Verslag vergadering Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer De Loor heeft het woord.
Collega’s, ik denk dat het ongeveer een jaar geleden is dat we het in deze commissie gehad hebben over het internetstemmen. Het was alleszins nog voor de lockdown dat dit uitvoerig werd besproken. De Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken was van plan om een haalbaarheidsstudie uit te voeren naar online stemmen bij verkiezingen op alle niveaus. Toen zei de minister ook dat het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB) hierbij nauw betrokken werd. De haalbaarheidsstudie werd ook besproken in de interfederale werkgroep met alle verkiezingsoverheden; dus ook de Vlaamse overheid was daarbij.
De studie had tot doel te argumenteren waarom, of waarom niet, internetstemmen haalbaar is. Naast de vele voordelen van internetstemmen – onder andere drempelverlagend, betere toegankelijkheid, minder logistieke inspanningen, waarschijnlijk meer efficiënt – moeten we natuurlijk ook rekening houden met de veiligheidsmaatregelen, omdat het een potentieel kwetsbaar instrument of gegeven is. Er zijn dus heel wat hefbomen, problemen, maar vooral uitdagingen bij het internetstemmen.
We moeten immers over een sluitend systeem kunnen beschikken, mochten we van plan zijn om dat ooit in te voeren. De studie had net tot taak om de voor- en nadelen en ook de haalbaarheid of niet-haalbaarheid hiervan na te gaan. De minister liet begin vorig jaar weten dat de resultaten in het najaar van 2020 werden verwacht, om daarna een standpunt ten gronde in te nemen. Vandaar mijn vragen, minister.
Zijn de resultaten van de studie ondertussen beschikbaar? Zo ja, wat zijn de eerste bevindingen en welke conclusies trekt u uit de resultaten? Zo niet, wanneer mogen die dan wel verwacht worden?
Werden de resultaten reeds in de interfederale werkgroep met alle verkiezingsoverheden besproken? Zo ja, wat zijn hierop de reacties van de verschillende overheden die instaan voor de organisatie van de verkiezingen?
Hoe moet het nu verder? Zult u verder overleg plegen met de federale en de regionale collega’s – nadat we het eerst intern in de commissie hebben kunnen behandelen – om de aanpak hieromtrent maximaal op elkaar af te stemmen?
Minister Somers heeft het woord.
Mijnheer De Loor, dank u voor uw vraag en uw interesse in dit dossier. U zei daarnet dat de laatste keer dat we dit dossier besproken hebben, voor de lockdown was. Dat is niet helemaal juist, want dit thema kwam ook al aan bod bij eerdere vragen om uitleg van u en collega Ongena. Het kwam ook aan bod bij de bespreking van het evaluatierapport van de verkiezingen en er werden toen al pro’s en contra’s geformuleerd. Ik heb toen steeds geantwoord de resultaten van de studie te willen afwachten, wat logisch is, denk ik. U peilde ook reeds bij de bespreking van mijn beleidsbrief naar deze studie. Er is dus al regelmatig naar gevraagd.
Helaas moet ik u hetzelfde antwoord geven: de studie is nog niet opgeleverd. Zodra de vertaling naar beide landstalen gebeurd is, zal de federale minister van Binnenlandse Zaken de studie in de Kamer voorstellen en is ze bijgevolg op dat moment ook beschikbaar in dit forum.
De oplevering, zegt men mij, wordt op korte termijn verwacht. ABB volgt dit op en neemt verder deel aan de interfederale werkgroep met de federale overheid en de andere gewesten. Dus om het in duivenmelkerstermen te zeggen: de begeleiders wachten.
De heer de Loor heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is een beetje jammer – maar wellicht is corona hier de spelbreker – dat de resultaten nog niet beschikbaar zijn. Ik wil u wel expliciet vragen dat deze commissie zeker over de resultaten kan beschikken, daar kennis van kan nemen en er een debat ten gronde over kan voeren, voor daarover een definitief standpunt wordt ingenomen en voor ze naar de interfederale werkgroep gaan. Maar we zullen inderdaad moeten wachten, zoals bij de duiven.
Als we online stemmen willen invoeren voor de verkiezingen van 2024, dan zal het kort dag worden. 2024 is geen onbelangrijk jaar: er zijn Vlaamse, federale en Europese verkiezingen en gemeente-en provincieraadsverkiezingen. Wanneer online stemmen wordt ingevoerd voor 2024, zullen we heel kort op de bal moeten spelen om dat nog geregeld te krijgen, maar dat zien we dan wel.
