Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Slootmans heeft het woord.
Het lijkt misschien op het eerste gezicht de meest saaie vraag van de reeks die we hier vandaag gaan doornemen, maar mijns inziens zou het wel die zijn die de grootste revolutie zou betekenen in de Vlaamse televisiewereld. Voor diegenen die eventjes in Portugal of op Mars zaten: het is dus zo dat enkele weken geleden het nieuws binnenkwam dat men binnenkort geen reclame meer zal kunnen doorspoelen wanneer men uitgesteld naar een programma kijkt van een Vlaamse televisiezender. Ook wie een programma opgenomen heeft en dus uitgesteld kijkt, zal in het begin één minuut reclame krijgen die niet kan worden doorgespoeld. In de pers lazen we daarover dat alle zenders hierover een akkoord hadden bereikt. Telenet voert het vanaf september geleidelijk in, voor de zenders VTM, VTM2, VTM3, VTM4, VTMGold, Play 4, Play 5, Play 6 en Play 7, en later zouden ook Canvas en Eén volgen. Van de commerciële media-actoren valt dat ergens te begrijpen, maar dat ook de VRT daarin meegaat, stuit mij en ook heel wat kijkers tegen de borst, aangezien de Vlaming de enige aandeelhouder is en dus die nood aan advertentiegelden veel minder existentieel is dan bij de commerciële spelers. Die is belangrijk, maar die is niet zo existentieel als bij de commerciële spelers.
Vandaar mijn vragen, minister. Wat is uw appreciatie betreffende dit akkoord? Wat is de inhoud van het akkoord tussen de VRT en de operatoren hieromtrent? Welke commerciële overeenkomsten werden er in dat kader gesloten? Hoe gaat de VRT dit nieuwe reclamemodel concreet toepassen?
Minister Dalle heeft het woord.
Er is inderdaad een initiatief genomen door Telenet, SBS en DPG Media om het doorspoelen van reclame en de druk die dat zet op reclame-inkomsten aan te pakken. Het doorspoelen van reclame heeft inderdaad een enorm negatieve impact op de inkomsten van de zenders, waardoor investeringen in lokale Vlaamse content in gevaar kunnen komen. De VRT laat me weten dat Telenet, SBS en DPG aan de VRT gevraagd hebben om het reclamemodel waarnaar u in uw vraag verwijst, mee te ondersteunen. In het licht van de harde internationale concurrentie op de reclamemarkt zou een verdeelde Vlaamse aanpak immers een slechte zaak zijn. Het is dus goed dat de VRT in overeenstemming met de bepalingen van de beheersovereenkomst haar rol daarin opneemt met het oog op het samen sterk houden van het media-ecosysteem. Ik heb daar ook in een van de vorige vragen op gewezen. Samenwerking tussen de VRT en andere omroepen is een van de strategische doelstellingen van de beheersovereenkomst. Dat wordt op dit vlak heel concreet gemaakt.
Over de specifieke commerciële afspraken kan ik geen informatie geven, omdat deze deals confidentieel zijn en bedrijfseconomisch gevoelige informatie bevatten. De VRT zal concreet het reclamemodel, conform de bepalingen met betrekking tot de commerciële communicatie in de beheersovereenkomst, implementeren. Dat betekent concreet dat er tijdens de programma’s van de VRT geen reclame zal worden getoond. Dat verandert uiteraard niet. De niet-doorspoelbaarheid zal dus enkel van toepassing zijn bij sponsorboodschappen op prerolls bij programma’s die op aanvraag worden aangeboden, autopromotiespots en boodschappen van algemeen nut. De impact bij de VRT zal beperkter blijven dan bij de andere commerciële spelers. Dat spreekt voor zich.
Er werden nog geen concrete afspraken over timing gemaakt voor implementatie bij de VRT-zenders. Zoals aangekondigd zal de implementatie van het nieuwe reclamemodel gefaseerd verlopen. Het model zal in eerste instantie door Telenet op de zenders van DPG Media en SBS worden toegepast. Nadien zullen de VRT-zenders en andere omroepen en operatoren volgen. Er lopen momenteel gesprekken tussen de VRT en Telenet om de technische implementatie van dit model te evalueren.
Wat, tot slot, mijn appreciatie betreft, verwijs ik graag naar een studie die mijn voorganger, minister Gatz, in 2018 heeft laten uitvoeren. Daaruit bleek dat de financiering van de productie van Vlaamse content zwaar onder druk stond door de dalende reclame-inkomsten. Deze daling werd onder meer veroorzaakt door het doorspoelen van reclame. De onderzoekers gaven toen aan dat de invoering van niet-doorspoelbare reclame in het geval van uitgesteld kijken ervoor kon zorgen dat de financiering van Vlaamse producties niet in het gedrang zou komen. De omroepen en Telenet hebben deze aanbeveling dus opgevolgd.
