Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Keulen heeft het woord.
Voorzitter, de spoorweginfrastructuurbeheerder Infrabel is al vele jaren bezig met het systematisch afschaffen van overwegen. De gelijkgrondse kruisingen van spoor- en wegverkeer vormen immers een belangrijk risico op ongevallen. Een incident aan een overweg heeft onmiddellijk ook belangrijke repercussies op het spoorverkeer, met urenlange vertragingen tot gevolg. Het is dus logisch dat Infrabel voor de veiligheid maar ook voor de betrouwbaarheid van het spoorverkeer, ervoor kiest om zo veel mogelijk gelijkgrondse spoorwegovergangen op te heffen.
Spoorwegovergangen hebben vaak ook een belangrijke lokale verkeersfunctie. Het afschaffen van een overweg kan dus een zeer grote impact hebben voor de omwonenden en gebruikers. Het gevolg van een afschaffing kan daardoor ook zeer verregaand zijn: lange omrijdbewegingen, gemeenschappen die plots fysiek van elkaar gescheiden worden en zelfs een verminderde verkeersveiligheid. Ik denk dan aan zwakke weggebruikers die plots een overweg op een drukke weg moeten gebruiken in plaats van een afgeschafte rustigere overweg. Het nettoresultaat op de verkeersveiligheid van het afschaffen van een overweg kan dus negatief zijn.
In het decreet Gemeentewegen, dat in 2019 door het Vlaams Parlement werd aangenomen, staat duidelijk dat “niemand een gemeenteweg kan aanleggen, wijzigen, verplaatsen of opheffen zonder voorafgaande goedkeuring van de gemeenteraad”. Het afschaffen van een overweg op een gemeenteweg moet dus steeds gebeuren met de goedkeuring van de gemeenteraad. Nochtans blijkt in de praktijk dat lokale besturen vaak voor voldongen feiten worden en werden geplaatst.
Infrabel stelt bovendien dat het niet gebonden is door het decreet Gemeentewegen. De spoorwegen behoren volgens de wet op de politie van de spoorwegen immers tot de grote wegenis. Dat is een eigenlijk verzamelterm voor de grote en belangrijke verkeersassen en de grote verbindingen. Spoorwegovergangen maken conform de interceptietheorie automatisch deel uit van deze grote wegenis, en vallen volgens Infrabel niet onder het decreet Gemeentewegen. Interceptietheorie is ook een begrip uit de wereld van de spoorwegen en betekent dat de kruising van een spoorweg met een gewone gemeenteweg een spoorweg blijft en dus geen gewone weg.
Minister, ik heb drie vragen over het afschaffen van overwegen.
Moet bij het afschaffen van een overweg op een gemeenteweg de procedure uit het decreet Gemeentewegen gevolgd worden? Deelt u de lezing van Infrabel in dezen?
Zult u initiatieven nemen om afspraken te maken met Infrabel over de wijze waarop lokale besturen worden betrokken bij het afschaffen van overwegen op gemeentewegen?
Ziet u mogelijkheden om in samenspraak met lokale besturen en Infrabel in te zetten op veilige alternatieven voor zwakke weggebruikers voor de bestaande gelijkgrondse kruisingen?
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer Keulen, ik dank u voor uw vragen. We hebben vandaag nog in de krant gelezen dat er onder meer op de spoorwegovergang in Kermt een zwaar ongeval is gebeurd, gelukkig zonder al te erg. We lezen echter voortdurend over ongevallen op spoorwegen. Het is een situatie die al onze aandacht moet krijgen in het kader van het ruimere verhaal over de verkeersveiligheid. Langs de andere kan heb ik ook alle begrip voor uw bezorgdheid dat lokale besturen vaak voor voldongen feiten worden gesteld wanneer de ene of de andere instantie bepaalde maatregelen neemt.
De door Infrabel aangehaalde interceptieleer wordt algemeen aanvaard in de rechtspraak. Het Hof van Cassatie maakt zich die interceptietheorie ook eigen en gaat er wel degelijk van uit dat Infrabel het hier bij het rechte eind heeft en als dusdanig geen instemming moet hebben van de wegebeheerder en/of het lokale bestuur. Dat is de theorie, de rechtspraak, maar in het kader van behoorlijk bestuur zou het een goede zaak zijn dat maatregelen die een effect hebben op het terrein van een lokaal bestuur worden genomen in overleg met dat lokale bestuur. Daar wil ik op focussen.
