Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Minister-president, op zaterdag 25 september werd aangekondigd dat het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) exact een jaar later de deuren opnieuw zou openen, op 25 september 2022. Enkele maanden geleden hebben we in deze commissie ook nog vragen gesteld over de stand van zaken en de geplande opening van het museum, en toen antwoordde u dat dat een jaar voor de opening zou worden bekendgemaakt. Dat was dus heel letterlijk te nemen.
25 september wordt een heuglijk moment. Ik denk dat we daar allemaal heel hard naar uitkijken, u ook, alle Antwerpenaren, maar natuurlijk veel meer mensen dan enkel in Antwerpen. Het KMSKA zal dan twaalf jaar gesloten geweest zijn voor renovatie en uitbreiding. Door de uitbreiding zal er 40 procent bijkomende expositieruimte zijn. Niet enkel het gebouw werd onder handen genomen, in de tussentijd werden ook heel veel kunstwerken gerestaureerd. Het oorspronkelijke budget bedroeg 40 miljoen euro, momenteel staat de teller op 100 miljoen euro. Er zijn momenteel wel nog verschillende werven binnen het KMSKA, onder andere de aanleg van de tuin, een kantoorvleugel, dakwerken, en uiteraard ook de volledige inrichting en operationalisering tegen de opening.
Naast de bestaande impressionante collectie, gaande van onze klassieke Vlaamse meesters, over Ensor tot moderne kunst, zal er ook samengewerkt worden met hedendaagse kunstenaars. Bijgevolg vraag ik u graag meer uitleg over de werkzaamheden en de plannen van het KMSKA.
Kunt u een update geven van de stand van zaken van de restauraties sinds de laatste bespreking die we hier in de commissie hebben gehad? Kunt u meer uitleg geven over de nog voorziene werken en het tijdsplan dat voorzien is per werf? Is de volledige opening gegarandeerd voor 25 september 2022?
Welke promotiecampagne plant u om Vlamingen warm te maken om het vernieuwde KMSKA te bezoeken? Ik heb ook al een gelijkaardige vraag gesteld aan uw collega van Toerisme, minister Demir, en zij heeft heel ambitieuze plannen aangekondigd om ook buitenlanders naar het KMSKA te krijgen. Ik ben dus benieuwd wat er ook binnen Vlaanderen zelf zal gebeuren.
Welk voortraject loopt momenteel met de Artists in Residence?
Met de samenwerking met hedendaagse kunstenaars verkent het KMSKA ook hedendaagse kunst. Vlak bij het KMSKA is ook het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA) gelegen, dat ook concrete verhuisplannen heeft. Welke rol zal of kan het nieuwe KMSKA spelen bij de verhuizing of eventuele tijdelijke sluiting van het M HKA?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Van de Wauwer, net als u kijk ik daar ook enorm naar uit.
Wat de restauraties betreft: sinds de sluiting van het museum is het restauratieatelier bijzonder actief geweest. Elke dag zijn hier eigen en zelfstandige restauratoren aan het werk. Het atelier is een bijzonder verzamel- en verdeelpunt van kennis en expertise uit Vlaanderen en de rest van de wereld. Het centrale doel momenteel is de collectie bij de heropening in een optimale staat te presenteren. De sluiting bood de kans om ook grote en ambitieuze restauraties uit te voeren. Sinds de sluiting zijn al 184 werken gerestaureerd. Dat is in de sector een ongezien aantal. Daarnaast kregen maar liefst 6631 kunstwerken een conserverende behandeling. Dat betreft zowel schilderijen, sculpturen als werken op papier. Ook de lijsten worden onder handen genomen. De recurrente werking van het atelier – denk bijvoorbeeld aan materiaalkosten – worden bekostigd met de toelage. De Vlaamse overheid investeerde bijkomend ook 300.000 euro in de restauraties voor de heropening. Het grootste deel van de financiering van de restauraties kwam voort uit aanvullende middelen via sponsoring en partnerschappen.
De werken in het restauratieatelier zijn op schema voor de heropening. In augustus en september werden nog circa elf schilderijen en negen sculpturen opgeleverd. Momenteel worden nog een zestal werken verder gerestaureerd. Ook dat verloopt volgens planning. Alles wijst er dus op dat de geplande restauraties tijdig kunnen worden beëindigd met het oog op de heropening.
