Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Vraag om uitleg over de overwinsten van grote zonneparken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Minister, het wordt weer overvloedig geïllustreerd wat een fiasco heel de klimaathysterie is, en de drang om de zogenaamde hernieuwbare energie door de strot van de mensen te rammen, of het nu in de vorm is van windmolens of zonnepanelen. Het is een langgerekt fiasco van de voorbije decennia, en het komt rechtstreeks voort uit de klimaathysterie die men zich heeft laten opdringen vanuit een soort utopisch maakbaarheidsdenken en een door het christendom geïnitieerde schuldbesef dat we boete moeten doen voor onze welvarende samenleving. Het is te potsierlijk voor woorden. Psychologen en filosofen zullen daar in de toekomst nog interessante analyses van maken.
Minister, alhoewel u vrolijk meedoet aan die klimaatreligie en aan het domme idee dat we allemaal moeten inzetten op zogenaamd hernieuwbare energie, liet u zich toch tijdens het actualiteitsdebat over de terugdraaiende teller het volgende ontvallen. Het was een opvallende uitspraak die onmiddellijk de pers haalde. Ik citeer: “Beste collega's, we moeten ook lessen leren. Heel de politieke cultuur van 2002 tot nu rond hernieuwbare energie heeft 30 miljard euro gekost. 30 miljard euro, in hernieuwbare energie!” Er staat zelfs een uitroepteken achter.
Het is misschien ietwat anders verwoord dan wat ik net hebt gezegd, en uw visie verschilt natuurlijk nog altijd wel, maar het zegt wel dat u hopelijk – dat zal de toekomst uitwijzen – beseft wat voor een waanzin heel die politieke cultuur van subsidiëring van zonnepanelen en windmolens is.
Minister, u merkte ook op dat we nog steeds de door de Europese Unie opgelegde klimaatdoelstellingen niet halen ondanks die vele tientallen miljarden euro's en dat we een eind moeten maken aan de oversubsidiëring van hernieuwbare energie. Oversubsidiëring is weer zo'n typisch woord. Ik zou het woord ‘over’ weglaten en ik zou zeggen: we moeten een einde maken aan de subsidiëring van hernieuwbare energie.
Minister, ik wil even stilstaan bij het bedrag van 30 miljard euro, want dat is niet niks natuurlijk. Het komt uit de zakken van de belastingbetalers. Hoe komt u aan dat bedrag? Kunt u dat uitleggen? Wat is het aandeel van de verschillende subsidiesystemen zoals bijvoorbeeld de groenestroomcertificaten hierin? Kunt u een overzicht geven per legislatuur van de bedragen die werden gespendeerd aan hernieuwbare energie sinds 2002?
Het mag duidelijk zijn dat die uitspraak van u ook een mea culpa is. Misschien kunt u dat eens expliciteren, want het is duidelijk dat de N-VA van vrijwel al die regeringen onafgebroken deel heeft uitgemaakt en dus heeft meegehold met de oversubsidiëring van hernieuwbare energie zoals u dat noemt. Kunt u dus een overzicht geven per legislatuur van de bedragen die daaraan werden gespendeerd en die u vandaag terecht in vraag stelt?
Hoeveel van het door u aangehaalde bedrag van 30 miljard euro werd geïnvesteerd in kleinschalige hernieuwbare energie voor particulieren? Hoeveel werd er geïnvesteerd in hernieuwbare energie voor bedrijven, overheidsinstellingen en producenten van hernieuwbare energie-installaties? Graag een opsplitsing hiervan.
Hoeveel verwacht u dat er nog zal of zou moeten worden geïnvesteerd in hernieuwbare energie om de zogenaamde klimaatneutraliteit te halen in 2050 die de EU ons oplegt en waarin deze regering zich helaas heeft ingeschreven? Waarom denkt u dat ondanks de reeds gedane miljardeninvesteringen, de huidige doelstellingen niet eens werden en worden behaald? Kunnen we uit uw bovenstaande uitspraken afleiden dat de energietransitie in Vlaanderen de afgelopen twintig jaar heeft gefaald? Dat lijkt me uiteraard wel, sterker nog, ik ben er zeker van. Maar ik zou dat graag uit uw mond horen.
De groenestroomcertificaten worden stilaan afgebouwd. Zult u nog andere stappen nemen om de oversubsidiëring van hernieuwbare energie de komende jaren aan te pakken? Een ezel stoot zich geen twee of drie keer aan dezelfde steen. Deze Vlaamse Regering heeft dat wel al een aantal keer gedaan. Dat mag nu eindelijk eens stoppen.
Minister, wat kunt u nog ondernemen om het vertrouwen in het energiebeleid van de Vlaamse overheid te herstellen?
De heer Danen heeft het woord.
Voorzitter, ik vind het een beetje vreemd dat deze vragen om uitleg gekoppeld zijn, maar niettemin zal ik mijn vraag om uitleg, die gaat over de overwinsten van grote zonneparken, met heel veel overtuiging stellen.
De groenestroomcertificaten en de disproportionele toekenning ervan gaven al vaker aanleiding tot discussie in regering en parlement. Dat is al heel vaak gebeurd, over verschillende legislaturen heen. Zo dienden wij met onze fractie ten tijde van de behandeling van de Turteltaks een amendement in dat de overwinsten van de grote zonneparken moest aanpakken.
Het probleem is simpel samen te vatten: de steun voor die parken evolueerde niet mee met de daling van de kostprijs van de technologieën. Vandaag is de hernieuwbare energie uit wind en zon, en warmte in een aantal gevallen, de meest kostenefficiënte technologie. Dat is niet altijd zo geweest, maar vandaag is dat wel zo. Het gaat er natuurlijk om dat die prijs fel gedaald is de laatste jaren, maar dat die steun niet mee is gedaald.
Pas in 2013, ondertussen al acht jaar geleden, werd de minimumsteun bepaald op basis van de onrendabele topberekening, waardoor grote installaties vanaf 2013 in principe niet meer worden overgesubsidieerd.
Maar het probleem is dat de grote installaties die voor 2013 in dienst werden genomen, nog altijd genieten van die oversubsidiëring, aangezien de toekenning van de certificaten voor een periode van twintig jaar gebeurde. Voor een aantal ervan lag dat op tien jaar, maar laat ons zeggen dat de echte overwinst zich situeert bij de installaties waar certificaten voor twintig jaar werden gegarandeerd.