Laat ons zeker samen met Infrabel bekijken hoe we korter op de bal kunnen spelen en meer met elkaar in overleg kunnen gaan. Dat is in dezen heel belangrijk. We hebben niet zo lang geleden met Infrabel aan tafel gezeten, maar voor dergelijke kwesties, het afschaffen van overwegen, moeten we dat zeker opnieuw doen.
Het is vaak veiliger als een overweg kan worden afgeschaft, maar er zijn dan wel vaak langere omrijtijden en ook voor zwakke weggebruikers is het niet alles. Er moet alle aandacht aan gegeven worden, zodat het in optimale omstandigheden gebeurt. De lokale besturen moeten alle mogelijke inspraak hebben. Wat dat betreft, vindt u in mij zeker een bondgenoot.
Ik ga met Infrabel terug aan tafel zitten om goede afspraken te maken. Goede afspraken maken goede vrienden. Dat geldt hier zeker ook. We moeten niet vasthouden aan een uitgebreide bevoegdheidsproblematiek, de ene versus de andere, maar in het belang van eenieders veiligheid bekijken hoe we hier kunnen samenwerken. Hoe kunnen we komen tot goede afspraken in plaats van voor voldongen feiten komen te staan?
Een ongelijkgrondse kruising is de meest ideale maar dat is niet overal mogelijk. Waar het enigszins kan, moet dit prioriteit krijgen.
De heer Keulen heeft het woord.
Minister, er zijn uiteraard grotere problemen in de wereld dan deze, maar voor de lokale besturen bestaan ze wel degelijk. Dit is waar de mensen mee bezig zijn. U bent zelf achttien jaar burgemeester geweest. Alles wat onder de noemer verkeersveiligheid en -comfort valt, werkt echt door in een samenleving. Het alternatief voor een drukke overweg met heel veel andere weggebruikers is de verkeersveiligheid voor de zwakke weggebruiker afwegen ten opzichte van het vroegere gebruik van een rustige overweg.
Het gaat eigenlijk – u hebt dat goed aangevoeld – over een houding, een mentaliteit. We zijn allemaal doordrongen van de idee van subsidiariteit. We proberen inderdaad het lokale niveau verantwoordelijkheden te geven die het aankan. Betrek het terzelfdertijd bij de besluitvorming die op een hoger niveau plaatsgrijpt. Lokale besturen zijn ook vaak heel pragmatisch ingesteld; ik ken er weinig die onredelijk zijn, en als ze onredelijk zijn, is dat vooral misschien om electorale of andere overwegingen. Dan wordt dat ook wel door de res publica heel gemakkelijk doorprikt.
Het gaat vooral over die oude staatsstructuren zoals de spoorwegen, zoals bruggen en wegen. AWV is in dat proces betrokken. Ze zijn gewend om te handelen vanuit autoriteit en vanuit het oogpunt dat steden en gemeenten ondergeschikte besturen waren die moesten knikken en slikken; ze konden dan misschien in de marge nog iets geregeld krijgen. We moeten naar een volwaardig partnerschap en dat zal alleen maar de snelheid en het raakvlak van de besluitvorming versterken en verbeteren. Dan zijn we met zijn allen winnaar. Vooral de spoorwegen moeten op hun houding en mentaliteit worden gewezen.
De heer Meremans heeft het woord.
Ik sluit me aan omdat dit momenteel een hot item is bij ons in Dendermonde. Infrabel heeft de intentie om de drukste spoorwegovergang van de stad, pal in een zeer drukke woonwijk in de grootste deelgemeente, te sluiten. Zoals gezegd, willen wij dat transparant doen en over de partijgrenzen heen zoeken naar de mogelijkheden. Infrabel begrijpt wel dat dit nodig is, in functie van de leefbaarheid van onze kernen, in functie van verkeer en mobiliteit en ook doorgaand verkeer. Ik hoop dat de instanties inzien dat niet kan wat niet kan. Je kunt niet toveren. Bepaalde situaties zijn door de jaren heen gegroeid in bepaalde wijken. Waar oplossingen mogelijk zijn, zijn oplossingen mogelijk, maar de redelijkheid speelt mee.
Minister, u hebt duidelijk gezegd dat die andere organisaties onze partners en niet onze vijanden zijn. We proberen toch een overeenkomst te vinden, maar het is altijd heel belangrijk een ruim draagvlak in de gemeenteraad en bij de bevolking te vinden. We moeten nagaan wat de winstpunten zijn en wat de meerwaarde voor de betrokken gemeente en burgers is. Ik hoop dan dat we op die manier verder kunnen gaan.
