Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Minister, ook over dit onderwerp hebben we het al vaak gehad. Helaas kregen we onlangs opnieuw het bericht dat er overvolle trams rijden in het Antwerpse, tussen Hoboken en Wijnegem. Via de pers werden er verschillende oorzaken aangegeven voor die volle trams: de solden waren net gestart en het was koud weer. Ook zouden er veel studenten op de tram hebben gezeten. Ik denk dat we het er allemaal over eens zijn: zo’n drukte op het openbaar vervoer moet in de huidige coronatijden zeker worden vermeden. Dat is ook een van de redenen waarom die druktebarometer werd ingevoerd. Daarmee kunnen de vervoersmaatschappijen ingrijpen wanneer het toch te druk is. Maar in dit concrete geval bleek dat die vervoersmaatschappij niet had ingegrepen of toch niet tijdig had kunnen ingrijpen. Zo zijn er nog een aantal voorbeelden geweest.
We hebben dit al een aantal keren aangekaart in deze commissie. We hebben ook al gevraagd om de capaciteit uit te breiden of het maximum aantal passagiers te beperken. In het laatste Overlegcomité voor de kerstvakantie was er sprake van extra vervoerscapaciteit bij De Lijn om de coronaregels gemakkelijker na te leven.
Naar aanleiding van die feiten, willen we graag een aantal vragen stellen.
Minister, hoe evalueert u die druktebarometer? Heeft dit volgens u geleid tot een betere spreiding van de reizigers op drukke lijnen? De druktebarometer zit geïntegreerd in de app van De Lijn, maar hebt u een zicht op cijfers over het gebruik hiervan?
Hebt u zicht op het aantal incidenten met overvolle bussen of trams? Hoeveel keer kleurde de druktebarometer reeds rood?
Wordt er ook een gevolg aan gegeven wanneer de druktebarometer voor een bepaalde tram of bus, of voor de volledige lijn rood kleurt? Kunnen lijncontroleurs dan ingrijpen of blijft de verantwoordelijkheid enkel bij de reiziger?
Op trams en bussen van De Lijn geldt de regel van anderhalve meter afstand niet. We hebben het daar uiteraard al vaker over gehad. In het buitenland, bijvoorbeeld in Nederland, is dat wel het geval. Kunt u vertellen wat de reden is om daaraan vast te houden? Tijdens het laatste Overlegcomité werd er toch verwezen naar die extra capaciteit.
Hoe evalueert u de inzet van die privébussen ter versterking van het reguliere aanbod? Welk budget is daaraan gespendeerd, en tot wanneer is dat ondertussen vastgelegd?
Ondertussen zullen we binnenkort bijna een jaar met corona zitten. Welke maatregelen zijn er nog genomen, behalve die druktebarometer en de privébussen, om dergelijke incidenten te voorkomen, of voorziet u nog in bepaalde maatregelen?
Minister Peeters heeft het woord.
Mevrouw Robeyns, dank u wel voor de vragen. Met de druktebarometer geeft De Lijn inderdaad een indicatie van de voorspelde drukte. Zoals u al zei in uw inleiding, die druktebarometer is op zo’n manier geïntegreerd in de app van De Lijn dat die onmiddellijk zichtbaar is bij het opvragen van de doorkomsten of de realtime-informatie van De Lijn aan de halte. Tijdens de jongste 30 dagen werd de info ruim 4,3 miljoen keer opgevraagd. We merken daar dus echt een stijgende trend.
Nu, dat opvragen is één zaak. Om daaruit te concluderen dat die informatie ook daadwerkelijk een impact heeft op het reisgedrag van de reiziger, daarvoor is het vandaag nog iets te vroeg. U verwees in uw inleiding ook naar de overvolle tram tussen Hoboken en Wijnegem. De verantwoordelijkheid ligt natuurlijk ook nog altijd bij de reiziger, zeker als het gaat over die trams. Die trams komen om de tien minuten, hooguit om de vijftien minuten. Als de reiziger ziet dat een tram overvol is, dan zou hij de verantwoordelijkheidszin aan de dag moeten leggen om te beslissen nog tien minuten te wachten op de volgende tram. Bij dezen doe ik ook nogmaals een oproep om alleen noodzakelijke verplaatsingen te doen. U verwees naar de soldenperiode en dergelijke meer, maar we moeten alleszins de mensen blijven oproepen om drukke momenten en plaatsen te vermijden, en ook om trams voorbij te laten gaan als ze zien dat die overvol zijn, om dan te wachten op de volgende.
