Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Minister, ik wil het vandaag nog eens hebben over de dubbele contingentering in het inschrijvingsbeleid. Het Vlaams regeerakkoord voorziet in een aanpassing van het Inschrijvingsdecreet en de volledige afschaffing van het systeem van dubbele contingentering om de keuzevrijheid maximaal te garanderen. Volgens de Vlaamse Regering tast het systeem van dubbele contingentering de vrije schoolkeuze van ouders aan. In plaats daarvan wil de Vlaamse Regering een nieuwe regel invoeren waarbij scholen op vrijwillige basis voorrang kunnen verlenen voor maximum 20 procent aan een ondervertegenwoordigde groep.
In de voorbije kerstvakantie werd ik geattendeerd op een onderzoek van het Steunpunt Onderwijsonderzoek (SONO) van vorig jaar. Het is een onderzoek naar de toewijzigingsalgoritmes bij aanmeldingssystemen in het secundair onderwijs om te bepalen welke invloed die hebben op het maximaliseren van de vrije schoolkeuze enerzijds en de sociale mix op scholen anderzijds.
In hun rapport beschrijven de onderzoekers de resultaten voor verschillende toewijzingsalgoritmes op de reële aanmeldingsdata uit 2019 voor het secundair onderwijs, zowel 1A als 1B, in de steden Brussel, Antwerpen, Gent en Leuven.
Ze maakten daarbij de vergelijking tussen procedures voor toewijzing van de vrije plaatsen met gebruik van de dubbele contingentering – de eerste piste –, en met gebruik van de regeling waarbij vrije plaatsen voor maximaal 20 procent van de capaciteit bij voorrang wordt toegekend aan leerlingen behorende tot een ondervertegenwoordigde groep – de tweede piste –, zoals nu in het regeerakkoord staat als nieuwe piste voor het Inschrijvingsdecreet dat hopelijk snel ter discussie wordt voorgelegd aan het parlement. De derde piste is dat er geen rekening wordt gehouden met de socio-economische status (SES) van de leerlingen.
De bedoeling van de onderzoekers was om via die simulaties na te gaan of de maximum 20 procentregeling even effectief was als de dubbele contingentering in het realiseren van een meer evenredige verdeling van hoog- en laag-SES-leerlingen over scholen. De onderzoekers kwamen daarbij tot de conclusie dat, wat betreft een goede verdeling tussen hoog- en laag-SES-leerlingen, dubbele contingentering beduidend effectiever is.
Maar minstens even relevant, zeker ook voor pleitbezorgers van vrije schoolkeuze, is dat uit al die simulaties ook blijkt dat het systeem van dubbele contingentering ofwel helemaal geen ofwel een positieve impact heeft op het aandeel leerlingen dat hun school van eerste voorkeur toegewezen krijgt. Zo kregen in Brussel en Antwerpen significant meer leerlingen een plaats in hun school van eerste voorkeur toegewezen wanneer de dubbele contingentering wordt toegepast, dan wanneer die niet wordt toegepast. Voor Brussel kwamen de onderzoekers bovendien tot de bevinding dat mét toepassing van de dubbele contingentering significant minder leerlingen helemaal geen plaats toegewezen kregen. Met andere woorden, dit onderzoek bewijst via die simulaties dat dubbele contingentering in een aanmeldsysteem de vrije schoolkeuze helemaal niet aantast, maar ze eigenlijk zelfs kan bevorderen.
Minister, hebt u kennis genomen van dit onderzoek aangaande de toewijzingsalgoritmes in aanmeldingssystemen? Bent u akkoord, na het lezen van dat onderzoek, dat dubbele contingentering de vrije schoolkeuze niet aantast? Bent u ook akkoord dat het systeem van dubbele contingentering op dit moment nog steeds de beste manier is om een sociale mix in scholen te garanderen?
Dan natuurlijk de vraag van één miljoen: bent u dan ook bereid de conclusies daaruit te trekken en uw voornemen om de dubbele contingentering ook in het basisonderwijs af te schaffen, te herzien?