Tot voor kort vroegen de commerciële omroepen om een doorspoelverbod in het Mediadecreet op te nemen. Ik ben verheugd dat dat niet nodig is gebleken en dat de mediaspelers hierover zelf onderling afspraken maken. Zoals ook gezegd ben ik tevreden dat de VRT haar rol daarin opneemt, met het oog op het samen sterk houden van het media-ecosysteem.
De heer Slootmans heeft het woord.
Ik begrijp uit uw antwoord dat u in het kader van het media-ecosysteem tevreden bent met dit akkoord. De vraag is natuurlijk vooral wat de inhoud is, vooral van het akkoord tussen de VRT en de operatoren. Tot nader order is de Vlaming de enige aandeelhouder van de VRT en het is dus enigszins evident dat hij transparantie krijgt in die achterliggende deal waar hij ook de repercussies zal van mogen dragen. Ik verwijs ter zake trouwens naar de beheersovereenkomst, die 37 keer het woord ‘transparantie’ in de mond neemt. Dat was ook een van de grote eisen en conclusies na het rapport van Audit Vlaanderen. Maar als we dan naar de praktijk gaan kijken – we hebben het daarnet ook in het debat over de heer Destadsbader gehoord – blijkt dat eerder een lege doos, als ik zo eerlijk mag zijn.
Nu, ik erken dat het zeker een moeilijk debat is. Het was John Porter van Telenet die enkele jaren geleden nog zei dat het onmogelijk maken van het doorspoelen van reclame eigenlijk neerkomt op – ik citeer – ‘commerciële zelfmoord’, aangezien men op die manier natuurlijk wordt geleid naar die streamingdiensten waar dat niet het geval is. En nu, amper enkele jaren later – en dat is natuurlijk wel zijn goed recht –, in een context waar we massaal overstappen naar streamingdiensten, gooit hij het roer om en doet hij het nu toch. We weten niet welke commerciële akkoorden er allemaal achter liggen, maar het spreekt dat hier ook boter bij de vis zal zijn.
De toekomst zal uitwijzen of dit de definitieve doodsteek is van de Vlaamse media, of net de redding. Mijn vrees is uit wat ik hoor en lees van media-experts en wat Test Aankoop daarover zegt, dat het weleens het eerste zou kunnen zijn. En de vraag rijst dan ook of men zich vanuit het beleidsveld Media wel bewust is van deze verregaande repercussies van dit akkoord en hoe men daar beleidsmatig op zal anticiperen. Ik verneem het graag, minister.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Ik was toch ook geschrokken toen ik het nieuws las, vooral omdat ik echt niet geloof dat dit de redding van ons medialandschap zal zijn. Het niet meer mogelijk maken van het doorspoelen van reclame zal voor mij enkel en alleen nog meer mensen doen beslissen om hun abonnementen op kabelbedrijven op te zeggen en gewoon te gaan voor de Netflixen van deze wereld, waar ze geen reclame moeten tegenkomen. Ik denk niet dat dit ‘in the long run’ een goede optie is.
Ik wil hierbij een tweede opmerking maken, over de rol van de VRT. Ik begrijp dat de VRT zich vanuit het idee van pax media en de beheersovereenkomst wil conformeren. Maar we mogen niet vergeten dat de VRT – naast Netflix en andere, maar daarvoor moet je wel betalen – de enige gratis zender is die reclamevrij is. En die reclamevrije haven zou ik zo willen houden. Uiteraard is er strikt genomen geen reclame op de VRT. Het is sponsoring. Maar ik ga als VRT-kijker toch ook misschien geneigd zijn om minder te kijken, of toch heel diep te zuchten wanneer je die moet uitkijken.
De heer Coenegrachts heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. De impact op de VRT is natuurlijk een stuk kleiner dan bij andere zenders, omdat daar enkel met sponsoring wordt gewerkt. Dat hebt u net gezegd.
Ik weet niet of dit nu tot effect zal hebben dat niemand nog een kabelabonnement zal afsluiten of dat dat massaal zal worden opgezegd. In alle eerlijkheid: ik geloof dat kabelmaatschappijen, als ze een nieuwe maatregel willen invoeren, dat niet per se doen om minder klanten naar hun kabelmaatschappij te lokken. Daar zal wel een strategie en een methode achter zitten, die ik ook aan hen overlaat – dat doe je meestal met private ondernemingen.
Wat betreft de VRT, snap ik ook vanuit die pax-mediagedachte dat daarop wordt ingegaan. De impact is, zoals gezegd, ook vrij beperkt. Ik zou alleen nog, minister, gewoon ter bevestiging, iets willen weten. Ketnet is nu volledig gevrijwaard van sponsoring en advertentie. Ik neem aan dat dat ook in deze deal en ook in de toekomst zo zal blijven? Kunt u dat bevestigen?
Minister Dalle heeft het woord.
