Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
OVAM-inspecteurs (Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij) voeren controles uit bij garages en carrosseriebedrijven in Vlaanderen om de naleving van de aanvaardingsplicht van afvalbanden, afgedankte batterijen en accu’s, afgewerkte olie en afgedankte voertuigen op te volgen. De OVAM werkt daarvoor samen met Febelauto, het beheersorganisme dat in België verantwoordelijk is voor zowel afgedankte voertuigen als het hergebruik van batterijen. Uit de hoorzitting inzake handhaving van 26 mei 2021 bleek dat de OVAM-inspecteurs 76 terreincontroles inzake neerwaarts afgedankte voertuigen en banden hebben uitgevoerd. Dat zijn cijfers van 2020. Nieuw is ook de illegale verkoop van onderdelen van gedemonteerde tweedehandsauto’s door particulieren op verscheidene e-verkoopsplatformen.
Uit de aflevering van 10 april 2021 van de reeks ‘Vranckx en de Nomaden’ blijkt dat er via ons land jaarlijks zo’n 320.000 Europese wagens worden uitgevoerd. Dat zijn cijfers van 2019. De haven van Antwerpen is een van de grootste uitvoerders van vervuilende wagens naar Guinee. De auto’s halen hier vaak de emissienormen niet meer, maar in landen als Guinee kunnen ze nog járen rondrijden, en dat heeft een grote impact op de gezondheid van de mensen daar en op het milieu. De OVAM is er voorstander van om de voertuigwrakken in Vlaanderen te ontmantelen en te recycleren. De expertise in Vlaanderen is voorhanden en het beantwoordt perfect aan de ambitie om van Vlaanderen een recyclagehub te maken.
Minister, hoe wilt u de ambitie van de OVAM om afgedankte auto’s in Vlaanderen te ontmantelen en te recycleren ondersteunen? Aan welke maatregelen denkt u? Om van Vlaanderen een recyclagehub te maken is samenwerking met verschillende sectoren vereist. Op welke manier zult u samenwerken met de autosector? Welke rol hebben de OVAM en Febelauto daarin? Welke rol spelen de samenwerkingsovereenkomsten met de havens daarin? Op welke manier wordt er online gecontroleerd op de illegale verkoop van auto-onderdelen? In België rijden er zo’n 6 miljoen voertuigen. In 2019 werden er 134.629 afgedankte voertuigen ingezameld. Naar schatting zijn er 320.000 voertuigen geëxporteerd. Zijn er doelstellingen inzake inzameling en recyclage van afgedankte voertuigen geformuleerd? Indien niet, op welke manier wilt u het ambitieniveau vastleggen en controleren?
Minister Demir heeft het woord.
Collega, dank u wel. De OVAM heeft natuurlijk de ambitie om zo veel mogelijk afgedankte voertuigen te sturen naar het netwerk van de erkende centra voor het depollueren, ontmantelen en vernietigen van afgedankte voertuigen. De OVAM benadert beheerders van grotere voertuigvloten om ervoor te zorgen dat bij het beheer van de vloot elk afgedankt voertuig, zoals een voertuig technisch totaal verlies, wordt ingeleverd bij een erkend centrum.
Aangezien de traceerbaarheid van voertuigen ontbreekt, is het namelijk niet mogelijk dit proces geautomatiseerder te laten verlopen. Als we een doorbraak willen forceren, is het op dit moment dringend nodig de traceerbaarheid van voertuigen op te zetten. De koninklijke besluiten om die traceerbaarheid op te zetten, zijn er niet. Zo lang die koninklijke besluiten er niet zijn, is het niet mogelijk na te gaan welke voertuigen als afgedankt moeten worden beschouwd en nog niet, zoals wettelijk verplicht is, aan de erkende centra kunnen worden aangeboden.
Mevrouw Schauvliege, dat is de bevoegdheid van federaal minister van Mobiliteit Gilkinet. Ik hoop dat u aan zijn gilet zult trekken om hier zo snel mogelijk werk van te maken, want daar wringt het schoentje.