Welke werven zijn nog aan de gang? De volledige opening van het museum is wel degelijk gegarandeerd. De stuurgroep van het bouwproject houdt de definitieve timing nauwgezet in het oog. Ik heb ook altijd gezegd dat we niet communiceren voor de datum van opening min één jaar, omdat ik denk dat dat timeslot te behappen is. We hebben geleerd uit de ervaringen van het verleden. Als we nu hebben gecommuniceerd, dan is dat dus omdat we met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid die datum hard kunnen maken.
Wat is er nog aan de gang? Er is de renovatie van de kantoorzone. De meest risicovolle werken zijn reeds achter de rug. Het asbest is reeds verwijderd en de dakwerken verlopen vlot. De grootste bouwkundige werken eindigen eind maart 2022, en vanaf dan verloopt de werf verder stofvrij. De oplevering van het dossier is voor juli 2022 gepland. Dan is er de renovatie van het dak van de De Keyserzaal. Enkel de dakconstructie ter hoogte van de zolder zal worden vernieuwd. De historische zaal zelf behoeft geen restauratie. Het dossier wordt uitgevoerd via ‘design and build’. Op die manier kunnen we kort op de bal spelen. De werfleiding verzekert mij dat de zaal in september 2022 toegankelijk is voor het publiek.
Tegen maart 2022 wordt er een permanent laadplatform geïnstalleerd tegen de gevel van het museum. Via die weg kan het KMSKA uitzonderlijk grote kunstwerken in de tentoonstellingszalen binnenbrengen.
Dan is er de inrichting van de museumzalen, dus de scenografie in het kader van de heropening. De inrichtingswerken zijn reeds gestart. Vanaf maart 2022 zal het KMSKA zijn kunstcollectie weer inhuizen. De klimaatinstallatie is tegen dan volledig ingeregeld.
Ten slotte hebben we de tuinaanleg. De omgevingswerken verlopen in verschillende fasen. De tuin en het historisch hekwerk zullen in juli 2022 volledig in ere hersteld zijn.
We maken ons dus sterk dat we die timing kunnen aanhouden.
Wat de promotiecampagne betreft: meerdere partners zullen inderdaad samenwerken aan de heropening. Middelen zijn afkomstig van Event Flanders, het Departement Cultuur, Jeugd en Media, de stad Antwerpen en de recurrente middelen van het museum. De campagne die de Vlamingen warm moet maken, zal dan ook een samenwerking zijn van die spelers. Hiervoor wordt momenteel een samenwerkingsovereenkomst opgesteld en zijn er nu reeds een stuurgroep en werkgroepen werkzaam. Naast het Vlaamse publiek moet ook het internationale publiek worden bereikt. De stad Antwerpen en Toerisme Vlaanderen zijn daarvoor belangrijke partners.
Het KMSKA wil als museum ‘het schoonste gevoel’ losweken in alles wat het doet en toont. Anderzijds zal het museum benadrukken dat het Vlaamse meesters toont daar waar ze thuis zijn. In een eerste fase van de campagne zal het gaan over het creëren van ‘awareness’. Hoewel het museum steeds actief was tijdens de sluitingsperiode, blijft het nodig om het museum op de radar te brengen en te houden bij stakeholders en een breder publiek. Daarvoor zijn al een aantal acties en events gepland. De aankondiging van de heropening op zaterdag 25 september vormde in dat licht het eerste, kleinschalige event. Uiteraard zullen het museum en de partners ook op zoek gaan naar de juiste mediapartners. Gaandeweg zal de klemtoon in de campagne van ‘awareness’ naar conversie worden verlegd, waarbij het belangrijk wordt om mensen echt warm te maken voor een bezoek aan het museum. Ook hiervoor werden alle voorbereidingen getroffen en worden de concrete acties verder uitgewerkt. Bij dit alles zullen ook de Artists in Residence van het KMSKA worden ingezet. Ikzelf plan, als minister van Buitenlandse Zaken dan, in het weekend van de heropening een soort conferentie met een hele reeks ministers-presidenten van andere regio’s in Europa. Ik wil de nodige luister aan die conferentie geven, en zo de nodige luister aan het museum geven.
