Verslag vergadering Commissie voor Onderwijs
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Warnez heeft het woord.
Het Europees Erasmus+-programma is in Vlaanderen cruciaal om academische kennisdeling mogelijk te maken. Op 1 januari 2021 start het nieuwe programma Erasmus+ voor de periode 2021-2027. In een open brief in december maakten de Vlaamse rectoren zich al zorgen over de impact van de brexit op de academische samenwerking in het kader van Erasmus+ met het eiland. En hun vrees was natuurlijk niet onterecht. Want door de brexit stapt het Verenigd Koninkrijk ook uit het plusprogramma.
De academische uitwisseling en kennisdeling tussen Vlaanderen en het eiland is nochtans niet gering. In de periode 2014-2019 tekende het hoger onderwijs in Vlaanderen en Brussel voor 3056 uitgaande mensen naar het Verenigd Koninkrijk en 1844 inkomende naar Vlaanderen. Zonder akkoord is die uitwisseling niet meer mogelijk, net zomin als de vrijstelling van het inschrijvingsgeld.
De Britse minister van Onderwijs kondigde reeds aan dat het land ruim 100 miljoen pond zal investeren in het Turing program, de Britse opvolger van Erasmus. De rectoren riepen alvast op om vanuit de Vlaamse Regering bilateraal acties te ondernemen, zodat de bestaande Erasmusfilosofie van uitwisseling voor staf en studenten, waaronder het principe van wederkerigheid en de vrijstelling van inschrijvingsgeld, gegarandeerd blijft.
Minister, op welke manier zult u garanderen dat de uitwisseling van studenten en docenten van Vlaanderen naar het Verenigd Koninkrijk mogelijk blijft?
Minister Weyts heeft het woord.
Als teken van loyauteit ten opzichte van de onderhandelaars hadden de lidstaten afgesproken om geen bilaterale, aparte onderhandelingen op te starten. Ondertussen is er een brexitakkoord, en weten we dat de Britse regering verkiest om deel te nemen aan Horizon, het programma voor wetenschappelijk onderzoek, maar niet aan Erasmus+, dat ondertussen loopt van 2021 tot 2027. Zij hebben daar als alternatief het Turingprogramma. Dat is voorzien om op te starten vanaf september van dit jaar, met een budget van 100 miljoen pond.
Dat budget zou het mogelijk moeten maken om aan 35.000 studenten uit universiteiten, hogescholen en scholen de middelen te geven voor een studie of stage in landen over heel de wereld. Uit de informatie die ons bereikt is het duidelijk dat dat Turingprogramma, en dus die middelen, enkel bestemd is voor uitgaande studenten. Inkomende studenten zouden dan moeten worden gefinancierd door het land dat ze uitstuurt. Dan blijft ook nog het probleem van dat principe van wederkerigheid en de vrijstelling van inschrijvingsgeld die niet gegarandeerd zijn. Er is ons ook niets bekend over de mobiliteit van staf, van docenten. Daar wordt vooralsnog niet over gecommuniceerd.
Wij hebben vanuit Vlaanderen natuurlijk sowieso een aantal beurzenprogramma’s waar derdelanders – het Verenigd Koninkrijk behoort nu tot die categorie – kunnen aan deelnemen. Het Verenigd Koninkrijk valt nu in principe bij de niet-programmalanden. Instellingen kunnen het systeem van niet-generieke beurzen gebruiken om mobiliteit naar het Verenigd Koninkrijk te organiseren.
De bestaande budgetten in dat programma zijn op dit ogenblik natuurlijk ontoereikend om de huidige mobiliteit naar het Verenigd Koninkrijk op te vangen. We weten al enige tijd, al enkele decennia, dat de inschrijvingsgelden aan de Britse en vooral Engelse universiteiten ongelooflijk zijn toegenomen. En die vormen ook een belangrijke vorm van inkomst voor de universiteiten in kwestie. Ze zullen daar dus mogelijk zelf met een probleem zitten.