Het is zo dat grote PV-installaties (photovoltaic) die opgestart werden in 2009, nog altijd 450 euro per megawattuur krijgen; installaties die opgestart zijn in 2010 krijgen nog 350 euro per megawattuur. Dit voelt vandaag bijzonder onrechtvaardig.
Voor alle duidelijkheid: ik pleit niet voor een retroactieve aanpak van die installaties; ik denk dat dat juridisch gewoon onmogelijk is. Ik pleit wel voor een onderzoek om te kijken of de overwinsten van de grote zonneparken kunnen worden afgeroomd. Zeker de grote zonneparken die voor 2013 in werking werden gesteld, genieten bovenmatige winsten. Het zal niet eenvoudig zijn, maar moeilijk gaat ook. Ik aanvaard dat u zegt dat dat moeilijk wordt, maar ik aanvaard niet dat het onmogelijk zou zijn. Ik vraag om dat grondig te onderzoeken, niet meer maar ook niet minder. Ik denk dan aan bepaalde zaken. Je kunt natuurlijk niet inbreken in de bestaande contracten, maar je kunt wel, net zoals je gsm-pylonen belast, grote zonneparken op een bepaalde manier belasten. Ik denk dat dat zeker mogelijk moet zijn. Mijn vraag is om dit ten gronde te onderzoeken. Als het over fiscaliteit gaat, legt de overheid heel vaak inventiviteit aan de dag om zoiets in orde te brengen.
Minister Demir heeft het woord.
Bedankt voor de vele vragen. Ik ga daar natuurlijk heel nauwkeurig op antwoorden. Er waren ook heel wat schriftelijke vragen naar cijfers. Ik zal die ook meegeven, maar ik verwijs ook naar de schriftelijke antwoorden die ik heb gegeven. Ik verwijs bijvoorbeeld naar schriftelijke vraag 174 van 3 november 2020.
Ik kom terug op die 30 miljard euro, collega Van Rooy. Inderdaad, de totale steun die tussen 2005 en 2019 reeds werd uitbetaald, bedraagt 11 miljard euro, waarvan het overgrote deel werd uitgereikt via de groenestroomcertificaten.
Verder is er nog de steun van 2020 tot en met 2030, die nog betaald zal moeten worden aan bestaande installaties die groenestroomcertificaten ontvangen en in dienst zijn genomen tot en met 31 december 2019. Ik heb gezegd dat daar nog tot 2030 aan moet worden betaald. Dit gaat over een te betalen steun van ongeveer 9,4 miljard euro. Dat moet worden opgeteld bij die 11 miljard euro.
Boven op die bedragen komen voor hernieuwbare energie ook nog de kosten van de warmte-krachtkoppeling (wkk). Die wordt tot 2019 ingeschat op 1,7 miljard euro. Ook dat loopt door tot 2030. Dat moet u daar ook bij optellen. Daarnaast wordt de Vlaamse bijdrage aan het bestaande offshore windmolenpark in de periode tot 2030 geschat op 6 miljard euro. Met al die bedragen samen kom je ongeveer aan 30 miljard euro, waarvan een groot stuk al betaald wordt, en een groot deel nog loopt tot 2030.
U vraagt ook een overzicht per legislatuur. Ik heb een overzicht per jaar, als u dat goedvindt. Het begint vanaf 2005, dan hebben we 108 miljoen euro. In 2006 bedraagt het 157 miljoen euro, in 2007 182 miljoen euro, in 2008 230 miljoen euro, in 2009 399 miljoen euro, in 2010 476 miljoen euro en in 2011 689 miljoen euro. In 2012 gaat het om 997 miljoen euro, in 2013 1,072 miljard euro, in 2014 1,048 miljard euro, in 2015 1,136 miljard euro, in 2016 1,048 miljard euro, in 2017 1,102 miljard euro, in 2018 1,186 miljard euro, en in 2019 1,158 miljard euro. Maar ik zei al dat die groenestroomcertificaten doorlopen. Dat zullen lopende kosten zijn tot 2030.
Dan kom ik tot uw derde vraag: hoeveel van het door de minister aangehaalde bedrag van 30 miljard wordt geïnvesteerd in kleinschaligere hernieuwbare energie voor particulieren? De totale steun voor zonnepanelen tot 2030 wordt ingeschat op 13 miljard euro, waarvan ongeveer de helft zal worden toegekend aan particuliere installaties. Verder werd er aan de residentiële sector ook steun toegekend voor warmtepompen, zonneboilers en warmtepompboilers voor een bedrag van 145 miljoen euro.
Zoals u weet, heb ik vanaf dit jaar voor zonnepanelen voor deze legislatuur gezegd dat we gewoon een eenmalige investeringspremie geven. We halen dat uit de algemene begroting, dus we steken dat niet in de energiefactuur. We begroten dat voor deze legislatuur op ongeveer 100 miljoen euro. Ik denk dat het ook duidelijk is dat we daarmee komaf maken met wat er in het verleden is gebeurd.
U vroeg hoeveel we verwachten dat er nog zal worden geïnvesteerd in hernieuwbare energie. Op dit moment is het moeilijk in te schatten hoeveel er nog geïnvesteerd zal worden in hernieuwbare energie om de klimaatneutraliteit in 2050 te halen. De energietransitie is in volle ontwikkeling en innovatie zal er ook voor zorgen dat de kosten voor hernieuwbare energie hopelijk nog dalen. Ik wil er ook wel op wijzen dat de Europese Commissie in heel hun visie rond energie en wat er in aanmerking komt voor die energiemix, ook kernenergie heeft opgenomen. Dat is iets wat onderbelicht wordt in verschillende debatten. Juist is juist. Ik wil dat ook even benadrukken. Als u gaat kijken naar de presentaties die de Europese Commissie geeft, zit kernenergie mee in die energiemix. Ik vind het belangrijk dat die informatie ook wordt meegegeven, zodat men niet doet alsof dat voor de Europese Commissie niet meer kan.