U vroeg naar de cijfers. We hebben die opgevraagd. Het aantal klachten is alleszins enorm gedaald nadat de versterkingsritten operationeel werden. In september hadden we nog 784 klachten. In november waren dat er nog 36, en in december nog 34. Als we dat afzetten tegen september is er dus een enorme daling qua klachten. We denken dus dat de druktebarometer zijn werk doet door voor elke rit een voorspelling te maken.
In de voorbije dertig dagen voorspelde de druktebarometer 5 procent rode ritten bij de trams en 1 procent rode ritten bij bussen. Opnieuw, bij de trams is de frequentie hoger. Men geeft aan dat er recent eigenlijk geen rode ritten meer waren. We denken dus dat die barometer wel goed zijn werk doet.
Wordt er een gevolg aan gegeven wanneer een bus of lijn rood kleurt? Opnieuw, in eerste instantie ligt de verantwoordelijkheid bij de reiziger, die overvolle bussen en trams moet mijden. We moeten eigenlijk ook nog altijd verwijzen naar de regels die nog altijd gelden. Thuiswerk is verplicht. In de scholen wordt er meestal afwisselend lesgegeven. Noodzakelijke verplaatsingen doet men het liefst buiten de spitsuren. Dat zijn nog altijd de regels, maar we moeten ze ook continu blijven herhalen, want velen zijn ze ook al wel wat vergeten.
De lijncontrole gebeurt ook nog altijd. Er gebeuren nog altijd dagelijkse tellingen. Aan de drukke haltes zet De Lijn ook nog altijd haar lijncontroleurs in.
Ik kom tot uw vierde vraag, over Nederland. Onze administratie heeft de jongste Nederlandse protocollen bekeken. Ook daar moet de anderhalve meter waarvan sprake worden gerespecteerd. Dat geldt in de gebouwen en op de perrons, maar niet in de voertuigen zelf. Daar is er geen beperking, eigenlijk naar analogie met hoe het bij ons is, omdat daar de social distancing niet absoluut af te dwingen is. Vandaar ook de mondmaskerplicht. Dat is dus eigenlijk een soortgelijke regeling als bij ons. Bij De Lijn blijft men massaal inzetten op de mondmaskerplicht, ventilatie en maximale afstand, maar ook op de versterking van het aanbod, communicatie en sensibilisering, onze druktebarometer en het bijkomend reinigen en de hygiënische maatregelen.
We evolueren de inzet van de privébussen uiteraard positief. De kosten en het budget werden tot en met december 2020 op 7,03 miljoen euro geraamd. De definitieve eindafrekening zullen we tegen het einde van deze maand kennen. De regeling loopt tot aan de paasvakantie van dit jaar, maar met de mogelijkheid tot verlenging indien dat nodig zou zijn. Dat kan tot eind juni 2021 worden verlengd. We weten dat tijdens de laatste maanden van het schooljaar meer en meer leerlingen zich duurzaam verplaatsen en de fiets gebruiken. Dat valt natuurlijk toe te juichen. We zullen dat moeten monitoren en opvolgen of nog meer ritten nodig zijn. Het is alleszins mogelijk.
Wat de rest betreft, denk ik dat al veel is gezegd over de communicatie aan haltes en op bussen, over de permanente sensibilisering en over de nieuwsbrieven die continu worden rondgestuurd. We blijven daar, zeker zolang het nodig is, verder op inzetten. Veel hangt af van de maatregelen die we blijven inzetten. Die maatregelen zijn belangrijk om mensen te blijven sensibiliseren en informeren.
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is in eerste instantie uiteraard positief dat de druktebarometer bestaat. Uit de door u aangehaalde cijfers blijkt dat dit de afgelopen 30 dagen 4,3 miljoen keer is bevraagd, wat bewijst dat het zijn nut heeft en dat de reiziger hier gebruik van maakt.
Als ik het goed heb begrepen, is het nog wat te vroeg om hier al conclusies over de impact op het rijgedrag aan te koppelen. U legt de verantwoordelijkheid gedeeltelijk bij de reiziger, maar persoonlijk denk ik dat we dit instrument ook kunnen gebruiken om, indien nodig, de capaciteit bij te sturen of om voor meer controles te zorgen. Trams hebben een hogere frequentie en het is misschien evidenter dat mensen een rit overslaan als de druktebarometer op rood staat. Met de bussen is dat een ander verhaal. Er is ook het verschil tussen de stedelijke en de landelijke context. Voor mensen die niet kunnen telewerken en op hun werk moeten geraken, is het minder evident een uur op de volgende bus te moeten wachten. In die zin zou het instrument, afhankelijk van het vervoermiddel en de frequentie van het aanbod, nog iets kunnen worden uitgebreid.