Binnenkort gaat er een taskforce van start om een nieuwe internationaliseringsstrategie voor het Vlaams hoger onderwijs op te zetten, trouwens in nauwe samenspraak met de minister-president, bevoegd voor het buitenlands beleid. Het probleem van de gevolgen van de brexit en de samenwerking met het Verenigd Koninkrijk gaan we daarin alleszins meenemen. Meer kan ik u daar vooralsnog niet over zeggen, behalve de vrees dat het Verenigd Koninkrijk alleszins in dit specifieke geval toch ook in eigen voet dreigt te gaan schieten. Ze hebben in eerste instantie gewoon een evaluatie gemaakt van wat zij aan Erasmus+ uitgeven en wat ze terug binnenkrijgen. Ik denk dat men verschillende aspecten van die hele discussie niet in ogenschouw heeft genomen. Dus ik veronderstel wel dat de inzichten er na verloop van tijd mogelijk wat zullen rijpen en dat we aan de universiteiten in Engeland ook een objectieve bondgenoot mogen hebben.
De heer Warnez heeft het woord.
De strategie om voor de deal niet bilateraal te onderhandelen, is natuurlijk een goede strategie. Dat is zeker en vast begrijpelijk. Vanuit Vlaanderen moeten we straks dus betalen vanuit een apart fonds of een aparte beurs om studenten richting het Verenigd Koninkrijk te sturen. Zij hebben natuurlijk een duurder inschrijvingsgeld dan het onze, dus met hun 100.000 miljoen pond zullen ze meer studenten naar ons kunnen sturen dan wij naar hen. Dat is natuurlijk een vervelende zaak, maar goed. Het is goed dat u via de taskforce verder zult nadenken over een oplossing.
Ik begrijp dat u daar nog niet zo veel over kunt zeggen, maar ik probeer toch. Door corona is alles nu wat trager en later, en misschien is het niet nodig, maar zullen er toch tijdig signalen of maatregelen zijn voor het academiejaar 2021-2022 of richt men zich al onmiddellijk op het academiejaar daarna?
Mevrouw Tavernier heeft het woord.
Collega’s, minister, ook mijn beste wensen voor het nieuwe jaar. Op kerstavond was er grote opluchting: het brexitakkoord was er. Het nieuws dat het Verenigd Koninkrijk volledig uit het Erasmus+-programma wenst te stappen, zorgde echter toch wel voor een domper op de kerstvreugde. Ik denk dat we het allemaal eens zijn over de enorme meerwaarde die het Erasmus+-programma heeft voor alle betrokken partijen. De twee kernprincipes waarop het programma is gebouwd, de wederkerigheid en de vrijstelling qua inschrijvingsgeld, zijn waardevolle voordelen. Voor studenten kon zo’n uitwisseling echt wel een verschil maken, in de vorm van persoonlijke en academische verrijking, en ook voor extra kansen op de arbeidsmarkt later. Zelf had ik in mijn studententijd een geweldige Erasmuservaring in het zuiden van Zweden, aan de universiteit van Lund, en ik wens zo veel mogelijk jongeren eenzelfde fantastische ervaring toe. De Vlaamse Regering is er nu klaar voor om het nieuwe en versterkte Erasmus+-programma voor de volgende periode 2021-2027 uit te rollen in Vlaanderen. Het is dan ook bijzonder jammer dat het Verenigd Koninkrijk, dat premier Johnson niet langer wenst deel te nemen aan het programma. Dat is eigenlijk dubbel jammer, want de academische samenwerking met de Britse universiteiten gaat veel breder dan enkel studentenuitwisselingen. Ze omvat ook stage-, staf- en docentenmobiliteit. Gelet op het feit dat Vlaanderen en het Verenigd Koninkrijk op al deze vlakken een zeer intensieve samenwerking kennen, zou het dus bijzonder jammer zijn als de mobiliteit tussen de Britse en de Vlaamse academische wereld volledig zou stilvallen.