Ik kom tot uw vijfde vraag: kunnen we uit bovenstaande uitspraken van de minister afleiden dat de energietransitie in Vlaanderen de afgelopen twintig jaar gefaald heeft? Ik denk dat het energiebeleid van de afgelopen twintig jaar gewoon veel te veel geld heeft gekost. Men heeft zeker de eerste jaren via die groenestroomcertificaten veel te veel uitgedeeld. Ik vind het dan ook erg om te moeten vaststellen dat de doelstelling niet wordt gehaald. Daarom ben ik ook pleitbezorger van het bepalen van haalbare doelstellingen, die er ook voor zorgen dat ze betaalbaar zijn. Anders spreek je doelstellingen af waarvan je weet dat ze niet haalbaar zijn, tenzij we er heel veel geld tegenaan gooien. En dan worden ze nog niet gehaald.
Voor mij zijn haalbare doelstellingen dus belangrijk. Die zorgen er ook voor dat het betaalbaar blijft. En het arrest van het Grondwettelijk Hof maakt ook duidelijk dat we heel voorzichtig moeten omspringen met die oversubsidiëring en de beloftes die men maakt. Daarom komt er vanaf dit jaar een nieuw beleid rond zonne-energie, waarbij we gewoon een eenmalige premie geven, zoals we dat ook bij woningrenovatie doen, die afbouwt in de tijd. We voorzien dus een budget voor deze legislatuur van 100 miljoen euro.
U vroeg ook of ik nog andere stappen zal nemen om de oversubsidiëring aan te pakken. Vanaf 2022 daalt de steun aan bestaande installaties jaarlijks. In 2022 daalt dat met ongeveer 11,6 miljoen euro. Dat loopt in 2030 op tot 700 miljoen euro. De reden hiervoor is dat er steeds minder groenestroomcertificaten worden uitgereikt aan bestaande installaties. Vanaf 2029 zal er zich een sterkere daling voordoen, omdat voor steeds meer zonnepanelen de periode van minimumsteun van twintig jaar afloopt.
Verder heb ik al een aantal maatregelen genomen om de oversubsidiëring van nieuwe installaties te vermijden. Zo heb ik een meer marktconforme vergoeding ingevoerd en nog een aantal technische parameters vastgelegd, zoals bijvoorbeeld de maximale opstalrechten. Daardoor wordt de steun verlaagd. Daarnaast worden de meeste PV-installaties vanaf 2021 gesubsidieerd via een eenmalige investeringssteun en niet meer via groenestroomcertificaten of andere zaken. Ik heb ook de achterpoort gesloten die door sommige windmolenbouwers gebruikt werd om overmatige subsidies te ontvangen. Ten slotte wordt de steun voor wind en zon verder afgebouwd tegen 2025.
U vraagt wat ik ga ondernemen om het vertrouwen in het energiebeleid van de Vlaamse overheid te herstellen. Ik hoef u niet te zeggen dat dat vertrouwen op dit moment onder nul staat. Het is belangrijk dat we vanaf nu die eenmalige investeringspremie voor zonnepanelen, waarvoor die terugdraaiende teller wegvalt, zo snel mogelijk, dit jaar nog, in orde brengen. Ook het recent goedgekeurde windplan en zonneplan geeft aan dat we gaan voor een consequent beleid, een beleid dat duidelijk de juiste informatie geeft. We doen geen beloftes die we niet kunnen waarmaken, en we moeten vooral zien dat we streng zijn als het gaat over subsidies, bijvoorbeeld voor windmolens.
We werken nu met open calls, en dat maakt het voor onze diensten mogelijk om de meest kostenefficiënte aanvragen in aanmerking te nemen. Hetzelfde geldt voor zonnepanelen. We moeten ook correct betalen. En de informatie moet ook heel correct zijn.
Collega Danen, u vroeg of ik ten gronde wil onderzoeken of de overwinsten van grote zonneparken afgeroomd kunnen worden. Ik heb al juridisch advies ingewonnen, de Vlaamse overheid heeft deze problematiek al juridisch laten onderzoeken. Iedereen in deze commissie weet ook dat, als ik geld kan afnemen, ik dat ook zal doen, ook als het gaat over oversubsidiëring. Ik vind dat dat correct moet zijn. Ik heb een vermindering van de steun aan bestaande PV-installaties laten onderzoeken. Volgens deze juridische analyse is dat enkel denkbaar voor zover er hierover een dwingende reden van algemeen belang bestaat en voor zover aan het vertrouwensbeginsel niet op buitensporige wijze afbreuk wordt gedaan.
De maatregel moet het gelijkheidsbeginsel naleven, niet retroactief zijn en de rentabiliteit van de installaties niet in het gedrang brengen. Dat laatste werd door het Grondwettelijk Hof als belangrijk criterium aangestipt in zijn rechtspraak waarbij destijds uitspraak werd gedaan over de door de hernieuwbare-energieproducenten ingestelde rechtszaken tegen de door het decreet van 13 juli 2012 ingevoerde eindigheid van het groenestroomcertificatensysteem.
U weet dat toen een aantal energieproducenten naar het Grondwettelijk Hof getrokken zijn om te zeggen dat ze het daar niet mee eens waren. Dan heeft het Grondwettelijk Hof gezegd dat er het gelijkheidsbeginsel is, dat het niet-retroactief is en dat de rentabiliteit van de installaties niet in het gedrang mag komen.
Een beperking van het aantal toegekende groenestroomcertificaten en/of een beperking van de periode waarin de groenestroomcertificaten worden toegekend, kan dan ook enkel in zoverre men binnen de door het Grondwettelijk Hof gevalideerde krijtlijnen blijft.
Een verlaging van de minimumsteun, een beperking van de periode van minimumsteun of een beperking van de aanvaardbaarheid van de certificaten zijn echter geen aan te bevelen maatregelen. Zij riskeren immers zonder gevolg te blijven, doordat er op dat punt expliciete contractuele garanties werden afgesloten in uitvoering van de energiebeleidsovereenkomst. Het zijn net de door u geviseerde installaties van voor 2013 die hiervan gebruik hebben gemaakt.
Het is belangrijk dat ik dat duid. In 2006 werd immers via een door de toenmalige Vlaamse minister van Energie Kris Peeters afgesloten energiebeleidsovereenkomst vastgelegd dat de distributienetbeheerders de decretaal vastgestelde minimumsteun ook contractueel aan hernieuwbare-energieproducenten zouden garanderen. In uitvoering daarvan hebben de distributienetbeheerders zich verbonden om de garantie te geven, bepaald in de modelovereenkomst, die bij de energiebeleidsovereenkomst is toegevoegd.