Ik zie de minister in elk geval al instemmend knikken.
Mevrouw Sminate heeft het woord.
Collega, het klopt dat we eerst de resultaten moeten kunnen inkijken, maar dat neemt niet weg dat we hier toch al eens onze mening kunnen geven, al denk ik dat u die van mij wel al kent.
Het is logisch dat we beginnen na te denken of die smartphone en tablet, die ons leven nu zo beheersen, een rol kunnen spelen in een van de belangrijkste pijlers van onze democratie, namelijk het organiseren van de verkiezingen. Dat we daarover moeten nadenken, lijkt me logisch, maar tegelijkertijd vind ik ook dat we daar heel omzichtig mee moeten omgaan. Het belang van het persoonlijk stemgeheim mag volgens mij echt niet onderschat worden. Wanneer ik kijk naar mijn en ook naar uw gemeente, waar nog altijd met papier en potlood wordt gestemd, dan denk ik dat we onze prioriteit daar moeten leggen en ervoor moeten zorgen dat er in elke gemeente en in elk stemhokje met de computer kan worden gestemd, vooraleer we nog eens zoveel stappen verder denken. Voor mij is het toch prioritair dat we daar eerst werk van maken. Daarnaast moeten we ook het belang van het deelnemen aan een stemming voor iedereen duidelijk maken. Dat zijn voor mij twee prioriteiten. Nogmaals, het is logisch dat we die overweging maken, maar laat ons daar toch zeer voorzichtig mee omgaan.
De heer Ongena heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw omstandig antwoord en de heer De Loor voor de gedeelde interesse voor dit punt. Ik kijk samen met collega De Loor uit naar de resultaten van dat onderzoek. Op basis daarvan moeten we zeker een grondig debat voeren, waarbij de gevoeligheden die collega Sminate naar voren heeft gebracht, zeker aan bod moeten komen. We kennen die gevoeligheden en we moeten daar absoluut oog voor hebben. Daarbij kunnen we misschien meteen ruimer kijken dan puur de vraag om al dan niet de verkiezingen online te laten organiseren. Misschien levert die studie ook conclusies op waaruit blijkt dat we online ook andere zaken kunnen organiseren, referenda of andere inspraakmomenten. We moeten dit ruimer bekijken dan enkel voor de gemeenteraadsverkiezingen of andere verkiezingen en nagaan hoe we online stappen vooruit kunnen zetten in andere inspraakmomenten, richting lokale besturen bijvoorbeeld. Misschien kunnen we daar ook wel een werf beginnen.
Minister Somers heeft het woord.
Collega's, ik wil jullie allemaal bedanken voor jullie verstandige en genuanceerde opmerkingen, die zeker waardevol zijn in het debat dat we hopelijk binnenkort gaan voeren. Ik heb steeds gezegd dat we het best eerst de studie afwachten om het debat dan ten gronde te voeren en ik wil me daaraan houden.
Mijnheer De Loor, ik denk dat corona waarschijnlijk mee de vertragingsfactor is, hoewel ik dat niet vanop mijn stoel kan beoordelen. Ik ben absoluut bereid om de studie, zodra die er is, in de commissie te brengen. Ik ben bereid om er mee het debat over te voeren. Als dat in de loop van de komende weken of maanden binnenrolt, is er nog genoeg tijd om beslissingen te nemen, welke die ook mogen zijn. Dan kunnen we het debat ten gronde voeren.
De heer De Loor heeft het woord.
Minister, ik dank u voor de bereidheid om u beschikbaar te houden voor de commissie om de resultaten van dit rapport te bespreken. Verkiezingen zijn een feest van de democratie. We moeten ervoor zorgen dat dat zo veilig mogelijk verloopt, dat alle juridische, maar ook politieke vraagstukken daar worden beantwoord.
Internetstemmen heeft heel wat voordelen, als we de testcases bekijken in andere landen. Het heeft ook nadelen. Daar mogen we zeker niet blind voor zijn. Het zou te gek zijn om het systeem zomaar weg te zetten en er niets mee te doen. We moeten echter ook niet onbezonnen te werk gaan. Ik kijk dus zeker uit naar de discussie ten gronde hierover.
De vraag om uitleg is afgehandeld.