Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Parys heeft het woord.
Minister, u weet dat het hier gaat om iets wat verschrikkelijk fout is gegaan binnen de adoptieprocedure en waarover ik al drie vragen heb gesteld. Dit is mijn vierde.
In 2016 heeft het Vlaams Centrum voor Adoptie (VCA) voor het eerst heterokoppels gericht laten doorstromen naar de voorbereiding op binnenlandse adoptie. Toen was er dus vraag naar extra heterokoppels en koppels met kinderen op de wachtlijst. De diensten wensten een gevarieerde lijst om een zo goed mogelijke matching te kunnen realiseren. Uit de adoptiecijfers blijkt echter dat de heterokoppels in de afgelopen jaren steeds de kleinste groep van adopterende koppels zijn geweest. Dat doet toch wel enkele vragen rijzen over de aantallen die met het gericht instroombeheer zijn doorgestroomd naar de wachtlijst. In 2016 ging het om 50 kandidaten die mochten doorstromen, en 23 extra heterokoppels. In 2017 ging het om 37 extra heterokoppels boven op de 48 reguliere doorstroomkandidaten. In 2018 ging het over 77 mensen die doorstroomden en 41 heterokoppels. In 2019 ging het over 31 doorstromers en 14 extra heterokoppels. Als je echter kijkt naar het aantal adopties die in die jaren zijn verricht, dan blijkt dat er in 2019 maar 4 heterokoppels waren die hebben geadopteerd, in 2018 8, in 2017 7 en in 2016 8. Minister, ik kan me dus niet van de indruk ontdoen dat hier iets fout loopt, want ze zijn dus steeds de kleinste groep adopterende koppels geweest.
Minister, hoe komt dat? Bent u nagegaan waarom het gericht doorstromen van heterokoppels nog steeds nodig was, terwijl de grootste groep adoptanten holebikoppels waren en in de gewone doorstroming ook altijd al bijna de helft heterokoppels waren? Welke plaats hebben die doorgestroomde heterokoppels dan gekregen op de wachtlijst?
In de commissie van 5 januari stelde ik u een vraag betreffende de evaluatie van de binnenlandse adoptieprocedure. U liet toen weten dat die nog niet afgelopen was. Ik vroeg u hierover een stand van zaken te geven. Gisterenavond of vanmorgen hebben we echter het verslag gekregen van de Ombudsdienst, dat effectief over deze problematiek gaat. Het is een kort rapport, maar het laat geen spaander heel van die gerichte doorstromingsprocedure. Zij zeggen dat een snelle betaling een boost gegeven heeft voor je plaats op de wachtlijst zonder dat de kandidaat-adoptieouders dat wisten. Als je dus – zoals ik u vorige keer heb gevraagd – bijvoorbeeld een specialneedskind wil adopteren, of je switcht van buitenlandse naar binnenlandse adoptie, stroom je veel sneller door op de kandidatenlijst.
Het verslag van de Ombudsdienst zegt heel duidelijk dat er in de realiteit geen rechtsgrond is om het criterium van de chronologie van aanmelding uit artikel 5 van het uitvoeringsbesluit in te vullen door voort te gaan op een betaaldatum. Dat is redelijk straf. Ze spreken van een onbillijke situatie die hier ontstaan is. Ze spreken u ook tegen, minister, ze zeggen dat u het over zes kandidaten had met een onbillijke termijn voor ze kunnen adopteren, het zijn er echter geen zes, maar minstens elf. Zij wachten bijvoorbeeld al twaalf jaar op een adoptie. Is dat nog redelijk en aanvaardbaar?
Minister Beke heeft het woord.
Collega, begin 2019 zijn er voor het laatst heterokoppels gericht ingestroomd voor de binnenlandse adoptie. Adoptiehuis stelt echter vast dat er zich tegenwoordig voldoende heterokoppels aanmelden, mede door de omschakeling naar binnenlandse adoptie na een initiële keuze voor interlandelijke adoptie.
Adoptiehuis heeft ondertussen aan het VCA laten weten dat zij in de toekomst de vraag ook niet meer zullen stellen om bepaalde koppels gericht te laten instromen voor binnenlandse adoptie. Wanneer het op een bepaald moment zou voorvallen dat zij geen matching kunnen realiseren tussen een kindje en een koppel of alleenstaande op hun wachtlijst, dan kan Adoptiehuis in samenspraak met het VCA en de interlandelijke adoptiediensten, kijken naar een passende match bij kandidaten die daar een contract hebben.