Minister, Johnson heeft nu laten weten een eigen wereldwijd uitwisselingsprogramma te willen ontwikkelen, het Turingprogramma. U hebt er zelf naar verwezen. U hebt zelf al een tipje van de sluier opgelicht. Ik hoorde daarbij toch wel een aantal jammerlijke zaken. Zo zou het programma enkel voor uitgaande studenten bestemd zijn. Inkomende studenten zullen dus moeten worden gefinancierd door het land dat hen uitstuurt. Kortom, ik denk dat dat Turingprogramma absoluut niet zal kunnen tippen aan de ontegensprekelijke voordelen van het Erasmus+-programma.
Ik ben in ieder geval tevreden dat de gevolgen van de brexit op de mobiliteit van Vlaanderen naar het Verenigd Koninkrijk nader zullen worden behandeld in de taskforce waarover u het had en die binnenkort van start zal gaan. Ik hoop dat dit qua mobiliteit zo veel mogelijk zal kunnen worden opgevangen.
Minister, tot slot: het is zo dat dit alles niet alleen Vlaanderen treft. Alle 27 Europese lidstaten zitten in hetzelfde schuitje wat dit dossier betreft. Daarom heb ik de volgende vraag aan u: welke afstemmingen en contacten hebben er reeds op Europees niveau plaatsgevonden of staan er op stapel met betrekking tot het Britse Turingprogramma?
De heer Slagmulder heeft het woord.
Minister, dank u wel. Eerst en vooral ook op mijn beurt de beste wensen voor 2021.
Ik deel zeker en vast de bezorgdheden van de collega’s hierover. Het zou bijzonder jammer zijn indien Vlaamse studenten niet meer gedurende enkele maanden zouden kunnen gaan studeren in Groot-Brittannië, of dat veel moeilijker zou worden omdat het onbetaalbaar blijkt op het vlak van inschrijvingsgeld, verblijfskosten enzovoort. Er moet alleszins worden vermeden dat studeren in Groot-Brittannië enkel nog kan voor studenten van gegoede afkomst. Vlaamse en Britse universiteiten hebben al laten weten dat ze willen blijven samenwerken. Bepaalde Britse universiteiten overwegen ondertussen een lager inschrijvingsgeld toe te kennen aan EU-studenten. Groot-Brittannië startte dit jaar inderdaad met een eigen uitwisselingsprogramma, het Turingprogramma, dat zich voornamelijk zal richten op studenten die het financieel moeilijker zullen hebben. De vraag is wat de rol zal zijn van onze universiteiten op dat vlak.
De Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) riep de Vlaamse Regering ook op om een bilateraal akkoord af te sluiten, of tot een beurs of tegemoetkoming. Niet alleen studenten in het hoger onderwijs maken hier deel van uit, maar ook leerlingen uit technische of beroepsrichtingen van het secundair onderwijs kunnen een buitenlandse stage doen, ook in het Verenigd Koninkrijk. Hoe zit het eigenlijk daarmee? Zal de taskforce zich daar ook mee bezighouden?
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Collega’s, ik hoop dat ik niet in herhaling val; ik had eventjes een telefoontje.
Ik wou gewoon nog eventjes in de verf zetten dat, los van het feit dat ik de brexit sowieso een ‘very bad idea’ vind, er nu inderdaad blijkt dat de jonge generatie in het VK, maar ook in Vlaanderen en de rest van Europa, daar nu de prijs voor zal moeten betalen. Ironisch genoeg is dat de Britse generatie die tegen de brexit heeft gestemd. Goed, gedane zaken nemen geen keer.
