan ook of de Vlaamse regering dat eveneens zal doen?
Zult u de situatie aankaarten bij de Europese Unie?
Welke concrete acties hebt u, en bij uitbreiding de hele Vlaamse Regering, in het vooruitzicht ten aanzien van Polen rond het beschermen van vrouwen ter zake?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik begrijp de woede van de Poolse bevolking zeer goed. Het is dan ook een schrijnende zaak. Zoals u aanhaalt, was Izabela 22 weken zwanger toen ze eind september stierf in een ziekenhuis. De artsen zouden volgens de advocate van de vrouw een te afwachtende houding hebben aangenomen uit vrees voor vervolging onder de rigide abortuswet. Twee artsen in het bewuste ziekenhuis mogen inmiddels hun functie niet meer uitoefenen. Het parket is ook een onderzoek gestart.
Hoe beoordeel ik die abortuswet? De abortuswet is inderdaad heel streng en werd dit jaar nog strenger gemaakt, zoals u stelde. In Polen kan abortus alleen nog als de zwangerschap levensbedreigend is voor de vrouw, of als ze zwanger raakte door verkrachting of incest. Maar als de foetus een aangeboren afwijking heeft, is abortus nu eveneens verboden.
U vraagt ook of ik de Poolse ambassadeur zal aanspreken. Hoezeer men vanuit Vlaanderen die strenge abortuswet ook betreurt, we kunnen er niet omheen dat die de steun heeft van een ruime Poolse parlementaire meerderheid. Die meerderheid wordt gevormd door verschillende partijen en dus niet alleen door de Partij Recht en Rechtvaardigheid. In toekomstige contacten ben ik echter zeker bereid om de situatie ter sprake te brengen.
Zullen wij, net als de Federale Regering, onze steun uitspreken? Ik heb vernomen dat de staatssecretaris voor Gelijke Kansen en de minister van Volksgezondheid inderdaad een subsidie van 10.000 euro hebben gegeven aan de ngo Abortion Without Borders. De zaak Izabela is schokkend en ik zal niet nalaten dit bij contacten met de Poolse overheid aan te kaarten. Ik word bovendien rechtstreeks geïnformeerd over deze problematiek door onze Diplomatiek Vertegenwoordiger van Vlaanderen in Warschau.
Of ik de situatie zal aankaarten bij de Europese Unie, zal ik bekijken, maar voorlopig lijkt mij dat niet nodig.
Zoals eerder gezegd, werd de abortuswet aangenomen in het democratisch verkozen Poolse parlement. Dat maakt het natuurlijk moeilijk om acties te ondernemen ten aanzien van Polen.
Jullie weten dat de Vlaamse Regering vrouwenrechten hoog in het vaandel draagt. Daarom ondernemen we hier ook veel actie rond. Zo verschafte ik onder andere steun aan de Raad van Europa voor het programma ‘Women Empowerment’ dat zich inzet om gendergerelateerd geweld tegen te gaan. Ik sluit niet uit dat ik ook in de toekomst dit soort steun zal verlenen indien opportuun. Via multilaterale programma’s kan er structureel gewerkt worden aan de ondersteuning van vrouwenrechten.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Minister-president, dank u voor uw antwoord en voor het feit dat u evenzeer ontzet bent over het voorval in Polen en de wet op zich, waar men zich serieuze vragen bij kan stellen, ondanks het feit dat die door een democratische meerderheid werd goedgekeurd. Ik zag collega Deckmyn knikken. Die wet is daar op die manier goedgekeurd. Maar ik blijf het toch wel moeilijk hebben, zelfs al is het met een democratische meerderheid, dat een dergelijke wet mensenrechten serieus beperkt en er uiteindelijk toe leidt dat men komt te overlijden, terwijl dat absoluut had kunnen worden voorkomen.
Ik zou zeggen: blijf er toch voor pleiten op het Europese niveau. Ik denk dat men daar de teugels in handen heeft om te wijzen op het feit dat die wetgeving totaal niet van deze tijd is. Ik denk dat we dat forum zeker moeten aangrijpen. Dat u bilateraal een aantal gesprekken wilt aanknopen, is ook een goede zaak. Vrouwenrechten zijn mensenrechten. Dat ligt mij heel na aan het hart, in Vlaanderen en in de Europese Unie. Ik hoop dat we dat allemaal uitdragen en hiermee een signaal geven dat dat echt niet door de beugel kan.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
‘Het is een triestige dag voor de vrouwenrechten.’ Met die woorden reageerde de mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa met afschuw op dat abortusverbod waar we juist uitleg over kregen. Het verdedigen van vrouwenrechten moet dan ook in het Vlaamse buitenlandbeleid een belangrijke pijler zijn en blijven, niet alleen in ontwikkelingssamenwerking maar ook binnen Europa.
In maart van dit jaar stelde u in een antwoord op een vraag van collega Talpe over de initiatieven van Vlaanderen voor gendergelijkheid en de Conventie van Istanboel het volgende: “Wat de bijkomende druk op Polen betreft, is het een van de opdrachten van onze Vertegenwoordiger daar om de problematiek aan te kaarten.” Minister-president, kunt u even beschrijven hoe de Vlaamse Vertegenwoordiger de problematiek rond gendergelijkheid en vrouwenrechten in Polen heeft aangekaart sinds maart 2021?