In de modelovereenkomst verbinden de distributienetbeheerders zich om gedurende twintig jaar de groenestroomcertificaten te aanvaarden en de op de dag van de overeenkomst bestaande minimumsteun hiervoor te betalen. De Vlaamse Regering heeft zich hiervoor garant gesteld. De Vlaamse Regering heeft zich verbonden om mogelijke schade van de distributienetbeheerders ten gevolge van decretale maatregelen die ingaan tegen die contractuele garanties, te dekken. Dat is een monstercontract, als ik het zo mag zeggen.
Die contractuele praktijk kwam immers voort uit een gebrek aan vertrouwen in de standvastigheid van de decreetgever en had dan ook juist als bedoeling om het risico van decretale wijzigingen te dekken. Er is in ieder geval minstens een duidelijk risico dat, indien een dergelijke decretale tussenkomst gebeurt, de contractuele garantie zal worden ingeroepen door respectievelijk de hernieuwbare-energieproducenten tegen de distributienetbeheerders en de distributienetbeheerders tegen de Vlaamse Regering.
Tot slot wil ik erop wijzen dat we dat juridisch goed bekeken hebben. Voorlopig zie ik niet in hoe ik onder die overeenkomst van 2006, die dan ook nog eens gebetonneerd is in het decreet, uit kan geraken. Alle collega's die mij daarbij kunnen helpen, graag. Als jullie voorstellen hebben, zou ik dat graag weten. We hebben ons juridisch al langs alle kanten laten adviseren en er zelf naar gekeken, maar het zit zeer goed gebetonneerd.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Minister, dank u voor uw zeer uitgebreide antwoord en voor de vele cijfers die u hebt genoemd. Dat waardeer ik. Die subsidiëring in de hernieuwbare energie is alleen maar erger geworden. Het is een vijftiental jaar geleden begonnen met enkele honderden miljoenen euro's tot meer dan 1 miljard euro in de jaren 2017-2018-2019, en dat fiasco loopt nog door, zoals u bevestigt, tot 2030.
U klopt zichzelf dan op de borst omdat u daarmee ophoudt. U hebt het dan over een eenmalige investeringspremie op zonnepanelen deze legislatuur van 100 miljoen euro die niet in de energiefactuur zou terechtkomen. Ja, goed, het blijft natuurlijk een beetje van hetzelfde laken een pak. Die 100 miljoen euro moet door iemand worden betaald, is het niet via de energiefactuur dan is het via een andere weg. Uiteindelijk zullen ook daar de belastingbetalers in Vlaanderen voor opdraaien, ook diegenen die geen zonnepanelen leggen. Uiteindelijk doet u gewoon voort met dat systeem, zij het in een iets mindere en iets meer beheerste mate.
Als u dan antwoordt op mijn vraag hoeveel u verwacht dat er nog geïnvesteerd zal moeten worden in de toekomst – want we moeten nu vooral naar het heden en de toekomst kijken –, dan zegt u dat dat koffiedik kijken is en kijkt u naar de Europese Unie. Ik heb het al vaker aangekaart dat hier de essentie van het probleem ligt. U maakt terecht de analyse dat er de voorbije decennia zovele tientallen miljarden euro’s zijn geïnvesteerd in hernieuwbare energie, dat dat fiasco nog tot 2030 doorloopt. U voegt daar terecht aan toe dat dat dan nog niet eens heeft geleid tot het behalen van de doelstellingen, die vooral komen van de Europese Unie en internationale toestanden zoals het Parijse klimaatverdrag. In antwoord op mijn vraag over de toekomst zegt u dat dat afwachten is en dat u zult zien wat de EU nog zal beslissen. Als u aan het handje blijft lopen van de EU – en dat doet niet alleen u maar de hele Vlaamse Regering –, dan vrees ik dat wij opnieuw zullen worden geconfronteerd met dezelfde situatie, want de EU zal alleen maar hogere doelstellingen opleggen en u zult die steeds willen proberen te behalen. Dat zal niet lukken met die 100 miljoen euro die u nu investeert als investeringspremie voor zonnepanelen voor particulieren.
U hinkt eigenlijk voortdurend op twee benen. Dat lees ik ook vandaag in de krant. Er staat: ‘De windmolenparken op zee maken de energiefactuur weer duurder. Zuhal Demir boos om stiekeme verhoging’. Dan zegt uw federale collega Tinne Van der Straeten terecht dat dat beslist is door de vorige Federale Regering, waar ook de N-VA in zat. U moet de hand nog veel meer in eigen boezem steken dan u op dit moment doet, vrees ik, en u moet uiteindelijk een kant kiezen. Ofwel zegt u wat ik en mijn partij zeggen: stop met die hernieuwbare-energiewaanzin, stop met de subsidiëring daarvan, niet alleen de oversubsidiëring, stop überhaupt met de subsidiëring daarvan, hol niet mee in die klimaatreligie. Of doe dat wel, maar dan zit u altijd geklemd tussen enerzijds het feit dat u het in uw woorden haalbaar en betaalbaar wil houden en anderzijds wat de EU oplegt. Wat de EU oplegt, is natuurlijk niet haalbaar en niet betaalbaar. De EU is nog veel knettergekker dan heel die Vivaldiregering op het Belgische niveau. Dat zullen we de komende jaren ook zien wanneer bijvoorbeeld het capaciteitstarief zal worden uitgerold.
Mijn laatste vraag was hoe u de burgers opnieuw vertrouwen wilt doen krijgen in het energiebeleid van de Vlaamse Regering. Dat zal niet zijn door te antwoorden dat we niet weten hoe het de komende jaren zal zijn met de hernieuwbare energie, omdat de EU dat oplegt. Dat zal ook niet zijn door die waanzinnige elektrificatie, die zal leiden tot een capaciteitstarief waardoor heel wat mensen die weinig energie verbruiken, meer zullen betalen.
Om te concluderen: ik ben helaas niet voldaan met uw antwoord, wel wat de cijfers betreft. Daarvoor nogmaals dank. Ik vrees dat wij de komende jaren dezelfde fiasco's zullen zien als met de zonnepanelen en de terugdraaiende teller. Minister, dat wordt alleen maar veroorzaakt door u, die geen stelling wilt innemen tegen de Green Deal, tegen de Europese Unie, tegen de klimaatwaanzin.