Voor afgedankte voertuigen geldt een producentenverantwoordelijkheid en een aanvaardingsplicht. Voor de uitvoering van die aanvaardingsplicht heeft de Vlaamse Regering met de sector een milieubeleidsovereenkomst afgesloten. Het beheersorganisme voor de afgedankte voertuigen is Febelauto. De milieubeleidsovereenkomst omvat een brede samenwerking tussen alle betrokken sectoren. Ook de samenwerking om tot een traceerbaarheid te komen en de inzet om de vlootbeheerders aan te sturen om meer afgedankte voertuigen in te zamelen, maken een belangrijk deel van de milieubeleidsovereenkomst uit. Febelauto en de OVAM werken samen aan een benadering van de grote vlootbeheerders. Waar het nodig en mogelijk is, faciliteert Febelauto de vlootbeheerders. De OVAM overtuigt hen met de wettelijke verplichtingen en ondersteunt hen met praktische richtlijnen. De OVAM en het Havenbedrijf Antwerpen verfijnen momenteel de bestaande havenreglementering en de samenwerkingsovereenkomsten met betrekking tot de opvolging en de handhaving.
Als we klachten over de verkoop van tweedehandsonderdelen krijgen, gaan we onmiddellijk na of die klachten gegrond zijn en langs welke weg de illegale demontage en verkoop van tweedehandsonderdelen plaatsvindt. In de Vlaamse regelgeving is opgenomen dat alle afgedankte voertuigen door de erkende centra moeten worden ingezameld. Het hergebruik en de recyclage moeten op jaarbasis minstens 85 procent van het gemiddeld voertuiggewicht bedragen. In 2019 is 93 procent van de afgedankte voertuigen hergebruikt en gerecycleerd. Daarmee behaalt België een mooi resultaat. Wat de recyclage van afgedankte voertuigen betreft, is België koploper in de EU en in de wereld. Het enige wat zeer welkom en zeer belangrijk zou zijn om een doorbraak te forceren, is de traceerbaarheid van de voertuigen. Dat is zeer dringend nodig.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. U mag erop rekenen dat ik minister Gilkinet aan zijn gilet zal trekken en ik reken erop dat u dat ook zult doen. Het gaat immers om een grote uitdaging. De impact op het milieu van duizenden voertuigen per jaar is enorm. Wat wordt ingezameld, wordt hergebruikt, maar de toeleiding naar de inzameling is natuurlijk de hamvraag.
U hebt met betrekking tot een ander werkveld met een groot milieuprobleem aangekondigd dat dertig handhavers van de OVAM meer actief zullen zijn. Zij zullen enkel in dat werkveld werken. Mijn vraag is heel concreet. In hoeveel handhavers zult u voorzien om deze problematiek aan te pakken? Zodra de traceerbaarheid in orde is, zal de controle moeten worden uitgebreid. Hebt u doelstellingen vooropgesteld? Hebt u er een idee van hoeveel mensen daar nu aan werken? Kunt u aangeven of het de ambitie is hiervoor in meer personeelsleden te voorzien?
Mevrouw Perdaens heeft het woord.
Uit een antwoord op een eerdere schriftelijke vraag van mij over deze problematiek bleek dat Febelauto als doel heeft de huidige verhouding van 30 procent tweede leven en 70 procent recyclage te gaan verhogen naar een hoger percentage voor tweede leven, een nobel doel natuurlijk. Ik vroeg mij af op welke manier dit doel bewerkstelligd zal worden.
En mijn tweede vraag, minister, betreft een grotere problematiek en is iets meer op de toekomst gericht. Als we spreken over auto’s en recyclage, dan moeten we niet alleen aan de huidige wagens denken, maar ook aan de elektrische wagens, die nu op de markt komen. Die gaan op den duur ook gerecycleerd moeten worden natuurlijk. Een deel van die wagens is batterij, en die batterijen moeten ook gerecycleerd worden.
