Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Bex heeft het woord.
Minister, ik had mijn vraag om uitleg gericht aan u als minister bevoegd voor Brussel, maar ze werd doorverwezen naar deze commissie. Ik ben daar wel blij mee, want op deze manier kom je nog eens andere mensen tegen, wat niet zo evident is in deze tijden.
Collega’s, ik heb alleszins uit de verschillende plenaire zittingen waarin er over de VRT werd gesproken, onthouden dat de minister bij kritiek op VRT-programma’s een standaardantwoord klaar heeft, waarin hij verwijst naar de autonomie van de VRT. Ik wil jullie bij het begin van mijn vraagstelling zeker geruststellen dat dit geen kritische vraag is ten aanzien van concrete keuzes in programma’s van de VRT. Het is eerder een algemene bezorgdheid, een bezorgdheid waarop ik graag de aandacht wil vestigen, zonder dat dit een concrete kritiek inhoudt.
De Vlaamse Gemeenschap beschouwt voor haar beleid in Brussel 30 procent van de Brusselse bevolking als haar doelgroep. Logischerwijze geldt dit ook voor de VRT. Het is dan ook bijzonder positief dat de nieuwe beheersovereenkomst als doelstelling vermeldt: “Naast binnenlands en regionaal nieuws, gaat er specifieke aandacht naar nieuws uit onze hoofdstad Brussel in het kader van het versterken van de band tussen Vlaanderen en haar hoofdstad.”
Brussel komt vaak positief aan bod in verschillende VRT-programma's. Zo was er de door veel Brusselaars – en hopelijk ook door veel Vlamingen in het algemeen – bijzonder gesmaakte aflevering van Reizen Waes waarbij het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest even sterk in beeld kwam als de vijf Vlaamse provincies. Ook in de duidingsprogramma's is er vaak aandacht voor Brussel.
Eind 2019 publiceerde VUB-student Arnaud De Decker een masterproef waarin onderzocht werd hoe de VRT en de RTBF berichten over Brussel. Uit die analyse van televisiejournaals bleek dat de VRT minder aandacht schenkt aan de hoofdstad in het journaal dan de RTBF, met respectievelijk 7,9 procent tegenover 13,5 procent. Ook inhoudelijk bleek onze openbare omroep andere accenten te leggen. De VRT bericht volgens het onderzoek vooral over Brussel als het gaat over migratie – 24 procent van de topics –, faits divers – 21 procent – en gerecht en misdaad – 18 procent. De RTBF kiest er dan weer voor om vooral politieke Brusselse berichtgeving te geven – 29 procent – naast faits divers – 23 procent – en in mindere mate migratie – 13 procent.
Volgens professor Dave Sinardet, die het onderzoek begeleidde en die zelf eerder al onderzoek verrichtte naar hetzelfde onderwerp, is dat verschil in aandacht niet helemaal logisch. Het verschil in zendtijd valt natuurlijk voor een stuk te verklaren door het verschillende aandeel dat de Brusselse bevolking heeft in het publiek van de VRT en van de RTBF, maar hij zei toch ook aan BRUZZ dat je zou mogen verwachten dat er op de VRT meer over de hoofdstad van Vlaanderen wordt bericht. Hij verwees daarbij ook naar kritiek op de VRT in het verleden, bijvoorbeeld toen er bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 amper over Brussel werd gesproken.
Collega’s, ik denk dat het een normaal gevolg is van onze staatshervorming dat Brussel in de berichtgeving soms een witte vlek op de kaart is. Wanneer er bijvoorbeeld bericht wordt over cijfergegevens van onderzoek door de Vlaamse administraties, is het logisch dat Brussel op dat moment een witte vlek op de kaart is.
Het is ook niet evident boeiende televisie te maken als in elk kort item de hele staatshervorming moet worden uitgelegd, maar zeker tijdens een grote gezondheidscrisis is het belangrijk ook de Brusselaars goed te informeren. Het coronabeleid kan verschillen tussen de gewesten, en nogal wat Brusselaars hebben zich er de voorbije maanden aan gestoord dat na een Overlegcomité de maatregelen die specifiek in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest gelden, te weinig aan bod zijn gekomen. Uiteraard hebben we daar BRUZZ voor, maar de redactiechef, de heer Declercq, heeft deze week zelf verklaard dat BRUZZ zeker niet de enige hoeft te zijn.