De heer Danen heeft het woord.
Ik vind het een beetje jammer dat het kind met het badwater wordt weggegooid. Het is niet zo dat hernieuwbare energie als dusdanig slecht of te verwerpen is, allesbehalve. Het gaat erom dat er een aantal foute keuzes zijn gemaakt door de vorige regeringen, en dat maakt dat alles in een slecht daglicht gesteld is.
Mijnheer Van Rooy, wat wilt u dan eigenlijk wel? Wilt u dan misschien nieuwe kerncentrales? Ik heb me de laatste jaren verdiept in de materie, en zoals ik het begrijp, is op het vlak van de ontwikkeling van nieuwe kerncentrales en technologie op dat vlak bijzonder weinig vooruitgang geboekt. Ik heb wat opzoekwerk gedaan. In West-Europa zijn er drie kerncentrales in opbouw. Allemaal hebben ze gigantische vertragingen en geraken ze gewoon niet van de grond. Mijn stelling is – en alle experten zeggen dat met mij, behalve de echte nucleofielen – dat de businesscase voor een nieuwe kerncentrale in Europa er gewoon niet meer is. Hinkley Point kost 30 miljard euro. Men moet daar meer dan 100 euro subsidie voorzien per megawattuur. Subsidies voor een kerncentrale: gekker moet het echt niet worden. In Finland is er hetzelfde probleem. Dan hebben we nog een kerncentrale in Frankrijk, in Flamanville, waar men ook op gigantische kosten stelt. Er is dus geen businesscase voor een kerncentrale in Europa. Ik stel me dan de vraag: wat wilt u dan wel? Ik stel die vraag ook aan minister Demir.
De hernieuwbare energie is de voorbije jaren natuurlijk verkeerd gesubsidieerd, maar de langetermijndoelstelling is dat we zullen draaien op hernieuwbare energie, en daar is eigenlijk heel weinig discussie over. Er zijn mensen die zeggen dat kernenergie ook een plaats moet hebben op andere plekken in de wereld. Ik heb respect voor die mening. Maar hernieuwbare energie zal sowieso zeer prominent aanwezig zijn in de energiemix van de toekomst. Minister, hoe gaan we er werk van maken om het vertrouwen van de burger en van bedrijven in hernieuwbare energie te stimuleren? Dat is voor mij cruciaal. Er is geen weg terug.
Ik wil besluiten met te zeggen dat er nu al businesscases zijn voor de windparken op zee die geen subsidies meer zullen vangen. Ik maak me sterk dat het volgende dat België zal doen, met heel weinig of zelfs zonder subsidies zal kunnen.
De heer Schiltz heeft het woord.
Eerst even voor de goede orde der dingen: het begin van de vraag van de heer Van Rooy was net een schriftelijke vraag, namelijk twintig verschillende cijfers opvragen in subcategorieën. Minister, ik heb ook nog een bijkomende schriftelijke vraag. Kunt u van 2006 tot 2021 geven wat de baten geweest zijn voor de economie, de jobcreatie, de toegevoegde waarde enzovoort, per categorie, per sector en per jaar alstublieft? Ik maak natuurlijk een grapje. Dat kan niet de bedoeling zijn van een vraag om uitleg.
Maar, collega's, daarmee zeg ik wel waar het over gaat. U kunt van een liberaal veel verwachten, maar niet dat die een kerk of een religie aanhangt. Weet u waarom wij meestappen in de energietransitie? Harde cash, pure economische groei, uitsparen van kosten voor toekomstige generaties. Ik kan er wat cijfers bij halen. De omslag naar circulaire economie, energietransitie en klimaat zal Europa tegen 2030 1.800 miljard euro opleveren als we dat stevig zouden doorvoeren. Als de globale economie omschakelt naar klimaatneutraliteit tegen 2050, dan kost ons dat op dertig jaar 30.000 miljard euro en levert ons dat 75.000 miljard euro op. Met andere woorden: een globale transitie met 45.000 miljard euro winst. Winst, vooruitgang en welvaart!
Dan dat gedoe over subsidie en oversubsidiëring. Natuurlijk willen wij een energiesysteem zonder subsidies. Uiteraard, elke liberaal droomt ervan. Weet u wat u daarvoor nodig hebt? Een correcte prijszetting. De vervuiler betaalt. Dat heet dan het internaliseren van de externe kosten. Misschien moeten we daar eens werk van maken, minister. Weet u wat u aan het doen bent, wat de voormalige bevoegde ministers Turtelboom, Tommelein en Peeters gedaan hebben? Dat is de miserie van het verleden opkuisen omdat er inderdaad foute keuzes zijn gemaakt op het moment dat we dat systeem geïnstalleerd hebben.
We hebben in de plenaire vergadering de discussie gevoerd, mijnheer De Meester. We moeten inderdaad de volledige energiefactuur eens tegen het licht houden en ons de vraag stellen wie waarvoor betaalt. Hoelang gaan we nog vervuilend gebruik solidariseren? Misschien moeten we dat niet meer doen. Wie betaalt wat? Wat is een rechtvaardige verdeling van kosten en baten?
Laat me één ding heel duidelijk zeggen, collega Van Rooy en anderen: de klimaat- en energietransitie is iets dat geld opbrengt. Minister, zou u bereid zijn om eens te laten onderzoeken wat de opbrengsten zijn van een hernieuwbaar energiesysteem en hoe we de financiering daarvan op een transparante en eerlijke manier kunnen laten verlopen?
De heer De Meester heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw zeer uitgebreide antwoord op de mondelinge en de schriftelijke vraag van het Vlaams Belang over de cijfers.
De cijfers zijn natuurlijk zeer interessant. Je ziet er ten eerste in dat het probleem inderdaad zeer vroeg is ontstaan, lang voor Freya Van den Bossche, om man en paard te noemen. In 2011 is de factuur al ontspoord. Je ziet ook dat onder Freya Van den Bossche, in de periode dat het probleem is gesteld, begin 2011, de factuur nog eens is verdubbeld, tot bijna 1 miljard euro. Met andere woorden: de Vlaamse Regering heeft op dat moment veel te laat en veel te traag ingegrepen en toegelaten dat de factuur nog verder is ontspoord.