Bebat geeft aan dat er een structureel tekort is aan capaciteit, als het gaat over recyclage van dat soort batterijen, batterijen van elektrische wagens en andere elektrische toestellen. Nu Umicore er geen extra verwerking bij kan nemen, riskeren we te moeten gaan kijken naar recycleerders ver buiten Vlaanderen. We werken samen met een aantal recycleerders uit de ons omliggende landen en hebben zo zicht op de kwaliteit die ze afleveren, maar hoe verder we gaan kijken, hoe minder zeker we daarvan zijn. We weten uit ervaring met andere recyclaten dat wij hoogwaardige recyclaten afleveren.
Op welke manier gaan we ervoor zorgen dat we de zaken zo dichtbij mogelijk kunnen houden om een hoogwaardige recyclaatkwaliteit af te kunnen leveren? Zijn er initiatieven die we kunnen nemen om de capaciteit uit te breiden? De sector vraagt momenteel heel duidelijk naar extra professionalisering en kapitaal. Worden er initiatieven genomen om die recyclage dicht bij huis te houden?
De heer Pieters heeft het woord.
Ik wilde even aanvullen op collega Perdaens. Zij spreekt over elektrische auto’s in de toekomst, maar wat batterijen betreft hebben wij in Vlaanderen een paar grote verdeelcentra van automerken die ook Europees en mondiaal verdelen en die een grote opslag van batterijen hebben. Een significant aantal batterijen dat daar ligt, is niet bruikbaar of lek. Het probleem doet zich dus niet enkel voor op het moment dat die elektrische auto’s uit de markt genomen worden, maar doet zich nu al voor bij de verdeling, zij het in iets beperktere mate.
Minister Demir heeft het woord.
Collega Perdaens, Febelauto stuurt actief richting herstellen en hermaken. Febelauto is ook lid van het consortium Watt4Ever, dat inzet op het herstellen en opnieuw in omloop brengen van batterijen uit afgedankte auto’s. Momenteel zijn er nog relatief weinig lithiumbatterijen die in de afvalvaten belanden, maar de OVAM heeft inderdaad al samen met Bebat vastgesteld dat we de capaciteit naar de toekomst toe zullen moeten vergroten. We hebben in Vlaanderen ook een wereldspeler op dit vlak, waar nog overleg mee plaatsvindt. Ik denk inderdaad dat het een opportuniteit is om die batterijen te gaan recycleren. Wij zijn op dit moment die piste nog aan het bekijken waarbij Bebat samen met zijn pendanten uit de buurlanden zou participeren in een verwerkingsinstallatie, maar dat is nog niet concreet. Het probleem staat in elk geval op de radar en de pistes worden bekeken.
Ik verwijs ook naar de middelen die we in het kader van de relance hebben voor de recyclagehub. Die kunnen ook ondersteuning bieden aan heel concrete innovatieve projecten, zeker voor autobatterijen.
Collega Schauvliege, als we spreken over de problematiek in de haven, dan is in de eerste plaats de douane aan zet wat handhaving betreft. Ik weet niet hoeveel vte’s de douane daarop inzet. Dat moet u aan de federale collega’s vragen. Iedereen moet doen waar die verantwoordelijk voor is. Daarmee zouden we al heel ver komen.
Die traceerbaarheid is een doorn in het oog, zeker als je weet dat al in 2010 de wet is uitgevaardigd met als doel het opzetten van de traceerbaarheid van voertuigen. Het is nu nog wachten op de uitvoerende koninklijke besluiten. Dan zal men zeer gericht, ook met inzet van het personeel van de douane, goed kunnen handhaven. Ook ik denk dat dit van groot belang is.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, wij moeten Vlaanderen inderdaad profileren als een recyclagehub. Wij hebben daar een verantwoordelijkheid in en wij mogen die niet ontlopen. Maar als het niet goed loopt, mogen wij niet altijd naar een ander gaan kijken. Dat probeert u hier nu weeral te doen. Laat ons alstublieft samenwerken. Het is een serieuze problematiek waarop wij een antwoord moeten bieden. Ik roep dan ook op om in de plaats van het af te schuiven, samen te zoeken naar oplossingen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.