Waar ik me wel een beetje zorgen om maak, zijn de fietssnelwegen. Die fietssnelwegen zijn zeer belangrijk, en ik weet dat veel gemeenten, waaronder mijn stad, daar een prioriteit van maken. Dat mensen langs een fietssnelweg naar hun werk kunnen rijden, is echt de toekomst om hen uit de auto te krijgen. Ook op dat vlak zijn we vaak aan spoorlijnen gebonden. Dat is niet altijd eenvoudig, maar het is belangrijk dat u dit van nabij volgt en dat u er steeds op aandringt dat het in het belang van Infrabel en van de steden en gemeenten is tot oplossingen te komen. Zo kunnen we ervoor zorgen dat we niet altijd met voldongen feiten worden geconfronteerd.
De heer Bex heeft het woord.
Voorzitter, ik zal het kort houden, want de vorige sprekers hebben al veel terechte bekommernissen aangehaald. Ik denk dat overleg en onderling respect van en voor de lokale besturen en Infrabel in dit verband zeer belangrijk zijn. Dat is ook het voorwerp van een voorstel van resolutie dat mijn partijgenote mevrouw Buyst in de Kamer van volksvertegenwoordigers heeft ingediend.
Mijnheer Meremans, u hebt ernaar verwezen dat sommige gemeentebesturen onder druk zouden worden gezet om met bepaalde sluitingen van overwegen akkoord te gaan. De terbeschikkingstelling van een grote fietsweg zou dan als pasmunt worden gebruikt. Minister, dat lijkt me geen respectvolle manier om samen te werken. Het lijkt me ook niet in het algemeen belang. Hebt u zicht op de mate waarin dat gebeurt? Neemt u die bekommernis mee naar het overleg?
Ik kan me voorstellen dat het niet in alle omstandigheden, maar wel in een aantal omstandigheden belangrijk is dat de … (onverstaanbaar) … blijft voor actieve weggebruikers, voetgangers en fietsers, en dat er alternatieven voor het gemotoriseerd verkeer komen. Ik zal me er niet over uitspreken, maar ik heb gelezen dat de veiligheidsproblemen en de incidenten zich veeleer met het gemotoriseerd verkeer voordoen. Als dat het geval zou zijn en als de overweg voor de actieve weggebruikers op een actieve manier kan worden opengehouden, is dat in een aantal gevallen misschien een mogelijke oplossing. Overweegt u dit wat nader te bekijken?
Minister Peeters heeft het woord.
Ik heb sowieso een aantal belangrijke elementen gehoord. Samenwerking en een breed draagvlak zijn sowieso cruciaal vooraleer welbepaalde maatregelen worden genomen. Er is de afweging tussen enerzijds de verkeersveiligheid en anderzijds de omleidingen, de splitsing van kernen en dergelijke. We moeten al die elementen samennemen. Ik zal dat sowieso naar het volgend overleg met Infrabel meenemen. Als ik iedereen hier hoor, neem ik aan dat het om een groter issue gaat. Er is vaak te weinig voorafgaand overleg. Ik zal Infrabel zeker vragen hier de nodige aandacht aan te geven en misschien ook al eens in kaart te brengen welke maatregelen aan overwegen al dan niet in de planning staan.
Mijnheer Bex, volgens u is er sprake van dat lokale besturen die niet met welbepaalde afsluitingen van overwegen instemmen, worden bedreigd met het niet toestaan van fietssnelwegen en dergelijke. Ik heb daar geen weet van. Ik zou het straf vinden indien Infrabel zich zo zou opstellen. Dat getuigt niet van een goede samenwerking of een goed nabuurschap. Ik heb er alleszins geen weet van, en als u zelf concrete elementen zou hebben, mag u ons dat zeker bezorgen. Dat kan uiteraard niet. Als lokale besturen fundamentele bezwaren hebben tegen de afsluiting van bepaalde overwegen, moet Infrabel minstens een grondige motivering hebben om die fundamentele bezwaren al dan niet te kunnen weerleggen. Overleg en samenwerking zijn voor mij cruciaal. Ik zal dat zeker ter sprake brengen tijdens een volgend overleg met Infrabel.
Mijnheer Bex, veiligheid is voor Infrabel natuurlijk belangrijk. Gisteren is de campagne over de conflicten tussen kwetsbare weggebruikers en het spoor uitgerold. Volgens u gaat het vooral om het gemotoriseerd verkeer, maar er is toch ook de problematiek van de spoorlopers en er zijn ongevallen met voetgangers en fietsers op de sporen. Ik engageer me ertoe daar tijdens een volgend overleg met Infrabel zeker de nodige aandacht aan te geven.
De vraag om uitleg is afgehandeld.