Adoptiehuis houdt de volgorde van datum van aanmelding met geschiktheidsvonnis aan. Het is niet zo dat kandidaat-adoptieouders die gericht zijn mogen doorstromen, hoger of lager op hun wachtlijst worden geplaatst.
De evaluatie die het VCA maakte in samenspraak met Adoptiehuis over de wijze waarop de instroom wordt georganiseerd is afgerond. Het uitgangspunt is en blijft hierbij het principe van gerichte instroom, zoals die wettelijk is voorzien.
Het onderzoek van de Vlaamse Ombudsdienst is intussen ook afgerond. Wij hebben het rapport vanmorgen ontvangen. Het begint alvast met een positieve noot, een lichtpuntje in het coronajaar 2020: zestien meisjes en jongens hadden het geluk een nieuwe Vlaams thuis te krijgen na een binnenlandse adoptie.
Ik wil graag even de tijd nemen om het rapport door te nemen, vooraleer definitieve conclusies te trekken over het al dan niet correct verlopen van het instroombeheer voor kandidaat-adoptanten of andere aspecten van de werking. Het rapport verdient een grondige lezing, en dat is vandaag nog niet gelukt.
De heer Parys heeft het woord.
Ik zal u anders een beetje helpen, minister. Het rapport van de ombudsman, alhoewel het misschien begint met een lichtpuntje, is – echt waar – vernietigend voor de manier waarop hier met de wensen van kandidaat-adoptieouders is omgesprongen. U zult lezen dat de Ombudsdienst oordeelt dat er sprake is van een onbillijke situatie, doordat de overheid het gerechtvaardigde vertrouwen van verzoekers op een eerlijke en transparante procedure geschaad heeft. Dat zijn woorden die blijven hangen. Er staat ook in dat de overheid kandidaat-adoptanten een zwaar en langdurig traject laat lopen met daaraan verbonden kosten. Ze ontneemt kandidaat-adoptanten die in elke fase succesvol doorstromen ontegensprekelijk het gewettigde vertrouwen op een realistisch perspectief om een kind te kunnen adopteren binnen een redelijke termijn.
En dan gaat het dus over het feit dat de aanmeldingsdatum het belangrijkste moment is, omdat dat de plek is die je op de wachtlijst krijgt en omdat je die aanmeldingsdatum ook steeds meeneemt. Maar wat lees ik hier? Klaarblijkelijk was de concrete betalingsdatum, binnen die verleende termijn van een maand, waarop je 250 euro moest betalen voor een voorbereidingssessie, bepalend voor de instroom naar die voorbereidingssessie en dus voor de latere volgorde op de wachtlijsten. Snelle betalers stroomden sneller door. De verzoekers – het koppel waarover het hier gaat – waren hierover in 2017 niet ingelicht via briefwisseling, wat vanzelfsprekend wel had moeten gebeuren. Zij spreken er dan over dat er geen rechtsgrond is om dat op die manier te doen. En dus zijn er in 2017 104 kandidaten die versneld ingestroomd zijn. Nu is de vraag, minister: wat kunt u doen om enige vorm van genoegdoening en tegemoetkoming te geven aan de mensen die ondertussen al jaren wachten, vooruitkijken naar twaalf jaar wachten op een kind en die nu een voorstel gedaan hebben of ze niet op een transparante manier, op basis van een redelijke doorlooptermijn, toch ergens vooraan kunnen inschuiven op die wachtlijst? Dat is mijn heel concrete vraag aan u, minister. Wat kunt u doen om ervoor te zorgen dat we enige vorm van genoegdoening geven aan die mensen wier subjectieve rechten hier geschonden zijn volgens de ombudsman?
Minister Beke heeft het woord.
Ik begrijp de vraag, maar ik hoop dat u mij begrijpt dat ik eerst de kans wil krijgen om dat rapport van de ombudsman te lezen en dan te kijken welke volgende stappen we daarrond kunnen zetten.
De heer Parys heeft het woord.
Minister, ik heb al verschillende keren dezelfde vraag gesteld. Ik krijg ook altijd hetzelfde antwoord: dat er gewacht moet worden. Ik vrees dat dat ook het antwoord is dat het koppel, samen met nog elf andere koppels, al jaren te horen krijgt. Er bestaat niet zoiets als een subjectief recht op een kind, laat me daar ook heel duidelijk in zijn, maar er bestaat wel zoiets als een recht op een transparante en een eerlijke, faire adoptieprocedure. Het stoot mij echt tegen de borst dat door de manier waarop dit nu georganiseerd is, wij dat aan die mensen niet kunnen geven. Ik vraag u om ook daar heel snel met een oplossing te komen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.