Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over de ijzervretende MIC-bacterie, en de impact ervan op schepen en waterinfrastructuur
Verslag
Mevrouw Ryheul heeft het woord.
Bacteriën die alle ijzerbestanddelen opvreten in het kanaal Gent-Terneuzen, het lijkt een late aprilgrap. De realiteit lijkt zeer verontrustend. In recente persberichten, onder andere op 24 augustus, luidden eigenaars van metalen boten met ligplaats in de jachthaven van Zelzate de alarmklok. Het onderwatergedeelte van hun boten werd het afgelopen jaar met grote snelheid weggevreten door een ijzervretende bacterie.
In de wetenschap staan dergelijke bacteriën bekend onder de noemer ‘Dissimilatory Metal-Reducing Bacteria’, afgekort DMRB-bacteriën. Deze bacteriën komen zowel in aerobe als in anaerobe omstandigheden vrij voor in de natuur. Zij voelen zich bijzonder goed thuis in een anaerobe omgeving die verontreinigd is met metalen zoals ijzer, lood en uranium.
Sinds 2017 wordt met deze bacteriën bovendien volop geëxperimenteerd om hen via modificatie nog krachtiger te maken, zodat zij op industriële schaal ingezet kunnen worden bij nanotechnologie, alsook bij afvalwaterbehandeling. In afvalwatertoepassingen zouden deze gemodificeerde DMRB-bacteriën volgens wetenschappelijke literatuur zelfs in staat zijn om elektriciteit op te wekken.
De uitstoot van de zware ferro-industrie in de Gentse kanaalzone lijkt een mogelijke link met de recente verschijnselen in de jachthaven van Zelzate.
Het nieuws is ondertussen een maand oud. In mijn eerste vraag wilde ik polsen of de bacterie ondertussen geïdentificeerd is, maar we lazen in de media dat uit een wateronderzoek van het onderzoeksteam Amacort blijkt dat het om microbieel geïnduceerde corrosie (MIC) gaat, waarbij bacteriën het roesten van ijzer nog versnellen. Het is zelfs zo erg dat boten en jachten onder water tot veertig keer sneller roesten dan normaal.
Minister, weet u ondertussen of het gaat om bacteriën die vrij voorkomen in de natuur of om kunstmatig gemodificeerde varianten?
Het blijkt dat dit verschijnsel zich beperkt tot de jachthaven Zelzate, en nergens anders in het kanaal Gent-Terneuzen te bespeuren is. Weet u of dit fenomeen zich ook op andere waterlopen in Vlaanderen voordoet? Of in Nederlandse wateren?
Zijn er aanwijzingen dat ook metalen delen van sluisdeuren, brugconstructies of andere onderwaterinfrastructuur in onze Vlaamse waterlopen bedreigd worden?
Welke maatregelen hebt u in samenspraak met uw collega-minister bevoegd voor de omgeving intussen reeds uitgevaardigd – of zult u nog uitvaardigen – om het mogelijk zeer ernstige probleem in onze Vlaamse waterlopen op te lossen?
De heer De Veuster heeft het woord.
Minister, de situatie is geschetst, we gingen het kort houden, dus ik was al blij dat collega Ryheul de wetenschappelijke uitleg al gegeven heeft.
Verschillende instanties onderzoeken momenteel deze problematiek: North Sea Port, Rijkswaterstaat, de Hogere Zeevaartschool in Antwerpen, de universiteiten van Gent en Leuven en ook de Vlaamse overheid zouden ermee bezig zijn.
Wat is de stand van zaken van het onderzoek? Kunt u al een inschatting geven van het gevaar voor onze stalen vloot en infrastructuur?
Is er al zicht op een mogelijke oorzaak? En mocht dat het geval zijn, zult u de financiële gevolgen van deze besmetting terugvorderen bij de veroorzaker?
Bestaan er behandelingsmethoden en op welke manier kunnen die eventueel toegepast worden?
Minister Peeters heeft het woord.