Ik zal een concreet voorbeeld geven. In een reportage in het journaal van de VRT kwam aan bod dat het in Wallonië mogelijk is zelf een afspraak voor een vaccinatie te maken. Er werd echter met geen woord gerept over het feit dat er in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest een gelijkaardig systeem is. Er is discussie over de vaccinatiecijfers. In het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest wordt soms een andere lezing dan in Vlaanderen gehanteerd. In het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest gaat de avondklok in om 22 uur in plaats van om middernacht.
Minister, u hebt zich hier al over uitgesproken. U vindt het een terecht aandachtspunt voor onze media dat de hoofdstad voldoende aandacht krijgt. Ik wil u hierover graag een paar vragen stellen.
Kunt u de cijfers uit de aangehaalde studie bevestigen? Hoe staat u tegenover de resultaten van dat onderzoek? Hoe zal de VRT invulling geven aan de strategische doelstelling in de beheersovereenkomst betreffende de specifieke aandacht voor het nieuws uit onze hoofdstad om de band tussen Vlaanderen en Brussel te versterken? Hoe evalueert u de aandacht voor het specifiek aspect van de coronamaatregelen in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest?
Minister Dalle heeft het woord.
Mijnheer Bex, mijn dank om deze vraag in de commissie Media te stellen. U bent duidelijk goed op de hoogte van mijn standpunt over de redactionele autonomie. Bepaalde leden van de oppositie zouden hier nog iets van kunnen leren, want u hebt het juist geduid.
De redactionele autonomie staat binnen de journalistiek en binnen de VRT uiteraard centraal, maar we moeten natuurlijk rekening houden met de context waarin we verkeren. Ik kan de conclusies van de masterproef niet bevestigen of ontkennen. We hebben geen andere cijfergegevens over wat daarin staat. Toen de masterproef eind 2019 uitkwam, hebben we dit punt meegenomen naar de onderhandelingen over de beheersovereenkomst die begin 2020 zijn gestart.
Tijdens de kick-offmeeting met de VRT heb ik verklaard dat er aandacht moet zijn voor Brussel, de hoofdstad van Vlaanderen en van ons land. Daar wonen heel wat Nederlandstaligen, maar het is relevant voor iedereen in Vlaanderen. Ik vind dat niet alleen belangrijk omdat ik een Brusselaar ben. Ik geloof dat een openbare omroep in Vlaanderen aandacht voor de hoofdstad moet hebben. Dat is ook interessant. Het gaat niet enkel om de negatieve berichten, maar ook om de positieve verhalen. Al het nieuws dat in de hoofdstad relevant is, kan ook in de rest van Vlaanderen relevantie hebben. Onbekend is onbemind. Dat geldt zeker voor onze hoofdstad.
Dit is tijdens de onderhandelingen prominent aan bod gekomen. Ik ben dan ook fier dat dit voor de eerste keer in de Vlaamse geschiedenis uitdrukkelijk in de beheersovereenkomst is opgenomen. Onder strategische doelstelling 3 staat letterlijk het volgende te lezen: “Naast binnenlands en regionaal nieuws, gaat er specifieke aandacht naar nieuws uit onze hoofdstad Brussel in het kader van het versterken van de band tussen Vlaanderen en haar hoofdstad.”
De vraag is natuurlijk hoe we daar invulling aan geven. We rekenen op de VRT om dit de komende jaren heel concreet te maken. We zijn nu drie maanden bezig met de nieuwe beheersovereenkomst en ik heb de VRT alvast gevraagd hoe dit zal worden aangepakt. Ik geef een aantal voorbeelden van zaken die de VRT nu al tracht te realiseren.
Een eerste punt is dat VRT NWS natuurlijk intensief met BRUZZ samenwerkt om berichten over de hoofdstad te delen. Er is een dagelijkse uitwisseling tussen de regionale redactie in Leuven en de redactie van BRUZZ. Het weekoverzicht van BRUZZ wordt elke zaterdagmiddag op Eén uitgezonden. Dat weekoverzicht kan ook op de websites van VRT NWS en VRT NU worden herbekeken.