Ik heb nog een bijkomende vraag over de druktebarometer. Wordt dit ook aan de inzet van privébussen gekoppeld? Is er een bepaalde link of staat de inzet van privébussen hier volledig los van?
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Mevrouw Robeyns, ik vind dit een interessante vraag om uitleg die aansluit bij de conceptnota die wij met betrekking tot het openbaar vervoer in tijden van pandemie hebben ingediend. Gelukkig hebben de Vlaamse Regering en De Lijn een aantal zaken gedaan, zoals de druktebarometer en de inzet van al die versterkingsritten.
Minister, ik hoor van studenten en van mensen in het Leuvense dat de bussen toch weer overvol zijn. Dat gaat met schokken. U hebt naar de solden verwezen. Ik heb vernomen dat in Duitsland wordt overwogen om de Filtering Facepiece Particles 2-maskers (FFP2-maskers), die nog beter beschermen, op het openbaar vervoer te verplichten. Iedereen zal dat ondertussen wel weten. Ik vraag me af wat u ervan zou vinden om dit ook in ons land te verplichten. Ik weet dat het niet helemaal onze bevoegdheid is, maar ik neem aan dat u zich ook zorgen maakt om mogelijke besmettingen op het openbaar vervoer. Is dat eventueel een idee waarover kan worden nagedacht? Wat zeggen onze virologen daarover? Misschien hebt u er al met hen over gesproken. Het is gewoon een vraag uit nieuwsgierigheid. Ik denk dat we allemaal bekommerd zijn om de gezondheid van onze reizigers.
De heer Annouri heeft het woord.
Minister, een deel van uw antwoord triggerde mij toch wel een beetje, in die zin dat het in tijden van pandemie uiteraard de verantwoordelijkheid is van elke burger om zo voorzichtig mogelijk te zijn en zijn of haar verstand te gebruiken. Daar kan ik in volgen. Maar als het gaat over overvolle trams – de casus van Antwerpen was natuurlijk wel redelijk mediatiek – dan vind ik dat toch een net iets te gemakkelijke analyse. Er werd door De Lijn naar voren geschoven dat een van de redenen de solden waren, maar de andere redenen die werden aangehaald en die minstens even belangrijk zijn, waren onder andere het gure regenweer en een school die daar in de buurt lag. Een school die in de buurt ligt, lijkt me niet iets onoverkomelijks of iets dat plots de dag voordien opduikt. En guur weer, wel, we weten allemaal dat dat in het DNA van de Vlaamse weersomstandigheden zit en niet meteen een grote verrassing is.
Dan heb je verhalen van Antwerpenaren die mij en ongetwijfeld ook vele collega's bereiken, onder andere van een moeder met een kinderwagen die snel de tram moet nemen. Het kindje is een paar maanden oud, de vrouw wil bewust het openbaar vervoer nemen en zit op een overvolle tram. Het kan niet anders dan dat andere mensen bijna tegen haar plakken, ze voelt zich compleet ongemakkelijk en heeft niet de luxe om iets anders te nemen dat de tram of op een volgende tram te wachten. Ze zat op de tram waarvan de foto's op de sociale media rondgingen.
Als je dan kijkt naar de cijfers die we na een schriftelijke vraag van collega Bex te zien hebben gekregen, namelijk dat er afgelopen jaar 21.787 tramritten niet zijn uitgereden, dat betekent ongeveer gemiddeld 60 per dag, dan moeten we vooral zorgen dat het aanbod voldoende is zodat men kan spreiden. Dit wil ik echt onderstrepen. Er komt om de 10 minuten een tram en je kunt dus even wachten: dat staat voor vele Antwerpenaren mijlenver van de realiteit. Ze zijn al blij dat er een tram komt, onafhankelijk van welke kwaliteit die tram heeft. Zij denken niet: ‘Het maakt niet uit, het openbaar vervoer is zo performant, ik stap wel op de volgende tram.’ Enkel en alleen als je dat aanbod hebt, kun je verwachten van de reiziger dat die er op die manier over denkt. Op dat vlak moet de Vlaamse overheid toch echt gaan nadenken over hoe ze De Lijn beter kan ondersteunen om ervoor te zorgen dat het aanbod zo performant mogelijk is, want daar zijn we mijlenver van verwijderd.
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel voor de bijkomende vragen.
