Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Vraag om uitleg over de coronazelftests
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, collega’s, sinds 6 april kunnen mensen een zelftest kopen bij de apotheker. De reden om de verkoop van zelftesten te beperken tot de apotheker, en niet bijvoorbeeld in de supermarkt, is dat de apotheker ook de noodzakelijke uitleg kan geven over het correcte gebruik van de zelftest en over wat men moet doen wanneer de test positief zou zijn. Zo mag de test enkel gebruikt worden door mensen die geen covidsymptomen vertonen, en moet een positief testresultaat opgevolgd worden door een PCR-test. Om een PCR-test te krijgen, kan men twee zaken doen. Ofwel neemt men telefonisch contact op met het contactcenter zodat men een activatiecode kan krijgen om een PCR-test te laten afnemen in een testcentrum. Ofwel laat men een PCR-test afnemen door de huisarts.
Een maand na het beschikbaar worden van de zelftesten bij de apotheker, zijn er volgens de berichten in de media ongeveer 400.000 stuks verkocht. Volgens die berichten zouden er op dat moment echter nog maar 62 positieve testen gemeld zijn bij het contactcenter. De opvolging van positieve zelftesten door de huisarts werd hierbij weliswaar nog niet mee in rekening genomen. Maar dit lage cijfer doet toch sterk vermoeden dat mensen niet altijd gevolg geven aan een positief resultaat van de zelftest, zoals het eigenlijk zou moeten. Daarvoor kunnen verschillende redenen zijn. Mensen kunnen ertegen opzien om een PCR-test te laten afnemen, ze willen misschien vermijden dat ze worden opgevolgd door de contactopsporing, ze weten misschien niet wat ze juist moeten doen en zo verder. Het risico is evident dat de contactopsporing op die manier niet haar werk kan doen. Ook kan er geen quarantainehandhaving gebeuren als men niet op de hoogte is dat iemand positief is.
De goede opvolging van een positief testresultaat was van bij de start een bekommernis, en nu blijkt dat dit terecht is. Minister, u gaf enkele weken geleden aan dat mensen vanaf midden mei een positief resultaat van de zelftest ook zelf zullen kunnen invoeren in de Coronalert-app. Dat zou al een drempel kunnen wegnemen en de contactopsporing bevorderen. Nu we een periode van versoepelingen tegemoet gaan terwijl nog veel mensen gevaccineerd moeten worden, al lopen de vaccinaties momenteel als een trein, moeten we de zelftesten zo optimaal mogelijk inzetten om eventuele nieuwe opflakkeringen van het virus te vermijden.
Minister, hebt u cijfers over het aantal positieve resultaten van zelftests die geregistreerd zijn door huisartsen? Wat is het juiste aantal positieve testen dat gemeld werd bij het contactcenter? Op welke manier kan de opvolging van de positieve resultaten van de zelftest beter worden gecontroleerd? Zal het protocol voor het gebruik van de zelftesten, zoals nu beschreven staat op de website van het agentschap Zorg en Gezondheid, worden bijgesteld in het licht van deze vaststellingen? Zal er vanuit de overheid worden ingezet op sensibilisering rond het juiste gebruik van de zelftesten en de opvolging daarvan? Was er al overleg met de apothekers omtrent mogelijke maatregelen om het correcte gebruik van zelftesten en de opvolging bij positief resultaat te stimuleren? Zal de verkoop van de zelftesten beperkt blijven tot de apotheken, of wordt eraan gedacht om ze ook ruimer beschikbaar te stellen, zoals nu al het geval is in verschillende andere landen? Hoe ziet u de rol van de zelftesten als onderdeel van een bredere teststrategie om tijdens de komende maanden nieuwe opflakkeringen te helpen voorkomen? Op welke termijn zal het mogelijk zijn dat mensen een positief resultaat van een zelftest zelf invoeren in de Coronalert-app?
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Sinds 6 april kan je bij de apotheek een zelftest kopen. Een lange tijd mochten er geen zelftesten gekocht worden, enerzijds omdat het onvoldoende duidelijk was of de testen voldoende kwaliteitsvol waren – nu blijkt dat ze een betrouwbaar resultaat zouden geven – en anderzijds omdat zelftesten een van de onderdelen zijn van de exitstrategie.