Het is ook zo dat er vanuit VRT NWS, vanuit de redacties, actieve sensibilisatie is van de eindredacteurs van de verschillende programma’s, nieuws en duiding, om meer aandacht te besteden aan Brussel. Het spreekt natuurlijk ook voor zich dat VRT NWS structureel volgt wat hun collega’s van de RTBF doen rond de hoofdstad. Ze overleggen dagelijks ook met hen om beelden en verhalen met elkaar te delen. Dat is zeker ook het geval voor de hoofdstad.
In uw vraagstelling werd er verwezen naar de gemeenteraadsverkiezingen. De VRT verzekert dat, zeker ook in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2024, de nodige aandacht besteed zal worden aan de verkiezingen in de hoofdstad, vooralsnog in de negentien gemeenten van de hoofdstad. Ik heb daar sterk op aangedrongen in de beheersovereenkomst en ik kijk er ook op toe dat dit verder aandacht zal krijgen. De VRT heeft zich ook geëngageerd om dat effectief te doen.
Brussel zal op een eerder natuurlijke manier aan bod komen in informatie- en duidingsprogramma’s, maar ook in ontspannende programma’s. Denk bijvoorbeeld aan concerten, cultuur, waar Brussel natuurlijk bij uitstek ook de hoofdstad is van cultureel Vlaanderen, België en Europa. Er zijn daar recente voorbeelden van: de Pompidou Live-uitzending van Klara vanuit BOZAR naar aanleiding van de opening van de Raveelexpositie en de samenwerking tussen Studio Brussel en de Ancienne Belgique met de virtuele concertzaal en ZWANGERE di-GUY-taal.
Specifiek rond coronaberichtgeving heeft de VRT ons gewezen op de volgende elementen uit hun aanbod. VRT NWS geeft bij de dagelijkse update van de vaccinatiecijfers op vrtnws.be ook altijd een regionale uitsplitsing mee, dus ook aparte cijfers voor het gebied van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Bij reportagewerk over de coronacrisis heeft VRT NWS de afgelopen weken en maanden herhaaldelijk aandacht besteed aan Brusselse ziekenhuizen, woonzorgcentra, huisartsenpraktijken en vaccinatiecentra. Rond de politieke besluitvorming wordt er vooral gefocust op de belangrijkste maatregelen. U hebt ook verwezen naar de avondklok, maar ook de mondmaskerdracht: dat zijn zaken waar VRT NWS telkens verslag over uitbrengt. Radio 2 heeft voor het project ‘1 jaar corona’ ook de negentien Brusselse burgemeesters aangesproken, net als de Vlaamse burgemeesters.
Tot slot wil ik benadrukken dat ik hierover zal blijven waken en in mijn gesprekken met de VRT steeds de aandacht hierop zal blijven vestigen. Brussel is en blijft de hoofdstad van Vlaanderen en alle Vlamingen moeten zich ermee verbonden voelen. De VRT heeft zich alvast geëngageerd om dat op te volgen en daar ook over te rapporteren in het kader van de jaarlijkse rapportage over de uitvoering van de beheersovereenkomst.
De heer Bex heeft het woord.
Dank u wel voor uw antwoord, minister. Ik denk dat we er allebei van overtuigd zijn dat Brussel enorm veel te bieden heeft. Vlaanderen investeert enorm veel in Brussel, onder andere in het onderwijs. Dat is een zeer goede zaak. We dragen daarmee ongelooflijk bij aan de ontwikkeling van jongeren in deze stad. Het is heel belangrijk dat we aan Vlaanderen kunnen tonen wat Brussel allemaal te bieden heeft en dat Brussel meer is dan zoals het vaak gekend is bij veel Vlamingen – als het al gekend is –, namelijk het stuk tussen het Noordstation en het Zuidstation waar men al eens met de trein passeert, of alleszins toch zeer sterk beperkt tot die stadskern, en dat er ook veel andere elementen zijn aan Brussel die bijzonder interessant zijn. In dat opzicht denk ik dat wat u allemaal aanhaalde, zeer goed is. Het is ook zeer goed dat er zoveel aandacht gaat naar de samenwerking tussen BRUZZ en de VRT. We weten allemaal dat er serieus geïnvesteerd wordt in BRUZZ. Dat is ook een zeer goede zaak, dat is noodzakelijk. Maar het is dan ook zaak om die informatie ook zo breed mogelijk te verspreiden. De samenwerking met de VRT is daar zeker interessant.
