Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, een Turkse procureur stapte onlangs naar het Turkse Grondwettelijk Hof om de ontbinding te eisen van de Democratische Partij van de Volkeren (HDP), de grootste pro-Koerdische partij van Turkije. De partij wordt al langer geviseerd door het regime voor zogenaamde terroristische activiteiten. Het is de zoveelste aanval van het regime van president Erdogan tegen de politieke verenigingen van Koerden in het land. Partijleden worden ervan beschuldigd dat ze “de eenheid en territoriale integriteit van de staat ontwrichten”. Woensdag werd reeds een parlementslid een zetel ontnomen wegens een gevangenisstraf voor terroristische propaganda. De HDP zelf verwerpt alle beschuldigingen en stelt dat zij vervolgd wordt wegens de oppositie tegen president Erdogan.
Ik heb ook al in een eerdere vraag vermeld dat een hoofd van de Turkse inlichtingendienst reeds in opspraak kwam nadat hij in een interview bekend had dat de moord op drie Koerdische politici in Parijs in 2013 een Turkse staatsoperatie was.
Wat is uw visie op deze politieke ontwikkelingen in Turkije? Is er volgens u sprake van mensenrechtenschendingen jegens de Koerden in Turkije?
Zijn er indicaties dat de Turkse inlichtingendienst ook in Vlaanderen operaties tegen Koerdische politici zou uitgevoerd hebben of beramen?
Zult u de anti-Koerdische acties van het Turkse regime bespreken bij een toekomstig overleg met de Turkse ambassadeur?
Zal de situatie op enigerlei wijze een impact hebben op de Turks-Vlaamse betrekkingen?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Zoals ik eerder al in deze commissie zei, lijdt het geen twijfel dat de situatie van de Koerden in Turkije van kwaad naar erger gaat. De massa-arrestaties van politieke tegenstanders is natuurlijk volstrekt onaanvaardbaar. Een land dat zo nauw mogelijke relaties met de Europese Unie (EU) nastreeft en zelfs een lidmaatschap, maakt het zich wel bijzonder moeilijk als het blijk geeft van het niet respecteren van de fundamentele waarden en rechten van anderen.
Begin februari heeft het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) Turkije bevolen om de bekendste Koerdische politicus van het land vrij te laten uit de gevangenis. De rechtbank in Straatsburg zei dat zijn detentie, vooral tijdens twee kritische verkiezingscampagnes in 2017 en 2018, en ik citeer, “de bijbedoelingen had om pluralisme te onderdrukken en de vrijheid van politiek debat te beperken”.
Sinds 2016 zijn al veertien parlementsleden van de pro-Koerdische HDP in vervolging gesteld en werd hun parlementaire onschendbaarheid opgeheven. Deze vaststelling kan geen toeval zijn, maar wijst op een duidelijke strategie om de werking van deze oppositiepartij te beteugelen. Uiteraard valt zoiets niet te rijmen met de beginselen van een goed functionerende rechtsstaat.
Uit reacties van verschillende instanties blijkt dat de rechten van de Koerden effectief worden geschonden. Zowel de Europese Commissie, het Europees Parlement als de Europese Raad hebben Ankara al herhaaldelijk opgeroepen om hervormingen op het vlak van fundamentele rechten door te voeren. Het standpunt van de Vlaamse Regering sluit hier volkomen bij aan. Human Rights Watch noemde de arrestaties een schokkende aanval op de democratische normen en de rechtsstaat, een schending van de Turkse grondwet, wetten en verplichtingen onder internationaal recht.
Op 18 maart jongstleden hebben de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken van de EU, Josep Borrell, en de eurocommissaris voor Nabuurschap en Uitbreiding, Olivér Várhelyi, in een gezamenlijke verklaring hun grote bezorgdheid uitgedrukt over de laatste acties met betrekking tot de HDP. Het gaat hier meer bepaald over de opheffing van de parlementaire onschendbaarheid en de parlementaire zetel van Ömer Faruk Gergerlioglu en over zijn op handen zijnde opsluiting, alsook over de rechtszaak die is aangespannen door het Hof van Cassatie. Ook het Amerikaanse State Department veroordeelde de acties al.
Het vervolgen van de op een na grootste oppositiepartij zou de rechten van miljoenen kiezers in Turkije schenden. Het draagt bij aan de bezorgdheid van de EU over de terugval van de grondrechten in Turkije en ondermijnt de geloofwaardigheid van de toezegging van de Turkse autoriteiten om hervormingen door te voeren.
Als kandidaat-lidstaat van de EU en lid van de Raad van Europa moet Turkije dringend zijn fundamentele democratische verplichtingen nakomen, waaronder de eerbiediging van de democratie, de mensenrechten en de rechtsstaat.