Daardoor zitten we nu per jaar met een factuur van meer dan een miljard euro, een factuur die wij allemaal betalen. Het is de consument die het kind van de rekening is. Collega Schiltz, u kunt wel zeggen dat u voor de energietransitie bent omdat het over harde cash gaat. Dat is gemakkelijk, want het zijn wel de consument en de kleine bedrijven die die harde cash betalen. Zij betalen wel de rekening, en dan is het natuurlijk gemakkelijk om voor de harde cash te zijn. Jij moet ze niet betalen. Dat is het probleem waar het over gaat.
Minister, ik ben een beetje teleurgesteld in uw antwoorden over het afromen van de woekersubsidies van de grote plantages. U zegt dat u overal juridisch advies hebt ingewonnen. Ik zou dat advies graag hebben en misschien kunt u dat delen met de commissie. Ik heb het gevoel dat er vooral naar argumenten à décharge van Fernand Huts zijn gezocht, terwijl men natuurlijk ook argumenten à charge moet vinden. Hoe kunnen wij een creatieve juridische oplossing zoeken om het probleem op te lossen? Dat is de kwestie. U verwijst naar het vertrouwensbeginsel en dat het niet retroactief mag zijn en dat de rentabiliteit niet in het gedrang mag komen, maar al die argumenten gelden blijkbaar niet voor die kleine zonnepaneeleigenaars die nu hun terugdraaiende teller kwijt zijn. Daar geldt die rechtszekerheid niet, daar geldt de rentabiliteit niet, daar geldt het vertrouwensbeginsel niet. Ik kan me dus niet van de indruk ontdoen, collega's en minister, dat hier met twee maten en twee gewichten wordt gemeten.
Minister, ik denk dat u wel iets kunt doen. U kunt, ten eerste, het juridisch advies met de commissie delen zodat wij dit ook kennen. Misschien hebben wij wel andere inzichten. Ten tweede, heb ik in het actualiteitsdebat in de plenaire vergadering gevraagd om een audit te doen naar de rendementen van die plantages. Dat kunt u perfect als minister laten doen. U kunt over alles een audit doen. Het zou ons toch een beter zicht geven. Minister, bent u bereid om een audit te overwegen?
Ten derde is er de factuur. Mijnheer Schiltz, u kunt natuurlijk zeggen dat de heer Tommelein en de liberalen het probleem hebben opgelost, en het spijt me dat ik het u moet zeggen, maar de liberalen zijn geen deel van de oplossing maar een deel van het probleem in dezen. Het zijn de liberalen die de hele subsidiëringspolitiek mee in de steigers hebben gezet. Als ik mij niet vergis, zijn het zelfs de liberalen geweest die op een bepaald moment hebben gepleit tegen de versnelde afbouw van de subsidies, samen met de collega's van Groen. Kom hier nu niet het heilig boontje uithangen, zeker niet wanneer het gaat over de heer Tommelein, die de hele krakkemikkige juridische constructie heeft opgezet die nu door het Grondwettelijk Hof is verworpen en vernietigd. Meneer Schiltz, ik zou in uw geval een toontje lager zingen.
Minister, ik heb een bijkomende vraag. Wat u naast de audit ook nog kunt doen, is de groenestroomfactuur van 1 miljard euro uit de energiefactuur halen en financieren met algemene middelen op een meer rechtvaardige manier. Dat kunt u wel doen. Dat zeggen niet alleen de communisten, dat zegt bijvoorbeeld ook de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG). Laat ons dat uit de factuur halen. Ze wordt op twee manieren in de factuur doorgerekend. Via de energieleveranciers wordt een deel in de energiekosten doorgerekend; u kunt zeggen dat dat niet mag. In de distributienettarieven worden de openbaredienstverplichtingen ook voor een deel verrekend. Ook daar kunt u het wettelijke kader decretaal aanpassen zodat dit in de toekomst niet meer gebeurt.
Minister, bent u bereid om die fundamentele oplossingen te overwegen in de denkoefening die u nu ongetwijfeld aan het maken bent?
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, ik wil u bedanken voor de overvloed aan informatie en cijfers.
Collega's, we kijken op een eenzijdige manier naar de energietransitie en de cijfers worden op een eenzijdige manier geponeerd: enkel kosten naar voren brengen, zonder de baten en de vermeden kosten zoals het feit dat we minder fossiele energie uit het Midden-Oosten naar hier moeten halen als we hier onze eigen hernieuwbare energie produceren. Als we dat ook niet mee in rekening brengen, dan voeren we hier een vals debat. Dan voeren we een debat waarbij we de mensen die we moeten meekrijgen in de energietransitie, verder afstoten. Net zoals de titel in Het Nieuwsblad dat de energiefactuur verder zal stijgen door het doorrekenen van de offshorekostprijs fout is. De elektriciteitsfactuur zal dit jaar, in januari 2021, voor het vierde jaar op rij lager zijn. Het vierde jaar op rij is er een daling van de elektriciteitsfactuur. Dat zou de titel moeten zijn van het artikel in Het Nieuwsblad. De betrokken journalist heeft dat trouwens aan mij intussen ook bevestigd.
Minister, ik hoop dat u dus ook naar buiten zult brengen dat wij er wel degelijk in slagen, gezamenlijk, om de elektriciteitsfactuur al vier jaar op een rij te laten dalen. Ik apprecieer uw inspanningen om daar verder aan te werken. U zet de subsidie op punt, een beweging die we sinds het decreet van de collega's Homans, Martens en mezelf van 2012 op een goede manier hebben ingezet. Oversubsidiëring wordt systematisch vermeden, en dat moeten we uiteraard ook doen.
Minister, laat ons alstublieft de baten, de reden waarom we de energietransitie ondersteunen en faciliteren, ook in het zonlicht plaatsen. Ik reken erop dat u daar een inspanning voor doet en ook dat laat becijferen. Op die manier kunnen we een correct debat voeren over het beleid van zowel het verleden als de toekomst.
Over de energiefactuur zullen we het in de volgende vraag om uitleg hebben, maar ook daar is uiteraard nog werk aan.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Collega Danen, u spreekt altijd over nieuwe kerncentrales, maar u bent de optie vergeten van het langer openhouden van de bestaande kerncentrales. Dat is nog altijd de goedkoopste oplossing, waardoor men geen gascentrales moet bouwen, wat minder milieubelastend zou zijn.