Er werd besloten om zelftests te verkopen via de apotheken omdat apothekers goede informatie kunnen geven over hoe de test te gebruiken, maar ook om erop te wijzen dat een positieve test gevolgd moet worden door een PCR-test. Dat laatste is nodig opdat de contactopsporing zijn werk kan doen.
Vorige week vernamen we dat op de meer dan 400.000 verkochte zelftests slechts 62 keer een PCR-test is gevolgd, en dat terwijl we toch nog gemiddeld 3000 besmettingen per dag hebben.
Er zijn berichten van ouders die bij een positieve zelftest bij hun kinderen, geen PCR-test laten afnemen omdat een wisser in de neus van zeer kleine kinderen ingrijpend is. Dit houdt natuurlijk wel gevaren in voor de verdere verspreiding van het virus, zeker in scholen.
Minister, wat is de precieze situatie in Vlaanderen? De zelftest laten volgen door een PCR-test is essentieel opdat er aan contactopsporing kan worden gedaan. Hoe wilt u mensen aanzetten om na een positieve zelftest toch zeker en vast stappen te zetten om een PCR-test te laten afnemen? Welke kanalen wilt u aanboren om bij ouders aan te dringen om bij hun kinderen die een positieve zelftest afleggen, toch een PCR-test te laten afnemen, gelet op het belang van het voorkomen van besmettingen op school? Kunnen scholen en CLB’s hier een rol in spelen?
Minister Beke heeft het woord.
Collega Saeys, huisartsen – zoals u – registreren geen resultaten van zelftesten. Op zich hebben we daar dus ook geen cijfers over. Ook wanneer iemand na een positieve zelftest naar de huisarts gaat om een PCR-test te laten afnemen, wordt dit niet apart geregistreerd.
Wanneer een burger naar een callcenter belt naar aanleiding van een positieve zelftest, wordt een 2D-script aangemaakt. In de periode van 14 april tot 11 mei werden 193 van dergelijke 2D-scripts behandeld door call agents van de Vlaamse contactcenters.
Aangezien een zelftest per definitie wordt afgenomen op eigen initiatief en op eigen verantwoordelijkheid, is hier ook geen controle op mogelijk. Er is wel overleg geweest met de apothekersverenigingen om daar extra aandacht aan te geven.
Op de website van Zorg en Gezondheid is geen protocol voor het gebruik van zelftesten gepubliceerd. Er staat enkel wat te doen in geval van een positieve of negatieve test. Deze informatie stemt overeen met de algemene afspraken en richtlijnen die daaromtrent zijn gemaakt.
Via de Taskforce Testing werd aan het coronacommissariaat gevraagd om extra in te zetten op het sensibiliseren van mensen om na een positieve zelftest een PCR-test te laten afnemen, zowel via de apothekers als door rechtstreekse communicatie naar het grote publiek. We rekenen hiervoor vooral op de apothekers, die deze testen verkopen en ook extra worden gefinancierd voor hun adviserende rol daarin.
Op vraag van de apothekers werd ook een bijkomend advies gevraagd aan de Risk Assessment Group (RAG) Testing in verband met de indicaties voor het gebruik van deze zelftesten – terug te vinden op de website van Sciensano – en voor een aangepaste flow chart.
Ik ben er persoonlijk geen voorstander van om de zelftesten ruimer beschikbaar te stellen via bijvoorbeeld supermarkten. Zelftesten zijn gericht op een medische diagnose. Daarbij is het belangrijk dat de test op een correcte manier wordt uitgevoerd en geïnterpreteerd. De adviserende rol van de apotheker biedt hiervoor volgens mij inderdaad wel een belangrijke meerwaarde.