Voorafgaand aan de Europese Raad van maart hadden voorzitter Michel en de voorzitter van de Europese Commissie von der Leyen een videoconferentie met de Turkse president Erdogan. De EU-zijde onderstreepte het belang van aanhoudende de-escalatie en verdere versterking van het vertrouwen om een positievere EU-Turkije-agenda mogelijk te maken. Het lijdt geen twijfel dat de recente gebeurtenissen in Turkije het voorwerp zullen uitmaken van intense besprekingen tijdens de volgende Europese Raad.
Zijn er indicaties dat de Turkse inlichtingendienst ook in Vlaanderen operationeel is? Op dit moment beschik ik niet over zulke indicaties.
Er zijn regelmatig contacten met de diensten van de Turkse ambassade. Tijdens al mijn gesprekken geef ik de duidelijke boodschap dat het respect voor de fundamentele waarden een hoeksteen van het beleid van de Vlaamse Regering is. We zullen op dat vlak een krachtige stem laten horen bij het bepalen van de federale standpunten aangaande kwesties als deze en andere.
Wat ik hier al een aantal keren heb gezegd – en ik kan het niet genoeg herhalen –, is dat we wat mij betreft het standpunt moeten innemen dat we moeten stoppen met die onderhandelingen met Turkije over een lidmaatschap. Er is echt geen enkel perspectief dat ook maar enigszins laat vermoeden dat Turkije in aanmerking komt voor Europees lidmaatschap. Dat is, denk ik, het krachtigste signaal dat we vanuit Europa kunnen geven. Ik zal daar zeker op blijven hameren.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Minister-president, ik wil u alvast bedanken voor uw antwoord. U bevestigt inderdaad de visie die u in het verleden al aangaf op gelijkaardige Turkse dossiers. U geeft aan dat dit gedrag onaanvaardbaar is. Het gaat immers over een echte inbreuk op de rechtstaat. Men kan er niet genoeg de nadruk op leggen dat recente ontwikkelingen in Turkije echt verontrustend zijn. Ik ben tevreden met uw antwoord. U geeft heel veel argumenten om druk te zetten op Turkije.
In één aspect ga ik niet mee, maar ik begrijp waarom u het aangaf. U zegt dat Turkije kandidaat is om tot de EU toe te treden, en dat kan men als drukkingsmiddel gebruiken. Daar sluit ik me niet bij aan. Turkije hoort immers niet thuis in de EU. Verder in uw antwoord geeft u natuurlijk zelf wel aan – en daar ben ik ook blij mee – dat u vindt dat die toetredingsonderhandelingen moeten stoppen. Dank om dit nogmaals te beklemtonen.
Ik heb deze vraag gesteld om een stand van zaken te krijgen over hoe de Vlaamse Regering staat ten aanzien van de recente ontwikkelingen in Turkije en ten aanzien van de Koerdische gemeenschap. Ik ben dan ook blij met het standpunt dat u namens de Vlaamse Regering hebt ingenomen.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Ook mijn dank aan u, minister-president. Dit is normaal een dossier van mijn collega Joris Nachtergaele, maar hij is verhinderd in een andere vergadering, dus ik zal dit even van hem overnemen.
Minister-president, u hebt terecht gewezen op de voortdurende schendingen van de mensenrechten in Turkije. Turkije is nog steeds een kandidaat-lidstaat om toe te treden tot de EU. We zullen niet ontkennen dat er met Turkije belangrijke handelsrelaties zijn. Het blijft ook een buur, maar ik hoop dat het in de toekomst daarbij blijft, omdat hun normen en waarden en ideeën over fundamentele rechten en vrijheden, over de rechtsstaat en democratie niet compatibel zijn met onze normen en waarden binnen de Europese Unie.
Ik wil u gewoon nog even herinneren aan de resolutie die wij in de december met een groter meerderheid in dit Vlaams Parlement hebben goedgekeurd. In deze resolutie hebben we de Vlaamse Regering opgeroepen om dit Turkije geen lid te laten worden van de Europese Unie. U hebt dat zelf ook herhaald. Ik blijf er dan ook op aandringen, minister-president, dat dit ook wordt doorgegeven aan de Federale Regering. Ik weet dat de houding binnen de Federale Regering toch enigszins anders is. Ik dring er op aan dat u via onze Vlaamse diplomatie binnen de Europese Unie duidelijk maakt dat er in Vlaanderen absoluut geen meerderheid is om dit Turkije te laten toetreden tot de Europese Unie.
Ik hoop dan ook dat we deze boodschap nogmaals zullen overmaken, waarbij we vooral ook rekening houden met het feit dat de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, een van de volgende dagen of weken een gesprek zal hebben met president Erdogan, net zoals de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. U hebt verwezen naar een recent gesprek, maar ik denk dat er binnenkort zelfs een persoonlijk contact met president Erdogan zal zijn. Ik hoop dat er vanuit Vlaanderen nogmaals het signaal kan worden gegeven dat we inzien hoe ernstig de situatie van de Koerden is. U bent zelfs ter plaatse geweest in Koerdistan. Gezien de moeilijke situatie van de Koerden, niet alleen in Syrië, maar ook door de verdrukking in Turkije, hoop ik dat we in Vlaanderen solidair zijn met de Koerden. We moeten duidelijk dat signaal blijven geven dat voor ons de rechtsstaat, democratie, mensenrechten en fundamentele rechten en vrijheden van belang zijn.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister-president, ook vanuit CD&V zijn we zeer bezorgd over de toestand van de mensenrechten in Turkije op dit moment. Mijn collega zal zo dadelijk nog een vraag over de Conventie van Istanbul stellen. Ook op dat vlak zitten we op dezelfde lijn. Ik geef dat nu al maar mee.