Mijnheer Annouri, ik denk dat u het specifiek hebt over het verhaal van tramlijn 10 in Antwerpen. Die scholen lagen daar natuurlijk al langer, dat was niet zozeer het probleem. Maar die scholen gingen toen met halve dagen werken en dat was wel een probleem. Dat was niet van tevoren geweten. Er waren scholen die plots 's middags om 12 uur stopten, dan was er het verhaal van de solden en het verhaal van het gure weer waardoor veel meer mensen die tram gebruikten.
Als men kijkt naar de bezettingen via de scans – u weet natuurlijk ook dat niet iedereen scant – dan was er een overdrukke bezetting, dat kunnen we niet ontkennen. In de gewone periodes heeft men daar om de 10 minuten een tram, en in de spits om de 8 minuten. Een veel grotere intensiteit zou niet mogelijk zijn. Ik weet niet of er op dat moment al effectief spitsregeling was, want normaal gezien is het schoolverkeer er 's morgens en om 16 uur, niet om 12 uur. Het was dus een combinatie van factoren waardoor die tramtoestellen overvol zaten.
Het is een en-enverhaal. Als openbaarvervoermaatschappij moet men zorgen dat er voldoende capaciteit is. Bij de bussen kan men extra private bussen laten rijden, de versterkte ritten waar we massaal op inzetten. Maar we hebben geen private tramtoestellen natuurlijk, men kan hoogstens de frequentie opdrijven. In de spits doet men dat, dan gaat men naar 8 minuten. Men kan ook niet om de minuut een tram laten rijden. Een wachttijd van 8 minuten is niet zo heel lang. Ik begrijp wel dat als het slecht weer is, men het liefst niet wacht en het liefst de eerstvolgende tram neemt. Het is een verhaal van verantwoordelijkheid van eenieder, dat zegt u zelf ook, zowel van de reiziger maar uiteraard ook van de openbaarvervoersmaatschappij. Kortom, we zullen dat allemaal zeker blijven volgen. Een spreiding is sowieso het beste. Als iedereen geweten had dat die scholen 's middags uit zouden zijn, dan zou men die middaguren gemeden hebben en zou men eerder wachten tot 14 uur of 17 uur. Soit, het is een verantwoordelijkheid van eenieder.
Dan wat de andere vragen betreft. Mevrouw Brouwers, ik denk dat het niet aan mij is om bijvoorbeeld te zeggen dat een mondmasker verplicht is, maar ik zal het zeker doorgeven aan de experten. Wanneer een ander Europees land dit een betere regeling vindt voor het openbaar vervoer, dan zal dat snel overwaaien naar hier. Ik denk dat de veiligheid van de reizigers ons allemaal aanbelangt.
Mevrouw Robeyns, u zegt terecht dat er een groot verschil is tussen enerzijds de bussen en anderzijds de trams. We hebben die druktebarometer niet op die versterkte ritten, omdat dit samenhangt met het scannen als dusdanig, met de app of de barometer die geïntegreerd is in de app van De Lijn. En u weet dat die versterkte ritten, vooral voor het schoolgaand verkeer, achter de reguliere bussen rijden. Die druktebarometer hebben we enkel op de reguliere lijnen.
Wat die versterkte ritten betreft, neem ik aan dat we snel een signaal zullen krijgen wanneer meer ritten moeten worden ingezet, zoals dat in het verleden ook het geval was. Zowel de controleurs als de chauffeurs van De Lijn en de reizigers zelf kunnen capaciteitsproblemen doorgeven. Ik reken daar op eenieders verstand en bijdrage om overvolle bussen op die versterkte ritten te melden.
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Minister, ik denk dat die overvolle bussen en trams toch een beetje een zorgenkindje blijven. Er worden inderdaad heel wat inspanningen gedaan. Dat zal zeker niemand ontkennen, maar ik blijf wel een beetje met het gevoel zitten dat snel schakelen nog altijd niet de sterkste kant is van De Lijn. Ik kan begrijpen dat er onvoorziene omstandigheden zijn, zoals die scholen die overschakelen op halve dagen maar daar zou volgens mij die druktebarometer net het instrument moeten zijn om snel het signaal te geven aan de reiziger maar ook aan De Lijn in geval van onvoorziene omstandigheden, waarop dan in extra capaciteit kan worden voorzien. Ik hoop dat dit in de toekomst nog meer wordt gefinetuned. We zullen het daar ongetwijfeld nog vaker over hebben.
De vraag om uitleg is afgehandeld.