Collega’s, bedankt voor jullie vragen. Het klopt dat in de jachthaven van Zelzate MIC is vastgesteld. MIC staat voor microbieel geïnduceerde corrosie en zorgt ervoor dat micro-organismen het corrosieproces van ijzer aanzienlijk versnellen, wat uiteraard een impact heeft op boten en de infrastructuur.
MIC kan alleen plaatsvinden wanneer specifieke micro-organismen en een geschikte voedingsbodem voor de aanwezige bacteriën aanwezig zijn, waardoor die sterk kunnen toenemen. Zowel de bacteriën als de voedingsstoffen zijn in het kanaal Gent-Terneuzen ruimschoots aanwezig. Het is niet zo dat het om één specifieke bacterie gaat, maar een samenwerking tussen meerdere bacteriën.
Het voorkomen van de bacteriën is op zich normaal en een natuurlijk verschijnsel. Het woekeren van deze bacteriën, wat MIC veroorzaakt, is niet normaal. Daaromtrent is dan ook bijkomend onderzoek opgestart. Corrosie op waterinfrastructuur en schepen is er als dusdanig altijd. Daarom wordt er constant gemonitord. De onderzoeksvraag die momenteel op tafel ligt en waar collega De Veuster terecht naar verwijst, is: wat zijn de omstandigheden die ervoor gezorgd hebben dat deze bacteriën net in deze jachthaven woekeren?
Dat onderzoek is nog niet ten einde. Er zitten heel wat actoren rond de tafel, zowel aan Vlaamse als aan Nederlandse zijde. Voor Vlaanderen gaat het dan om diensten van mijn beleidsdomein en van het beleidsdomein van collega Demir. Zij onderzoeken tal van dingen: ze meten de waterkwaliteit, voeren duikinspecties en controles van damwanden uit en ze onderzoeken ervaringen en onderzoeken van bedrijven en andere havens. Al die informatie die men daaruit kan distilleren, zal men de komende weken samenbrengen om de oorzaak voor dit fenomeen op het kanaal te achterhalen.
Momenteel is er, na heel wat rondvragen, geen weet van gelijkaardige schade in andere jachthavens op het kanaal Gent-Terneuzen, ook niet wat betreft haveninfrastructuur zoals damwanden, of aan de corrosiebescherming en rompen van andere schepen.
Het kanaal Gent-Terneuzen ligt op de grens tussen Vlaanderen en Nederland. Daarom hebben North Sea Port, de Vlaamse overheid en de Nederlandse overheid, via Rijkswaterstaat, beslist dit onderzoek gemeenschappelijk te verrichten. Om dit in goede banen te leiden, is er tussen de drie bevoegde beheerders permanent overleg.
Wat de maatregelen betreft: de bedrijven die uit het kanaal water capteren voor hun productieprocessen zijn uit voorzorg geïnformeerd over dat woekeren van die bacteriën. Momenteel wijst onderzoek uit dat het om een natuurlijk, geen abnormaal, fenomeen gaat dat geen gevaar vormt voor de volksgezondheid. Het nemen van specifieke maatregelen is nu dus nog niet aan de orde, zo meldt de administratie. Eerst dient er inzicht te komen in wat de omstandigheden zijn die ervoor gezorgd hebben dat deze bacteriën net in deze kleine jachthaven woekeren. Ik neem aan dat we hier later nog op terugkomen, zodra het onderzoek meer gegevens oplevert.
Mevrouw Ryheul heeft het woord.
Minister, bedankt voor uw geruststellende woorden. U hebt ook al voor een groot deel antwoord gegeven op de meeste van mijn bijkomende vragen.
Vorige week stelde D66 in de Tweede Kamer ook de vraag aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat of het noodzakelijk was het kanaal Gent-Terneuzen te sluiten tot er een oplossing was voor dit probleem. Gelukkig is uit het antwoord gebleken dat een sluiting geen optie is vanwege de essentiële functie die het kanaal heeft.
Ik heb geen bijkomende vragen, minister. Ik wacht de resultaten van die gezamenlijke aanpak en strategie af. Hopelijk hebben we heel binnenkort meer nieuws.
De heer De Veuster heeft het woord.
Het onderzoek loopt nog, dus ik vermoed dat we hier nog op terugkomen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.