In 2017 selecteerde het KMSKA twintig Artists in Residence, met als doel het ontwikkelen van cross-overproducties die in de aanloop naar en tijdens de openingsperiode zouden worden geprogrammeerd. Het zijn artiesten uit verschillende kunstdisciplines. Er zijn om evidente redenen geen beeldende kunstenaars bij. De kunstenaars zijn een mix van gevestigde waarden en jong opkomend talent. Ze worden gestimuleerd om ook onderling tot interessante cross-overs te komen. Wegens het uitstel van de openingsdatum naar 2022 werd die werking getemporiseerd, op een aantal uitzonderingen na. Zo bracht Het Zesde Metaal een ep uit, Meesters genaamd, waarvoor een aantal meesterwerken van het KMSKA de inspiratiebron waren. Deze ep werd uitgevoerd met de steun van een subsidie van de Vlaamse overheid. De nummers werden tijdens de werfconcerten gebracht en ook geïntegreerd in de optredens van Het Zesde Metaal op andere locaties. Het gezelschap Oltremontano bouwde voor eigen rekening de instrumenten na die op het werk ‘Christus met zingende en musicerende engelen’ van Hans Memling voorkomen. In samenwerking met AMUZ werd in de Sint-Pauluskerk in Antwerpen een bijzonder gesmaakte opvoering gegeven van muziek die speciaal voor die instrumenten werd geschreven. De gerealiseerde producties, die gaan van de participatieve dansvoorstelling van Iris Bouche, over de bonte Ensoriaanse stoet van Theater Stap – we hebben die mensen bezig gezien tijdens de aankondiging van de opening –, tot een intiem theaterstuk van Dimitri Leue en Stef Kamil Carlens, worden ook actief aangeboden aan partners van het KMSKA. Ze kunnen ze voor hun rekening boeken om bijvoorbeeld nocturnes van extra beleving te voorzien.
Er wordt ook naar gestreefd om de producties een zo duurzaam mogelijk karakter te geven. Voorbeelden zijn de productie van een audiogidstour voor een bijzondere doelgroep door Tom Van Dyck, een muziekproductie van Oltremontano die permanent op zaal te horen is, poëzie op zaal van Bernard Dewulf enzovoort. Recent werd de groep Artists in Residence lichtjes uitgebreid met het oog op meer diversiteit. Het KMSKA gaf aan elke Artist in Residence gedurende vijf jaar een vergoeding van 2500 euro voor het uitwerken van hun producties. De Artists in Residence zullen zeer actief worden ingezet tijdens de aanloop naar de heropening en daarna. We hebben dat dus al gezien op zaterdag 25 september.
Wat de hedendaagse kunst betreft: het klopt dat er voor het M HKA een denkproces loopt voor een nieuwbouwproject, dat de kans zal bieden voor de cultureelerfgoedinstelling om haar werking verder uit te bouwen en zich internationaal te positioneren. Op dit ogenblik bevindt dit infrastructuurproject zich echter nog in een te vroeg stadium om te kunnen bekijken of het KMSKA mogelijk een rol zal spelen bij de verhuizing of bij een eventuele tijdelijke sluiting van het M HKA. Een constructieve samenwerking tussen beide instellingen staat uiteraard voorop. Zoals u zei: het zijn buren.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Minister-president, dank u wel voor uw uitgebreide antwoord. Als ik u hoor, krijg ik alleen nog maar meer zin. Ik kan bijna niet wachten tot het museum weer opengaat. Er is inderdaad heel veel werk gebeurd. Je ziet het nu al als je daar in de buurt rondwandelt. Ik ben ook heel benieuwd hoe het er binnenin allemaal zal uitzien, hoe alle werken daar opnieuw in alle pracht en praal zullen worden voorgesteld.
Wat de opening betreft: ik ben blij dat u spreekt over een ‘zekere waarschijnlijkheid’. Ik heb dat liever dan een onwaarschijnlijke zekerheid. Dat zal wel goed voorbereid worden. De keuze om een jaar vooraf te communiceren is zeker bewust gedaan.
Ik was onder de indruk van alle plannen van Toerisme Vlaanderen om buitenlandse toeristen naar het museum te krijgen. Ik ben blij dat er al werk wordt gemaakt van een goede samenwerkingsovereenkomst met verschillende partners om ook zoveel mogelijk Vlamingen naar het museum te brengen. Er is heel veel geld gegaan naar de restauratie/renovatie, belastinggeld. Het is ook goed besteed. Het is nu een uitdaging om dat een feest te laten zijn voor zoveel mogelijk Vlamingen, en zoveel mogelijk mensen de weg naar het museum te laten vinden.