Ik hoor collega De Meester zeggen dat we creatief moeten denken. ‘Feel free’ en dien een voorstel van decreet in hoe u dit gaat aanpakken, geen enkel probleem. We kunnen dan zien of het ook de grondwettelijke toets van het Grondwettelijk Hof doorstaat en de toets van de Raad van State. ‘Feel free. We are waiting for it.’ Het komt misschien volgende week al in de plenaire vergadering.
We zijn hier een heleboel cijfers op één hoop aan het gooien, als antwoord op een vraag om uitleg die eigenlijk meer een schriftelijke vraag is. Normaal gezien is het ook de regulator die met cijfers komt en die een vergelijking maakt met de voorgaande jaren en waarbij we, sorry collega Bothuyne, kijken naar het Vlaamse luik en niet naar het federale luik. Ik zit in het Vlaams Parlement en niet in het federale.
Het doet me hartzeer als ik zie dat de factuur voor de federale bijdrage aan offshore stoemelings stijgt met 30 procent. In december is beslist om dat vanaf 1 januari in te voeren. Ik vind dat niet transparant en het is niet goed.
We kunnen een hoorzitting organiseren met de regulator, waarbij we uitgebreid van gedachten kunnen wisselen over de tarifering en niet alles moeten proppen in een vraag om uitleg. Hoever staan we? Zakt de factuur of niet? De cijfers kunnen ook worden geverifieerd en besproken door de regulator. Die kan zeggen of het klopt of niet. Eenmaal we het eens zijn over de cijfers, kunnen we discussiëren over de methodiek van aanpak om de cijfers te doen dalen. Willen we het doen of niet? Het is een discussie die collega Schiltz ook graag zal willen voeren. Het nu willen proppen in één vraag om uitleg, is weinig zinvol.
Ik vraag dus een hoorzitting met de regulator waarbij we ook nog een aantal andere zaken kunnen bespreken, zoals het capaciteitstarief, een probleem dat zij ook moeten behartigen.
Minister Demir heeft het woord.
Collega's, ik zal het juridisch advies overmaken aan het secretariaat, zodat de leden van de commissie het krijgen. Ik verwijs ook naar het contract dat in 2006 gesloten is en waarin heel zware verplichtingen zijn opgenomen. Je kunt er niet onderuit. Als iemand andere inzichten heeft, dan hoor ik het graag. Ik zal het advies dat ik heb, aan jullie overmaken.
Ik vind dat we in de toekomst een aantal zaken anders moeten doen. Ik denk dat we het erover eens zijn dat er in het verleden niet echt op een doordachte manier is omgegaan met het energiebeleid. Men dacht gewoon geld vrij te maken via de energiefactuur, waardoor het dan wel goed zou komen, maar het tegendeel is waar.
Collega Van Rooy, u vindt dat ik daar verantwoordelijk voor ben. Dat is dan maar zo; u mag dat vinden. Ik vind dat men verkeerde keuzes heeft gemaakt en verkeerde beslissingen heeft genomen – en dan heb ik het over iedereen die de afgelopen jaren mee in het beleid zat. Oké, maar we moeten vermijden dat we dat in de toekomst opnieuw doen. Dat is voor mij en deze regering essentieel. We zijn er vorig jaar al mee begonnen door de oversubsidiëring van zowel wind als zon aan te pakken. Belangrijk is dat de regering beslist heeft om het niet in de energiefactuur te steken. Ook dat is een keuze geweest.
We hebben het afgelopen jaar met de VREG een groot bedrag rond de distributienettarieven uit de energiefactuur gehaald – dat mag ook worden gezegd. Volgend jaar wordt de openbare verlichting ook uit de factuur gehaald. Alle nieuwe investeringen in zon maar ook nieuwe systemen voor renovaties worden niet opgenomen in de factuur. Ook dat is een keuze. Ik heb aan het federale niveau laten weten dat men dat daar ook moet doen, want er is natuurlijk een Vlaamse component, maar ook een federale. Als wij er van alles uit halen maar het federale niveau niet, dan is het dweilen met de kraan open. Als men gascentrales zal bouwen, dan is het mijn vraag wat men daarmee gaat doen. Dat is nog koffiedik kijken.
In de toekomst moeten we voorzichtig zijn met het beleid. We moeten onze centen twee keer omdraaien. Is het niet te veel? Welk rendement geven we? Dat pad wil ik bewandelen. Ik wil het niet in de energiefactuur steken.
Wat we ook moeten doen, is voorzichtig zijn met doelstellingen. Als je je verbindt tot bepaalde doelstellingen, dan moet je die natuurlijk ook nakomen, want als je je doelstelling hier niet nakomt, dan moet je hernieuwbare statistieken aankopen. Dan zitten we in dat debat. Ik weet dat sommigen mij verwijten dat ik daar veel te voorzichtig in ben, maar het is op basis van het verleden dat ik pleit voor haalbare doelstellingen. Het is de reden geweest, ook met de Europese klimaatdoelstelling, dat Vlaanderen zich binnen de federale context heeft onthouden. We hebben aan de Waalse en Brusselse collega's gezegd dat we ons onthouden bij de verhoogde 55 procentdoelstelling omdat er nog geen duidelijkheid was over wat de andere landen zouden doen, over hoe het wordt verdeeld enzovoort. Dat de federale overheid geen rekening heeft gehouden met ons advies, dat is iets anders.
Binnenkort zullen we natuurlijk moeten onderhandelen over een burden sharing. Dat komt binnenkort op ons af. Ook in die context zal ik herhalen dat we voor een doelstelling moeten gaan die we kunnen halen.
Er werd hier en daar verwezen naar het capaciteitstarief. Daar is de VREG mee bezig. Ik heb de VREG daar al twee keer over gehoord en ik zal dat nog eens doen om te horen hoe ze die invoering zien.
Nederland werkt met andere zaken, zoals fiscale voordelen. Dat er kosten zijn aan hernieuwbare energie, dat moeten we niet ontkennen. Het zijn kosten, maar mijn pleidooi is om die kosten zo redelijk en betaalbaar mogelijk te houden. We zitten met een aantal engagementen uit het verleden. Ik heb daar juridisch advies over gevraagd en dat zal ik jullie overmaken. Als jullie daar andere inzichten over hebben, graag.