Er is inderdaad al aangekondigd dat er in Groot-Brittannië een eigen programma zou komen, dat zogenaamde Turingprogramma. Mevrouw Tavernier heeft er al op gewezen dat dat inderdaad enkel zou gelden voor uitgaande studenten. Dat betekent in de feiten inderdaad dat gaan studeren in Groot-Brittannië voor veel Vlaamse studenten onbetaalbaar dreigt te worden. De inschrijvingsgelden voor Britse universiteiten lopen aanzienlijk op, terwijl ik vind dat het net het mooie was van het Erasmusprogramma dat het eigenlijk alle studenten, los van hun achtergrond, de kans gaf om een buitenlandse studie-ervaring op te doen, ook in het Verenigd Koninkrijk. Nu dreigt die droom voor veel studenten in rook op te gaan en wordt studeren in het VK heel specifiek een privilege voor een elite die het kan betalen. Vandaar mijn vraag. Ik heb die ook wel eens gesteld aan minister Crevits in de plenaire vergadering, maar toen was er nog geen duidelijkheid over de brexit, nu wel. Als er inderdaad geen nieuw programma komt waarbij er eventueel kortingen zouden worden gegeven voor Europese studenten aan Britse universiteiten, wordt er dan nagedacht over het opzetten van een soort beursprogramma vanuit Vlaanderen om studenten van Vlaamse universiteiten toch nog altijd de kans te geven om te gaan studeren aan een Britse universiteit?
Minister Weyts heeft het woord.
Ik wil niet vooruitlopen op besprekingen. Het is natuurlijk betreurenswaardig dat dit zo’n beetje ‘collateral damage’ van de brexit is. Ik begrijp ook wel vanuit het oogpunt van het VK dat men niet wil toetreden tot Erasmus+, omdat men dan een flinke bijdrage zou moeten betalen. Pas op, dat gebeurt nu. Noorwegen, Liechtenstein en IJsland doen dat wel. Maar goed, die zitten in een andere positie in vergelijking met de Britse universiteiten. Er is de nettoflow: zij trekken veel meer aan dan ze over de grenzen sturen.
De instellingen uit het VK kunnen nog altijd blijven deelnemen aan bepaalde acties van het Erasmus+-programma, maar dan hebben ze het statuut van Rusland, van derde partners, zoals Rusland er een is. Die worden dan ook gefinancierd met andere financiële instrumenten van de EU dan die voor onderwijs en vorming, dus dat gaat dan ook over een ander budget.
Je moet altijd in een plas water de zon zien schijnen. We zijn nu in eerste instantie aangewezen op bilaterale onderhandelingen met de Britten, door het wegvallen van het EU-kader. We hebben ook rechtstreeks contact, nu al, met de ambassade van het Verenigd Koninkrijk. Trouwens, die contacten tussen de vertegenwoordiging van het Verenigd Koninkrijk in ons land en Vlaanderen zijn al enkele jaren eigenlijk zeer goed, en ik draai hier al een tijdje mee. Op dat vlak is er dus wel een goede connectie tussen Vlaanderen en de Britse ambassade. We hebben de eerste contacten gelegd. Turing zou nu in september starten. Erasmus+ zou ook starten in 2021, tot en met 2027. We zullen dus zien wat mogelijk is. Toch een positieve noot is dat er vrij goede contacten zijn. Ik denk dat ook onze onderwijsinstellingen niet bepaald slechte contacten hebben met de universitaire instellingen in Groot-Brittannië. Mogelijkerwijze kunnen we dat netwerk gebruiken om er toch minstens voor te zorgen dat we nog steeds Vlaamse studenten naar het Verenigd Koninkrijk zouden kunnen blijven sturen en vice versa.
De heer Warnez heeft het woord.
Er zijn al veel zinvolle dingen gezegd, maar misschien nog dit: studeren in het VK is een enorme meerwaarde voor onze studenten, maar ons onderwijsaanbod is ook voor hen zeer kwaliteitsvol. Dat moeten we toch ook in de markt zetten naar hen toe. Ik ben blij dat er goede contacten zijn en ik heb er vertrouwen in dat u hun ons aanbod samen met onze minister-president zult aanprijzen, zodat we in het academiejaar 2021-2022 misschien ook Vlamingen naar Groot-Brittannië kunnen sturen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.