Wat het M HKA betreft, is de constructieve samenwerking door de buren daar zeer positief. Er zijn opportuniteiten te vinden, mocht het zover komen. Daarop komen we uiteraard hier nog terug.
Tot slot: we wachten af aan wie het KMSKA de hand zal reiken, andere disciplines, andere hedendaagse kunstenaars enzovoort. Ze kunnen allemaal een rol spelen, en op hun eigen manier hedendaagse meesters zijn.
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, zelfs als Gentenaar kijk ik uit naar deze opening. Ik ben blij met dit goede nieuws.
Ik heb nog een vraag over het budget. Ik vrees dat het opgelopen zal zijn. De eerste ramingen waren 70 miljoen euro. In de loop der jaren werd dat telkens wat bijgesteld naar omhoog. Op welk totaalbudget zullen we uiteindelijk komen?
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, ook ik was heel blij om te horen dat er eindelijk een datum werd vastgesteld, 25 september. We hebben intussen met enkele leden van de Antwerpse gemeenteraad een rondleiding gekregen in het museum. Het ziet er werkelijk schit-te-rend uit: prachtige zalen! Ik vroeg me af waarom het nog zo lang duurt, nog een jaar, maar u hebt opgesomd wat er allemaal nog moet gebeuren. Ik heb begrepen dat – waar je als leek geen rekening mee houdt – de klimaatbeheersing, de airco, een jaar lang moet werken, alle seizoenen moet doorlopen, vooraleer die goed afgeregeld is.
Twaalf jaar is enorm lang. Er is ook een goede kant aan, natuurlijk. Een deel van de werken is in bruikleen gegeven, kleinere musea konden daarvan ‘profiteren’. In Lier bijvoorbeeld werden enkele Bruegels tentoongesteld. Dat is natuurlijk een goede zaak voor het toerisme in de kleinere steden. Het zijn gelukkig niet allemaal negatieve punten.
Ik heb nog één vraag. U zult er waarschijnlijk niet uit het hoofd op kunnen antwoorden, maar misschien krijg ik dan een schriftelijk antwoord. Hebt u er een zicht op welke culturele en toeristische toppers in Vlaanderen de komende jaren nog voor lange tijd op slot zullen gaan wegens renovatie of nieuwbouw?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mevrouw D’Hose, wat het budget betreft, denk ik dat we dicht bij de 100 miljoen euro gaan landen. (Opmerkingen)
De laatste werken zijn nu bezig, ik denk niet dat er nog grote verrassingen zijn. Dat is het verschil tussen nieuwbouw en renovatie. Als men begint af te breken, ziet men pas wat erachter zit. Er zijn ook veel werken die moeten gebeuren. Als men die nu niet doet, zal dat later tot veel overlast leiden. Zo is het dossier alsmaar gegroeid, ik begrijp dat. Het wordt richting 100 miljoen euro.
Mevrouw Van Werde, qua topinfrastructuur zal de Opera van Gent wellicht nog dichtgaan. Daar zijn grootse plannen voor. Het museum in Brugge is een nieuw museum. Dat gaat de andere musea niet beïnvloeden, al ligt het op de grote museumsite. We zullen dat zeker nog schriftelijk oplijsten, wat in de initiële begroting zat en wat in de relance zat. Buiten de Gentse Opera zullen we niet zoveel instellingen voor lange tijd moeten sluiten.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Minister-president, ik dank u nogmaals voor uw antwoord. Het werkbezoek van de Antwerpse gemeenteraad lijkt me ook interessant om eens te doen met de commissie. Ook de Bourla in Antwerpen staat gepland. Ik heb daarnaar geïnformeerd. Daar was twee weken geleden een rondleiding voor publiek. Dat lijkt me ook interessant om eens te doen met de commissie. Daar zijn ook ingrijpende werken.
Minister Demir heeft in de commissie Toerisme bevestigd dat de commissie zou worden uitgenodigd op de opening. Ik vermoed dat de collega’s in deze commissie daar ook heel blij mee zouden zijn.
De vraag om uitleg is afgehandeld.