Ik hoor wat u zegt over de berichtgeving inzake corona. Maar ik denk toch dat dat een voortdurend aandachtspunt blijft, en uiteraard is dat een ingewikkeld werk en bijna onvermijdelijk dat er soms wat mensen ontgoocheld achter zullen blijven als ze bijvoorbeeld zaken hoopten te vernemen in het journaal maar ze daar niet vernemen. Het blijft een aandachtspunt om te zorgen dat we zeker in deze gezondheidscrisis de aandacht voor wat in Brussel gebeurt, moeten hebben. Ik begrijp dat daaraan gewerkt wordt. Daar ben ik zeer blij mee.
Mevrouw Tavernier heeft het woord.
Mijnheer Bex, ik ben het er zeker mee eens dat dit een terecht aandachtspunt is. De VRT moet voldoende aandacht besteden aan Brussel, aan onze hoofdstad. Wat bedoelt u precies met die Brussels politieke berichtgeving? Gaat dat over de lokale Brusselse politiek of over politiek in Brussel? In elk geval, aandacht voor Brussel is zeer belangrijk, meer nog, het is essentieel dat de VRT voeling heeft met wat in onze hoofdstad reilt en zeilt en hierover bericht, niet alleen negatieve berichten, er valt ook veel positiefs over Brussel te rapporteren. Ik ben ook zeer blij te horen dat u hierover zult waken, minister.
Het is natuurlijk wel zo dat het hier over de grote beleidsthema’s en nieuwsfeiten gaat. De lokale en regionale thema’s worden vooral door BRUZZ aangebracht, dat net zoals de regionale zenders elders in Vlaanderen een meer specifieke of regiogebonden rol vervult en duiding geeft bij lokale beslissingen. BRUZZ wordt hiervoor overigens door de overheid ruim betoelaagd. Het gaat over meer dan 7 miljoen euro.
De Brusselse Vlaming is het centrale doelpubliek van dit medium en is goed bekend bij dat doelpubliek. Het is daarbij belangrijk dat de band tussen Brussel en Vlaanderen centraal komt te staan en dat BRUZZ daar voldoende aandacht aan schenkt.
Minister, mijnheer Bex, u hebt aangehaald dat de samenwerking tussen de VRT en BRUZZ dan ook heel belangrijk is. Minister, welke mogelijkheden liggen daar nog open voor nog meer intensieve samenwerking?
Ik wil nog iets zeggen over de berichtgeving over het coronabeleid en de maatregelen in Brussel. Ik vind het enigszins cynisch en zelfs een beetje hypocriet om te stellen dat we de Nederlandstaligen in Brussel hierover beter moeten informeren op de VRT terwijl de Brusselse instellingen zelf in deze crisis het vaak nalaten om in het Nederlands te communiceren. Daar moet met hoogdringendheid aan worden gewerkt. Ik hoop, mijnheer Bex, dat u dat aan uw partijgenoten in de Brusselse Regering en het Brussels Parlement kunt meegeven.
Minister Dalle heeft het woord.
Collega’s Bex en Tavernier, sta me toe om eerst en vooral te zeggen dat de Vlaamse overheid en de Vlaamse administratie naast de VRT ook een verantwoordelijkheid dragen. In het Vlaams regeerakkoord en in mijn beleidsnota Brussel staan een Brusselnorm en een Brusseltoets. De Brusseltoets moet ervoor zorgen dat het beleid vanuit Vlaanderen ook toepasbaar is in de hoofdstad als het toepasselijk is.