Tot slot wil ik nog van de gelegenheid gebruikmaken om nog eens te informeren naar de timing van dat nieuwe inschrijvingsdecreet. Wanneer mogen we dat in het parlement verwachten?
Minister Weyts heeft het woord.
U kent natuurlijk de passage in het regeerakkoord, die onverbloemd duidelijk is, namelijk: wij schaffen die dubbele contingentering af.
Ten tweede bent u nogal duidelijk in het trekken van conclusies. Maar het is niet zo dat je uit die studie kunt afleiden dat de dubbele contingentering altijd en overal een verbetering oplevert wat betreft het toewijzen van de school van eerste keuze. De simulaties met dubbele contingentering heeft men op slechts één algoritme toegepast, namelijk dat van de ‘deferred acceptance’ met ‘multiple tie-breaking’. Er zijn wel meer algoritmes. Men heeft mij eens al die algoritmes proberen uit te leggen, en op het einde van de dag ben je volledig tureluurs. Om maar te zeggen, dit is maar één algoritme dat gebruikt is. Er zijn geen simulaties gehouden met andere veelgebruikte algoritmes in combinatie met dubbele contingentering. De studie stelt ook niet in vraag of werken met dubbele contingentering wel een goed systeem is.
Wij gaan voor een systeem met een facultatieve voorrangsgroep – dat lijkt mij ook perfect te verantwoorden – in plaats van een dwingende, centralistische aanpak, zoals die eigenlijk vervat zit in de dubbele contingentering. Dat is duidelijker voor ouders, denk ik. Er is heel wat kritiek van ouders op de dubbele contingentering. Dat is ten eerste moeilijk uitlegbaar en zorgt voor heel wat frustraties. Ik denk dat men nood heeft aan wat meer duidelijkheid en transparantie. Maar de dubbele contingentering wordt vooral ook vaak als oneerlijk en onrechtvaardig ervaren. Men vraagt zich af waarom die bepaalde doelgroep altijd en overal positief gediscrimineerd wordt.
Ik vind het ook belangrijk dat je kunt inspelen op een lokale context. Alle situaties zijn lokaal anders. Dubbele contingentering is een vrij rigide systeem en vrij centralistisch. Autonomie geven om voor hun facultatieve voorrangsgroep zelf keuzes te maken waar zij lokaal de nood aan voelen, is een beter systeem, waarbij je ook veel fijnmaziger en gerichter kunt inspelen op een lokale problematiek.
Wat onze aanpak betreft: we zijn momenteel een aanpassing, dus eigenlijk een nieuw Inschrijvingsdecreet, aan het bespreken zonder dubbele contingentering in zowel basis- als secundair onderwijs, dat in werking kan gaan voor de inschrijvingen van het schooljaar 2022-2023.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Minister, ik begrijp toch niet goed dat u dat onderzoek zomaar naast u neerlegt, maar bon, het verbaast mij anderzijds helaas ook niet dat u zo rabiaat vasthoudt aan uw ambitie om komaf te maken met de dubbele contingentering. Ik vind het echt heel jammer dat u, als minister die nochtans beweerde een fervent aanhanger te zijn van evidencebased beleid, de duidelijke indicaties die dit onderzoek toch geeft over de voordelen die de dubbele contingentering ook heeft, zomaar negeert in uw antwoord. Ik begrijp dat de vrije schoolkeuze voor u belangrijk is, dat u dat hoog in het vaandel draagt. Ik vind dat dat principe inderdaad belangrijk is en dat we daar zeker rekening mee moeten houden, maar uit de simulaties die in dit onderzoek werden gedaan, blijkt toch dat, ook als men werkt met een dubbele contingentering, men kan gaan naar een systeem waarbij de vrije schoolkeuze amper wordt geïmpacteerd.