In een bredere teststrategie kunnen zelftesten vooral een aanvullende, preventieve rol spelen. De basis van de teststrategie blijft de PCR-test, zowel voor mensen met symptomen als voor hoogrisicocontacten. Aanvullend kunnen snelle antigeentesten worden ingezet, onder meer voor het repetitief testen van nog niet gevaccineerde mensen die niet kunnen telewerken en een verhoogd risico lopen om besmet te worden of anderen te besmetten.
Het is op dit moment niet de bedoeling om mensen het resultaat van zelftesten te laten inbrengen in de corona-app. De onzekerheid over een correct resultaat is te groot en een vals positief resultaat genereert onmiddellijk een grote impact op heel wat mensen via de contactopsporing.
Los van de PCR-test, die desgevallend zou volgen, vinden we het niet aangewezen om zelftesten te gebruiken bij kinderen. De indicaties hiervoor zijn eerder beperkt. Ook hier lijkt de apotheker die de test verkoopt de aangewezen persoon om te wijzen op het belang van een correct gebruik en van een correcte opvolging.
Gezien het relatief beperkt gebruik van deze testen lijkt het ons ook niet aangewezen om hiervoor actief de scholen en de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB’s) in te schakelen.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor uw duidelijk antwoord. Ik noteerde dat er tussen 14 april en 11 mei 193 scripts door call agents werden behandeld. Dat staat dan natuurlijk los van de mogelijke aanvragen voor een PCR-test bij de huisartsen. Dat aantal is toch nog altijd heel beperkt, minister. Kent u het totaalcijfer – misschien hebt u het genoemd, maar dan heb ik het gemist – van het aantal zelftests dat ondertussen verkocht is in Vlaanderen? In eerdere mediaberichten was sprake van 400.000. Ik weet niet hoe dat cijfer ondertussen geëvolueerd is.
Ik onderschrijf absoluut de strategie om de zelftesten te laten verdelen en verkopen via de apothekers, met de uitdrukkelijke afspraken – die bestaan – dat ze daar echt heel goed uitleg bij geven, ook wat men moet doen bij een positief testresultaat. Ik denk wel dat zij dat doen, maar blijkbaar gaan toch nog niet alle burgers daar voldoende op in. Vanzelfsprekend is blijven inzetten op sensibilisering dus heel belangrijk.
Minister, u hebt ook gezegd dat dit gebeurt vanuit de apothekers aan de mensen aan wie ze een test verkopen, en ook aan het grote publiek. In de komende periode zullen de mensen die zelftesten nog veel meer aankopen. Mensen die een positieve zelftest doen en die niet laten volgen door een PCR-test en dus geen contactopsporing in gang zetten en geen quarantainehandhaving doen, dat is dweilen met de kraan open. Ik vraag om daar blijvend aandacht voor te hebben.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Minister, het is inderdaad een beetje vreemd dat er zoveel zelftesten worden verkocht en eigenlijk maar weinig PCR-testen volgen, terwijl het gemiddeld aantal besmettingen toch hoger ligt. Dat baart me zorgen. De apothekers doen heel goed werk. Ze zijn het best geplaatst om een zeer duidelijke uitleg te geven. Maar mensen doen natuurlijk nog altijd hun eigen zin. Ouders nemen zelftesten af bij hun kinderen en op termijn zal dat steeds meer gebeuren. We moeten daar bedacht op zijn. Als mensen dat niet laten volgen door een PCR-test, dan weten we nergens van en kan de contactopsporing haar werk niet doen.
Minister, u zegt dat het niet geregistreerd wordt als mensen een positieve zelftest doen en die laten volgen door een PCR-test. Is het de bedoeling om dat in de toekomst wel te registreren?
De heer De Reuse heeft het woord.
Minister, we krijgen eigenlijk een dubbel signaal als we het cijfer zien. Enerzijds is er de grote vraag, maar anderzijds is er een lage opvolging als de test positief blijkt. Er wordt enkel ingezet via de apothekers omdat zij voor een betere uitleg zorgen. Ongetwijfeld zal dat ook zo zijn. Ze zullen ook wel naar de huisarts verwijzen bij een positieve test, maar samen constateren we dat de bevolking daar weinig gevolg aan geeft.