Veel gewestelijke aangelegenheden zijn enkel toepasselijk op het Vlaamse grondgebied, terwijl andere rechtstreeks toepasselijk zijn in Brussel. Soms kunnen de gewestelijke aangelegenheden een indirecte impact hebben. We bekijken momenteel of we de Brusseltoets nog verder kunnen actualiseren om die bijvoorbeeld ook toepasselijk te maken op onderzoeksrapporten. Mijnheer Bex, u verwees naar de witte bolletjes in onze onderzoeksresultaten. Soms is dat onvermijdelijk en noodzakelijk of gekoppeld aan strikt gewestelijke bevoegdheden, soms is het een gemiste kans. We gaan daar voldoende aandacht voor hebben bij de Vlaamse overheid, vanuit de Brusseltoets, en vanuit mijn beleidsdomein Jeugd.
Maar wij hebben dus zeker zelf ook een verantwoordelijkheid. Collega Tavernier, ook het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) hebben de verantwoordelijkheid om zelf duidelijk en helder te communiceren over de maatregelen die van toepassing zijn in Brussel. Ze moeten dat uiteraard minimaal doen in de twee officiële talen die daar gelden. Daar ben ik het helemaal mee eens.
Naast de VRT en de overheden hebben natuurlijk ook de andere mediabedrijven hier een belangrijke rol in te spelen. De aandacht die we vragen van de VRT volgt rechtstreeks uit ons contract met de VRT, de beheersovereenkomst, waar ook middelen tegenover staan, uiteraard met respect voor de redactionele autonomie. Ook van private mediabedrijven kunnen we wat aandacht verwachten, omdat dat relevante informatie is: nieuws voor Vlaanderen vanuit de hoofdstad.
In dat verband is er iets dat mij bijzonder hoopvol stemt. Ik stel vast dat er in Brussel eigenlijk heel veel journalisten en heel veel mediamakers wonen, vaak omdat het aangenaam is om dicht bij de werkplaats te wonen. Veel mediabedrijven zijn in Brussel of niet zo ver daarvandaan gevestigd. Er is daar dus een pool van mensen die Brussel vrij goed kennen. Dat is dus een opportuniteit. Ik zou graag – maar dat zal na corona zijn – eens een event organiseren met de journalisten die in Brussel wonen of werken of die over Brussel schrijven, om hen ook te versterken in die rol om Brussel meer naar voren te brengen.
Er werd gepeild naar de rol van BRUZZ daarin. Ik denk dat BRUZZ daarin een heel relevante en centrale rol kan spelen. We zouden bijvoorbeeld briefings kunnen organiseren rond verschillende thema’s, over de manier waarop bericht kan worden over Brussel, de ins en outs, met informatie over hoe de politiek in Brussel werkt, over hoe er hier nieuws gemaakt wordt. Dit is wel een heel specifieke context. Het lijkt me dus wel relevant om zoiets op te zetten, in samenwerking met BRUZZ, de VRT en private mediabedrijven die daarin geïnteresseerd zijn.
Het is dus een belangrijke verantwoordelijkheid van de VRT. Ik wijs ook op onze eigen verantwoordelijkheid als overheid, ook de overheid van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, en zeker ook op die van de andere mediabedrijven, om voldoende aandacht te hebben voor de hoofdstad van Vlaanderen.
De heer Bex heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor uw antwoord. U hebt absoluut gelijk: we kunnen hier naar de rol van de VRT kijken, maar er zijn heel veel actoren die kunnen bijdragen tot de bekendheid van Brussel in de rest van Vlaanderen. De Vlaamse overheid heeft daar inderdaad haar rol te spelen. Ik ben heel blij dat u alleszins initiatieven zult nemen om ervoor te zorgen dat, wat uw beleidsdomeinen betreft, Brussel geen witte vlek blijft op de kaartjes. Ik hoop dat u ook uw collega’s daartoe aanmoedigt. Het idee om met die verschillende media samen te werken en initiatieven te nemen, vind ik een heel goede piste.
Tot slot ben ik uiteraard ook heel blij dat collega Tavernier naar deze commissie is afgezakt. Ik ben het eens met veel van wat ze gezegd heeft. We hebben dat ook al uitgebreid bediscussieerd in de commissie Brussel. Mevrouw Tavernier, laten we niet al onze klachten en discussies die daar al vaak aan bod kwamen, importeren in de commissie Cultuur. Laten we het hier gezellig houden.
Het is hier niet altijd gezellig, ook niet zonder jullie.
De vraag om uitleg is afgehandeld.