Je zit natuurlijk ook met het hele verhaal van de vluchtelingendeal en de handelsrelaties. De heer Vanlouwe heeft ook al gezegd dat het altijd een heel moeilijke kwestie is om daarover standpunten in te nemen en om te zeggen dat we vanaf nu alle deuren zullen dichtdoen. Ik begrijp dat we op dit moment Turkije onmogelijk lid kunnen laten worden van de Europese Unie. De vraag is of het misschien op langere termijn wel zou kunnen, indien het zich wel houdt aan het respecteren van de mensenrechten.
Ik wil daar nog iets aan toevoegen. We hebben het heel vaak over de Koerdische parlementsleden die gevangenzitten, maar er zijn ook heel veel burgemeesters en duizenden gewone mensen die onterecht gevangenzitten. Daar moeten we zeker aandacht voor hebben, en ik hoop dat u daarop blijft hameren en dat ook onze Federale Regering en Europa daarop blijven hameren. Ik denk dat die mensenrechten voor het eerst heel nadrukkelijk op de Europese top van vorige week werden vermeld. Het stond heel nadrukkelijk in de conclusies. Ik neem aan dat Turkije stilaan wel zal beseffen dat het zo niet verder kan en dat het op de vingers getikt zal blijven worden, ook door de Raad van Europa, waarvan Turkije lid is. Laten we dit heel nauw opvolgen.
Wij blijven uiteraard achter de resolutie staan die we daarrond hebben goedgekeurd. Op dit moment is er geen enkele reden om te zeggen dat we die onderhandelingen zullen heropstarten. Ook voor ons is dat niet zo. Dat wil echter niet zeggen dat we op langere termijn Turkije geen kansen willen geven, omdat je daar een heel belangrijk middenveld hebt en heel veel mensen die het goed menen. Het is niet omdat je op een bepaald moment een weliswaar democratisch verkozen regime hebt dat een aantal rechten, ook rond de vrijheid van pers en media, niet respecteert, dat dit niet kan veranderen. Ze hebben er ook de rechters aan hun kant. Voor een nabuur van Europa en een belangrijke partner van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) loopt het daar stilaan de spuigaten uit. Voor ons geldt nog altijd wat we daarover in die resolutie hebben gezegd, zeker nu ze ook de Conventie van Istanbul hebben opgezegd. Mevrouw Lambrecht zal daar straks een vraag over stellen, en ik wil haar het gras voor de voeten niet wegmaaien, maar ik ben daar, zeker ook als vrouw, zeer bekommerd over. Dan is dat meteen ook gezegd en hoef ik straks niet meer tussen te komen.
We hebben geen echte vragen, maar we vragen om de nuance in het debat te houden en de handelsrelaties, die toch ook zeer belangrijk zijn, in het oog te houden. Het is belangrijk dat je een voet in huis hebt via het middenveld. Het vluchtelingendossier, waarin Turkije een heel belangrijke rol speelt, mag toch ook niet plots een heel andere kant uitgaan. Er is op een bepaald moment echt gedreigd om alle vluchtelingen naar Europa te sturen. Als dat spelletje opnieuw begint, dan staan we ook niet veel verder. Dat wilde ik gewoon even meegeven.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Dank u wel, collega’s, voor uw commentaar.
Mevrouw Brouwers, ik denk dat er buiten de mensenrechten nog heel veel andere problemen zijn voor Turkije aan de lidmaatschapsvoorwaarden zal voldoen. Ik blijf op dat vlak bij mijn standpunt.
Mijnheer Deckmyn, ik heb geen tweeslachtig antwoord gegeven. Ik heb gewoon gezegd dat Turkije in het statuut van kandidaat-lidstaat voor zichzelf weinig perspectief schept om een volgende stap te zetten.
Mijnheer Vanlouwe, ik wil dit standpunt gerust nog eens opnieuw doorgeven, maar ik denk dat men het standpunt van de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement kent. Ook de resolutie is bekend. Ik wil dat echter wel nog eens opnieuw doorgeven in het licht van de besprekingen in de heel nabije toekomst.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Bedankt voor uw toevoeging, minister-president. Ik begrijp uw argumentatie en ik ben het er volledig mee eens.
Ik wil graag afsluiten met de vaststelling dat ik zie dat mevrouw Brouwers namens CD&V de eerder goedgekeurde resolutie van de meerderheid rond Turkije heeft kapot genuanceerd. Dat is gewoon een vaststelling.
De vraag om uitleg is afgehandeld.