Ik zal eerst ingaan op de vragen die specifiek gaan over de impact op de VRT. Collega Segers, u hebt het over een reclamevrije VRT. Het is natuurlijk zo dat er vandaag al prerolls mogen worden getoond op VRT NU. Dat verandert op dat vlak niet. Ook wil ik duidelijk bevestigen dat programma's niet worden onderbroken door reclame, wat sterk verschillend is van de private omroepen. En inderdaad, op Ketnet zijn er op dat vlak geen veranderingen wat de toepasselijke reclameregels betreft.
Ik begrijp de bezorgdheid, omdat elke gebruiker hiermee bezig is en niemand het fijn vindt als hij zijn reclame niet kan doorspoelen. Dat is iets wat we allemaal ook wel ervaren. Tegelijk ben ik ook wel een beetje verwonderd door de teneur van dit debat. We hebben allemaal gezegd dat we Vlaamse fictie, Vlaamse producties, sterker moeten ondersteunen en dat we er vooral voor moeten zorgen dat het een leefbare economische situatie blijft. Op het moment dat private spelers dan beslissen om de handen in elkaar te slaan om op dat vlak vooruitgang te boeken, vooruitgang die ook in de vorige legislatuur was gevraagd, waarbij men zelfs had gezegd dat dat decretaal moest worden opgelost, en dat men dat nu zelf doet tussen private spelers, ben ik wel wat verrast door de negatieve reacties op dat vlak.
Ik vind het ook merkwaardig dat sommige collega's hier blijkbaar beter de markt kennen dan de experten van de betrokken bedrijven. Als zij deze beslissing nemen, dan ga ik ervan uit dat dat in een welbegrepen commercieel eigenbelang is en dat zij er dus van uitgaan dat dit zal leiden tot betere inkomsten dan wanneer ze deze beslissing niet zouden nemen. Wie ben ik om dat in vraag te stellen? Ik ben geen media-expert en ik ben geen marktexpert, zoals de grote spelers die hierbij betrokken zijn dat wél zijn. Ik durf daar dus geen uitspraak over te doen. Meer nog, ik ben geneigd vertrouwen te hebben in hun inschatting van de situatie. In elk geval vind ik het een zeer goede zaak dat de private spelers binnen hun autonomie daar ook de nodige actie ondernemen. Nogmaals, het is ‘do or die’ voor de mediasector. Er zijn acties nodig, zowel van de overheid als van de privéspelers, om ervoor te zorgen dat de inkomsten hoog genoeg blijven om een mooi aanbod te blijven garanderen.
Er zijn opnieuw vragen gesteld over transparantie. De beheersovereenkomst van de VRT vraagt uiteraard op verschillende vlakken transparantie, maar niet, collega's, onder commerciële contracten. Ik wijs er overigens op – niet dat dat ter zake doet, want het gaat over álle contracten – dat de meerderheid van de partners hierin ook private spelers zijn. Willen we echt naar een situatie waarbij de minister van Media en de commissie Media gaan nakijken wat de commerciële deals zijn tussen privéspelers en dan gaan beoordelen of dat al dan niet goed is? Ik dacht het niet. Dank u wel.
De heer Slootmans heeft het woord.
Minister, ik dank u. U doet zichzelf oneer aan door te zeggen dat u geen media-expert bent. Dat zou ik zelfs niet gezegd durven te hebben. Maar goed.
Ik begrijp uit uw antwoord dat u eerder een afwachtende houding aanneemt in dit dossier. Nochtans lijkt het mij echt geen detail en zal dit heel waarschijnlijk bijzonder zware repercussies en gevolgen hebben op de Vlaamse mediaconsumptie. Ik zeg dat niet vanuit het gegeven dat ik een groot media-expert ben. Ik zie gewoon wat de experts daarover zeggen. Ik zie wat Test Aankoop daarover zegt. Ik zie wat bijvoorbeeld Terzake in een rondvraag daarover liet zien, waarbij zij op straat gingen vragen wat de gevolgen daarvan zijn. En allen zeiden zij in koor: ‘We gaan massaal overschakelen naar Netflix, Disney+, Amazon Prime.’ Men moet toch geen bijzonder grote bol hebben om dat enigszins in te kunnen schatten? We zijn nu inderdaad in een context waarin mensen, vooral jongeren, massaal, massaal overschakelen naar de YouTubes, naar de Netflixen en dergelijke meer. Ik vrees dat het met dit akkoord niet alleen bij de jongeren zal blijven en dat dus met de bereidwillige medewerking van die commerciële spelers – en dat moeten zij weten, de heer Coenegrachts heeft er absoluut gelijk in, zij hoeven zich niet te verantwoorden ten aanzien van ons – maar dus ook met de bereidwillige medewerking van de VRT. En voor de grootste cultuurinstelling van Vlaanderen lijkt dat me een kapitale fout. U zei daarnet: “Het is ‘do or die’.” Maar ik vrees dat het met dit akkoord wel eens het laatste zou kunnen zijn.
De vraag om uitleg is afgehandeld.