Minister, ik zie dus maar twee mogelijkheden. Ofwel wilt u vooral komaf maken met een systeem dat u vooral ziet als een links paradepaardje. Dan past die afschaffing van de dubbele contingentering in een ondertussen lang wordende rij van symboolbeslissingen, die misschien wel goed klinken, maar wat ons betreft tot niks leiden. Ofwel – en ik weet eigenlijk niet wat ik erger moet vinden – wilt u vooral af van dat systeem van dubbele contingentering omdat u het doel van die dubbele contingentering, met name het realiseren van een betere sociale mix op school, eigenlijk helemaal niet belangrijk vindt, of erger nog, het liefst zo veel mogelijk wilt vermijden. Daarin lees ik dus de zoveelste bevestiging dat u eigenlijk vooral rijdt voor elitescholen, waar goed geïnformeerde en goed georganiseerde ouders hun sterke leerlingen ingeschreven krijgen, en dat die sociale mix u voor de rest weinig interesseert. Leerlingen die niet dat geluk hebben, die moeten dan maar hun plan trekken om ingeschreven te raken in een school.
Minister, ik hoop natuurlijk dat ik me daarin vergis. U bent duidelijk nog niet overtuigd door dit onderzoek. U hebt ook gelijk als u zegt dat het maar één algoritme is, dat er nog meer algoritmes zijn die zouden kunnen worden bekeken in simulaties van wat precies de impact is op de inschrijvingen. Ik hoop dat ik u dan toch minstens kan overtuigen om verder onderzoek te doen naar de impact van verschillende toewijzingsalgoritmes binnen inschrijvingssystemen. We weten dat SONO ondertussen ter ziele is gegaan. Er is echter een opvolger, namelijk onderwijskundig beleids- en praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek (OBPWO). Ik hoop dat die de kans zal krijgen om verder onderzoek te doen naar de precieze impact van die verschillende toewijzingsalgoritmes, in de hoop dat dat misschien nog meer duidelijkheid brengt en u alsnog op andere gedachten kan brengen.
Mevrouw Meuleman heeft het woord.
Minister, het is inderdaad zeker geen geheim dat u en uw partij geen voorstander zijn van die dubbele contingentering, nog steeds met de verkeerde argumenten. Dat vind ik eigenlijk een beetje ergerlijk. U blijft maar zeggen dat dat positieve discriminatie van kansengroepen is. Neen, dat is het niet, het is proberen een sociale mix te bereiken. Als er een overwicht is van één groep, dan krijgt een andere groep voorrang. Dat kunnen ook kansrijke kinderen zijn in een school met heel veel kansarme kinderen, of omgekeerd. Dat is dus geen systeem van bewuste positieve discriminatie of voorrang geven aan kansarmen. U blijft dat beeld de wereld in sturen, en natuurlijk krijg je dan onbegrip van bepaalde ouders. U zegt dat dat niet uit te leggen is en leidt tot frustratie, maar u moet het natuurlijk willen uitleggen.
Inderdaad, waar wilt u naartoe? Wilt u segregatie behouden en bent u tegen een sociale mix? Ik vind dat bijzonder jammer. Ik denk dat we dat in een breder maatschappelijk plaatje moeten zien. We beseffen toch allemaal hoe belangrijk die sociale mix wel is.
Als je segregatie in stand houdt krijg je onbegrip, onverdraagzaamheid en verdere maatschappelijke polarisatie. Ons onderwijs zal een hoeksteen zijn in het proberen te bestrijden van die polarisatie. We zien die in de VS, maar ook bij ons. Zoveel mogelijk mensen van verschillende groepen met elkaar in contact brengen, moet een maatschappelijk streven zijn. In dat bredere plaatje is dat goed, natuurlijk naast het bewerkstelligen van de onderwijskwaliteit en het dichten van de kloof. Ik vind het spijtig dat u dat loslaat.