De heer Deckmyn heeft het woord.
Ik wil me graag aansluiten. Het is natuurlijk een specifiek drama dat door collega Talpe is geschetst. Het is inderdaad tragisch. Maar wereldwijd zijn er echter verschillende houdingen ten aanzien van abortus. Velen steunen de abortuslobby maar ook erg veel mensen wereldwijd zijn ‘pro life’. Abortus is geen absoluut mensenrecht. Dat mag ook wel eens gezegd worden. De meningen over abortus zijn wereldwijd verdeeld. Als democraat vind ik dat elk land met een democratisch verkozen regering nog altijd het recht heeft om zijn eigen beslissingen te nemen. Ondanks dit specifieke tragische voorval in Polen, is het nog altijd een democratisch recht van een soevereine staat dat Polen zijn eigen beslissingen neemt, beslissingen die brede steun genieten in eigen land.
Ik had een bijkomende vraag voor de minister-president, maar ik hoef ze eigenlijk niet meer te stellen. Mijn vraag was: bent u het daarmee eens? Minister-president, u hebt zelf al geschetst dat Polen een democratisch verkozen regering heeft die uiteraard eigen beslissingen neemt.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Dat is correct, collega Deckmyn. Elk land heeft zijn eigen wetgeving rond alles, dus ook rond abortus. Daar bestaat bijvoorbeeld geen Europese wetgeving over. Dat is juist. Maar ik denk dat u toch moet erkennen dat het hier over een heel restrictieve wetgeving gaat, waaraan recent is toegevoegd dat foetussen met duidelijke problemen of afwijkingen niet meer geaborteerd mogen worden. Hier zit je dan toch in conflict met het feit dat het leven van die vrouw daardoor heel duidelijk in gevaar is gebracht. Ze is eraan gestorven.
Ik kan mij voorstellen dat die Poolse artsen hier door die wetgeving niet goed wisten wat ze moesten doen. Daarom ben ik eigenlijk toch wel blij dat België als enige land de Poolse ngo Abortion Without Borders heeft gesteund. Wat doet die ngo? Ze geeft juridische steun aan Poolse vrouwen en eventueel ook financiële steun om hen te helpen om desnoods in het buitenland een legale abortus te doen in dergelijke gevallen. Ik ben dan ook tevreden dat ook de minister-president in bilaterale contacten daar toch een stukje het ongenoegen gaat laten blijken. Ik wou gewoon nog even meegeven dat dat ons standpunt hieromtrent is.
De heer Aerts heeft het woord.
Ik wilde mij in gelijkaardige bewoordingen aansluiten als mevrouw Brouwers. Polen kan met zijn parlement beslissingen nemen. Dat is zo, dat kunnen wij hier in Vlaanderen ook, dat kan België ook. Maar ik vind niet dat dat wil zeggen dat we ons dan niet meer moeten roeren of van ons laten horen wanneer we het absoluut niet eens zijn met een beslissing die door een ander parlement genomen wordt. Dit gaat toch echt naar de kern van heel veel rechten waar vrouwen al lang voor strijden. Dat valt ook op, want ook in Polen zelf komen daar heel veel mensen tegen in opstand, en terecht. Ik vind het dus absoluut onze plicht dat we, als zulke fundamentele waarden geschonden worden, als er zulke problematische situaties opduiken, daartegen hier reageren. En ik vind het zeer goed dat dat ook in Polen op de straten zelf gebeurt.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik denk dat de vraag van mevrouw Lambrecht nog openstaat. Ik weet dat onze vertegenwoordiger in Warschau bijzonder begaan is met de problematiek rond mensenrechten en die in al zijn contacten zeker ter sprake brengt. Hij heeft ons zelf gecontacteerd om te zeggen wat de wetswijziging rond de abortuswet in Polen was. Maar om nu zo uit de losse pols, mevrouw Lambrecht, te zeggen dat hij op die dag dat contact gehad heeft, en op die dag dat contact: die kennis heb ik zo niet paraat. Maar als u een schriftelijke vraag indient, zullen we dat heel in detail beantwoorden.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Ik wil de collega’s, of toch een aantal onder hen, bedanken om mee hun bezorgdheid over deze wetgeving, ook al is ze democratisch tot stand gekomen, hier te uiten. Men spreekt over een specifiek drama, maar uiteindelijk is toch ten gevolge van die wet een jongedame overleden. Ik vind dat enorm te betreuren. Wetten moeten immers burgers beschermen en er niet toe leiden dat men uiteindelijk van het leven ontnomen wordt wanneer dat echt niet nodig was. Dat wil ik toch even benadrukken.
Misschien nog tot slot: die wetgeving heeft ook het ‘avers’ effect dat die artsen riskeren gevangenisstraffen tot drie jaar op te lopen. Die staan dus wel degelijk onder druk wanneer ze een bepaalde beslissing moeten nemen: is die vrouw nu in levensgevaar of niet? Laat ons dat zeker opvolgen, minister-president, in uw bilaterale contacten en ook Europees. Ik vind dat het meer dan onze aandacht verdient.
De vraag om uitleg is afgehandeld.