Als iemand een test doet, heeft dat een doel. Daar ga ik vanuit. Waarschijnlijk is dat om te kijken of men besmet is, maar ook of men rekening moet houden met afstandsregels of in quarantaine moet gaan.
Minister, in deze fase bent u nog geen voorstander van een bredere verkoop. We zullen echter wel in volgende fases treden. We zullen moeten leren leven met COVID-19. Zult u dan wel voorstander zijn om testen breder te verkopen, weze het dan testen die gecertificeerd zijn, waarvan we weten dat het goede testen zijn? Ongetwijfeld zal ook het internet hier ingang vinden en zullen de mensen testen kopen in het buitenland.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Minister, dit is een terechte problematiek en bezorgdheid, maar het is nog altijd op basis van gevoelsmatigheid in welke mate daarmee aan de slag wordt gegaan. Is er een mogelijkheid om op korte termijn een soort proefmeting via apothekers te doen zodat er achteraf opvolging is van mensen die een test hebben gekocht, en dat er een contactopname is? Voor de privacy is dat niet evident. We moeten daar natuurlijk zeer voorzichtig mee zijn. Het zou interessant zijn om meer harde cijfers te vinden over die opvolging om beter te weten wat de uitdaging is in de komende maanden.
De aanpak via de apothekers is de juiste. Er ligt heel veel op tafel, maar nu hangt het af van hoe de mensen ermee omgaan en dat moeten we in beeld krijgen.
De heer Daniëls heeft het woord.
Ik wil nog twee zaken onder de aandacht brengen. Mensen kopen inderdaad een test met een doel, maar het is niet omdat ze zich niet goed voelen dat ze een test halen. Ik zie heel wat mensen die een aantal testen in huis halen. Ik spreek uit zeer concrete ervaring. Als een van de kinderen snottert in het weekend nemen ze een test af om te kijken wat ze gaan doen. Moeten ze naar de dokter of gaat het om een gewone ‘valling’ en is er geen reden tot paniek?
Dat is een belangrijk iets. Ik zou toch willen vermijden dat we, door de procedure te zwaar te maken, die cruciale stap in de testing verliezen.
Ik kan u wel zeggen dat de uitleg die de apotheker geeft, wat mij betreft zeer goed en duidelijk is. Bijvoorbeeld: wanneer moet je je handen wassen als je die test manipuleert? Er is ook de raadgeving dat je een PCR-test moeten laten doen als de test positief is. En er wordt ook gezegd dat je het resultaat niet meer dan 30 minuten later mag aflezen, omdat dat een fout resultaat kan geven. Je moet het tussen de 15 en de 30 minuten na de test aflezen.
Ik denk wel dat met duidelijke instructies en als iedereen dat gewoon is – want het is ook een gewoonte – mensen daar wel bedrevener in zullen zijn. Maar de registratie nadien, als het positief is, met een PCR-test, zal toch allicht altijd langs de huisarts moeten gebeuren. Ik denk niet dat er nog een andere weg te gaan is.
De heer Parys heeft het woord.
Ik treed een aantal collega’s bij wanneer ze zeggen dat de weg van de apotheek de juiste is. Ik begrijp ook wel de vraag van collega Vaneeckhout om eens een steekproef te doen om te kijken hoe het eigenlijk zit, maar ik vrees, collega's, dat de waarheid is dat we ervoor gekozen hebben om zelftesten op de markt te brengen en dat we ervoor gekozen hebben om de apothekers die te laten verkopen, omdat we net geloven dat die goede bijstand kunnen leveren, maar dat we er ook mee moeten kunnen leven dat we niet weten wat er met die zelftesten gebeurt als ze eenmaal afgenomen zijn.
Ik ben er een aantal dagen geleden een aantal gaan kopen, omdat ik ben gaan kamperen met mijn kinderen. Ik wou zeker zijn dat ik niemand zou aansteken. Goed, de opvolging daarvan zal nooit geregistreerd worden. Dat zullen wij ook niet weten. Ik denk dat we de consequentie van onze beslissing wat dat betreft wel moeten inzien. Ik kan daar eerlijk gezegd mee leven, met een stukje verantwoordelijkheid terug bij de burger te leggen.