Mijn vraag is de vraag van de LOP-voorzitters, die u een brief geschreven hebben: allemaal goed en wel, maar kunt u er ten minste voor zorgen dat u het niet verbiedt. U moet het niet opleggen, u moet het niet verplichten als u er niet in gelooft. U geeft zo vaak aan dat de vrijheid van onderwijs zo belangrijk is en dat u het veld zelf wilt laten beslissen wat de beste methode is. Laat het dan ten minste mogelijk blijven voor die steden en gebieden die daar wel in geloven en het wel nobel vinden om te proberen eerst de schoolkeuze te garanderen, te proberen te garanderen dat leerlingen zoveel mogelijk een plek hebben op school – in Brussel blijkt dat een van de positieve effecten te zijn – en daarbij ook de sociale mix te bewerkstelligen. Als het systeem met de algoritmes die gebruikt worden, werkt, laat de mensen dan toe het nog op die manier te gebruiken.
Mevrouw Beckers heeft het woord.
Minister, wij zijn net zoals u wel voorstander van de volledige vrijheid van onderwijs en we zijn dus ook blij dat die dubbele contingentering op de schop gaat. Dat was ook een van de standpunten in ons verkiezingsprogramma voor 2019.
Ik wil even op een ander feit wijzen. Wegens de automatische toekenning van de schooltoelage, wat eigenlijk wel een goede zaak is, is het aantal indicatorleerlingen zeer sterk gestegen, omdat het krijgen van de schooltoelage een van de indicatoren is. Naar mijn aanvoelen is het aantal indicatorleerlingen daardoor misschien zelfs een beetje artificieel gestegen. Men kan geen grootverdiener zijn, maar daarom is men niet noodzakelijk kansarm. Ik vraag me af of het misschien nodig is om te verfijnen wie in aanmerking komt om indicatorleerling te zijn. Als je overgaat naar het nieuwe systeem van het nieuwe decreet dat u aankondigt, met de eventuele 20 procent die facultatief is, ben ik dan toch blij dat die er nu toch nog facultatief komt, hoewel ik tegen elke vorm van contingentering ben. De vraag is: als men 20 percent voorbehoudt maar men gaat door het groeipakket en de automatische toewijzing naar een situatie waar bijvoorbeeld 40 percent van de populatie indicator is, dan zal het zijn doel voorbijschieten; ik vraag me af of dit niet moet worden herbekeken.
De heer De Witte heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, wij ondersteunen de vraag van mevrouw Goeman en het systeem van de dubbele contingentering. Het is misschien niet perfect, maar wat ook niet perfect is, is ons onderwijs. De segregatie is enorm. Een op de twee leerlingen zit in een zwarte of een witte school. Wij zijn wereldkampioen in segregatie. Dat is natuurlijk een groot probleem, want leerlingen leren heel veel van elkaar. Ze leren niet alleen in de klas, ze leren ook van elkaar.
Minister, ik vind dit zeer tegenstrijdig. U zit constant te hameren op taal, mijns inziens voor een deel terecht. De taal is zeer belangrijk, niet alleen het Nederlands, maar de taalvaardigheid als dusdanig. Maar hoe gaan kinderen Nederlands leren in een concentratieschool waar 80 percent van de leerlingen migratieroots heeft? Dat is toch absurd. Het is een cruciaal probleem. Ik snap niet waarom u blijft vasthouden aan maatregelen om dat op te lossen. U zegt: ‘Waarom wordt die ene groep altijd positief gediscrimineerd?’ Welnu, ik vind dat een zeer straffe uitspraak. Denkt u dat nu echt? Dat mensen met een migratieachtergrond altijd positief gediscrimineerd worden op de huurmarkt, in het onderwijs, op de arbeidsmarkt? Ik denk dat de realiteit net het tegengestelde is, en dat we inderdaad moeten zoeken naar manieren om minstens in het onderwijs te zorgen dat dat niet zo is. Die dubbele contingentering is één manier. Er zijn ook andere manieren.