In de toekomst moeten we vooral zorgen dat we niet de fouten maken die we in het verleden hebben gemaakt.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Minister, eerst en vooral moet u zich niet onthouden bij die ridicule 55 procent-CO2-reductiedoelstelling. U moet daar gewoon tegen stemmen. Ik ben het beu dat er altijd wordt verwezen naar de VREG om de verantwoordelijkheid af te schuiven wat het capaciteitstarief betreft. De VREG wil dat capaciteitstarief alleen maar invoeren omdat we in dit land met overheden zitten, zowel de Belgische als de Vlaamse, die aan het handje lopen van de Europese Unie met die klimaatreligie en met die elektrificatiewaanzin, waardoor het capaciteitstarief zogezegd moet worden ingevoerd omdat anders ons elektriciteitsnet totaal overbelast zou raken. Dat is de enige waarheid.
Wat de kostenbatenanalyse betreft, begrijp ik dat sommigen hier een beetje zenuwachtig zijn geworden van de cijfers die ik opvraag. Ik heb dat bewust gedaan via een vraag om uitleg, want dat levert natuurlijk een mooie video op sociale media op van minister Demir die een opsomming maakt van al die kosten, al die miljarden euro's die de voorbije decennia zijn gegaan naar de hernieuwbare-energiewaanzin.
Het is goed om dat niet slechts op papier te lezen, maar om dat effectief uit de mond van de minister van Energie te horen. Ik waardeer trouwens dat u dat hebt gedaan.
Mijnheer Schiltz, vraag de baten gerust op. Een kostenbatenanalyse, daar is het Vlaams Belang altijd voor. Maar besef dan goed dat u ook vraagt en dat er wordt geanalyseerd in wiens zakken die baten belanden, want daar ligt natuurlijk het kalf gebonden. De energiearmoede in Duitsland, die enorm is toegenomen in de laatste decennia, heeft te maken met het feit dat de subsidiëring en de dogmatische, fanatieke invoering van hernieuwbare energie voor een herverdelingsmechanisme zorgen waarbij er geld gaat van de armen en van de middenklassen naar de rijken, naar de kapitaalkrachtigen. Dat is wat de subsidiëring van hernieuwbare energie met zich meebrengt.
Wie ik echt waardeer in deze commissie, is de heer Danen, die mij oprecht vraagt wat ik dan wel wil en wat er met kernenergie moet gebeuren. Een zeer terechte vraag, mijnheer Danen. Als ik u goed heb begrepen, bent zelfs u voor een energiemix, waarin ook kernenergie is opgenomen.
Ik zie u neen schudden, oké, dan is dat niet zo. Zoals minister Demir terecht opmerkt, zegt ook de EU dat kernenergie in die energiemix moet zitten. Dan is natuurlijk de vraag hoe groot het aandeel van kernenergie moet zijn in die energiemix. Het antwoord op die vraag is natuurlijk: zeer groot. Hoe meer hernieuwbare energie je hebt, hoe onbetrouwbaarder de energievoorziening is en hoe meer back-up je moet hebben van kernenergie dan wel van olie of gas om die schommelingen in de energievoorziening op te vangen.
Maarten Boudry, wiens opiniestuk minister Demir op haar Twitter heeft gedeeld, heeft daar een zeer goede analyse over geschreven, waarin hij zwart op wit en met cijfers aantoont dat vanaf een bepaald aandeel hernieuwbare energie de kosten om de onbetrouwbaarheid op te vangen zo gigantisch groot worden voor wat batterij-opslag betreft of de back-upsystemen zoals de gascentrales die de Vivaldi-regering nu zal laten bouwen, dat het natuurlijk een totale peperdure grap wordt. Over kernenergie worden veel leugens verteld.
Ja, voorzitter, ik sluit af, dit zou ons nog veel verder kunnen voeren, maar de droge waarheid is natuurlijk dat er nog nooit zoveel kernenergie is geweest in de wereld als vandaag. Buiten Europa – mijnheer Danen, ik hoop dat uw blik nog niet zo beperkt is als die van een globalistische politicus die zich alleen richt op Europa of West-Europa –, in landen in Zuid-Amerika, in Amerika, in China, in India, in het Midden-Oosten investeert men gewoon in kernenergie en in thorium. U weet het, dat is mijn stokpaardje.
Als we die 30 miljard euro die nu verspild is aan die hernieuwbare energie, hadden geïnvesteerd in de nieuwste generatie kerncentrales en in thorium, dan hadden we vandaag heel dat hernieuwbare-energiefiasco met die zonnepanelen en met die terugdraaiende teller en met al die mensen die nu de dupe zijn niet gehad.
De heer Danen heeft het woord.
Ik zal niet op alles kunnen ingaan wat hier is gezegd. Ik stel voor dat we nu een hoorzitting organiseren met de VREG zodat we wat ruimer kunnen gaan dan de focus van een vraag om uitleg.
Misschien toch nog even dit. We mogen het echt niet voorstellen alsof fossiele energieën of kernenergie goedkoop of bijna gratis zijn en hernieuwbare energie duur. Dat klopt helemaal niet. Er zijn ook miljarden euro's gegaan naar de kerncentrales en naar fossiele subsidies. Nu zitten we op een omslagpunt waarop hernieuwbare energie goedkoper aan het worden is dan fossiele of kernenergie. Dat is waar we voor staan.
Minister, u zegt terecht dat we niet de fouten mogen maken van het verleden. Dat klopt, we moeten naar de toekomst kijken. Als we naar de toekomst kijken en als we dat goed invullen, zullen we zien dat investeringen in hernieuwbare energie goedkoper zijn en vooral voor heel erg veel baten zoals jobs en technologische vernieuwing zorgen en er ook voor zorgen dat we op de toekomst zijn voorbereid.
Wat ik daarstraks heb willen zeggen, is dat er over het feit dat we op lange termijn naar hernieuwbare energie gaan geen enkele discussie is. Alleen de weg daarnaartoe, daarover is wel discussie. Minister, ik wil daar samen met u graag over nadenken, maar ik hoop oprecht dat we omwille van de debatten in het verleden niet dezelfde fouten maken en hernieuwbare energie wel de kansen geven die het verdient.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.