Minister Beke heeft het woord.
Collega's, wij hebben er heel doelbewust voor geopteerd om de verkoop van de zelftesten – en dat is geregeld in een federaal KB – via de apothekers te doen, niet alleen omwille van de verkoop, maar ook omwille van het informeren en het sensibiliseren. En als dat gebeurd is, is de volgende stap natuurlijk een stap waar de burgers ook een verantwoordelijkheid in hebben. Als er een positieve test is, dan moeten ze de volgende stap zetten, richting een PCR-test.
We hebben op dit ogenblik geen aparte cijfers van de verkoop van die testen, want dat verloopt via de apotheek. We hebben dat niet. Dat wordt bij ons ook niet afzonderlijk geregistreerd. En om eerlijk te zijn, ben ik er een beetje beducht voor om nog allerlei registratiemechanismen te gaan opleggen bij de dokters enzovoort, want ik denk dat die op dit ogenblik nog wel andere zorgen zouden kunnen hebben.
Er is hier gezegd dat we nog een tijdje met covid gaan moeten leven. Dat is allicht wel waar. En daarom is voor mij de belangrijkste lijn daarin het vaccineren. Daarom hebben we vorige week ook beslist – we hebben het daar in de plenaire vergadering ook over gehad – om er alles aan te doen om het einde van de tweede fase, dus wanneer iedereen een tweede vaccin kan hebben gehad, ook in te korten en daar tegen midden augustus klaar mee te zijn. Dat is een eerste belangrijke lijn.
Testen kunnen daarbij een aanvullende rol spelen. Dat is zo, maar we moeten ons ervan bewust zijn dat na vaccinatie de zelftesten veel minder nut hebben. Ze detecteren immers vooral zeer besmettelijke mensen. Ze detecteren geen mensen meer die misschien wel het virus in zich hebben, maar die niet ziek zijn of er geen uitwendige symptomen van hebben. Dat maakt ook dat de betrouwbaarheid van die zelftesten minder groot is dan die van een PCR-test en dat ze bij een positieve test ook moeten worden opgevolgd door een PCR-test.
Ik wil voor het overige ook nog verwijzen naar de Taskforce Testing die het globale testbeleid adviseert.
Collega Daniëls, ik heb net al gezegd dat we voorzichtig moeten zijn. De PCR-test blijft veel betrouwbaarder. Wanneer het resultaat van een zelftest niet accuraat is, dan is het mogelijk dat men nadien ongewenst risicogedrag krijgt bij de mensen. En daarom denk ik, en ik heb de indruk dat iedereen het daarover eens is, dat het belangrijk is om ze via de apotheek te verkopen en mensen daarbij ook te wijzen op het juiste gebruik.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, vanzelfsprekend is vaccineren, vaccineren, vaccineren de weg naar de vrijheid en tegen COVID-19. Maar intussen zullen die testen een belangrijke rol blijven spelen. Die zelftesten zijn een aanvulling. Het is goed dat de keuze wordt gemaakt om die enkel te laten verdelen door apothekers en dat de apothekers daar goede informatie bij geven.
Het is inderdaad zo dat we nooit 100 procent zekerheid zullen hebben dat alle positieve resultaten van die zelftesten worden opgevolgd door een PCR-test maar dat betekent voor mij niet dat het niet belangrijk zou zijn om blijvend te sensibiliseren. Immers, elke positieve test die wel wordt gevolgd door een PCR-test, die nadien het mechanisme van contactopsporing in gang zet en waar ook de quarantaine kan worden gehandhaafd, verkleint het risico op mogelijke verdere verspreiding van het virus.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
De zelftesten zullen hoe dan ook een belangrijke rol blijven spelen. Ze zijn zeer laagdrempelig. Het is ook heel goed dat de verdeling via de apotheken gebeurt want goede informatie is echt wel belangrijk. Immers, wanneer een positieve test niet wordt gevolgd door een PCR-test, kan de contactopsporing natuurlijk ook niet in werking treden.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.