Er is een onderzoek van professor Bernard Delvaux aan de UCL, waarin hij vraagt waarom we niet kunnen zorgen voor een soort van standaardbrief waarbij de overheid zegt: u woont in die wijk, wij stellen u een school voor. Ouders mogen daar nog altijd van afwijken, maar ze geven een soort van standaardkeuze op basis van twee criteria: de afstand naar de school – belangrijk voor ons vervoer – en de sociaaleconomische achtergrond. Er zijn bijvoorbeeld plaatsen in Frankrijk waar men dat doet, en we zien dat de meeste mensen zich aansluiten bij de standaardkeuze. Dan kun je een mix maken maar behoud je de vrijheid, dat is geen probleem. Mensen die willen afwijken kunnen een andere school zoeken. En mensen die niet afwijken hebben een gegarandeerde plaats op hun school. Mijn vraag is om ook dat systeem toch eens te bekijken. We moeten ons wel bewust zijn van de immens nadelige gevolgen van de segregatie in ons onderwijs.
Minister Weyts heeft het woord.
Sommige argumenten begrijp ik niet zo goed. De heer De Witte hekelt het feit dat er zoveel concentratiescholen zijn, dus blijkbaar is die dubbele contingentering daar dan toch niet zo effectief en efficiënt. Het bestaat toch al een tijdje.
Ten tweede wordt onder andere door mevrouw Meuleman de polarisatie gehekeld. Wel, als je op grond van een jakobijns centralisme contingenten van leerlingen gaat vastleggen die voorrang hebben, dan weet ik niet in welke mate dat ook eerder aanleiding geeft tot polarisatie.
Ten derde is er de bekommernis rond de sociale mix. We geven net de mogelijkheid om lokaal een inschatting te maken en lokaal keuzes te maken, waarbij naar eigen inzichten voorrangsgroepen mogen worden bepaald. Waar bent u bang van? Toch niet van lokale autonomie en verantwoordelijkheid? Als je ook weet wat de samenstelling is van de lokale beslissingsorganen, en dat we ook nog eens zorgen voor een betrokkenheid van lokale besturen, dan vraag ik mij af waar u bang voor bent. Ik denk dat men lokaal wel heel goed kan bepalen wat de noden zijn en waar desgevallend moet worden ingegrepen. Ik zou voorstellen om die angst toch los te laten.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Bedankt, minister. Ik kan niet anders dan erop te blijven aandringen om te bezinnen voor u dat inschrijvingsdecreet gaat indienen. Want inderdaad, de dubbele contingentering is vooral bedoeld om te werken aan een sociale mix. Het systeem is perfect. We hebben inderdaad vandaag nog veel te veel segregatie in ons onderwijs, maar de afschaffing van de dubbele contingentering gaat het probleem alleen maar veel groter maken.
Uit het onderzoek dat ik net heb geciteerd blijkt dat dat systeem met een voorrangsregeling voor 20 procent van de ondervertegenwoordigde groep in de simulaties sowieso een minder goed resultaat oplevert dan de dubbele contingentering. Er is dus geen eenvoudige oplossing voor het probleem, maar u gaat het alleen maar erger maken. U gaat de segregatie in stand houden. Ik sluit mij aan bij wat de collega’s hebben gezegd over dat dat een ongelooflijk negatieve impact heeft, op alle leerlingen.
Want ik wil ook nog eens in de verf zetten dat die dubbele contingentering inderdaad in de twee richtingen werkt. Je gaat kinderen met veel kansen in andere scholen binnenkrijgen en omgekeerd. Ik vind het bijzonder jammer dat u niet overtuigd bent van de meerwaarde, zeker ook omdat uit het onderzoek van SONO blijkt dat zo’n systeem van een dubbele contingentering niet ten koste gaat van de vrije schoolkeuze, waar u het altijd over hebt. Volgens dat onderzoek is er wel een positieve impact op het aandeel leerlingen dat toch zijn eerste school van keuze toegewezen krijgt.
U hebt jammer genoeg niet geantwoord op mijn vraag of u toch ten minste van plan bent om daar verder onderzoek naar te doen. Bij deze doe ik nog een oproep om dat dan toch in ieder geval te overwegen. Want ik vind dat wij in elk geval, ook als parlement, recht hebben op een duidelijk zicht op de impact van het beleid dat u wilt voeren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.